Tíminn - 14.11.1947, Blaðsíða 5

208. blað
TÍMINN, íöstudaginn 14. nóv. 1947
5
Föstud. 14. nóv.
Loforð kommúnista
Kömmúnistar hafa nýlega
haldið flokksþing sitt hér í
bænum. Þar hafa að vanda
verið gerðar miklar og marg-
háttaðar samþykktir. Þar
hefir fyrst og fremst verið
hugsað um að lofa, og ekki
verið skeytt um, „þótt eitt
í’æki sig á annars horn“, ef
ekki var annars úrkosta til
að fullnægja þeim tilgangi að
gera alla ánægða.
Það mætti að sönnu telja
ólíklegt, að til væru þeir
menn, sem legðu trúnað á
jþennan fagurgala og ýfir-
lýsingar kommúnista. Fyrir
þá, sem ókunnugir eru, þykir
þó rétt að rifja upp, að fyrir
kosningarnar haustið 1942
gáfu kommúnistar út stefnu-
skrá í 12 liðum, þar sem talin
voru upp þau verkefni, sem
flokkurinn ætlaði að leggja
mesta áherzlu á, ef hann
fengi valdaaðstöðu eftir
kosningarnar: Þessi verk-
efni voru:
1. Afnema skyldi alla
tolla á nauðsynjavörum.
2. Stefnt skyldi að því
að hækka gengi krónunn-
ar.
3. Komið verði á lands-
verzlun.
4. Kaupgjald verði sam-
ræmt um allt land, með
frjálsum samningum, er
feli í sér varanlegar kjara-
bætur.
5. Útreikningur vísitöl-
iinnar verði endurskoð-
aður.
6. Samningar verði gerð-
ir við fulltrúa bænda, um
fast afurðaverð og verð-
uppbætur samkvæmt dýr-
tíðarvísitölu. Sé miðað við
áð landbúnaðurinn verði
samkeppnisfær við aðrar
atvinnugreinar.
7. Nýbyggingar- og vara-
sjóðir útgerðarfélaga verði
teknir í vörzlu ríkisins og
skattur stórhækkaður á
stríðsgróða.
8. Ríkisábyrgðir verði
veittar bæjar- og sveitar-
félögum til nauðsynlegra
framkvæmda.
9. Strangt eftirlit verði
sett með útlánastarfsemi
bankanna.
10. Sala fasteigna, skipa
og jarða í .gróðrabrallskyni
verði bönnuð.
11. Verðlagseftirlitið verði
stórum endurbætt.
12. Fastasamningar veröi
gerðir við verkalýðsfélögin
til að tryggja atvinnuveg-
unum nægilegt vinnuafl.
Þannig hljóðuðu aðalloforð
kommúnista fyrir kosning-
arnar haustið 1942. Tveimur
árum síðar tók flokkurinn
'þátt jí stjói’narmyndun og
átti tvo ráðherra í ríkis-
stjórninni á þriðja ár. Við
stjórnarmyndunina og jafn-
an síðan, meðan flokkurinn
átti ráðherra í stjórninni,
gleymdust honum öll þessi
helztu kosningaloforð hans.
Það var eins og þau hættu
að vera til jafnskjótt og
flokkurinn varð stjórnar-
flokkur. Öll stjórnarstefna
þessara ára var æpandi mót-
sögn við þessi loforð. Svo full-
komlega voru þau svikin.
::erlent yfirlit
ítötsku nýlendurnar
Stórveldin eiga a® laafa ráðstafað |i>elaai
iiman árs, cn vafasamt þyklr, að sam-
komulag hafl náðst fyrlr [iann líina
Fyrir nokkru síðan hófst í
London fjórveldaráðstefna, þar
sem ganga á frá tillögum um fram-
tíðarskipan ítölsku nýlendnanna.
Samkvæmt friðarsamningnum við
ftalíu eiga stórveldin (þ. e. Bret-
land, Bandaríkin, Frakkland og
Rússland) að vera búin að á-
kveða framtíðarstjórn nýlendn-
anna fyrir næsta haust eða áður
en ár er liðið frá undirritun
samninganna. Fyrstu fregnir af
störfum ráðstefnunnar benda til
þess, að ekki horfi vel um sam-
komulag. Búftst má við, að mál
þetta liggi í nokkurri kyrrþey fyrst
um sinn, þar sem hlé verður á
störfum ráðstefnunnar meðan sér-
fræðingar frá henni eru að ferð-
ast um nýlendurnar til að kynna
sér vilja íbúanna.
