Tíminn - 01.02.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: ;>';,';}
ÞÓRARimT ÞÓRARINSSON "\
ÚTGEPAflDI:
PRAMSÓKNARPipKKURINN
Símar 2?53 og 4373 ....
.1
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
5 RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚoI. Lindargðtu 9A
Símar 2353 og 4373
') AFGREIÐSLA, INNHEIMTA J
5 OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: )
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
}• Sími 2323
31. ártf.
Reykjavík, laugardaginn 1. febr. 1947
22. nlan'
ERLENT YFIRLIT:
ÖRÐUG STJÚRNARMYNDUN
ÁÍTALÍU
Fjárhagserfioleikarnir eru iniklir og
friðarskilmálarnir eru óvinsælir.
Stjórnarmyndun hefir enn ekki tekizt á ítalíu, en stjórn Gas-
peri, sem var mynduð síðastl. sumar, baðst lausnar nokkru eftir
áramótin. Forsetinn fól Gasperi að reyna að mynda nýja stjórn,
en honum hefir enn ekki tekizt það. Aðalorsakir stjórnarkrepp-
unnar eru taldar hinar erfiðu fjárhagsástæður í landinu og
ótti flokkanna við að bera ábyrgð á rikisstjórn, sem undirritar
íriðarsamningana, en ítalir télja þá mjög harða og ósanngjarna,
einkum þó skaðabótagreiðslurnar.
Pormleg tildrög þess, á'ð Gas-
peri baðst lausnar, voru þau, að
flokkur jafnaðarmanna klofn-
aði. < Sarragat, forseti ítalska
þíngsins, taldi flokkinn hafa
óf ná'na samvinnu við kommún-
ista og' kenndi það formanni
flokksins, Nenni utanríkismála-
ráðherra. Nenni neitaði að
breyta um stefnu og klauf þá
Sarragat f lokki^n og stofnaði
nýjan flokk. Nenni taldi sig þá
.ekki ge.ta gegnt ráðherrastörf-
um lengur, þar sem hann yrði
eingöngu að helga flokknum
starf sitt, og baðst því lausnar.
Aðrir tóldu, að Nenni notaði
þetta tækifæri til að losna við
undirritun friðarskilmálanna.
Nokkuð var það, að Gasperi
baðst lausnar fyrir alla stjórn-
ina vegp.a lausnarbeiðni Nenni.
Könungsstjórn var afnumin á
ítalíu á síðastl. sumri að af-
staðinni þjóðaratkvæðagreiðslu,
þar sem lýðveldið fékk örlitinn
iheirahluta. Þingkosningar fóru
f ram um svipað leyti og fékk
kaþólski miðflokkurinn, sem er
undir forustu Gasperi, rúmlega
8 milj. atkv. Næstir voru jafn-
aðarmenn með 4.7 milj. at-
kvæó'a. Kommúnistar fengu 4.3
milj. atkv. Hinn nýi íhalds-
Hneykslismál í Cippsiglingu
Húsrannsókn gerð hjá S. Árnason & Co. og
hafin réttarrannsókn gegn því fyrirtæki
Fer á flot, þegar ísana leysir
P"
_><S»»__<*W*'»' II iiilMljiWW Ww"y'"
peri. Qualunquistar fengu þó
ekki hlutdeild í stjórninni.
Síðan kosningar þessar 'fóru
fram, hefir stjórnmáláástandið
breytzt verulega kommúnistum
og Qualinquistum í vil. Kom
þetta fram í bæjarstjórnarkosn-
ingunum í haust, er báðir þessir
flokkar unnu verulega á, eink-
um þó hinn síðarnefndi. For-
ingi þessa flokks heitir Gion-
ninis og var gamanleikritahöf-
undur '• fyrir styrjöldina. Eftir
striðslokin hóf hann útgáfu
blaðs, sem nú er útbreiddasta
blaðið á ítalíu. Hann deildi þar
mjög hart á stjórnarfarið.
Nokkru síðar stofnaði hann
flokkinn, sem kallar sig „flokk
hinna umkomulausu á götunni"
(Front dell' Uomo qualunque).
Stefnuskrá flokksins 'ér mjög ó-
ljós og þokukennd, en þeim mun
kröftugri e.r gagnrýni hans á
öllu því, sem miður fer, og allt
er talið að kenna handvömm
valdhafanna. Flokknum svipar
að þessu leyti mjög til nazista í
Þýzkalandi fyrir valdatöku
þeirra. Flokkurinn neitar þó
öllum tengslum við fasistaflokk
Mussolini, enda þótt mikill hluti
flokksmannanna séu gamlir
fasistar. Kommúnistar hafa
Umboðsláunin voru lögð í Hambrosbanka,
en bætt við vöruverðið í reikningunum
Verðlags- og gjaldeyrisyfirvöld landsins komust nýlega á ein-
kennilegan hátt á snoðir um ólöglegt athæfi, er eitt af innr
flutningsfyrirtækjum landsins, S. Árnason & Co., hefir gert sig
sekt um. Fékkst sönnun fyrir þessu í bréfum, sem fyrirtækið
sendi sjálfu viðskiptaráði með beiðni um endurnýjun gjaldeyr-
isleyfis, sem það hugðist að knýja fram. — Þetta fyrirtæki er
annars fornfrægt fyrir ^iðskiptahætti sína, svo sem flesta mun
veka minni til.
