Tíminn - 20.04.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITST JÓRASICRIFSTOFUR: \
EDDUHÚSI. Lindargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
29. árg. Reykjavík, föstudagiim 20. apríl 1945 29. blað
Akurnesingar haía margvís- legar stóríramkvæmdir með höndum Viðtal við Þórhall Sæmnndssoii, hæjarfógeta á Akranesi. Skipaskagi, en svo heitir Akranes frá fornu fari, hefir um langan aldur verið ein helzta verstöð við Faxaflóa. Síðan bátar stækkuðu, hafa erfið hafnarskilyrði staðið útgerðinni þaðan fyrir þrifum, en stöðugt er unnið þar að auknum hafnarbótum. Úr skýrslum Mfólkursamsölunnar og Mjólkursamlagfs K. E. A.
Mjólkuríramleíðsla á stærstu verðj.svae TREMAA FORSETI m eínní milj. l.meíri :ðunum 1944 en’43 Mjólkursamsalan seldi 900|púsund lítrum meira^af^mjólk 1944„en 1943
Jafnhliða útgerðinni hafa Skagabændur alltaf stundað landbún-
að öðrum þræði og flestir átt kýr og kindur, og kartöflurnar
þaðan eru frægar. Skipaskagi hefir þau tvö höfuðskilyrði, sem
útvegsbæir þurfa að hafa, en þau eru góð fiskimið skammt undan
og góð ræktunarskilyrði nærliggjandi. Á síðari árum hefir Akra-
nes líka verið sívaxandi bær og framfarir þar miklar. Er nokkuð
sagt frá því í viðtali, sem Tíminn hefir nýlega átt við Þórhall
Sæmundsson, bæjarfógeta Akraneskaupstaðar, og fer það hér
á eftir:
Arni Jóhannsson
gjaldkcri K. E. A.
Arni Jóhannsson, aðalgjald-
keri KEA og forseti bæjar-
stjórnarinnar á Akureyri, er ný- j
lega látinn eftir þunga legu.1
Árni var rúmlega sextugur að j
aldri. Þessa merka manns verð-
ur nánar getið hér í blaðinu j
síðar.
Sundmót
í tilefni af 100 ára dánardegi j
Jónasar Hallgrímssonar, munu
íþróttamenn gangast fyrir sund-
mótum um land allt í vor og
sumar.
Sundmót þessi fara fram í
minningu um Jónas, sem fyrir
þá Fjölnismenn þýddi og stað-
færði kennslubók í sundiðkun-
um. Bók þessi kom út árið 1836.
Voru í henni ýmsar tilsagnir
i mismunandi sundum. Var því
Jónas Hallgrímsson í tölu þeirra
manna, er endurvöktu sund-
mennt íslendinga. — í bók sinni
hvatti hann og menn til þess að
gera sundhylji.
Víðskiptín við útlönd
Samkv. bráðabirgayfirliti Hag-
stofunnar nam innflutningur til
landsins frá áramótum til marz-
loka 58 milj. kr., en útflutning-
urinn 66.9 milj. kr. Verzlunar-
jöfnuðurinn var því hagstæður
um 8.9 milj. Á sama tíma í fyrra
nam innflutningurinn 38.0 milj.
en útflúfningurinn 47.6 milj. kr.
Skutull stækkaður
Blaðið Skutull á ísafirði hef-
ir nýlega stækkað til muna.
Verður það oftast 8 síður í stað
fjögurra áður og allt sett með
smáletri. Skutull verður því
fyrsta íslenzka blaðið, sem er
alveg sett með smáletri. Flest
erlend blöð eru sett með því
letri, og má búast við, að sá
háttur verði einnig tekinn upp
hér áður en langt um líður.
Blöðin verða yfirleitt útlitsbetri
með því móti.
Jafnhliða stækkuninni hefir
Skutull tekið ufip miklu fjöl-
breyttara efnisval en áður. Hann
flytur, auk ýtarlegri frétta og
frásagna af Vestfjörðum, stjórn-
málabréf frá Reykjavík, erlent
yfirlit, sérstaka þætti um at-
vinumál og ýmsar verklegar
nýjungar o. fl. Er efnisröðun-
inni haganlega komið fyrir, og
er auðsýnt, að ritstjóri Skutuls
(Framhald á 8. slðu)
— Er Akranes vaxandi bær?