Eyðileg lönd.
ítalir urðu seinir til þess að taka
þátt í nýlendukapphlaupinu og
hlutu því ekki, nema dreggjarnar.
Frá efnahagslegu sjónarmiði, er
ekki eftir mikju að slægjast, þar
spm nýlendur þeirra eru. Nýlend-
urnar eru þessar:
Libya, sem er á Miðjarðarhafs-
strönd Afríku, milli Egyptalands
og nýlendna Frakka. Þetta land er
geysistórt, eða 679 þús. fermílur
að flatarmáli,. en íbúarnir era um
900 þús. Mestur hluti landsins er
eyðimörk, en rá nokkrum stöðum
eru hinir frjósömustu blettir, emk-
um við ströndina. Góðmálmar eða
olía hafa ekki fundist þar í jörð,
svo að teljandi sé. Landbúnaður
er því aðalatvinnugreinin. Frá
fornu fari hefir Libya skipzt i
tvennt, Cyrenaika, sem liggur að
Egyptalandi, .og Tripolitaniu, sem
liggur að nýlendum Frakka.
Eritrea, sem liggur á strönd
Rauðahafsins, milli Sudan og
franska Somalilands. Þetta land er
um 16 þús. fermílur og íbúarnir
eru um 600 þús. Láglendið með-
fram ströndinni er eitt það óheil-
næmasta og. óbyggilegasta, er sögur
fara af. Hálendið er miklu byggi-
legra. -
.Somaliland,--sem liggur á Ind-
landshafsströnd Afríku, milli
brezku nýlendunnar Kenya og
brezka Somalilands. Þetta land er
einnig mjög eýðilegt og strjálbyggt.
Það er um 194 þús. fermílur að
flatarmáli og hefir 1.3 millj. íbúa.
Ein helzta framleiðsluvara þess er
reykelsi. Olía og ýmsir góðmálmar
hafa fundist þar í jörðu.
Þýðingarmikil lönd
í hernaSi. .
Þótt ítölskú nýlendurnar séu
þannig lítið eftirsóknarverðar frá
efnahagslegu sjónarmiði, hafa
stórveldin talsverða ágirnd á þeim,
Því veldur lega þeirra, sem getur
reynzt hernaðarlega þýðingarmikil
á stríðstímum. Frá Tripoli er mjög
auðvelt að tálma siglingum um
vestanvert Miðjarðarhafið. Mass-
ava, Eritreu er bezta hafnarborg-
in við Rauðahafið. Frá Eritreu er
hægt að torvelda siglingarnar um
Rauðahafið. Frá Somalilandi er
hægt að ná til fjölfarinna sigl-
ingaleiða á Indlandshafi. Þar sem
Bretar virðast nú hafa í hyggju
að koma upp miklum hernaðar-
stöðvum í Kenya, munu þeir á-
reiðanlega ekki óska þess, að ein-
hver óvinveitt þjóð geti búið um
sig í ítalska Somalílandi.
Átökin um nýlendurnar.
Fyrst þegar byrjað var að ræða
um framtíðarstjórn nýlendnanna
kom til greina, að nýlendunum
yrði fyrst um sinn skipt milli stór- j
veldanna sem gæzlusvæðum. Rúss-
ar létu þá á sér skilja, að þeir
vildu gjarnan fá Tripolitaniu í
sinn hlut og mun það hafa orðið
til þess, að hin stórveldin hafa síð-
an tekið því fálega, að nýlendun-
um yrði skipt í gæzlusvæði milli
stórveldanna.
Bretar hafa komið fram með þá
hugmynd, að stjórn nýlendnanna
yrði nokkuð hagað eftir óskum
nýlendnanna og ólikum aðstæðum
á hverjum stað. Þeir hafa t. d.
látið þá skoðun uppi, að veita ætti
Cyrenaika sjálfstjórn, þar sem í-
búarnir þar studdu Bandamenn á
stríðsárunum.
