Tíminn - 31.08.1945, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTQEFPANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 Or 4373.
PRENTSMIÐJAN EDDA hS.
( RITSTJÓRASKRIFSTOFUR: j
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Siml 2323.
29. árg.
Reykjavík, föstudagiim 31. ágúst 1945
65. blað
Tryggðu Arent og Stefán
sér umboð fyrir 50 fyrir-
tæki í Svíþjóðarförinní ?
I
Stofnun nýrrar heildverzlunar vekur mikið
umtal.
Fyrir nokkru síðan er tekið til starfa hér í bænum nýtt heild-
sölufyrirtæki, er vakið hefir mikið umtal og athygli. Nefnist
það Sölumiðstöð sænskra framleiðenda h.f. og hefir auglýst, að
það hafi umboð fyrir 50 sænskar verksmiðjur og verzlunarfyrir-
tæki. Aðalmenn þess virðast vera Arent Claessen og Stefán Jó-
hann Stefánsson, en þeir fóru síðastl. vetur til Svíþjóðar á veg-
um ríkisstjórnarinnar til að gera verzlunársamning við Svía
og nutu því þeirrar sérstöðu að vera einu mennirnir, sem gátu á
þeim tíma komizt héðan til Svíþjóðar. Þykir það nú komið fram,
að þeir hafi ekki eingöngu sinnt því erindi, sem ríkisstjórnin fól
þeim, heidur einnig notað tækifærið til hagsmunalegs erind-
rekstrar fyrir sig sjálfa.
Stofnendur þessa nýja fyrir-
tækis eru Haukur Claessen, son-
ur Arents Claessen, Stefán Jó-
hann Stefánsson, Guðmundur
I. Guðmundsson bæjarfógeti,
Gísli Friðbjarnarson og Guð-
muncfur G. Hagalín skáld.
Stjórnina skipa Haukur, Stefán
og Guðmundarnir.
Fyrirtækið er alveg nýlega
tekið til starfa, en hefir au^lýst
umboð fyrir 50 sænsk fyrirtæki.
Mun sérstakur hringur í Sví-
þjóð standa að baki þessara
fyrirtækja. Látið mun í veðri
vaka, að umboðin hafi fengist
þannig, að erindreki hafi komtjí
hingað frá hring þessum og boð-
ið umboðin út í heilu lagi og
þetta nýja fyrirtæki Arents og
Stefáns orðið hlutskarpast í
þeirri samkeppni. Kaupsýslu-
menn hér munu yfirleitt telja
það grunsamlegt, að nýstofnað
og óþekkt fyrirtæki skyldi vinna
slíka samkeppni, nema áður
hafi verið búið að leggja góð
drög að því.
Þótt Arent Claessen sé ekki
talinn stofnandi þessa nýja fyr-
irtækis, þykir efalaust, að hann
sé einn aðalmaður þess. Er þetta
annað fyrirtækið, er, hann
stofnar til að annast sænsk við-
skipti, síðan hann kom heim úr
Svíþjóðarförinni í vetur. Hitt
fyrirtækið er H. Claessen & Co.
Meðal kaupsýslumanna rikir
mikil gremja út af þessu, enda er
augljóst, hver spilling það er, ef
opinberir sendimenn fara að
vera í verzlunarerindrekstri
fyrir sjálfa sig meðan þeir eru
að vinna að sams könar málum
fyrir ríkið. Þetta er þó ekki talið
neitt einsdæmi nú orðið, heldur
hafi ýmsir fleiri sendimenn, er
stjórnin hefir sent után, verið
jafnhliða í verzlunarbraskl fyrir
sjálfa sig. Er þetta einn ósóm-
inn af mörgum, sem hefir magn-
azt í tíð núverandi stjórnar, og
ekki er líklegt að verði upprætt-
ur meðan hennar nýtur við.
Sýnishora IX.
Barátta Úlafs Thors
gegn dýrtiðinni
Hver treystir slfknm inaimi?
Að lokum þykir rétt að láta tvær raddir Ólafs fá orðið. Önn-
ur röddin, sem er frá 4. febrúar 1943, segir:
„Cm eitt virðist þó ríkja full eining innan Alþingis, en það
er, að öll verðbólgan og dýrtíðin sé eitthvert hið ÆGILEG-
ASTA ÞJÓÐARBÖL, er yfir íslendinga hefir verið fært ....