Óvæntur greiði.
S. Árna?ön & Co. hafð'i sótt
urri endumýjun' á innflutnings-
leyfum fyrir vörum frá tveimur
viðskiptafyrirtækjum sínum í
Bretlandi. Því til sönnu'nar, a'ð
þ.es?ar vörur stæðu til boða i
Bretlandi, lé.t fyrirtækið fýlgja
unísbknufh sínum tvö bréf frá
brezku fyrirtækjunum.
En þegar viðskiptaráð fór að
rýna i þessi fylgiskjöl á mið-
vikudaginn, mun ýmsum hafa
orðið kynlega við. Auk þess. sém
anlegt er', þar sem umboðslaun-
in eru í rauninni afsláttur á
verðinu, sem innflytjandinn
fær, og'þess vegna fjarri öilu
'agi, að' þau konii fram í verði
vörunnar, þ'egar hann sélur
hana aftur, auk þess, sem þá
væri einnig sköpuö aðstaða til
álagningar á þau.
Sönnunargögnin afhent saka-
dómara og húsrannsókn
gerð.
í fyrradag voru?svo bréf >)«ssi
flokkur, Qualunquistar, sem gagnrýrit ástandið með engu
ýmsir telja nýjan fasistaflokk, minna vægjSarleysi og kennt
fékk 1.1 milj. atkv. Aðrir flokkar jjvaldhöfunum um, þótt þeir hafi
íengu minna fylgi, en flestir. á sama tíma- átt ráðherra í
þeirra voru ihaldsflokkar. Eftir rikisstjórninni
kosningarnar yar mynduð sam
steypustjórn undir forustu Gas
ÉRLENDAR FRÉTTIR
Fjárhagsástandið er mjög vel
fallið fyrir starfsemi þessara
flokka. Landið er í sárum eftir
styrjöldina og getur ekki rétt við
aftur, án mikillar erlendrar
hjálpai'. Sú hjálp hefir ekki bor-
i izt enn. Neyð og atvinnuleysi
Tékkar hafá borið fram þær(hefir þvi farið hríðvaxandi i
kröfur, aö þeir fái frjálsar íandinu og allar hömlur gegn
siglingar um helztu fljót Þýzka- verðbólgunni hafa reynzt ár-
lands, Elbu, Rín og Dóná. Enn- ] angurslausar. Við þetta bætast
fremur, að þeir fái sérstök svo hinir hörðu friðarskilmálar.
„tékknesk svæði" í Bremen og Margir erlendir blaðamenn, sem
Hamborg. Hins vegar fara þeir.hafa dvalið á ítalíu, telja að
ekki fram á breytingar á landa- endir þessa ófremdarástands
mærunum frá 1938. j geti tæplega orðið annar en sá,
Austurríkismenn hafa borið að Wóðin missi tru a nið «*-
Danir 'leggja mikið kapp á að hafa -sem bezt og fullkomnust skip til sigl-
inga á sundunum. Síðustu misseri hefir verið unnið að smíði nýrrar og
glæsilegrar ferju á Stóra-Belti. Hún kostar tíu miljónir króna og er búin
bergmálsdýptarmælum, radartækjum og mjög fullkominni sendistöð. Ferja
þessi átti að verða fullgerð síðasta sumar, en svo mjög seinkaði smíð-
inni,- að hún varð ekki fullgerð fyrir áramót. — Skipið sést hér í smíðum
hjá Burmeister og Wain. — Flóabátarnir okkar þættu skrítnir farkostir
í dönsku sundunum.
þau áttu að sanna, voru í þeim j send sakadómara og rannsókn
jpjjiýsingar, sem otrúlegt er, að
fyrirtækið hafi viljaö flíka og
alirá sízt framan í viðskiptaráð'.
fram þær óskir á friðarfundin-
um í London, að þeir fái vægi-
lega friðarsamninga . og sömu
landamæri og 1938.
MacArthur yfirhershöfðingi i
Japan hefir bannað verkfall,
sem 3 milj. japanskra verka-
manna ætluðu að taka þátt í til
að mótmæla ýmsum stjórnar-
ráðstöfunum.