Bandaríkjamenn virðast helzt
hafa lagt það til málanna, að ný-
lendunum ætti að vera stjórnað af
stórveldunum sameiginlega, þó
undir yfirumsjón sameinuðu þjóð-
anna. í seinni tíð virðist það ekki
heldur fjarri þeim, að ítalir fái
nýlendurnar aftur, en þó mun það
sennilega fara nokkuð eftir gangi
stjórnmálanna á Ítalíu.
Þá hafa bæði Egyptar og
Abessíníumenn gert sínar kröfur.
Egyptar vilja bæði fá hluta af
Cyrenaika og Eritreu. Abessíníu-
menn hafa einnig krafizt hluta af
Eritreu, svo að þeir ættu greiðan
aðgang að sjó.
Fá Ííalir nýlendurnar?
Frakkar eru það stórveldið, sem
er líklegast til að styðja kröfur
ítala um endurheimt nýlendnanna,
en ekki stafar það að öllu leyti af
umhyggju fyrir ítölum.
Svo er mál með vexti, að mikil
1 sjálfstæðisvakning er nú meðal
Gasperi, forsætisráðherra Ítalíu.
Araba í nýlendum Frakka í Norð-
Vill Alþingi draga
úr tildrinn?
Fyrir Alþingi ligrgur nú
mál, sem getur orðið góður
mælikvarði á það, hvort
þingmenn vilja draga úr
tildrinu og óþarfa kostnað-
inum í sambandi við utan-
ríkisþjónustuna.
Þetta mál er þingsályktun-
artillagan, sem f jallar um
það, hvort fullgilda eigi
stofnskrá alþjóðavinnumála-
stofnunarinnar.
Stofnun þessi er hreint
skriffinnskufyrirtæki og
skiptir engu máli fyrir ís-
land, hvort það telst til þess
eða ekki. Hins vegar fylgja
því talsverð útgjöld að taka
ur-Afríku. Kröfur íbúanna þar um þátt í því. Árlegt gjald til
sjálfstjórn og helzt algeran að-: stofnunarinnar er að vísu
skilnað frá Frakklandi fara þar j efcki hátt eða rúmar 3« þús.
mjög í vöxt. Þessi áróður er studd- ! kr. > Aðalkostnaðurinn er í
ur af Egyptum og jafnvel Spán-! samhandi við sendingu full-
verjum. Fullvíst þykir, að Franco trúa á þing stofnunarinnar.
hafi gefið Arabaríkjunum von um, j>essi þing eru haldin árlega
að hann myndi veita íbúunum í
spönsku nýlendunum sjálfstjórn
og jafnvel fullt sjálfstæði, ef þau
vildu vinna að því, að önnur ríki
sættust við stjórn hans. Hefir þeg-
ar borið nokkuð á slíkum áróðri
af hendi Arabaríkjanna.
Ótti Frakka er sá, að sjálfstæð-
ishreyfingin í nýlendum þeirra
muni aukast, ef Cyrinaika fengi
sjálfstjórn eða sjálfstæði. Líkleg-
asta úrræðið til að koma í veg
fyrir slíkt, er að afhenda ítölum
nýlendurnar aftur.
Margir telja, að Rússar og
Bandaríkjamenn kunni að fallast
á þessa stefnu Frakka, þar sem
báðir þessir aðilar lceppast nú um
hylli ítala, og Rússar munu nú
orðið telja sig vonlausa um að fá
Tripoli. Þó getur þettp, farið nokk-
uð eftir því, hverjir eru líklegir
til að fara með stjórn á Ítalíu á
næstunni.
Eins og nú háttar, fara. Bretar
með stjórn nýlendnanna. Margir
telja því, að afstaða þeirra kunni
að ráða mestu um, hverjar enda-
lyktir þetta mál fær.
En stráX og flokkur-
inn hrökkláðist úr stjórninni,
tóku þau að skarta í Þjóð-
viljanum a ný. Og nú eru þau
svo til öll eða öll afturgengin
í yfirlýsingum flokksþings-
ins, sem háldið var í sein-
ustu viku.
