Tíminn - 01.02.1946, Blaðsíða 7

21. blað
TÍ)PM; iöstndagiim 1. fehráar 1946
7
Hver á þær? . .
Maður nokkur, sem alið hefir
aldur sinn erlendis, farið víða
um lönd og kynnzt lífi margra
þjóða, sagði við mig í gær: „Ég
tek eftir því, að á Hótel Borg
sitja kornungar stúlkur, á að
gizka 16 eða 17 ára, kvöld eftir
kvöld og drekka whisky. Oft eru
þetta sömu stúlkurnar kvöld
eftir kvöld. Svo fara þær oft
með drukknum mönnum, og ég
hefi komizt að því, að sam-
drykkjan heldur áfram á öðrum
stöðum fram eftir nóttu. Ég
fullyrði, að þetta mundi ekki
sjást í öðrum löndum, að svona
kornungar stúlkur sitji kvöld
eftir kvöld í kaffihúsum og
þambi sterka drykki."
Hver á þessar ungu blóma-
rósir? Frá hvaða heimilum eru
þær? Er öllum sama um þær?
Hefir enginn eftirlit með þeim,
og hvers konar eftirlit er það?
Drykkjuskapur okkar íslend-
inga er um þessar mundir þjóð-
inni til stórskammar. í Ameríku
drekka menn óspart og þar sjást
ölvaðir menn á reiki, en þó
sagði Ameríkumaður nýlega: „I
neVer, never saw so many drunk
people in such a tiny place. —
Ég hefi aldrei áður séð svo
marga drukkna menn saman
komna á svo litlum stað.“
Háttsettur embættismaður
sagði við mig áðan: „Um jóla-
leytið var kona ein, sem ég
þekkti mæta vel og veit að segir
satt, stödd í Hótel Borg. Henni
varð gengið inn á salerni kvenna
á Hótelinu. Þar lágu ungar stúlk-
ur og konur, bókstaflega sagt, í
dýrindis ballkjólum, blindfullar
og spúandi."
Ég spurði þennan embættis-
mann, hvort ég mætti hafa
þetta eftir honum. „Já,“ svaraði
hann, og hafði ég vott að þessu,
„ég skal standa við þetta.“ Og
ég veit, að hann er maður til
að standa við orð sín.
Það er vitað mál, að mikið
los hefir komizt á líf manna.
Mönnum verður ekki óglatt af
einu eða öðru smávegis, t. d. að
svíkja loforð sín, fara með ó-
sannindi, stela skóhlífum og
öðru mikilvægara, svo að ekki
séu endurteknar sögurnar um
svall, siðleysi og fjárdrátt. En
er þá þjóðinni orðið sama,
hvernig veltist? Er engin skömm
til og engin sómatilfinning?
Margir leggjast gegn áfengis-
banni, en hvað vilja menn?
Vilja þeir una því, sem nú er?
Einn þjóðkunnur viðskipta- og
stjórnmálamaður ráðlagði ný-
lega okkur bindindismönnum
áð nafngreina í blöðunum þá,
sem hegða sér þannig ósæmi-
lega, háa jafnt sem lága og
hlífa engum.
Hvernig tækju menn því?
Mundu blöðin birta slíkan
nafnalista? Mundi þjóðin sýna
hinum seku samúð, en fordæma
okkur, sem sannleikann segð-
um? Slíkt hefir oft komið fyrir.
Getum við ekki orðijS sam-
mála um, að eitthvað þarf að
gera, og að áhrifamenn þjóðar-
innar, og blöðin einnig, verða að
leggjast á þá sveif að skapa
sterkt almenningsálit gegn ó-
sómanum. „Sé að drepinu hlúð,
visnar heilbrigt líf og hefndin
grær á þess leiði,“ segir skáldið.
Pétur Sigurðsson.
Fréttir úr Skagafirði
Þetta hefir verið mikið góð-
viðris- og stilluár hér í Skaga-
firði, en haustið og allt til nóv-
emberloka, skaraði þó fram úr
með mildi og stillur. Var hægt
að vinna jarðyrkjustörf fram að
þeim tíma.
