Tíminn - 29.05.1945, Blaðsíða 1

j RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
Símar 2353 Og 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA hi.
RITST JÓRASKRIFSTOFDR: $
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A. '
Sín\ar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA \
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: ^
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A. \
Sími 2323. \
29. árg.
Reykjavík, Itriðjudagínn 29. maí 1945
39. blað
„Verra en heildsalalmeykslið“
Sklpulagslcysið og öagfpveiiíð í byggfingamálunmn s
Stjórniii léllst á réttarsætt í
málinugegn S.Árnason&Co.
Það verður að taka málið upp að nýju og Jó-
hann Jósefsson verður að víkja úr Nýbygg-
ingaráði á meðan
Bygging ,luxus‘-húsa ýmíst tefur eða
stoðvar brýnustu íbúðabyggingar
Blaðið Skutull á ísafirði, birtir nýlega þær ótrúlegu upplýsing-
ar, að gerð hafi verið réttarsætt í máli því, sem viðskiptaráð
höfðaði gegn S. Árnason & Co. Munu flestir hafa álitið, að dómur
væri búinn að ganga í málinu, þegar birt var opinber tilkynning
um, að fyrirtækið hefði hlotið 10 þús. kr. sekt og orðið að endur-
greiða 30 þús. kr. sem óleyfilegan hagnað.
í frásögn Skutuls um þetta
mál, sem hann birtir undir fyr-
irsögninni: „Verra en heildsala-
hneykslið", segir m. a. á þessa
‘leið:
„Þetta mál er ekki eitt af heildsala-
málunum, heldur miklu eldra og hefir
veriS lengi á döfinni. í því hefir ekki
gengið dómur, heldur hefir verið gerð i
þvi réttarsætt, og má því telja fullvíst,
að hið seka verzlunarfyrirtæki hafi með
henni þótzt eiga kost á vægum og að-
gengilegum skilmálum og ekki búizt
við vægari meðferð, ef málið færi til
dómstólanna.
Geta menn því gert sér í hugarlund,
að hinn óleyfilegi hagnaður kunni að
hafa numið nokkru meira en þremur
tugum þúsunda, þó að það sé reyndar
engin smáfúlga.“
Ennfremur segir Skutull:
„Undarlegt þykir Skutli það, að ekk-
ert skuli fást. upplýst um, í hver ju
þessi verðlagsbrot séu fólgin, og alveg
. sérstaklega, að engin vitseskja skuli
gefin um það, hvaða ÓLÖGLEGAN
INNFLUTNING SÉ HÉR UM AÐ
RÆÐA.
Væri þó næsta fróðlegt að fá vitn-
eskju um það atriði, þar sem einn að-
aleigandi hins seka fyrirtækis er ein-
mitt formaöur sjálfs NÝBYGGING-
ARRÁÐS, herra alþingismaður Jóhann
einmitt hann hefir nú verið valinn til
þess trúnaðar af hendi ríkisins að
ráðstafa innflutningsleyfum fyrir
hverki meira né minna en allt að 500
miljónum króna.“
í tilefni af þessum upplýsing-
um Skutuls, hefir Tíminn leitað
sér frekari upplýsinga um málið.
Reyndist þa,ð vera rétt, að rétt-
arsætt hafi vefið veitt í málinu
og er vissulega ekki ofmælt hjá
Skuíli, að sá verknaður dóms-
málaráðherrans sé „verri en
heildsalahneykslið". Mál þetta
er eitthvert stórfelldasta svika-
mál, sem hér hefir nokkuru
sinni uppvíst orðið, því að brot-
in- munu hafa verið flest ákvæði
gjaldeyris- og verðlagslaganna,
er hægt var að brjóta. Hafði
fyrirtækið flutt inn ýmsan
„luxusvarning" með vélskipi,
sem kom frá Ameríku, án nokk-
urra leyfa, sem til þess þurfti,
og mun síðan hafa ætlað að
haga álagningu á vöruna eft-
ir eigin höfði. Við nánari at-
hugun mun hafa komið í ljós,
að þessi óleyfilegi innflutningur
var talsvert meiri en skýft var
frá í réttarhöldunum, og væri
það eitt ærið tilefni til þess að
mál þetta væri tekið upp að
(Frh. á 8. síðu).
Þ. Jóscfsson í Vestmannaeyjum. En | nýju.
Sýnlsliorn II
Barátta kommúnista
gegn nazismanum
Til þess að kynnast baráttu kommúnista gegn nazismanum
fyrstu stríðsárin, er ekki ófróðlegt að athuga nokkur ummæli
IÞjóðviljans, þegar hann er að gera samanburð á Bretum og
Þjóðverjum.