En hvað ier þá þessi dýrtfð, þetta hræðilega böl, sem helzt
virðist jafnað til Svarta dauða eða Stórubólu eða, svo mild-
ara sé að kveðið, hallæris og hungurs?
Þegar svo er komið, sem nú er í okkar þjóðféiagi, að ýmist
er framleiðsla útflutningsvara þegar stöðvuð eða komið á
fremsta hlunn með að svo verði, beinlínis vegna þess, að verð-
lag afurðanna, sem ekki er sjáanlegt að verði hækkað, rís eng-
anveginn undir kaupgjaldinu og öðrum tilkostnaði í landinu,
þá er það alveg óumflýjanleg nauðsyn að stöðva dýrtíðina.
Af þessum ástæðum, þó einar væru, verður að hefta vöxt
dýrtíðarinnar og hefja öfluga baráttu tii að lækka hana, en
margt annað mæiir auk þess með, að slík barátta verði
hafin ....
Síðari röddin, sem er frá 5. desember 1944, segir svo:
„Stjórnarandstaðan segir: Við krefjumst stórfelldra kaup-
lækkana.
Stjórnarliðar segja hins vegar: Slík krafa er hvorki skyn-
samleg né sanngjörn.
Það er fásinna að ætla að verkalýðurinn láti bjóða sér
baráttulaust að skerða að verulegu leyti lífskjör sín, fyr en
búið er að þrautreyna allar eðlilegar léiðir, sem fyrir hendi
kunna að verða og að því miða, að komist verði hjá þessu
óyndisúrræði.... Þegar af þessum ástæðum er sýnt, að
stjórnarandstaðan er á villugötum".
Þá segir röddin frá 5. des. 1944, að það sé „augljós firra að
vera nú að hefja illvígar deilur um kauplækkanir, meðan eng-
inn veit, hvort kaupið þarf að lækka og þá enn síður, hversu
mikil lækkunin þyrfti að vera“.
Hér er dýrtíðin ekki lengur ægilegt „þjóðarböl“, sem öllu er
fórnandi fyrir til að afstýra. Baráttan gegn henni er þvert á
móti „augljós firra“. Ýmsir munu velta þvi fyrir sér hvort
það geti verið sami maðurinn, er talar jafn ólíkum röddum.
Samstarf íhaldsins og kommúnista um að
halda hlífiskildi yfir heildsalaspillingunni
Konan í r áð uney t i Attlees
Hvað veldur drættinum á endurskoðun
heildsalamálsins, er var falin helzta mál-
ffutningsmanni kommúnista?
Smágrein, sem birtist í bæjarpósti Þjóðviljans 28. þ. m. varpar
allskýru ljósi yfir það stórfellda hneyksli, sem meðferð og rann-
sókn heildsalamálsins er orðin. Ónefndur verkamaður hefiri
sent blaðinu stutta fyrirspurn um gang málsins og lýsir ótta
verkamanna við það „að hlífa eigi heildsalaklíkunni“. Ritstjóri
Þjóðviljans svarar þessari fyrirspurn ósköp stuttaralega og lág-
kúrulega, segir að málið sé til endurskoðunar hjá Ragnari Ólafs-
syni, sem er málflutningsmaður kommúnista, og búast megi við,
að hún taki allmikinn tíma. Ritstjórnin forðast jafnframt að
láta falla eitt orð um það, að afgreiðslu málsins þurfi að hraða
og hér sé óvenjulegt og stórfellt svindlmái á ferðinni. Þvert á
móti virðist, að henni finnist ekkert óeðlilegt, þótt málið gangi
þessum seinagangi, eins og um óverulegt smámál væri að ræða.
Þeir, sem minnast hinna mörgu stóryrða kommúnista um
verzlunarmáta heildsalanna áður fyrr, munu ekki geta fengið
betri sönnun fyrir þátttöku kommúnista í hinni hneykslanlegu
meðferð hcildsalamálsins en þetta lágkúrulega svar ritstjórnar
Þjóðviljans við fyrirspurn verkamannsins. Og vissulega mun
mörgum þykja það ekki ómerkileg upplýsing um samspil og
samsekt íhaldsins og kommúnista í þessu máli, að málið hefir
tafizt og tefst enn vegna seinagangs á endurskoðuninni hjá
Rrgnari Ólafssyni, málflutningsmanni kommúnista!