Heyskapur varð bæði mikill
og góður. Kartöfluuppskera
varð mjög góð, en flestir rækta
ekki meira en til heimanotkun-
ar. Gulrófnaræktin fór aftur á
móti mjög illa — hljóp í tré allt
upp í 80—90% af rófunum og
litu rófnagarðarnir út sem
hjólaakrar væru. Flestir hafa
kennt fræinu um þetta.
Eins og að undanförnu, var
slátrað í tveim sláturhúsum á
Sauðárkróki. Til fróðleiks set ég
hér 5 ára sláturfjártölu: 1941
23.700, 1942 24.400, 1943 23.000,
1944 16.300, 1945 16.500. Þessar
tölur sýna skýrt hvernig mæði-
veikin murkar niður sauðfjár-
stofninn jafnt og þétt og þó er
hún ekki nema að vestanverðu
í Héraðinu ennþá (vestan Hér-
aðsvatna). Á Hofsósi var slátrað
4300, er það um 1500 kindum
fleira en árið áður.
Fiskafli var rýr framan af
vori og sumri, en sæmilegur í
haust og enn er nokkur afli.
Tvö hraðfrystihús tóku á móti
fisk þetta ár, annað á Sauðár-
króki, tók á móti 5000 kössum,
en hitt á Hofsósi, tók það á móti
1200 kössum, auk þess var nokk-
uð selt þar í skip.
Af stórum framkvæmdum má
nefna „Sandfangara" sem
byggður var við hafnargarðinn
á Sauðárkróki. Hafa allmikil
brögð verið að því, að sandur
bærist inn í höfnirva. Á þessi
útbygging frá hafnargarðinum
að verja höfnina fyrir sand-
burði.
Búnaðarfélag Lýtingsstaða-
hrepps lét byrja á skurði mikl-
um í sumar. Var unnið að þessu
verki með skurðgröfú, sem rek-
in var á vegum vélasjóðs. Ligg-
ur skurðurinn neðan við túnin á
allmörgum bæjum austan
Svartár, í Tungusveitinni. Til-
ætlunin er að þurrka landið til
ræktunar, en jafnframt hafa
veg á skurðbakkanum. Verður
það sýsluvegur. Grafnir voru í
sumar 4y2 km., er það um %
af allri skurðlengdinni.
Búnaðarsamband Skagafjarð-
ar hefir sett sér „jarðræktar-
samþykkt" og er í undirbúningi
með að setja sér „húsagerðar-
samþykkt". Þessar samþykktir
eru gerðar samkvæmt gildandi
lögum um jarðræktar- og húsa-
gerðarsamþykktir.
Samkvöemt hinni nýju jarð-
ræktarsamþykkt lét búnaðar-
sambandið eina stóra dráttarvél
vinna að vestanverðu í hérað-
inu, Byrjað var að vinna með
vélinni fyrst í ágúst og endað
27. nóvember. Unnið var nætur
og daga í þrískiptri vakt, þar til
nætur voru orðnar það langar,
að ekki þótti borga sig að vinna
næturvaktina. Gjarnast var
herfað á næturvaktinni. Rúm-
lega 50 bændur 1 hreppnum not-
uðu dráttarvélina. Var minnst
unnið 15 kl.st. á bæ og upp í
nær 50 stundir. Eftirspurninni
var ekki hægt að fulnægja
nema að litlu leyti. Næsta ár
hugsar sambandið sér að vinna
með fleiri vélum.
Byggð hafa verið á árinu 20
íbúðarhús, þar af 6 á Sauðár-
króki, 4 í Hofsós og hin 10 í
sveitum; eru af þeim 2 prests-
setur, á Miklabæ og Glaumbæ.
Fjórir hráolíumótorar með
viðtengdum 15 k.w. rafal, hafa
verið settir niður á þessum stöð-
um: Á Hofi á Höfðaströnd,
Löngumýri á Vallhólmi, Varma-
hlíð og Varmalæk og Reykja-
borg í Lýtingsstaðahreppi. Það
eru nýbýli, og er rekinn þarna
skinnfatasaumur með góðum
árangri. Allt eru þetta rið-
straumsvélar og notaðar til
ljósa, suðu og að einhverju til
herbergjahitunar. Of snemmt er
að segja nokkuð um reynslu og
kostnað þessara tækja, en þarna
er þó komin hin langþráða raf-
orka (og vel sé þeim sem ísinn
brjóta).