ívÞjóðviljanum 22. október segir svo:
„Þó að þýzki fasisminn sé erkióvinurinn, má ekki gleyma
hinu, að brezka auðvaldið er sterkasti óvinurinn“.
í Þjóðviljanum 13. apríl 1940 segir svo:
„Öllum smáþjóðum jarðarinnar er ógnað með ofbeldi. Það
er, hnattstaðan ein, sem ræður því, hvort sú ógnun stendur af
Bretum, Frökkum eða Þjóðverjum, hjá okkur stafar hættan
frá Bretum.“
í Þjóðviljanum 13. maí 1940, segir á þessa leið:
„Hvor aðilinn, sem sigrar, mun troða á rétti vorum og
sjálfstæði“.
Næsta dag, 14. maí 1940, farast Þjóðviljanum þannig orð: j
„Það eru því hugsanir einar, sem enga stoð eiga í veruleik-
anum, þegar verið er að afsaka brezka ofbeldið með því, að
það hafi forðað okkur frá þýzku ofbeldi, enda er það léleg
huggun hugsandi manni að sleppa úr klóm tígrisdýrs til að
lenda í klóm ljónsins".
í Þjóðviljamim 22. maí 1940, segir svo:
„Hér á íslandi verða sósíalistar að gera sér fullljóst, að þeir
geta hvorugum hinna stríðandi aðila óskað sigurs“.
í Þjóðviljanum, 8. des. 1940 segir á þessa leið:
„Maðurinn í herklæðunum, hvort sem þau eru brún eða
grá, er á valdi svívirðilegra þjóðfélagsafla“.
í Þjóðviljanum, 13. des. 1940, er þessi dómur um stríðið:
„Þetta er allur sannleikurinn um stríðið. Það er barátta
milli tveggja rándýra um bráð.“
Og 31. jarjúar 1941 var alþýða íslands brýnd með þessum
orðum Þjóðviljans:
„Sigur annarshvors stríðsaðilans er ósigur verkalýðsins og
menningarinnar“.
Þeir, sem síðar hafa lesið með samúð stóryrði Þjóðviljans
um stríð Bandamanna fyrir frelsl og menningu og öllu því,
sem siðuðum mönnum er einhvers virði, mun ekki fjarri að
álíta, að eftirfarandi ummæli Þjóðviljans hinn 23. maí 1940
geti verið lýsing á erindrekstri þeirra fyrir Rússa, þó að ljót
séu: i
„Það er ekki orðin til nein tilfinning fyrir því, hvað sé rétt
eða rangt, heiðarlegt eða glæpsamlegt.“
4 —u —„ —— U1. — n -ii — ii — n — n —. —n — n.. I, —n — n_n —
MONTGOMERY MáRSKALKER
Mynd þessi er af Montgomery marskálki, sem sennilega verður sögufrœg-
asti liershöfðingi í þessari styrjöld. Álit hans og vinsœldír má nokkuð
marka á því, að hann hefur nýlega Tcomið til tveggja höfuðborga, Kaup-
mannahafnar og Parísar, og verið hylltur þar meira en dœmi munu til.
Kommúnistar heímta að dregíð sé úr
byggíngum utan Reykjavíkur, svo að
luxas-byggiagarnar geti haldið áfram hér
Fátt sýnir betur úrræðaleysi og skipulagsleysi núverandi ríkis-
stjórnar en framkvæmd Hennar á byggingarmálunum. Víðsvegar
um landið vantar tilfinnanlega íbúðarhúsnæði, en skortur er
bæði á byggingarefni og sérlærðum byggingarmönnum. Til þess
að takmarkað byggingarefni hagnýtist sem bezt, þyrfti að taka
upp einskonar skömmtun á hvorttveggja og tryggja nauðsynleg-
ustu byggingunum, sem eru íbúðarhúsnæði, forgangsrétt. En
síjórnin vanrækir þetta alveg og afleiðingarnar eru svo þær, að
meginið af byggingarefninu og vinnuaflinu fer til að koma upp
skrauthýsum og sumarbústöðum fyrir auðmennina, en nauð-
synlegar íbúðarbyggingar verða að bíða og hundruð manna verða
því að vera áfram í algerlega óviðunandi húsnæði.
V eltuskatf íium
mótmælt
Frá aðalíandi Kaupfél.
