Tíminn - 18.12.1945, Blaðsíða 4

Ræða Skúla Guðmundssonar
TÍMIIVIV, þriðjndaginn 18. dcs. 1945
96. hlað
(Framhald af 3. slðu)
13 miljón króna
halli.
Fjáreyðsla ríkisstjórnarinnar
og verðbólgustefna hennar velcl-
ur því, að nú er ekki hregt að
afgreiða fjárlögin á viðunanöi
hátt. Hallinn á fjárlagafrv er
um 13 millj. króna, þrátt fyrir
alla tollana og skattana og
takmarkalausa brennivinssölu
ríkisstjórnarinnar. Fjármála-
ráðherrann sagði í þingræðu i
fyrradag, að stjórnin þyrfti að
fá heimild til lántöku ti'. þess að
geta innt af höndum þær
greiðslur, sem fjárlagafrv. gerir
ráð fyrir á næsta ári. Þanníg
er komið, vegna dýrtíðarsteínu
stjórnarinnar, að þrátt fyrir
það, að ríkistekjurnar eru á-
ætlaðar milli 120 og 130 millj.
króna á næsta ári, er ekki hægt
að afgreiða fjárlögin öðru visi
en með miklum greiðsluhalla og
lántökuheimild til stjórnarinn-
ar. —
Framlclðslan riðar
á hcljar barmi.
En áhrif verðbólgustefnunn-
ar koma víðar fram en við fjár-
lagaafgreiðsluna. Þau eru að
grafa grunninn undan fram-
leiðslustarfseminni, eins og
greinilega sést af ályktunum
Fiskiþingsins, sem nýlega hefir
lokið störfum. Fiskiþingið Iýsti
því yfir, að það teldi fjárhags-
grundvöll vanta til þess, að
hægt verði, að óbreyttum að-
stæðum. að gera vélbátaflotann
út á þorskveiðar í vetur. Talm
þingið, að útgerðin geti því að-
eins hafizt, að útgerðarkostn-
aður verði hækkaður til veru-
legra muna með opinberum ráð-
stöfunum eða afurðaverð hækk-
að um a. m. k. 15%. — Fiski-
þingið samþykkti líka áskorun
til Alþingis og ríkisstjórnar um
að koma því til leiðar, að öll
laun og kaupgjald í landinu
verði miðað við magn og verð-
lag útfluttra afurða. Benti
þingið á þá yfirvofandi hættu,
að sjómenn fáist ekki á báta-
flotann vegna þess, að þeim
bjóðist hærra kaup í landi en
vélbátaútvegurinn geti risið
undir að borga.
Þessar ályktanir Fiskiþings-
ins eru áreiðanlega þess verð-
ar, að þeim sé gaumur gefinn.
Áskorun þess, um að. miða öll
laun og kaupgjald í landinu
við magn og verðmæti fram-
leiðslunnar, er í sömu stefnu og
tillaga okkar Framsóknar-
manna, er við fluttum á síðasta
þingi í sambandi við afgr.
launalaganna, en sú tillaga okk-
ar var felld af stuðningsliði
ríkisst j órnarinriar.
Ríkisstjórailn lokar
angunum fyrir stail-
rcyndunum.
En í stað þess að hlusta á
þær raddir, sem krefjast rétt-
íætis í skiptingu þjóðartekn-
anna, vinnur stjórnin stöðugt
að því að auka ósamræmið og
rýra hlut þeirra, sem vinna að
framleiðslustörfunum. Hún
skipar bændum landsins for-
ráðamenn, sem skammta þeim
afurðaverð, sem lækkar tekjur
þeirra til stórra muna. Á sama
tíma borgar ríkisstjórnin, í
heimildarleysi, einstökum emb-
ættismönnum stórar fjárhæðir
til uppbótar á 40 þús. kr. árs-
laun. Og fyrir störf í einni af
hinum 30 nýju nefndum ríkLs-
stjórnarinnar, hefir líún ákveð-
ið launin þannig, að formaður-
inn fær 37488 kr. yfir árið, mið-
að við núgildandi verðlagsvísi-
tölu, en meðnefndarmenn hans
34080 kr. hver. Fyrir þessa hýru
þurfa nefndarmennirnir þó ekki
að leggja meira á sig en svo,
að þeir geta gegnt umsvifamikl-
um störfum auk nefndarstarf-
anna. Skrifstofumenn í sömu
mefnd hafa fast að 30 þús. kr.
1 árslaunum.
Meðan sliku fer fram, er það
ekkert undarlegt, þó að menn
vilji fremur annað vinna en að
fást við framleiðslustörf á landi
og sjó. Það er bæði léttara og
gróðavænlegra að fást við ým-
islegt annað. Það er t. d. stór-
um ábatavænlegra að stunda
allskonar kaupmang og brask,
sem aldrei hefir blómgvazt eins
vel og nú, í skjóli ríkisstjórn-
arinnar.