Mjalta vélar eru komnar á tvo
bæi: Hóla i Hjaltadal og Reyni-
stað. Nokkrar vélar munu vera
á leiðinni.
Skólarnir haga störfum sín-
um eins og aö undanförnu ,á
Hólum, Varmahlíð og Löngu-
mýri. Heimavistarbarnaskólum
hefir fjölgað í Skagaíirði þessi
tvö síðustu ár og þykir sá hátt-
ur gefast vel. Auðvitað eru húsa-
kynni þessara skóla misjöfn
ennþá, en áhugi fyrir að bæta
úr því er vaknaður. Hafa nám-
stjórar þeir, sem unnið hafa hér
í sýslunni átt gildastan þáttinn
í því að vekja þá öldu til bættr-
ar barnafræðslu, sem hér er að
hefjast.
Nokkur menningarfélög starfa
hér í sýslunni. Má þar til nefna
Leikfélag Sauðárkróks. ' Það
gamla og góða félag hefir um
langt skeið haldið uppi leik-
Ljót saga
Fyrst í þessum mánuði var
tilkynnt í útvarpinu að Hamars-
fjörður hér í sýslu væri friðað-
ur fyrir dragnótaveiði. Mér þótti
þetta einkennilegt, því að ég
hafði ekki heyrt að þar hefði
verið reynd sú veiðiaðferð áður.
Ég fór því að spyrjast fyrir um
þetta og var mér þá sögð eftir-
farandi saga: Að áliðnu sumri
fór bátur frá Norðfirði þangað
með dragnót. Þar reyndist vera
svo mikið af ko?a, að hann fékk
afbragðs veiði á stuttum tíma,
með því að hirða aðeins það,
sem sö’uhæft var, því að kolinn
var yfirleitt svo smár, að ekki
var hirðandi nema lítill partur
af veiðinni, hinu var öllu mokað
dauðu í sjóinn aftur. — Þegar
fréttist af þessari veiði, fóru
fleiri bátar þangað og notuðu
sömu veiðiaðferð og endaði þessi
veiði með því, að í næturnar
fékkst ekki annað en nóg af
dauðum smákola. Hvort sagan
er nákvæm, get ég ekki sagt um,
°n í aðaiatriðum mun hún vera
'önn, því að hún endar á því, að
einhverjum, sem voru þarna að
verki mun hafa ofboðið svo
bessar aðfarir, að þeir gengust
fyrir því, að fjörðurinn væri
friðaður.
Þó að sagan sé ekki lengri, má
bó töluvert af henni sjá. í fyrsta
’agi það, sem áður var kunnugt,
hvaða skaðræðis veiðarfæri
dragnótin er hér inni á fjörð-
um, þar sem ungviðið vex upp.
t öðru lagi hvað skeytingarlaus-
ir og skammsýnir menn eru, ef
einhver hagnaðarvon er í aðra
hönd. Þarna eru eyðilögð ómet-
anleg framtíðarverðmæti fyrir
’ítinn stundarhagnað. Einnig
-ýnir sagan að Hamarsfjörður
°r af náttúrunnar hendi tilval-
5n gróðra'stöð fyrir ko’a. en nú
°r hann að líkindum eyðilagður
f einhver ár vegna alls þess smá-
kola, sem grotnar þarna niður.
NTáttúran er gjafmild, sé henni
'ómi sýndur, en hún hefnir sín
margfaldlega, ef það gagnstæða
á sér stað.
Þessi sama saga hefir nú mörg
undanfarin ár átt sér stað hér
5 fjörðum eystra. eða síðan drag-
nótaveiði byrjaði. Allt ungviði
drepið, sem í nótina hefir komið
ng mokað dauðu í sjóinn ásamt
'-iðru rusli. Hér er því um þá svl-
-drðilegustu rányrkju að ræða.
'em hugsast getur, enda er kol-
5nn alveg að ganga til þurrðar.
Hvernig er svo búið að lífsskil-
-’rðum þeirra fáu fiska. sem eft-
!r kunna að verða, þegar búið
°r að sarga allt haustið, fram
á vetur á sömu slóðum, því að
bótt einn fái ekkert kemur ann-
ar eftir fáa daga til að vita,
hvort ekkert hafi orðið eftir.