Mynd þessi er af Mrs Ellen Wilkinson, sem er önnur konan, er hlotið hefir
sæti í brezkri ríkisstjórn, en hún er kennslumálaráðherra í stjórn Attlees.
Mrs. Wilkinson var áður kennslukona. Hún var kornung, þegar hún hóf
þátttöku í kvenréttindabaráttunni og hófst hún fljótlega til vegs og virðingar
i samtökum kvenna. Hún sat fyrst á þingi 1924—31. Árið 1935 náði hún aft-
ar kosningu og heflr setið á þingi síðan. Hún var aðstoðarinnanríkisráð-
herra í þjóðstjórn Churchills 1940—45 og var talin hægri hönd Herbert
Morrisons, sem þá var innanríkisráðherra. í fyrra var hún kosin varaformað-
ur Verkamannaflokksins og í vor var hún forseti flokksþingsins. Hún gekk
næst Morrison að völdum í nefnd þeirri, sem skipulagði kosningabaráttuna
af háifu flokksins. Hún er sögð bæði hyggin og framtakssöm, enda þarf hún
á hvorutvcggja að halda í hinu nýja starfi sínu, því að nýlega hafa verið
sett lög í Bretlandi, er auka stórlega barna- og unglingafræðsluna, og koma
þau senn til framkvæmda. Mrs Wilkinson er 54 ára.
Fjárskipti í Mývatnssveit
og Bárðardal í haust
Slátrað vorðnr 5000 fullorðúum kludum.
Sæmundur Friðriksson, framkvæmdastjóri sauðfjársjúkdóma-
nefndar, hefir skýrt blaðinu frá því, að nú nýlega hafi verið fast-
ákveðið, að fjárskipti skuli fara fram í haust í Mývatnssveit og
austurhluta Bárðardals. Verður slátrað öllu sauðfé á þessu svæði,
um fimm þúsund fjár, veturgömlu og fullorðnu, og yfir þrjú
þúsund lömbum. %
Gert er ráð fyrir að kaupa 1
staðinn allt að 3500 lömb, að
mestu leytl úr Öxarfirði og
Presthólahreppi.
Um 60 kilómetra langar girð-
ingar verða settar upp til þess
að forðast samgang sauðfjár
af sýkta svæðinu vestan við
Skjálfandafljót.
Áætlaður kostnaður ríkissjóðs
við framkvæmd þessara fjár-
skipta, er um 600 þúsund kr., og
á hann að greiðast á 3—4 árum.
I dag
birtist á 2. síðu grein eftir Hér-
mann Jónasson, fyrrverandi for-
sætisráðherra, - „Leiðin til ör-
yggis“.
Neðan máls er grein eftir
Gísla Kristjánsson búfræði-
kandidat, „Heima eftir fjórtán
ár“.
Á 4. síðu er grein eftir Óiaf
Jóhannesson Iögfræðing — „TJm
Fyrra sambandið 1895—1898“.
Þegar þessum fjárskiptum er
lokið, hafa fjárskipti farið fram
á öllu svæðinu milli Jökulsár á
Fjöllum og Skjálfandafljóts, í
Reykdælahreppi haustið 1941 og
í Kelduneshreppi, Tjörnes-
hreppi, Húsavík, Reykj ahverfi
og Aðaldælahreppi haustið 1944.
Garður end-
urheimtur
Stj órn Stúdentagarðanna hef-
ir nú aftur fepgið full umráð
yfir gamla Garði, en hann hefir
verið brezkur spítali síðan í maí
1940. Seinustu útlendingarnir,
sem voru þar, fluttu þaðan í
fyrradag.
Hafist verður strax handa um
endurbætur á Garði, svo að
stúdentar geti búið þar í vetur.
Bretar hafa lofað að gr.eiða allar
skemmdir, sem orðið hafa á hús-
inu i/þeirra tíð.
Klausau i
1» j ó ð vilj aiiuui.
Tímanum þykir rétt aö birta
í heilu lagi umrædda klausu um
heildsalamálið, er birtist í Þjóð-
viljanum 28. þ. m.:
„Verkamaður“ skrifar Bæjar-
póstinum eftirfarandi bréf um
heildsalamálið svokallaða:
„Meðal okkar verkamanna er
nú þó nokkuð rætt um heild-
salamálið svokallaða.