— Já, um áramótin seinustu
var ibúatalan 2046. Fjölgunin
hefir undanfarin ár verið um
50 manns á ári, þó dálítið mis-
jafnt frá ári til árs. Fólksfjölg-
unin hefir samt aldrei verið
eins ör og nú, enda liggja nú
fyrir fjölmargar beiðnir um
byggingaleyfi.
— Hvernig eru hafnarskil-
yrðin?
— Þau eru ekki góð, og er erf-
itt að gera góða höfn á Akra-
nesi. Raunverulega er ekkert
örugt skipalægi til þar. Árið
1930 var hafin bygging á hafn-
argarði og var síðan unnið að
lengingu hans árin 1933 og 1934,
og því verki lokið 1935. Má ó-
hætt segja, að hafnargerðin hafi
skapað staðnum vaxtarskilyrði
framar flestu öðru. Alls kostaði
þessi framkvæmd um 620 þús.
kr., og voru % hlutar greiddir úr
ríkissjóði.
Þegar tekið er tillit til þess,
að Akurnesingar hafa á styrj-
aldarárunum alltaf getað látið
fiskinn í stór fisktökuskip við
hafnargarðinn, má- segja, að
framkvæmd þessi sé búin að
margborga sig í auknu afurða-
verði.
— Eru aukin hafnarmann-
virki á döfinni?
— Já, í fyrrasumar var byggð
allstór bátabryggja fyrir innan
hafnargarðinn. í sumar er á-
formað að lengja aðalhafnar-
garðinn um 60—70 metra, sem-
ent er þegar komið til fram-
kvæmdarinnar og' líklegt að hún
hefjist mjög bráðlega. Verið er
að rannsaka mögul'eika fyrir því
að gera bátalægi inn af innri
bryggjunni, en til þess þarf fyrst
að lengja hafnargarðinn. -
— Er áhugi. fyrir vaxandi út-
gerð?
— Akranes verður fyrst og
fremst útvegsbær, þrátt fyrir
erfið hafnarskilyrði. Byrjað er
nú að byggja nýjan allstóran
bát í skipasmíðastöðinni á Akra-
nesi og er það þriðji báturinn
yfir 60 smál., sem byggður er á
Akranesi. Eigandi þessa nýja
báts, sem á að verða um 60 smál.,
er sameignarfélag þeirra Sig
urðar Þorvaldssonar og Berg
þórs Guðjónssonar skipstjóra á
Sigurfaranum, en þann bát á
sama félag.
— Hvað eru gerðir út margir
bátar frá Akranesi á þessari ver-
tíð?
— Héðan eru gerðir út 22 vél
bátar á línuveiðar’ og botnvörp-
ungarnir Sindri og Ólafur
Bjarnason. Héðan er einnig
gerður út flóabáturinn Víðir,
sem er í förum milli Akraness,
Borgarness og Reykjavíkur. Sá
bátur var byggður á Akranesi og
er eign sama félags og botnvörp-
ungurinn Sindri. Opnir vélbátar
eru 8 og stunda þeir aðallega
veiðar á vorin og sumrin.
(Framhald á 8. slðu)
Mjólkurframleiðslan á stærstu verðjöfnunarsvæðunum jókst
verulega á síðastl. ári. Mjólkurmagnið, sem kom til mjólkurbú-
anna á svæði Mjólkursamsölunnar í Reykjavík, var um 616 þús.
lítrum meira en JL943, og mjólkurmagnið, er Mjólkursamlag K.
E. A. á Akureyri tók á móti, var 370 þús. lítrum meira en 1943.
Bændur hafa þannig aukið sölu mjólkurframleiðslunnar um 1
milj. lítra á þessum tveimur verðlagssvæðum. Verður það að
teljast vel að verið, þegar miðað er við hina miklu vinnufólks-
eklu og miklu minni innflutning á vélum en bændur hafa
óskað eftir. Hefðu bændur vissulega ekki getað áorkað þessu,
nema með því að leggja á sig meira erfiði og taka aukna tækni
í þjónustu sína. Er hér enn fengin ný sönnun fyrir því, hve
ástæðulausar eru ásakanir Mbl. og Þjóðviljans í garð bænda um
sofandahátt* þeirra og áhugaleysi fyrir réttri þróun og fram-
förum landbúnaðarins.