Efsta botnlagið hér í fjörðum
°r, eftir að kemur niður á 15 til
?0 faðma dýpi, svo laus leðja,
að hún rýkur upp, ef hreyft er
-’ið henni. Þarf ekki nema að
'trengur leggist í botn þá ó-
hreinkar hann sjóinn í kringum
-ig alveg upp að bát, þegar hann
°r dreginn inn. Það má þvi
”>ærri geta hvernig umhorfs er
^arna niðri, þegar með fárra
-’aga millibili er dregin löng nót
með enn þá lengri útförum
''arna fram og aftur um botn-
!nn. Gróður og annað, sem kol-
!nn lifir á á veturnar er þarna
evðilagður. Lífsskilvrði fyrir
koia hafa þó verið afbragðs góð
hér í Reyðarfirði og óefað eins
f hinum fjörðunum, áður en
menn spilltu þeim, og skal ég
aðeins tilfæra tvö dæmi þvi til
-önnunar.
Laust eftir 1880 var ég sendur
starfi í sýslunr.i, til gleði og
menningar. Það er nú að æfa
sjónleikinn „Gift eða ógift“. Þá
°ru 2 karlakórar og nokkrir
kirkjukórar í starfi og verið er
að endurreisa gamla lúðrasveit
á Sauðárkróki. Málfundafélagið
gengst fyrir málfundum 1 sýslu-
fundarvikunni ár hvert. Sögu-
félag Skagfirðinga heldur áfram
'inni söguútgáfu jafnt og bétt.
Eru nú komin út 6 bindi. Skóe-
ræktarfélagið vinnur eins og að
nndanförnu, en fremur hægt.
Og svo eru nokkur ungmenna-
félög, sem sérflagi halda unni
skemmtanalífi í sveitinni og þá
helzt með danssamkomum.
Um áramótin 1945—46.
Ólafur Sigurðsson.
inn á Eskifjörð um vortíma.
Vorskipið til Útkaupstaðarverzl-
unar hafði komið daginn áður
og lá við bryggjuna. Þegar ég
kom þangað sá ég að skipsjollan
lá sökkhlaðin við skipið og upp
af henni var mislitur haugur.
Þetta sýndi sig að vera kolanet,
svona yfirfullt af kola, líklega
3—400 kíló. Skipsmenn höfðu
fagt eitt net kvöldið áður og
fengið þetta í það yfir nóttina.
Um aldamótin síðustu voru
seldar hér á stranduppboði
nokkrar kolanætur 60 faðma
langar. Þetta voru fyrstu kola-
næturnar, sem komu hingað. Ég
keypti eina þessa nót. Um vorið
fórum við að reyna hana og tók-
um ekki nema einn drátt, því að
í honum fengum við svo mikið
af tómum stórum kola, að við
vorum í hálfgerðum vandræðum
með, hvað við ættum við hann
að gera, við fengum sem sé full-
an bát, þó var svæðið, sem nót-
in var dregin um, ekki yfir iy2
dagslátta, þessu munu fáir trúa
nú. Nú þykir góð veiði, ef 1 koli
fæst á faðminn í netinu, og fáist
einu sinni til soðs ^janda þeim,
sem eru að draga fyrir, kannske
allt kvöldið með jafnlagri nót,
þykir það gott.
Þessi tvö dæmi ■sýna, hvaða
mergð var hér í firðinum af
þessum fiski og hvað þroska-
skilyrði voru góð, því að svona
fvar kringum allan fjörðinn,-þar
sem sandur lá upp að strönd-
inni.
Verði ekkert að gert,’ en allt
’átið reka á reiðanum eins og
hingað til, hvað þessa veiði
snertir, er augljóst að kolinn
verður alveg upprættur hér úr
fjörðunum innan skamms tíma.
Það, sem sjálfsagt er því að
gera, er að alfriða firðina fyrir
öllum þeim veiðitækjum, sem
drepa ungviðið og spilla botn-
inum. KoJaveiði þarf ekki að
leggjast niður þó að það sé gert,
bað má halda áfram að veiða
í net eftir sem áður, þvf að með
lögboðinni möskvastærð er ung-
viðið, sem á að halda við stofn-
inum, öruggt og netin spilla ekki
botninum að neinu ráði. Neta-
veiði er mjög kostnaðarlítil og
getur fjöldi manns bæði í þorp-
unum og á bæjum kringum firð-
ina haft góðar aukatekjur af
henni, sérstaklega þar, sem
hraðfrystihús eru nú að koma
á flesta firðina, en það eru til-
tölulega mjög fáir menn, sem
hafa atvinnu af dragnótaveið-
um. Sú veiðiaðferð er þess utan
svo illa liðin meðal almennings.
að mætti hann ráða, væri búið
að fordæma hana fyrir löngu
síðan.