Okkur þykir blöðin vera ein-
kennilega þögul um málið, en
allir hafa áhuga fyrir því, að
almennilega verði rótað upp í
málinu.
Ég vil því biðja Bæjarpóstinn
að segja okkur frá, hverrng mál-
ið stendur og hvort eitthvað er
hsaft í þeim orðrómi, að það eigi
aðj hlífa heildsalaklíkunni.
Með vinsemd. Verkamaður“.
Bæjarpósturinn hefir snúið
sér til fulltrúa sakadómara, sem
hafði rannsókn þessara mála
með höndum. Gaf hann þær
upplýsingar að málið hafi und-
anfarið verið í endurskoðun hjá
Ragnari Ólafssyni hrm. og sé
þeirri endurskoðun ekki lokið,
þar sem hér er um mjög um-
fangsmikið mál að ræða, því
ákærð voru yfir 10 fyrirtæki og
ýmis þeirra stór.
Að endurskoðun málsins lok-
inni mun það hljóta sömu með-
ferð og önnur slík mál ög ganga
í dóm á sínum tíma,“
Þetta er allt, sem Þjóðviljinn
hefir nú um heildsalamálið að
segja. Öðruvísi mér áður brá,
munu vafalaust margir hugsa,
þegar þeir lesa þessa klausu.
Hún mun og jafnframt vera
þeim nægileg sönnun fyrir sam-
spili og samsekt íhaldsins og
kommúnista í þessu máli, eins
og nánar verður vikið að.
( j
Fresturiim, sem
heildsalarnir fpngu.
f tilefni af þessari Þjóðvilja
klausu' þykir rétt að rifja upp í
aðaldráttum meðferð heildsala-
málsins. Viðskiptaráð hafði
lengi reynt að fá heildsalana til
að afhenda frumreikninga frá
amerísku fyrirtækjunum, sem
þeir skipta við vestan hafs, svo
að nokkurnvegin væri hægt að
sannprófa, að ekki væri lagt of
mikið á vöruna af útibúum
þeim, sem þeir höfðu komið upp
vestan hafs. Heildsalarnir vóru
yfirleitt mjög tregir til að af-
henda frumreikningana. Nokkr-
ir þeirra féllust þá á það og
leiddi það til þess, að of mikil
álagning sannaðist á útibú
tveggja heildverzlana vestan-
hafs. Mörg heildsölufyrirtæki,
sem ekki höfðu afhent frum-
reikninga, voru þó stórum
grunsamlegri. Hefði rikisstjórn-
in viljað gera nokkuð til þess, að
sekt þeirra yrði nokkurnveginn
uppvís, hefði þegar þurft að
höfða opinbert mál gegn þessum
grunsamlegu fyrirtækjum (þ. e.
þeim, sem ekki afhcntu frúm-
reikninga) og jafnframt senda
mann til Ameríku til að rann-
saka málið þar. Bæði verðlags-
stjóri og sakadómari munu
hafa talið nauðsynlegt, að slík-
ur erindreki færi vestur. En rík-
isstjórnin sinnti því ekki neinu.
Viðskiptaráð hafði því ekki aðra
leið til að reyna að fá upplýst
um sekt þessara fyrirtækja en að
setja þeim enn nýjan frest til að
(Framhald á 8. síðuj
Mótmæli Austur-
Húnvetninga
Á fulltrúafundi búnaðarfélag-
anna í Austur-Húnavatnssýslu,
sem haldinn var að Blönduósi
síðastl. sunnudag, til að kjósa
fulltrúa á lándsfund bænda,
var samþykkt samhljóða, að
mótmæla harðlega því gerræði,
sem fundurinn taldi landbúnað-
arráðherra hafá framið með því
að setja lögin um búnaðarráð,
að bændum forspurðum og gegn
eindregnum vilja Búnaðarfélags
íslands og rétt áður en bændur
væru að koma á traustara
skipulagi til að taka þessi mál
í sínar hendur. Ennfremur var
skorað á Alþingi að láta bænd-
ur fá verðlagsvaldið í sínar
hendur, og þess krafizt, að ekki
yrði kvikað frá þeim réttindum,
sem bændum hefði verið tryggð
með samkomulagi sex-nianna-
nefndarinnar.
Fer vissulega vel á því, að
bændur í kjördæmi Jóns Pálma-
sonar hafa þannig orðið einna
fyrstir til að mótmæla ólögum
landbúnaðarráðherrans.