Reikningar Mjólkursamsölunnar og Mjólkursamlags K. E. A.
hafa nýlega verið lagðir fram og verður hér getið nokkurra helztu
atriðanna í þeim.
(Sjá grcin um Truman forseta á annari síðu).
Þegar línuv. Fjölnir fórst
Frásögn Jóns Sigurðssonar, skipstjóra.
Eins og frá hefir verið skýrt hér í blaðinu, sökk línuveiðarinn
Fjölnir frá Þingeyri eftir árekstur við erlent flutningaskip und-
an Englandsströndum 9. þ. m. Fimm menn af áhöfn línuveiðar-
ans fórust, en þrír komust af og var bjargað af hinu erlenda skipi,
ér fór með þá til írskrar hafnar. Skipbrotsmennirnir eru nú
komnir heim, og hefir tíðindamaður blaðsins átt viðtal við Jón
Sigurðsson skipstjóra af Fjölni um það, hvernig slysið bar að
höndum. Sagðist honum svo frá:
— Fjölnir var á leið með full-
fermi af fiski frá Vestmanna-
eyjum til útlanda, og var þetta
fyrsta ferð skipsins frá því fyrir
áramót, því að það var nýkomið
úr langri viðgerð. Ferðin hafði
gengið að óskum, skipið var
komið í námunda við land,
þegar slysið vildi til, um kl. 11
að kveldi, eftir íslenzkum tíma.
Fjölnir var með öllum löglegum
ljósum, þegar áreksturinn varð,
en enginn af áhöfn Fjölnis sá
Ijós á hinu brezka skipi og vissi
ekki fyrr en áreksturinn hafði
orðið.
Flutningaskipið, er reyndist
I DAG
birtist á 3. síðu önnur grein
Evsteins Jónssonar um atvinnu-
mál.
Neðanmáls á 3. og 4. síðu er
grein um Landeyjarnar eftir
Gunnlaug Kristmundsson sand-
græðslustjóra. Ofanmáls á 4.
síðu er sumarmálagrein eftir
Pál Zóphóníasson. ,
Á. 5. síðu hefst ný barnasaga
— að þessu sinni gamansaga
eftir færeyska rithöfundinn M.
A Winther sýslumann (d. 1923),
þýdd af Aðalsteini hcitnum Sig-
mundssyni.
vera Lorids Growe frá Glasgow,
og er 2000 smál., lenti framar-
lega á Fjölni og lagði hann strax
á hliðina. Sökk Fjölnir á ör-
skömmum tíma eftir að árekst-
urinn hafði orðið.
Allir munu skipverjar hafa
hent sér í sjóinn strax og séð
varð hvernig fara myndi, nema
einn eða tveir, sem ekki hafa
komizt frá skipinu.
Þegar Fjölnir var sokkinn,
skaut brátt upp björgunarfleka
skipsins og komust á hann fjórir
skipverjar, sem syndir voru, en
I fimmta manninum, stýrimann-
inum, sem var ósyndur, varð
ibjargað upp á flekann. Þegar
; slysið vildi til, var svo dimmt af
nóttu, að ekki sást neitt frá sér,
en vegna þess, að ljós var á flek-
ánum, tókst skipbrotsmönnum
að synda að honum.
Erþmda flutningaskipið var
strax stöðvaði eftir áreksturinn
og var settur út frá því bátur
til að bjarga skipbrotsmönnun-
um. Leitað var á slysstaðnum
eftir fleirum, en sú leit bar eng-
an árangur. Flestir þeirra, sem
af komust, voru fáklæddir mjög
og sótti því að þeim kuldi. Ullar-
peysurnar, sem voru á flekan-
(Framhald á 8. síðu)
Mjj ólkursainsalan.
Mjólkursamsalan skilaði reikn-
ingum sínum 13. þ. m. fyrir síð-
astl. ár, sem var 10. reiknings-
ár hennar.
Samanlagt innvegið mjólkur-
magn hjá mjólkurbúum verð-
jöfnunarsvæðisins nam 17.803,-
606 kg. og er það 615.785y2 kg.
meira en árið áður.
Samsalan seldi á árinu
9.538.551% Itr. af mjólk og er
það 898.925% ltr. meira en á
árinu 1943. Af mjólk þessari fóru
205.122 lítrar til mjólkurbús
Hafnarfjarðar.
