Tíminn - 31.07.1945, Blaðsíða 1

' RITSTJÓBI:
í ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
| ÚTGEFFANDI:
I FR AMSÓKN ARFLOKKURINN.
j Slmar 2353 og 4373.
. PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
29. árg.
Reykjavík, þriðjudaglim 31. júlí 1945
RITST JÓR ASKRIFSTOFDR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A.
Sími 2323.
57. blað
Ráðgert að smíða stórt strand
ferðaskip og tvo flutningabáta
Á síðasta þingi fluttii Austfjarðaþingmenn Framsókn-
arflokksins tillögu um að smíðað skyldi annað strandferða-
skip áþekkt Esju. Þessi tillaga var felld af stjórnarliðinu.
Nú hefir stjórnin loks séð sitt óvænna, enda erfitt að
standa gegn svo aðkallandi nauðsynjamáli, og afráðið að
hefjast handa um framkvæmdir þær, sem farið var fram
á í tillögu Framsóknarþingmannanna. Fer Pálmi Loftsson,
forstjóri Skipaútgerðar ríkisins, senn tii Englands til þess
að semja um smíði strandferðaskips, sem aðallega verður
miðað við fólksflutninga, og tveggja báta til vöruflutn-
inga. Áður hafði verið samþykkt þingsályktun um einn
slíkan bát handa Austfirðingum.
Er skýrt frá þessari ákvörðun
í Alþýðublaðinu á sunnudaginn
í viðtali við Emil Jónsson sam-
göngumálaráðherra.
Tillögur um þetta lofar rík-
isstjórnin að leggja fyrir alþingi
í haust.
Hér er um mjög stórvægilegt
nauðsynjamál að ræða. Skipa-
kostur sá, sem Skipaútgerð rík-
isins hefir yfir að ráða, er nú
orðinn allendis ófullnægjandi,
þótt-^nýja Esja bætti mjög úr
þegar hún kom til landsins.
Vöru- og fólksflutningar hafa
aukizt sífellt með hverju ári, og
kröfur fólksins um sæmilega
greiðar samgöngur verða æ há-
værari.
Á hinn bóginn er það skop-
legt, að ríkisstjórnin og hennar
lið skyldi á síðasta þingi Æelja
sig þurfa að fella þá tillögu, er
Framsóknarmenn báru fram
um þessi mál. Sýndi það sig, að
þá hefir ætlunin verið að standa
gegn þessum umbótum, þótt
stjórnarliðið heyktist síðar á
þeirri afstöðu, er það fann þunga
almennjngsáþtsins. — Þannig
þyrfti að knýja það til fram-
kvæmda í fleiri mikilvægum
málum, sem ætlun þess er að
stinga svefnþorn.
Rauði krossinn ameríski
gefur íslendingum stórgjafir
Ameríski Rauði krossinn hefir enn einu sinni fært Rauða krossi
íslands stórhöfðinglega gjöf. Er hér um að ræða allskonar gögn,
sem ameríski Rauði krossinn hefir haft í aðsetursstóðvum sínum
hér á stríðsárunum. Þá hefir ameríski Rauði krossinn og ákveðið
að gefa Rauða krossi íslands sjúkrabifréið af fullkomnustu gerð.
Um þetta segir í bréfi frá
Rauða krossi íslands:
„Nýlega hefir Rauða krossi
íslands borizt bréf frá forstjóra
ameríska Rauða krossins hér á
landi, Nelsen R. Kraemer,
í bréfinu er tilkynnt, að sam-
kvæmt tillögum hans hafi
ameríski Rauði krossinn ákveð-
ið að afhenda allar eignir sín-
ar hér á landi, að bifreiðum
undanteknum, Rauða krossi ís-
lands til eignar og umráða.
Er hér um að ræða stórfellda
gjöf af alls konar innanstokks-
Ingunn frá Kornsá níræð
í gær átti níræðisafmæli Ing-
unn Jónsdóttir frá Kornsá. Hún
ólst upp að Melum í Hrútafirði
á hinu mesta myndarheimili, og
giftist ung Birni Sigfússyni,
bónda og alþingismanni að
Kornsá í Vatnsdal. Veitti hún
þar forstöðu stóru heimili og
eignaðist mörg börn, er skipað
hafa sinn sess með mikilli sæmd.