Netaveiðar mætti stórauka
frá því sem nú er, með því að
flytja ungviði úr Hamarsfirði til
uppvaxtar á hina firðina, þar
'em þroskaskilyrðin eru betri.
Þetta hafa Danir gert í mörg
ár, að flytja ungviði úr Lima-
firðinum yfir í sundin við eyj-
arnar, og hefir það ásamt ströng
um lögum um að drepa ekki
neinn kola undir vissri stærð,
borið þann árangur, að þeir
hafa nú árvissa veiði af kola.
Það ætti því ekki að vera nein-
um vandkvæðum bundið, að
gera þetta sama hér.
Nú má búast við mikilli að-
sókn af útlendingum á næstu
árum að ströndum landsins til
veiða, og rekur óefað að þvi, að
fiskur gengur til þurrðar þar,
og útvegur lansmanna ber sig
ekki eins og var orðið fyrir styrj-
öldina. Er því ekki sjálfsagt, að
vernda þau veiðisvæði fyrir rán-
vrkju og evðileggingu, sem við
erum einráðir yfir, sérstaklega
begar um jafn verðmætan fisk
og ko’ann er að ræða?
Friðun á fjörðum hér eystra
fyrir dragnótaveiði hefir oft
verið rædd á fiskifélagsfundum,
en aldrei náð samþvkki. Enda
ekki að búast við. því á þeim
fundum mæta ekki aðrir en út-
gerðarmenn og sjómenn, sem
einvörðungu stunda veiðar. Al-
menningur hefir þar ekkert að
segja.
Dragnótaveiðurunum finnst
máske gengið á hlut sinn með
þessari friðun, en þar til er því
að svara, að það eru margfa'lt
fleiri en þeir, sem hafa þarna
hagsmuna að gæta. Fyrir nokkr-
um árum voru samþykkt lög um
verndun og veiði á vatnafiskum.
ttUfhdaff/'éttii'
Mynd þesci er af fyrrverandi ritstjóra fasistablaSsins „II Popolo d' Ita-
lía,“ þar sem hann situr í fangelsi i Mílanó, og bíður sins dóms.
I Englandi vinna konur þýðingarmikil störf á rannsóknarstofum. Hér á
myndinni sjáct nokkrar enskar ungfrúr gera tilraunir með þýzkar vélar.
Framtalsfrestur
til tekju- o’g eignarskatts i Reykjavík rennur
út fimmtudaginn 31. þ. m. kl. 12 e. h.
Framteljendur eru áminntir um aö skila fram-
tölum sínum fyrir þann tíma.
Skattstof an
ÚTBREIÐIÐ TÍMANN
Er minni ástæða til að setja
álíka löggjöf um kolann Af
honum geta þó margfallt fleiri
haft not en af vatnafiskunum.
Kolinn er einasti nytjafiskur-
inn, sem ekki fer úr fjörðum á
vetrum, heldur dregur sig að-
eins í dýpið. Hann er því alltaf
til staðar, ef í harðbakka slær.
Það væri því ófyrirgefanlegt, ef
honum væri gereytt, en örugg-
asta ráðið til að koma í veg fyr-
ir það er að friða firðina fyrir
dragnótum og öðrum slíkum
veiðitækjum.
Svínaskála í nóvember 1945
Árni Jónasson.
A víðavangL
(Framhald af 2. siðu)
■sóknar tekst, — hver veit nema
nazistunum þýzku dytti í hug
að bjóða sig frám til þings I Pól-
landi eða Noregi?“
Þannig er ykkur lýst, bændur
góðy; ykkur er jafnað við mestu
morðvarga mannkynssögunnar.
Snæfellingar munu þakka
fyrir hönd bændastéttarinnar,
þegar þessi uppstrokni sæta-
brauðsdrengur íhaldsins biður
um atkvæði þeirra i vor.
Snæfellingur.