Tíminn - 04.12.1945, Blaðsíða 1

.{
RITSTJÓRI: \
)
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON j
ÚTGEFANDI: }
FRAMSÓKNARFLOKKURINN \
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A
Sími 2323
29. árg.
Reykjavík, þriðjudaglnn 4. des. 1945
92. blað
Osæmandi framkoma forsætis-
ráðherrans við Bandaríkin
Gunnar Thoroddsen látiun veitast að Banda-
ríkjunum og fara nieð dylgjur um mál, sem
stjórnin heldur leyndu fyrir þjóðinni.
Forsætisráðherra hefir bætt einni óhæfunni enn við framkomu
sína í herstöðvamálinu svokallaða. Hann hefir vikum saman
dregið að gera þjóðinni grein fyrir því, sem hefir gerzt eða er að
gerast í þessum efnum, enda þótt hann hafi fyrir löngu fengið
til þess samþykki þeirra erlendu ríkisstjórna, er hlut eiga að máli.
Alþingi hefir einnig verið meinað að ræða málið opinberlega og
það mun naumast eða ekki hafa fengizt rætt á lokuðum þing-
fundum. En á sama tíma og forsætisráðherrann heldur málinu
þannig leyndu fyrir þjóðinni — og jafnvei þinginu líka — lætur
hann einn af þingmönnum flokks síns flytja útvarpsræðu af svöl-
um Alþingishússins á hátíðisdegi þjóðarinnar, þar sem mál þetta
er ekki aðeins gert að umtalsefni, heldur er ráðizt með dylgjum
og dólgshætti gegn Bandaríkjunum og þau raunverulega ásökuð
um að sitja á svikráðum við frelsi og sjálfstæði þjóðarinrtar.
nm
tíðina kemur út
Á morgun mun bókin um lýð-
veldishátíðina koma í bókabúð-
ir. Er þetta ein skrautlegasta og
vandaðasta bók, sem komið hef-
ir út hér á landi, enda gefin út
að tilhlutun Alþingis og ríkis-
stjórnarinnar og fjallar um einn
merkasta atburðinn í allri sögu
landsins.
Bókin er skrifuð af þáv. for-
seta sameinaðs þings, Gísla
Sveinssyni, sem lýsir sjálfstæð-
isbaráttunni i stuttum dráttum,
Sigurði Ólasyni hæstaréttarlög-
manni, sem segir frá lýðveldis-
kosningunum, og þjóðhátíðar-
nefndarmönnunum, sem skrifa
um einstaka þætti hátíðahald-
anna, en nefndarmennirnir
voru Alexander Jóhannesson,
Guðlaugur Rósinkranz, Ásgeir
Ásgeirsson, Einar Olgeirsson og
Jóhann Hafstein. Lýst er há-
tíðarhöldúnum á Þingvöllum, í
Reykjavík,út um land og er-
lendis. Loks er skrá um þá menn,
sem á einhvern hátt stóðu fyrir
(Framhald á 8. síðuj
Það mun hver og einn geta
sagt sér það sjálfur, að Gunnar
Thoroddsen myndi eigi hafa
flutt ræðu þá, sem hann flutti
af svölum Alþingishússins 1.
desember, án samráðs við flokks-
foringja sinn og utanríkis og
forsætisráðherra, sem hann
styður. Enginn þingmaður myndi
sniðganga þannig utanríkis- og
forsætisráðherra sinn i jafn
mikilvægu máli, og það allra
sízt maður, sem er foringja sín-
um jafn talhlýðinn og fylgi-
spakur og Gunnar er Ólafi.
Ræðu sína byrjaði Gunnar á
þeim dylgjum, að hann myndi
ræða mál, „sem ríkisstjórn ís-
lands hefir ekki enn talið sér
heimilt að birta.“ Hlustendur
þeir, sem eru ókunnugir sögu
málsins, munu varla hafa getað
skilið þetta öðruvísi en þannig,
að erlendir aðilar stæðu í vegi
birtingarinnar. Tíminn getur
upplýst, að þetta er með öllu
tilhæfulaust, því að Bandaríkja-
stjórn hefir fyrir löngu leyft,
að birt yrði greinargerð um
þetta mál, bæði hér og í Amer
íku, Ríkisstjórnin getur því ekki
skotið sér á bak við það, að er-
lendir aðilar hindri það, að
gögnin séu birt og málin eftir
(Framhald á 8. síöu)
,Snakkfiindir’ og ,spekúlantar’
Jón Pálmason þjónai* hiisbændiinum með
uppnefnum íim samtök og trúnaðarnienn
bænda.