Síðustu árin hefir hún dvalið
í Reykjavík hjá Sigríði dóttur
sinni, konu Jóns Árnasonar
f ramkvæmdastj óra.
Ingunn hefir gefið sig allmik-
ið að ritstörfum og gefið út tvær
bækur, Bókina mína 1926 og
Minningar 1937. Lýsa þær vel
þessari göfugu, mikilhæfu konu.
I dag
birtist á 3. síðu grein eftir
Daníel Ágústínusson: Hvert
stefnir í dýrtíðarmálunum.
Neðan máls er grein cftir
vesturíslenzka konu, Katryn. O.
Thordarson, um íslendinga frá
Norður-Dakota, sem verið hafa
í herþjónustu hér á landi.
munum, er notaðir voru í hin-
um ýmsu byggingum ameríska
Rauða krossins hér á landi.
Er afhending muna þessara
þegar hafin og mun halda á-
fram smám saman, er herinn
flytur af landi burt. Er þetta í
annað skipti, sem ameríska
þjóðin lætur í ljós vinarhug
sinn- til íslendinga með höfð-
inglegri gjöf til Rauða krossins
íslands.
Eins og kunnugt er, hefir á
undanförnum árum verið hér
tilfinnanlegur skortur sjúkra-
bifreiða, enda um tíma ófáan-
legar erlendis. Fyrir milligöngu
ameríska Rauða krossins hefir
Rauði kross íslands nú keypt og
fengið hingað, til lands tvær
stórar sjúkrabifreiðar af full-
komnustu gerð. Þá er og von á
þriðju sjúkrabifreiðinni frá
Rauða krossinum ameríska.
En hún er af sömu gerð og hin-
ar fyrri og sendir ameríski
Rauði krossinn hana Rauða
krossi íslands að gjöf.
Munu tvær bifreiða þessara
væntanlega verða notaðar hér í
bænum, og umhverfis hann,
en sú þriðja send út á land.
Síld fyrir Aust-
fjörðum
Sildveiðin hefir verið treg
fram að þessu. Þó varð vart mik-
illar síldar úti fyrir Austfjörðum
og hafa mörg skip fengið þar
góð köst í gær og í fyrrádag.
Fyrir Norðurlandi er aftur á
móti síldarlaust að heita má.
Þegar blaðið átti tal við Siglu-
fjörð í gær, var slæmt veður og
hvasst úti fyrir og lá flotinn
að mestu inni. Þangað hafði
engin síld borizt síðastl. sólar-
hring.
\
VIÐ ÁNAUÐ NAZBSTA OG
ÓGNIR STYRJALDARIN NAR
Svo kafa foríög fært
fpeim dóm að köndum
Efri viyndin sýnir livernig umhorfs var á viðgerðastöð fyrir járnbrautar-
vagna i borg einni í Þijzkalandi, eftir loftárás Bandamanna.
Neðri myndin er af tveimur munaðarlausum þýskum flóttabörnum.
----—------—----------------------------------—-------
Sýnishora III.
Barátta Olafs Thors gegn
dýrtíðinni
Hver treystir slíkum manni?
Hér koma kaflar úr fyrsta dýrtíðarboðskap Ólafs Thors í
Morgunblaðinu 31. desember 1940:
Af því er úrlausnar bíður og að mun kaila á næstunni verð-
ur hiklaust að telja í fremstu röð baráttuna við vaxandi dýr-
tíð. Hefir ríkisstjórnin að sjálfsögðu rætt það mál nokkuð
en ekki náð á því tökum. Má vera að það verði henni að falli,
þótt aðrir örðugleikar yrðu yfirstignir og mætti það að sönnu
teljast bættur skaðinn, ef aðrir kæmu tii, er leyst gætu vand-
ann.