Bretar hafa ákveðið að færa
ekki niður hleðslumörk Da-
kotaflugVélá, þrátt fyrir fli>g-
slys þau, sem orðið hafa und-
anfarið.
Nýir verzlunarsamningar hafa
verið gerðir milli Breta og Dana.
Samkvæmt þeim fá Danir nokk-
uð hærra verð fyrir landbúnað-
arvörur sínar í Bretlandi.
Danska þingið hefir ekki enn
samþykkt samninginn.
Kuldarnir haldast enn í Vest-
ur-Evrópu ög fará flutninga-
effiðléikar vaxandi af völdum
þeirra.
(Framhald á 4. síðu)
Dagsbrún segir upp
kaupsamningum
Dagsbrúnarmenh samþykktu
á fundi í fyrrakvöld að segja
upp gildandi káup- og kjara-
samningum . félags síns ¦ við
Vinnuveitendafélag íslands og
Reykjavikurbæ. Stjórn félagsins
bar tillöguna fram.
Dágskrártillaga kom fram,
um að vísa uppsagnartillögu
stjórnarinnar frá, en var felld
með miklum meirihluta at-
kvæða. Síðan var stjórnartilag-
an samþykkt m'eð 170 atkvæð-
um. Stjórn Dagsbrúnar rök-
studdi tillögu sína með því, að
óhyggilegt væri fyrir Dagsbrún-
armenn að vera bundnir af
kaupsamningum um langan
tima, þegar allt væri í óvissu um
stjórn landsihs.'
Kvikmyndirnar í þágu menningar-
innar í stað gróðafíknarinnar
Hannibal Valdimarsson flytur frumvarp um
k\ ikm> mlasiof iiuii ríkisius.
Hannibal Valdimarsson hefir lagt fram í efri deild frumvarp
um kvikmyndastofnun ríkisins. Er gert ráð fyrir því, að' sú stofn-
un ein hafi með höndum innflutning kvikmynda og rekstur
kvikmyndahúsa. — Ráðgért er að þessi stofnun Ðeri sig fjár-
hagslega og sé tekjum hennar varið henni sjálfri til eflingar
og e. t. v. leiklist, hljómlist og öðrum skyldum listgreinum.
Umboðslaunin lögð inn í Ham-
brosbanka og bætt við útflutn-
ingsverðið.
í bréfum þessum mun hafa
veriö frá því skýrt, aö' hin brezku
fyrirtæki hafi, samkvæmt ósk
S. Árnasonar & Co. bætt svo-;
köllu^um umbcföslaunum þess
við útflutningsverð vömseíid-
inga til þess, en lagt upphæð-
ina inn í reikning fyrirtækisins
í Hambrosbanka.
Vi'ð þetta er þa'ð' a'ð athuga, að
íslenzkum aðilum ber að standa
skil á öllum gjaldeyri, sem þeim
áskotnast, og me'ð öllu er ólög-
legt að bæta hinum svokölluðu
umboðslaunum ofan á vöru-
verðið, án sérstakrar heimildar
frá viðskiptaráði, eins og skilj-
Tilgangur kvikmyndastofn-
unarinnar.
í 4. gr. segir svo. um tilgang
stofnunarinnar og verkefni: ;
nKvikmyndastofnun ríkisins
skal keppa að því að gera kvik-
myn.dir að sem almennustu og
þjóðlegustu menningartæki,
hliöstæðu útvarpi og skólum. í
þessu skyni skal kvikmynda-
stofnunin m. a.:
1. reká kvtkmyndahús sem
víðast um landið, en halda uppi
ferðasýningum kvikmynda, þar
sem ekki eru skliyrði fyrir
rekstri fastra kvikmyndahúsa;
2. sjá skólum landsins fyrir
fræðslukvikmyndum og aðstoða
þá við sýningar slíkra kvik-
mynda;
3. vanda sem bezt val þeirra
erlendra kvikmynda, sem flutt-
ar eru inn í landið til sýningar,
með tilliti til þess að bægja
burtu siðspillandi, óþjóðhollum
og menningarsnauðum kvik-
myndfm;^
4. að gera íslenzka texta við
erlendar kvikmyndir, eftir því
sem föng verða á;
5. efla innlenda kvikmynda-
gerö og gera islenzkar kvik-
myndlr.
Af rekstrarhagnaöi Kvik-
myndastofnunar ríkisins er
heimilt að styrkja leiklist,
hljómlist og aðrar skyldar list-
greinir.'-
Nýmæli frumvarpsins.
Greinargerð flutningsmanns
lýkur 'með þessum orðum:
„Nýmæli þau, sem í þessu
f rumvarpi f elast eru einkum
þessi:
Múrarafélagið 30 ára
Múrarafélag Reykjavíkur á
þrjátu ára afmæli um þessar
mundir. Þaö' var stofnað 2. fe-
brúar 1917. Skipuðu hina fyrstu
stjórn þess Einar Einarsson, Ól-
afur Jónsson og Guðni Egilsson.