Ný stefna lífsnauðsyn.
Hér þarf að stefna inn á nýj-
ar brautir. — Það þarf að draga
úr verðþenslunni, með san.n-
gjarnri þátttöku allra stétta.
Með því einu móti er hægt
að tryggja aðalaUiinnuveg-
ina, framfarir og velmegun í
landinu og viðunanlega afkomu
ríkissjóðs. Það þarf að taka upp
haganlegri vinnubrögð við rík-
isreksturinn, til þess að spara
þar útgjöld, og hætta tafarlaust
að borga opinberum starfs-
mönnum stórar fjárfúlgur til
viðbótar fullum launum. Það
þarf að stefna að meiri jöfnuði
í þjóðfélaginu og réttlátari
skiptingu þjóðarteknanna, m.
a. með því að miða laun og
kaupgjald við framleiðslutekj-
ur þjóðarinnar. Það þarf að af-
nema það ranglæti að skammta
þeim, sem vinna framleiðslu-
störfin, minna en öðrum, sem
margir hverjir vinna léttari
verk.
Það þarf að ná lögákveðn-
um sköttum af þeim mörgu
mönnum, sem hafa rakað sam-
an hundruðum þúsunda krón»
á stríðsárunum, með ýmiskon-
ar aðferðum, en skotið miklu af
því undan réttmætum gjöldum.
Það þarf að koma í veg fyrir, að
allskonar brask og víxlarastarf-
semi verði framvegts, eins og
nú, arðvænlegri atvinnuvegur
heldur en framloiðslustörfin.
Ekkert af þessu vill núv. rík-
isstjórn og stuðningslið hennar
á þingi gera.
En allt þetta þarf að gera, til
þess að tryggja efnalegar og
menningarlegar framfarir í
landinu. — pess vegna þarf
þjóðin að taka í taumana og
víkja núv. ríkisstjórn, stjórn
misréttis, eyðslunnar og verð-
bólgunnar, frá völdum.
„Lygn streymir Don”
Fyrir helgina kom út á veg-
um Bókaútgáfu Guðjóns Ó.
Guðjónssonar skáldsaga mikil
í tveimur stórum bindum, eftir
rússneska rithöfundinn Mikael
Sjólókoff, og nefnist hún „Lygn
streymir Don“ — víðkunn saga,
sem þýdd hefir verið á flest
Evrópumál. Er hin íslenzka þýð-
ing gerð af Helga Sæmundssyni
blaðamanni.
Saga þessi gerist meðal rúss-
neskra Kósakka í heimsstyrj-
öldinni fyrri og byltingunni,
sem fylgdi í kjölfar hennar. Er
frásögnin breið mjög og marg-
þætt og með þungri undiröldu,
eins og sjálft lífið á hinum
miklu sléttum Rússlands, þar
sem hún gerist, og víða djarf-
lega að orði komizt og hvergi
vægt, þótt hermt sé frá átakan-
legum atburðum. En að sjálf-
sögðu hlýtur slíks að gæta meira
en lítið í trúrri skáldsögu frá
þessu umbrotatímabili í lífi
rússnesku þjóðarinnar. Blóð
flaut á brandi og allt hið gamla
gekk úr skorðum, bróðir vó að
bróður, og hermenn og liðhlaup-
ar flæddu yfir landið, nauðguðu
konum og rændu því, sem hönd
á festi. Lýðurinn hafði hrist af
sér ok keisaravaldsins. Þetta er
það, sem bókin lýsir,
Ný bók
Það eru svo sem engar fréttir
nú í öllu bókaflóðinu, að út
komi ný bók, nema hún sé eitt-
hvað sérkennileg umfram það
sem venjulegt er, annað hvort
að efni eða búningi, hið ytra
eða hið innra. En hér ætla ég
að minnast á eina slíka bók.
Þeir vita það, sem kunnugir
eru Ófeigi lækni Ófeigssyni, að
hann er maður listfengur á
margan hátt og leggur á margt
gjörva hönd. Einkum er hann
drátthagur, og eru margar
teikningar hans afburða vel
gerðar. Nú hefir Ófeigur gefið
út dálítið safn af þulum og
bjóðkvæðum, „Raula ég við
rokkinn minn,“ og skreytt með
ieikningum eftir sjálfan sig. Eru
myndirnar teknar úr efni kvæð-
anna, og bera margar þeirra
vott um kímnigáfu höfundar-
ins. Hér má sjá kisu bera mús á
borð fyrir krumma, helsingjann
ríða fjörugum gæðingi, telpu-
hnokka stíga við stokkinn, ló-
una vera að raka ljá, Grýlu
gömlu og ótal margt fleira, sem
gaman er að og girnilegt til
fróðleiks fyrir börnin. Virðast
kvæðin vel valin, og þó að all-
mörg þeirra hafj verið prentuð
áður, þá er það oftast nær í
öðrum „útgáfum,“ ef svo mætti
segja. í eftirmála gerir höfund-
ur grein fyrir mætum þeim, sem
hann hefir á þuhim og þjóð^-
kvæðum og eiga rót sína
að rekja til oernsku han’s, en
móður sinni tileinkar hann
bókina.