I sambandi við baráttuna við dýrtíðina munu rísa mörg
viðfangsefni, sem vel geta valdið ágreiningi. Er þess enginn
kostur, að kveða niður þann draug án þess að einstaklingum
og stéttum þyki á sinn hlut gerigið. Mega þeir, sem völdin
hafa eigi seilast til vinsælda í því máli, heldur hafa þann
kostinn, sem skárstur er, og hika eigi við framkvæmdir.“
Stjórnin ætlaði „að leysa vandann“. Hún samdi lögbind- »
ingarfrumvarpið haustið 1941. Morgunblaðið tók það fram,
að Eysteinn Jónsson hefði aðeins „stílfært frumvarpið", efni
þess væri jafnt frá allri stjórninni. Innan verkalýðsfélag-
anna var svo kveikt óánægja gegn frumvarpinu. „Vinsældir“
Sjálfstæðisflokksins voru þar í hættu og þar með var hætt
við allar framkvæmdir. Dýrtíðin blómgaðist næstu mánuðina
eftir „frjálsum leiðum“ Sjálfstæðisflokksins.
„ » . 11
Þegar Þýzkaland gafst upp
Vfðtal við dr. Natthías Jóuasson
Meðal þeirra íslendinga, sem heim komu með Esju var dr. phil.
Matthías Jónasson. Hann hefir dvalið 15 ár í Þýzkalandi, og kom
sú heim með fjölskyldu sína. Þar sem Iesendum blaðsins mun
þykja gaman að heyra dálítið um lífið í Þýzkalandi á stríðsárun-
um, eftir frásögn sjónarvotts, hefir tíðindamaður blaðsins heim-
sótt dr. Matthías og átt tal við hann.
Lítið sem ekkert hefir enn
verið saltað, en alls eru Síldar-
verksmiðjur ríkisins búnar að
taka á móti 117 þús. málum síld-
ar í bræðslu, þar af verksmiðj-
urnar á Siglufirði 60 þús. mál.
Hæstu skip, sem leggja upp
afla sinn hjá síldarverksmiðjum
ríkisins á Siglufirði eru: Dagný
með 3700 mál, Fiskaklettur með
3300 mál og Sleipnir með 3100
mál.
Á Siglufirði er verið að af-
ferma fjórða skipið, sem kemur
með tunnufarm frá Svíþjóð.
Kemur- það með um 18 þús.
tunnur.
Þau hjónin eru húsnæðislaus,
eins og margir fleiri í höf-
uðstaðnum, en til bráðabirgða
hafa þau setzt að i Austurbæj-
arskólanum, ásamt nokkrum
öðrum íslendingum, er komu
heim með Esju. En vonandi ræt-
ist bráðlega úr þeim vandræð-
um.
Dr. Matthías er ákaflega lát-
laus maður. Hann er alvörugef-
inn, talar hægt og liggur lágt
rómur, íslenzka hans er skýr og
góð, þráft fyrir 15 ára dvöl er-
lendis. Illt viðurværi styrjaldar-
áranna í Þýzkalandi leynir sér
ekki í ytra útliti hans. Samræð-
urnar eru í fyrstu óskipulegar.
Það er rætt um ísland, framtíð
pess og möguleika. Hún leynir
sér ekki, ánægjan, yfir því að
vera kominn heim.
— Hvenær fóruff þér utan?
— Ég fór utan til námsdval-
ar í Þýzkalandi 1930, og hefi síð-
an lengst af verið í Leipzig. Við
háskólann þar stundaði ég sál-
fræðinám og varði doktorsrit-
gerð í þeirri grein 1935, og fjall-
aði hún um svissneska uppeldis-
frömuðinn og mannvininn Pesta
lozzi. Kennari minn við háskól-
ann, dr. Litt, var alltaf fjand-
maður nazista, en hann var e'inn
af þeim fáu mönnum í Þýzka-
landi, er þeir þorðu ekki að á-
reita, og var hann því að mestu
látinn afskiptalaus.
Árið 1935 varð ég lektor í ís-
lenzkum fræðum við háskólann
í Leipzig og var það, þangað til
ég yfirgaf Þýzkaland í marz-
mánuði í vetur.
— Voruff þér þá í Þýzkalandi,
þegar styrjöldin brauzt út
liaustiff 1939?
— Nei, þá var ég hér heima.