Skagstrendinga
Á aðalfundi Kaupfélags Skag-
strendinga, sem haldinn var
dagana 30. apríl og 1. maí, var
samþykkt eftirfarandi tillaga
snertandi veltuskattinn, með
samhljóða atkvæðum:
„Fundurinn lýsir yfir því á-
liti sínu, að veltuskattur sá, sem
samþykktur var á síðasta AI-
þingi, sé ósanngjarn og óheppi-
legur skattstofn, og komi yfir-
leitt hart niður á kaupfélögum
og öðrum fyrirtækjum. Væntir
fundurinn þess fastlega að
næsta Alþingi framlengi alls
ekki þenna skatt“.
Úr stjórn félagsins áttu að
ganga Sigurður Björnsson, Ör-
lygsstöðum og Sigurjón Jó-
hannsson, Ásholti og voru báðir
endurkosnir.
Fulltrúi á aðalfund S. í. S. var
kosinn Gunnar Grímsson kfstj.
Samþykkt var að úthluta til
félagsmanna 7% arði á flestar
vörur, nema byggingarefni og
kol.
Að loknum fundi voru á veg-
um félagsins sýndar kvikmyndir
og erindi um samvinnumál
fluttu þeir Ólafur Jóhannesson
framkv.stj. fræðslu- og félags-
máladeildar S. í. S. og Gunnar
Grímsson kfstj.
Hátíðahold 17. júní
Ríkisstjórnin hefir beint þeim
tilmælum til allra bæjar- og
sveitarstjórna í landinu, að þær
hafi forgöngu um almenn há-
tiðahöld um land allt á hinum
nýja þjóðhátíðardegi, 17. júní.
Sftærsta bókabúð
í Reykjavík
Opnuð á ártíð Jónas-
ar Hallgrímssonar
Síðastliðinn laugardagsmorg-
un, á ártíð Jónasar Hallgríms-
sonar, var opnuð ný bókabúð
hér í bæ — Bóka- og listverzl
unin Helgafell. Er hún á Lauga-
veg 100, rétt við horn Laugavegs
og Hringbrautar.
Þessi nýja bókabúð er mjög
rúmgóð og vel frá gengin, og er
þar til dæmis lítill krókur með
þægilegum bekkjum og lágum
borðum, þar sem gestir geta
skoðað bækurnar í næði.
Auk bóká verða, þegar fram í
sækir, seldir þarna listmunir,
málverk og fleira, blöð og rit-
föng.
Eigandi búðarinnar, Ragnar
Jónsson, lét svo um mælt við
opnunina, að það hefði staðið
í vegi fyrir eðlilegri bókasölu,
hve bókabúðirnar eru fáar i
bænum.
Forstöðu veitir búðinni Her-
mann Sigurðsson, er jafn-
framt verður framkvæmdastj óri
Helgafells búðarinnar á Lauga-
veg 38 eins og verið hefir.
Þrjár nýjar bækur komu út
um leið o^búðin var opnuð. Var
það ljósprentuð útgáfa af ljóð-
mælum Jónasar Hallgrímssonar,
er gefin voru út í -Höfn 1847,
„Meðan sprengjurnar falla,“
norrænar ljóðaþýðingar eftir
Magnús ÁSgeirsson og „Þáttur
af Ólöfu Sölvadóttur," útvarps-
erindi Sigurðar Nordal, ásamt
riokkrum viðaukum. Síðar kom-a
svo ljóðmæli eftir Guðfinnu frá
Hömrum og smásagnasafn eftir
Ólaf Jóh. Sigurðsson. Voru þeas-
ar bækur allar gefnar út í sam-
bandi við listamannaþingið og
ártíð Jónasar Hallgrímssonar.
Nanðsyn íiníðar-
Hvarvetna um heim eru.nú í
undirbúningi stórfelldar og
skipulagðar byggingarfram-
kvæmdir, er miða að því að
tryggja öllum vlðunandi hús-
næði á sem skemmstum tíma.
Jafriframt er haft strangt eftir-
lit með ráðstöfun byggingarefn-
Ls og vinnuafls, svo að tryggt sé,
að nauðsynlegustu byggingarn-
ar hafi forgangsrétt. Meðal við-
reisnarmanna , eftir styrjöld-
ina, skipa íbúðarbyggingarn-
ar yfirleitt fremstu röð, enda er
fátt nauðsynlegra fyrir heil-
brigði manna, líkamlega og and-
lega, en gott húsnæði.