Bjrni Ásgeirsson og Jón á Reynistað hafa fyrir nokkru lagt
fram frumvarp um afnám þess kúgunarákvæðis í búnaðar-
máiasjóðslögunum, að ráðstöfun sjóðsins skuli háð samþykki
landbúnaðarráðherra. Frumvarp þetta hefir verið lagt fyrir
landbúnaðarnefnd og hafa Jón Pálmason og Sigurður Guðna-
son gefið út langt nefndarálit um það. Leggja þeir enn sem
fyrr eindregið gegn því, að búnaðarþing ráðstafi fénu, því
að þeir vilji ekki láta „ETA ÞAÐ ÚT Á SNAKKFUNDUM OG
EYÐA ÞVÍ í FERÐAKOSTNAÐ PÓLITÍSKRA SPEKÚLANTA,
SEM TELJA SIG ÖLLUM FÆRARI TIL AÐ GERA BÆNDUM
GAGN, EN HAFA REYNZT MJÖG MISTÆKIR í ÞVÍ EFNI“.
„Snakkfundirnir", sem Jón & Co. tala hér um, eru búnað-
arþing og landsfundir Stéttarsambands bænda, en „pólitísku
spekulantarnir“ eru fulltrúarnir, sem bændurnir kjósa á þess-
ar samkomur. Þessi ummæli um helztu stbfnanir bænda og
fulltrúana, sem bændur kjósa þangað, mættu vissulega verða
Austur-Húnvetningum og öðrum góð sönnun um þann hug,
sem Jón Pálmason ber til bændastéttarinnar og samtaka
hennar síðan hann gekk á mála hjá heildsölunum í Reykja-
vík. Mætti það sannarlega verða Austur-Húnvetningum um-
hugsunarefni, hvort málum þeirra muni vel borgið í höndum
manns, sem er svo ofstækisfullur gegn bændastéttinni, að
hann gengur í lið með kommúnistum um að velja samtökum
hennar og trúnaðarmönnum hin verstu svívirðingarorð og
uppnefni.
Ætla stjórnarflokkarnir að skapa misrétti
milli landsmanna í raforkumálunum?
(
BREZKA KRON PRINSESSAN
Stjórnarflokkarnir fella tillögu um að
helztu raforkuframkvæmdum verði lokið
innan 10 ára
Allsterkar líkur benda til þess, að það sé orðið samkomulag
milii stj órnarflokkanna á Alþingi að afgreiða raforkulög i því
formi, að rafmagnsverðið verði mjög mismunandi í landinu, og án
þess að hafa ákvæði um hraðar framkvæmdir í þessum mál-
um. Verði þessi niðurstaða á afgreiðslu málsins, hafa bæði Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðuflokkurinn horfið frá þeirri stefnu,
sem þeir voru fylgjandi í þessum málum á þingi 1942, og Sjálf-
stæðisflokkurinn alveg svikið þá stefnu, sem hann hefir talið sér
mest til gildis í sveitum landsins. Hins vegar hefðu kommúnistar
þá fengið stefnu sína fram og mun þá þannig enn einu sinni fást
ný sönnun fyrir því, að þeir eru áhrifamesti flokkurinn í stjórn-
arsamstarfinu.
Mynd þessi er af brezku krónprinsessunni, Elisabetu (til hægri), og cinni
starfssystur hennar, er Elisabet gegndi foringjastörfum í kvennahernum
brezka. Eiisabet er nú orðin gjafvaxta og eru þegar margir tilnefndir
sem væntanlegir „menn drottningarinnar", en enginn getur þó orðið það,
nema hann hafi aðalsblóð í æðum. Það er grískur prins, sem hefir verið
einna oftast tiinefndur í því sambandi upp á síðkastið.
Gott (læmi um málflutning kommúnista.
Brynjólfur rangtúlkar
einkabréf, til að sanna til-
búnar sakir á Framsókn-
arflokkinn
Leiðréttiug frá Jónasi Þorbergssyni útvarpstj.