, Ytri frágangur bókarinnar er
| prýðilegur, — rauður rammi um
íhverja síðu og letrið prentað
með brúnum iit, en það er stórt
skrifletui;, mjög áferðarfallegt
og læsilegt. Framan við bókina
er fjórlit mynd af stúlku sitj-
andi við rokkinn sinn og önnur
litmynd aftar í bókinni..
Bókin er líkleg til að falla
fólki vel í geð, og er hún einkum
tilvalin jólagjöf handa börnum
og unglingum.
Nú á tímum, þegar svo margt
gamalt og gott er að fara í
glatkistuna, ber að fagna öllu
því, sem miðar að því að við-
.halda fornri ást þjóðarinnar á
bókmenntaverðmætum sínum,
hvort sem það eru nú þulur og
þjóðkvæði eða annað, sem vana-
lega er talið veigameira. Og
þessi bók miðar í rétta átt, og
teikningarnar gefa efni hennar
nýtt líf og nýja fjölbreytni.
Jakob Jóh. Smári.
Höfundur bókarinnar, Sjóló-
koff, er einn fremsti rithöfund-
ur Rússa, að Maxim Gorki
látnum. Hann er þó enn mað-
ur fremur ungur, fæddur um
aldamótin síðustu. Hefir hann
notið margvíslegrar sæmdar
frá Rússastjórn.
Hinn íslenzki búningur, sem
þýðandinn hefir fært söguna í,
virðist vel sniðinn að efninu,
karlmannlega að orði kveðið og
hvergi vottur af tilfinningasemi,
sem ekki á heima í slíkri bók.
á eldvörpum og gosmenjum og
lýsing eldgosa þeirra, er orðið
hafa á þessum slóðum og kunn
eru að einhverju leyti. Loks er
einnig í þessu bindi yfirlit um
brennisteinsnám í Þingeyjar-
sýslu og frásagnir um tröll og
útilegumenn, sem í þjóðtrú og
veruleika áttu sér heimkynni
í Ódáðahrauni. Er fyrri hluti
þessa bindis að sjálfsögðu alf
fræðilegur á köflum, en síðari
hluti þess er þó hinn bezti
skemmtilestur, auk alls þess
mikla fróðleiks, sem þar er sam-
ankominn. Er þarna meðal
annars fjallað um vist Fjalla-
Eyvindar í Herðubreiðarlindum,
þar sem talið er, að Eyvindur
hafi hafzt við eftir að hanan
strauk frá messunni í Reykja-
hlíð, þar sem Einar sýslumaður
Brynjólfsson í Hjálmholti kom
honum, ásamt Höllu, er hann
hafði tekið þau höndum í Ey-
vindarkofaveri á Sprengisandi.
Byggði hann sér kofa á hraun-
stalli og hafði hrosshrygg, sem
viðartág var dregin í gegnum,
fyrir mæniás, og sannaðist
vissulega á honum það, er segir
í fornum kveðskap, að betri sé
taugreftur salur og naumur
ikostur en eiga allt undir ann-
arra miskunn. Þakið þakti hann
melju. Lind rann út úr berginu
inni í kofanum, og þurfti því
ekki Ýatn út að sækja. Lifði
Eyvindur þarna á hvannarót-
um og hráu hrossakjöti, er hann
aflaði sér á Austurfjöllum. Er
bað haft eftir honum, að þessi
vetur í Herðubreiðarlindum hafi
bafi verið hinn þyngsti á fjöll-
unum. Má og nærri geta, að
hann hafi saknað Höllu, er eftir
varð í haldi í Reykjahlíð og hef-
ir að líkindum verið flutt þaðan
brott vestur í sýslur. Fylgja
bæði myndir og teikningar af
binum fátæklegu híbýlum úti-
legumannsins. Margar fleiri frá-
sagnir, svipaðar þessari, eru í
bindi þessu.
í þriðja bindinu eru eingöngu
frásagnir af ýmsum ferðalög-
um, hrakningum, slysförum og
fjái-leitum í Ódáðahrauni og
svæðinu umhverfis það. Þar er
og þáttur um eyðibýli á þessum
slóðum.