Af rjóma seldi Samsalan
412.994 ltr. (1943: 315.9053/4 ltr.),
af skyri 389.615,1 kg. (1943:
337.319,15 kg.) og af ísl. smjöri
27.798 kg. (1943: 71.394,6 kg.).
Alls seldi Samsalan vörur á
árinu fyrir kr. 24.855.662,50, þar
af mjólk og innl. mjólkurafurðir
fyrir kr. 20.252.564,54. í þessum
upphæðum er ekki talinn með
sá hluti af andvirði varanna,
sem ríkissjóður, samkv. lögum
um dýrtíðarráðstafanir, hefir
greitt, vegna niðurfærslu á verði
mjólkurinnar og annara innl.
mjólkurafurða.
Öll rekstrarútgjöld Samsöl-
unnar á árinu, þar með talinn
kostnaður vegna vörumats, af-
skriftir o. fl., námu sem næst
7,127% af vörusölunni, eins og
hún er tilfærð í reikningunum.
Eftir að hin lögboðna útjöfn-
un milli búanna hefir farið
fram, greiðir Samsalan, í árs-
uppbót, 6% eyris á lítra, á alla
innvegna mjólk á verðjöfnun-
arsvæðinu. Uppbætur fyrir það
af haust- og vetrarmjólkinni,
sem selt var óunnið hér á sölu-
svæðinu, eru greiddar sérstak-
lega með kr. 156.084,04. í bygg-
ingarsjóð voru lagðar krónur
840.500,07.
Mjólkurstöðin í Reykjavík, sem
er undir beini stjórn Mjólkur-
samsölunar, tók á árinu á móti
9.810.194 ltr. af mjólk, auk lít-
ilsháttar af rjóma. Reksturs-
kostnaður stöðvarinnar reynd-
ist að hafa numið sem næst 7y2
eyri á hvern inv. mjólkurlítra.
Meðalverð til bænda á félags-
svæði stöðvarinnar, Rvík, utan
bæjarl., varð kr. 1,25,8 fyrir
hvern lítra, að athuguðum af-
föllum, og er þá, svo sem venja
er til, miðað við mjólkina komna
til stöðvarinnar. Á sama hátt
varð meðalverð til bændanna á
bæjarlandinu, þeirra, sem hafa
næg lönd, miðað við kúafjölda,
kr. 1,40,35 fyrir lítrann. Enn er
ekki fullvitað um mjólkurverð
til bænda á félagssvæði Mjólk-
urbúa Flóamanna og Mjólkur-
samlags Borgfirðinga.
Mjólkursaml.Tg K. E. A.
Ársfundur Mjólkursamlags K.
E. A. var haldinn á Akureyri
sl. fimmtudag. Fundinn sóttu
81 fulltrúi úr deildum samlags-
ins, auk framkvæmdastj. K. E.
A., samlagsstjóra, stjórnar fé-
lagsins og fjölda gesta.
Jónas Kristj ánsson, samlags-
stjóri, gerði grein fyrir rekstri
og afkomu Mjólkursamlagslns
á árinu 1944. Samlaginu bárust
alls 4.181.000 ltr. áf mjólk og er
það 370 þúsundum lítra meira
en árið 1943. Mjólkurframleiðsl-
an í héraðinu hefir því enn auk-
izt að mun. Meðalfita mjólkur-
innar varð 3.536%, og er það
örlítið lægri tala en árið áður.
Af mjólkurmagninu voru 1.584.-
590 ltr. seldir sem nýmjólk, eða
38% af heildarmagninu, en
62% fóru til vinnslu. Smjör-
framleiðslan varð 42,124 kg. og
af mjólkurosti var framleitt
165.000 kg. og af mysuosti 21.000
kg.
Reksturskosthaður samlagsins
varð rúmir 20 aurar á ltr. og
hafði hækkað um 1.36 aura á
ltr. á árinu. Útborgað meðalverð
til bænda nam 98 aurum á ltr.
og eftirstöðvar á rekstursrgikn-
ingi námu um 24 aurum á ltr.
Samsvarar þetta því, að bænd-
ur fái kr. 1,22 fyrir lítrann á
árinu. Fundurinn samþykkti til-
lögu um að greiða 24 aura upp-
bót á lítrann, og verða 23 y2 au.
útborgaðir, en y2 eyrir leggst í
samlagsstofnsj óð.
TlMIiVA óshar
öllum lesendum sínum
GLEÐILEGS SLMARS!