Þau tíðindi gerðust á Alþingi í síðustu viku, þegar rætt var
um hlutleysi útvarpsins, að Brynjólfur Bjarnason las upp einka-
bréf, sem Jónas Þorbergsson skrifaði Jónasi Jónssyni fyrir mörg-
um árum, og þóttist sanna með því, að Hermann Jónasson hafi
reynt að misnota aðstöðu sína sem kennslumálaráðherra til að
gera útvarpið að flokkstæki Framsóknarflokksins. Undir þetta
var síðan tekið kröftugiega af stuðningsblöðum ráðherans.
• Næsta dag var hins vegar all-
ur þessi vindur kominn úr
stjórnarblöðunum, því að Jónas
Þorbergsson hafði þá sent þeim
eftirfarandi leiðréttingu:
í fréttum Reykjavíkurblað-
anna af umræðum, sem fram
fóru á Alþingi í gær um Ríkis-
útvarpið, virðast. þau hafa skilið
og túlkað sum veruleg atriði,
er fram komu í umræðunum,
öðruvísi en rétt ,er, samkvæmt
þeim staðreyndum, sem fyrir
liggja.
Hermann Jónasson, fyrrver-
andi menntamálaráðherra, bar
aldrei fram þá kröfu á hendur
mér, að ég léti fara fram póli-
tiska hreinsun í stofnuninni og
því síður að hann hótaði mér
brottrekstri úr embætti í því
sambandi.
Hins vegar er það öllum kunn-
ugt, að öllum starfsmönnum
Ríkisútvarpsins var sagt upp
sumarið 1939, en sú uppsögn
(Framhald á 8. síðu)
Hríðarveður norðan-
og vestanlands
Aftaka hríðarveður hefir
undanfarna sólarhringa geysað
á Vestur- og Norðurlandi og hef-
ir veðrið náð allt suður í Borg-
arfjörð. Á þessu svæði hefir
verið allt að 7 stiga frost, en
víðast hvar hiti á Suður og
Austurlandi, en þó var fann-
koma og frost sums staðar á
Suðurlandi í gær. Verst mun
veðrið hafa verið á Vestfjörð-
um, Breiðafirði og Húnaflóa.
Vitað er að nokkurt tjón hefir
orðið af völdum veðursins, fé
hefir fennt, einkum á Vestur-
landi og símalínur slitnað. Veg-
ir hafa víða lokazt, vegna fann-
fergis og bílar hafa setið fastir
á Öxnadalsheiði.
í gær, er blaðið hafði tal af
(Framhald á 8. síðu)
Þmgsályktiinfn 1942.
Á sumarþinginu 1942 lét
Framsóknarflokurinn flytja til-
lögu til þingsályktunar um raf-
orkumálin og náði hún fram að
ganga. Tillagan hljóðaði á þessa
leið:
„Alþingi ályktar að kjósa
fimm manna nefnd, er geri til-
lögur um fjáröflun til þess að
byggja rafveitur, í því skyni að
koma nægilegri raforku til ljósa,
suðu, hitunar og iðnreksturs í
allar byggðir landsjins á sem
skemmstum tíma, enda verði
raforkan ekki seld hærrá verði
í sveitum landsins en stærstu
kaupstöðunum á hverjum tíma.
Nefndin skal sérstaklega gera
tillögur um aukinn stríðsgróða-
skatt til að mæta óhjákvæmi-
legum útgjöldum við fram-
kvæmdir í þessu efni, er hefjíst
svo fljótt sem unt er að fá inn-
flutt efni til þeirra. Nefndin
leggi tillögur súnar um þetta
efni fyrir næsta reglulegt Al-
þingi.
Jafnframt ályktar Alþingi að
fela ríkisstjórninni að láta fara
fram undir umsjá rafmagnseft-
irlits ríkisins rannsókn á skil-
yrðum til vatnsaflsvirkjunar í
fallvötnum landsins og því
hvernig auðveldast sé að full-
nægja raforkuþörf landsmanna
hvarvetna á landinu, sérstak-
lega hvort hagkvæmt sé á hverj-
um stað að vinna orkuna í smá-
orkuveri í námunda við notkun-
arstaðinn eða taka hana úr
sameiginlegri orkuveitu, sem
lögð yrði frá stærra orkuveri
um einstakar sveitir og kaup-
tun eða heila landshluta. Rann-
sóknirnar skál hefja nú þegar
og hraða þeim svo sem mögulegt
er.