íslenzka ríkisstjórnin hafði fal-
ið mér að sækja þing sálfræð-
inga, sem haldið var í Sviss þá
um sumarið og ég fór heim til
þess að skýra stjórninni frá því,
sem þar gerðist og var því hér
heima, þegar styrjöldin skall á
í byrjun september. Fór ég þá
út og kom til Þýzkalands, 18.
september. Ég varð þess brátt
áskynja, þegar ég kom til Þýzka-
lands, að almenningur leit öðru
vísi á styrjöldina en við hér
heima. Fólk hafði almennt ekki
gert sér grein fyrir þeim hörm-
ungum, sem styrjöldin gæti haft
og hlaut að hafa í för með sér.
Almenningur dáðist að því, hve
matvælaskammtarnir væru ríf-
legir. Stjórnin cagði, að allt væri
í lagi, hið volduga Þýzkaland
væri aðeins að gera upp sak-
irnar við ' Pólland. Stjórnar-
völdin sögðu, að það myndi ekki
taka langan tíma að vinna
stríðið við Pólland, og Frakkar
og Bretar myndu ekki sjá neina
ástæðu til að halda áfram, þeg-
ar Pólland væri sigrað.
— Urffu þaff þá ekki mikil
vonbrigði, þegar Frakkar og
Bretar héldu samt sem áffur
áfram stríffinu?
— Jú, það urðu mikil von-
brigði fyrir þjóðina, því að það
var búið að telja henni trú um
hið vgagnstæða. Næsti vetur var
erfiður Þjóðverjum sálrænt séð..
Menn höfðu mikla trú á varn-
arbeltunum og virkjalínunum á
vesturvígstöðvunum og töldu
það örugga vörn gegn andstæð-
ingunum. En svo komu hinir
miklu sigrar um vorið 1940 og
breyttu hugarfari þjóðarinnar
að nýju. Þá um sumarið, er
Frakkland hafði verið sigrað og
Dr. Matthías Jónasson.
ekkert virtist standast fyrir
þýzka hernum, hygg ég, að eng-
ir nema svörnustu fjandmenn
nazista meðal Þjóðverja hafa
verið á móti stjórninni eða van-
treyst henni. Mönnum var talin
trú um, að stríðinu væri bráðum
lokið, og talað var um þaö, að
16. september yrði innrás á
England. Nazistaflokkurinn hef-
ir aldrei verið eins sterkur í
Þýzkalandi og þá um sumarið.
— En svo kom ekki innrásin.
Hvaffa áhrif hafffi þaff á hugar-
far fólksins?
— Það dró mjög úr bjartsýn-
inni, þegar innrásin var ekki
gerð. En stjórnin gerði allt, sem
hún gat til að halda vakandi
áhuga fólksins á styrjöldinni og
láta menn ekki efast um sigur-
inn. Athyglin var dregin að ýms-
um smásigrum t. d. í Grikklandi.
Það hafði þó ekki tilætluö
áhrif, því áð innrásin á Grikk-
land var af flestum talin bein
hjálp við ítali. En yfirleitt hafði
þýzka þjóðin mjög lítið álit á
ítölum og ítalska hernum.
— Hvaff sagffi fólk, er samn-
ingurinn viff Rússa var gerffur?
— Menn vöknuðu við vond-
an draum, því að stefnubreyt-
ingin var snögg. Hitler, sem áð-
ur talaði um blóðhundinn í
Moskvu, talaði nú um „herra
Stalin“ og „Stalin marskálk".
Að hvað miklu leyti almenn-
ingur vantreysti samningunum
veit ég ekki, en þeir, sem ég um-
gekkst mest, vissu, að óheilindi
voru fyrst og fremst á bak við
frá Þjóðverja hálfu og ef til vill
einnig af hálfu Rússa. Þýzkir
liðsforingjar höfðu það að víg-
orði, að „þegar við erum búnir
með Breta, förum við í Rússa“.
En þegar samningarnir við
Rússa brustu, þá minnkaði enn
talsvert traust það, er almenn-
ingur bar til stjórnarvaldanna.
Yfirleitt gætti mikillar tor-
tryggrii í garð Rússa meðal al-
(Framhald á 8. síðu)