Eitt af fyrstu verkum félags-
ins var að semja um 75 aura
tímakaup múrara. Nú er tíma-
kaup þeirra 3,35 (grunnkaup),
en annars eru múrarastörf nú
að mestu leyti unnin í ákvæðis-
vinnu.
Árið 1933 skiptist Múrarafé-
lagið í tvö félög, Múrarameist-
arafélag Reykjavíkur og Múr-
1. Yfirstjórn menntamálanna arasveinafélagið i Reykjavík, en
seinna tók það aftur upp sitt
upprunalega nafn, Múrarafélag
Reykjavíkur.
Félagið á nú allmikla sjóði,
sem það hefir safnað til styrktar
sjúkum og öldruðum, auk eigna
félagssjóði.
Nú skipa stjórn félagsins Guð-
jón Benediktsson, Aðalsteinn
Sigurðsson, Sigurður Guðmann
(Framhald á 4. siðu.
fær yfirráð yfir öllum innflutn-
ingi kvikmynda og ber ábyrgð
á og ákveðúr menningargildi
þeirra.
2. Öllu fjármagni, sem gengur
gegnum kvikmyndahús landsins
skal varið til almennrar menn-
ingarstarfsemi í þjónustu allra
landsmanna.
3. Stefnt sé að því að eerp
kvikmyndir, sem sýndar eru hér
á landi, þjóðlegri bæði með_______________________________
gerð íslenzkra texta við erlend- -
ar kvikmyndir og með' upptöku þar með' bætt samkomuhúsaþörf
og gerð alíslenzkra kvikmynda. fámennari kauptúna og bygg'ð-
4. Samstarf sé milli kvik- arlaga.
myndarekstursins og skóla-' 6. Kvikmyndarekstrinum er
haldsins í landinu. lögð' sú skylda á herðar að
5. Byggt sé upp samfellt kvik- styrkja skyldar listgreinar, svo
myndahúskerfi um land allt og sem leiklist og hl.iómlist."
og
hafin á hendur S. Árnason &
Co. Var húsrannsókn gerö í
skrifstofum fyrirtækisins að
Laugavegl 29 og höfð á brott öll
bréf ög bækur þess frá síðustu
tveimur árum. Mun nú fara
fram athugun og endurskoðun
á þessum plöggum.
Réttarhöld fóru fram í gær.
Var framkvæmdastjóri félags-.
ins kvaddur til vitnisburðar um
þetta mál og aðra viðskiptahætti
fyrirtækisins. En niðurstaða er
vitanlega ekki enn fengin a£
þessum rannsóknum. Mun
framkvæmdastjórinn þó hafa
viljað verja fyrirtækið með skír-
skotun til þess, aö ekki hefði
verið far'ö dult me'ð' bréf, þar eð
þau lehtú hjá sjálfu viðskipta-
ráðiJ
Fyrri í'rægð.
S. Árnason & Co. hefí'r áður
getið sér landsfrægð fyrir vöru-
innflutning sinh og viðskipta-
reikninga. Það var þetta fyrir-
tæki, sem átti faktúruna í tunn-
unni, sem alkunn varð og ljóst-
aði því upp, að fyrirtækið hafði
áður lagt fram falsaða reikn-
inga til þess aö' ná hærra inn-
í'lutningsverði dg meiri álagn-
ingu á vörur sinar. Þaö sann-
aðist einnig, að það hafði flutt
inn i stórum stil allt aðrar yör-
ur en því hafði verið veitt leyfi
til af gjaldeyrisyfirvöldunum.
Má því segja, að slysin elti þetta
fyrirtæki.
En það var Ján í óláni, að það
fékk milda réttarsætt hjá
stjórnarvöldunum, eins og
mönnum mun í fersku minni.
Var kallað, að þessi réttarsætt
byggðist á því, að maður sá, sem
verið hafði framkvæmdastjóri
þess, dó Tim þettá leyti, en á
hann höfðu hinir eigendurnir
skellt allri skuldinni. Nú er þó
ekki lengur við hann a'ð sakast.
Spurning, sem vaknar.
Út af skrifum þeim, sem urðu
um þessi viðskiptamál, höiSaði .
einn af aðaleigendum fyrirtæk-
isins, Jóhann Þ. Jósefsson, al-
þingismaður og formaður ný-
byggingarráðs, meiðyrðamál á
hendur ritstjóra Tímans og fékk
hann dæmdan-fyrir þau.
Nú vaknar sú spurning, hvort
þau ummæli, er Tíminn við-
hafði, kunni ekki að hafa verið
allar dómsniðurstöður.
f yllilega réttmæt, þrátt fyrir