! Kostnaður við starf nefndar-
innar og rannsóknirnar greiðist
I úr ríkissióði."
! Samkvæmt þessari tillögu
■ var kosin nefnd og völdust þessir
jmenn í hana: Jör. Brynjólfs-
: son, Skúli Guðmundsson, Sig-
urður Jónsson, Jón Pálmason,
Ingólfur Jónsson. Síðar var Sig-
urði Thoroddsen bætt í nefnd-
ina. Jörundur Brynjólfsson var
formaður nefndarinnar.
Fpv. mllli|ifnga-
nefinlariimar.
Milliþinganefnd þessi leysti
mikið og merkilegt starf af
höndum. Samkvæmt rannsókn-
um og áætlunum, sem hún lét
gera, kom það greinilega í ljós,
að bezt myndi að byggja fá -en’
stór raforkuver og með þvi að
haga framkvæmdum á þann
hátt, væri hægt að selja raf-
magnið jafn ódýrt í flestum
sveitum landsins og kaupstöð-
Kné látið fylgja
í Morgunblaðinu síðastl. laug-
ardag reyndi Bjarni Ben. að
afsaka það með veikum mætti,
að hann hefði orðið að beygja
sig fyrir hótunum Brynjólfs
um samvinnuslit, þegar rætt
var um útvarpsmálin á Alþingi
fyrir skömmu. Þjóðviijinn svar-
ar þessu þannig á sunnudaginn:
„Bjarni Benediktsson (?)
skrifar þvættingsgrein í Morg-
unblaðið i gær um umræðurnar
á þingi, en þar reiddist hann
ofanígjöf þeirri, sem Brynjólf-
ur gaf honum og bauiaði hvað
eftir annað strákslegar framí-
tökur meðan Brynjólfur flutti
ræðu sína“. ' ’
Svo langt ganga kommúnist-
arnir þannig i því að beygja
Bjarna undir ok sitt, að þeir
láta sér ekki nægja að hann
hiýði þeim.heldur birta þeir hin-
ar stráksiegustu lýsingar af þvi
þegar Bjarni varð að niðurlægja
sig. Um þessi viðskipti má vissu-
lega segja, að kné sé látið fylgja
kviði.
unum, án þess að það þyrfti að
hækka í verði á síðarnefndu
stöðunum. Slíkur er munurinn
á stórvirkjunum og smávirkj-
unum. Hinar ýtarlegu áætlanir
nefndarinnar voru á sínum tíma
birtar hér í blaðinu.
Jafnframt þessu samdi nefnd-
in ýtarlegt frumvarp til raf-
orkulaga og voru allir nefpdar-
mennirnir því sammála, nema
Sigurður. Thoroddsen. Frv.
þetta var lagt fram á seinasta
Alþingi af þeim Jörundi Brynj-
ólfssyni, Jóni Pálmasyni, Ing-
ólfi Jónssyni, Skúla Guðmunds-
syni og Barða Guðmundssyni.
Nokkur aðalatriði þessa frv.
voru þessi:
Ríkinu einu er heimilt að
reisa og reka orkuver, sem er
stærri en 100 hestöfl. Þessi rétt-
ur ríkisins verður ekki fram-
seldur öðrum nema samþykki
Alþingis komi til. Þeir kaupstað-
ir, kauptún eða héruð, sem nú
eiga og reka raforkuver, er
héimilt uð reka þau áfram.
Ríkið setji á stofn og starf-
ræki rafveitur, er skulu vera
eign ríkisins og reknar sem
fjárhagslegt fyrirtæki undir
umsjón ríkisstjórnarinnar.
Engum nema rafveitum ríkis-
ins er heimilt að selja raforku
(þó skyldi Reykjavfkurkaup-
stað, Akureyrarkaupstað, Siglu-
fjarðarkaupstað og ísafjarðar-
kaupstað vera heimilt að selja
raforku á orkusvæðum sínum
úr orkuverum þeim, er þessir
kaupstaðir nú eiga). Raforku-
(Framhald á t. siðu)