Hér á landi er slíkra ráðstaf-
anna ekki vissulega síður þörf
en annars staðar. Ef vel ætti að
vera, þyrfti sennilega að koma
hér upp 1500 íbúðum árlega
næstu 10 árin, ef fullnægja ætti
nauðsynlegum endurbyggingum
og þörf nýrra fjölskyldna fyrir
íbúðir. Athuganir, sem gerðar
voru á síðastl. ári, virtust leiða
í ljós, a,ð íbúðarbyggingarnar
mættu ekki vera öllu minni, ef
vel ætti að vera, Samkvæmt
þeim athugunum þarf helzt
endurnýjun á 10.500 íbúðum 10
næstu árin, eða 3900 í sveitum,
3900 í Reykjavík, 1400 í öðrum
kaupstöðum og 1200 í kauptún-
um. Vegna fólksfjölgunar og
minnkandi heimila mun þurfa
að bæta við 425 íbúðum árlega.
Hér bíður þjóðarinnar stórfellt
verkefni, sem krefst mikillar
framtakssemi og skipulegra úr-
ræða, ef gera á því nauðsynleg
skil.
Lausii byggliiga-
málaima.
Til þess að lausn þessara mála
takist vel þarf vissulega margs
að gæta. Skal hér drepið á nokk-
ur atriði.
Fyrsta framkvæmdaratriðið
í þessum efnum er að hafa góð-
an hemil á ráðstöfun bjyjgingar-
efnis og sérlærðs vinnuáfls, þar
sem búast má við að skortur
geti orðið á hvorutveggja næstu
árin. Nauðsynlegar framkvæmd-
ir, eins og íbúðarbyggingar,
verða að setja í fyrirrúmi, en
luxusbyggingar, bíóhallir og
skrifstofuhús að koma í ann-
ari röð.
Annað framkvæmdaatriði er
að gera mönnum með meðal-
tekjum kleift að koma sér upp
íbúðum. Þetta þarf að gera með
því að auka félagssamtök um
byggingarnar og veita þeim að-
gang að mjög hagkvæmum láns-
kjörum. Byggingarsamtökin eiga
að hafa húsameistara og ýmsa
aðra sérfræðinga í þjónustu
sinni og spara þannig mikil
aukaálög slíkra manna nú. Þau
gætu haft sameiginleg innkaup
eða falið þau öðfum samvinnu- •
félagsskap. Einnig gætu þau
haft sameiginleg verkstæði, er
framleiddu t. d. glugga og hurð-
ir og ýmsa húsmunh Með slíkri
samvinnustarfsemi yrði vafa-
laust hægt að ná miklum ár-
angri.
Þriðja framkvæmdaatriðið er
að tryggja ódýrar lóðir. Lóða-
braskið og lóðaokrið stefidur
heilbrigðri byggingastarfsemi
víða fyrir þrifum, ékki sízt í
höfuðborginni. Að tilhlutun
Framsóknarflokksins var sér-
stakri milliþinganefnd falið fyrir
nokkru að gera tillögur um lausn
þessa máls og hefir hún nú
samið frv., sem myndi stöðva
okur og brask í þessum efnum,
ef samþykkt yrði.
Fjórða framkvæmdaatriðið,
sem jafnvel er það mikilvæg-
asta, er sð taka upp fullkomnari
vinnubrögð og véltækni í bygg-
ingaiðnaðinum og vera fljótir
til hagnýta allar erlendar nýj-
ungar á því sviði.
Margt fleira mætti nefna, en
þessi atriði nægja til að sýna, að
framkvæmdirnar muni ekki
geta orðið. fullnægjandi, nema
hið opinbera veiti fyllstu aðstoð
sína og styðji einstaklingana og
félagssamtök þeirra til að ná
sem æskilegustum og mestum
árangri. Seinustu árin fyrir
styrjöldina var hafizt handa um
framkvæmd í þessa átt, og má'
nefna landnáms- og bygginga-
sjóð, endurbyggingarstyrk til
sveitabæja og lögin um verka-
mannabústaði og samvinnu-
byggingafélög, sem dæmi þessi.
En bæði var það, að fjárráð voru
þá miklu minni en nú og þessi
starfsemi öll á frumstigi. Þess-
ar framkvæmdir urðu þó til
stórbóta. Með því að bæta
þennan grundvöll og auka þessa
starfsemi, til muna, ætti að vera
hægt að ná því marki, að íbúð-
arbyggingar geti orðið „ það
miklar á næstu árum, að full-
nægt verði nauðsynlegum þörf-
um.
Aðg'erðaleysi ríkis-
stj órnar innar.
Það mun hafa vakið athýgli
allmargra, að í stjórnar-„plöt-
unni“ er ekki minnst einu orði
á byggingannálin. Stjórnin
gleymdi alveg pessum mikilvægu
(Framhald á 8. síöu)