Þetta bindi hefst á sérstökum
löngum þætti um Fjalla-Bensa
og ferðir hans. Er þar frá mörgu
merkilegu sagt, og yfirleitt er
þetta bindi frá upphafi til enda
lestrarefni, sem hlýtur að fanga
huga hvers manns. Svo segir
um upphaf þess, að Fjalla-Bensi
tók að leggja slíkt kapp á eftir-
leitir, að hann hefir orðið lands-
frægur og yrkisefni öndvegis-
kálds íslendinga:
„Vorið 1913 var Bensi á Gríms-
stöðum á Fjöllum. Fjórar vikur
af sumri fór hann, ásamt Ingólfi
~rristjánssyni á Grímsstöðum
uður í Qrafarlönd til þess að
'ina gæsaesrg. Leyfi fengu þeir
’->já Reykhlíðingum til þessa, en
Grafarlönd teljast til Reykja-
blíðar. Þá var svo mikið gæsa-
varp þarna suður á öræfunum,
að þeir tíndu á skömmum tíma
*-vo hestburði af eggjun\, og var
bó ekki gengið nærri varpinu.
í þessari ferð sáu þeir þá sjón
í Grafarlöndum, er Bensa mun
seint úr minni liða.
Við þúfu eina litla lágu tveir
dauðir lambhrútar. Var annar
frá Laxamýri, hinn frá Skógum
i í Reykjahverfi. Lágu þeir sinn
; hvoru megin við þúfuna, en
saman með hausana, svo að
snoppurnar víxllögðust. Þannig
höfðu þessi tvö lömb lagt sig til,
þegar máttinn þraut að berja
gaddinn og krafsa eftir viðilaufi
á bökkum Grafarlandaár.
Skammt frá þessum tveimur
lömbum lá dauður gemlingur
frá Víkingavatni, en yfir hon-
um stóð annar lifandi, skin-
horaður, genginn úr reyfinu,
mannsber og skreið færilús við
færilús eftir hárlausum bjórn-
um. Auðséð var á ullarsneplun-
um, sem lágu þar í kring, að
gemlingur þessi hafði alltaf
haldið sig á dálítlum bletti
kringum félaga sinn, og á með-
in þeir Bensi og Ingólfur stóðu
barna við, fór hanji aðeins
nokkra faðma burtu til þess að
bíta og rölti svo aftur þangað,
em dauði gemlingurinn lá, og
b.gðist hjá honum.
Þessi sjón fékk svo á Bensa,
^ð hann ákvað með sjálfum sér
ð gera sitt til að slíkar harm-
ögur sem þessi þyrftu ekki að
Terast á hverjum vetri í Graf-
arlöndum."
Síðari hluti þessa bindis er
einvörðungu frásagnir um ferð-
ir höfundar sjálfs um þessar
slóðir, og eru þær frásagnir
ekki siður skemmtilegar aflestr-
ar en annað efni bókarinnar,
þótt rúmið leyfi ekki, að neitt
sé upp úr þeim tekið né ein-
'taka atriða minnzt.
Það má svo bæta því við þessa
mjög svo lauslegu bókarfregn,
að málfarið á bókinni er mjög
gott, létt og lipurt og þó kjarn-
gott, og stundum með hreinum
ágætum. Þökk sé Ólafi Jónssyni
fyrir þessa bók. J. H.
Jón mibskipsmabur
Einhver allra skcmmtilegasta
drengjabóU sem rituð hefir
verið.
Hrói höttur
Prýdd mörgum myndum.
Er að verða uppseld.
Róbinson Krúsó
Þessi sígilda bóh má efcfct
gleymast þegar jólabókin er
i
keypt.
Most stýrimaður
AUir drengir lesa Most-bœk-
urnar sér til ógleymanlegrar
ánœgju. Niesta Most-bókin er
Pétur konungur.
Hjartabani
Indíánasaga eftir J. F. Coop-
er. Skemmtileg og óviðjafn-
anlega spennandi frá upphafi
til enda. Prýdd mörgum
ágœtis myndum.
Ferðir Gullivers
/-//.
Verða alltaf eftirsóttar bœk-
ur handa lesfúsum ungling-
um.
Gosi
eftir Disney. Duð er ekki
seinna vœnna að eignazt þessa
eigulegu og ágœtu barnabók.
Ratvís
Indíánasaga eftir F. J. Coop-
er.
Ramóna
Aðeins nokkur eintök eftir.
■ Veronika
eftir Jóhanna Spyri höfund
Heiðu. Dessi saga hefir hlotið
einróma vinsœldir.
Katrín
eftir Sally Salminen. sagan
frá Alandseyjum, er dásam-
leg bók fyrir unga sem eldri.
Ská!holtsprentsmiðja h.f.