Slíkum fíökki, sem gleymir
loförðum sínum um leið og
hann fer 4 ríkisstjórn, getur
enginn maður treyst. Það
sýnir, að kommúnistar hafa
ekki annan áhuga í sambandi
við innlend umbótamál en
að nota þau sem agn til að
ginna fáfrótt fólk til fylgis
viö sig. Þess vegna fóru þeir
ekki í ríkisstjórn til þess að
koma fram þessum loforðum,
og fóru heldur ekki úr henni
vegna þess, að þeim væri ekki
sinnt. Þeir fóru í stjórnina
til þess að hafa áhrif á
stefnu íslands i utanrikis-
málum og þegar þeir fengu
því ekki framgengt (flug-
vallarsamningurinn), stukku
þeir úr stjórninni. Það eina,
sem ekki breytist hjá komm-
únistum eftir því, hvort þeir
eru utan eöa innan stjprnar,
er þjónustan við Moskvu. —
Það eina, sem er því hægt
að treysta þeim flokki til, er
hundtrygg fylgispekt við
Moskvulínuna. Slikum flokki
getur enginn maður fylgt,
nema hann meti Sovétríkin
meira en sitt eigiö land.
Kaupréttur á
jörðura
Frv., sem Búnaðarþing hefir
undirbúið
Landbúnaðarnefnd efri
deildar hefir lagt fram frum-
varp um kauprétt á jörðum.
í greinargerðinni segir svo
um aðdragana frv. og efni
þess:
„Á búnaðarþingi 1945 var
kosin milliþinganefnd til þess
að gera tillögur, er miði að
þvi að hindra varhugaverða
verðhækkun á jörðum. í
nefnd þessa voru kosnir þe.ir
Þorsteinn Þorsteinsson sýslu-
maður, Jóhannes Davígsson
bóndi, Neðri-Hjarðardal og
Jens Hólmgeirsson skrif-
stofustjóri. Nefnd þessi hefir
samið framangreint frum-
varp til laga um kauprétt á
jörðum, og lét hún fylgja því
eftirfarandi athugasemdir:
Að efni til er frumvarp
þetta að mestu samhljóða
gildandi lögum um forkaups
rétt á jörðum frá 1926, en
efnisröðun er með nokkuð
öðrum hætti.
Aðalefnisbreyting frum-
varpsins frá fyrrgreindum
lögum er sú, að í frumvarp-
inu færist kaupréttur sveita-
sjóða fram fyrir kauprétt
leiguliða, ef þeir hafa búið
og verður a. m. k. að senda
fjóra fulltrúa. Gert er ráð
fyrir, að þessi þing taki a. m.
k. þrjár vikur. Kostnaðurinn
við þessar fulltrúasendingar
getur því orðið verulegur,
einkum þegar þingin eru
lialdin í fjarlægum heims-
álfum. Næsta þing á t. d. að
halda í San Fransisco.
Þá ber þess að gæta, að svo
að segja allur kostnaðurinn
við þátttöku í þessari stofn-
un, verður að greiðast í er-
lendum gjaldeyri. Það verður
ekki sagt, að þing og stjórn
álíti gjaldeyrisskortinn mik-
inn, ef þessir aðilar telja
fært að eyða um eða yfir 100
þús. kr. árlega til þátttöku í
þessari stofnun.
En sem sagt: Þetta mál
verður nokkurs konar prófun
á því, hvort þingmenn vilja
draga úr tildrinu og óhófinu
í rekstri utanríkisþjónust-
unnar. Þess vegna verð-
skuldar þetta mál að því sé
gaumur gefinn. En dýrt verð-
ur það þjóðinni áður en lýk-
ur, ef haldið er áfrám að
taka þátt í öllum hugsanleg-
um alþjóðasamkundum og
stofnunum;, hversiu ómerki-
legar og þýðingarlausar sem
þær eru. X+Y.
■skemur en fjögur ár sam-
fleytt á leigujörð sinni, þegar
salan fer fram. Samkvæmt
frum’farpinu öðlast því leigu-
liði kauprétt á jörð sinni á
undan sveitarsjóði eigi fyrr
en eftir fjögurra ára ábúð.
En samkvæmt greindum lög-
um öðlast hann þennan rétt
nú jafnskjótt og hann hefir
fengið byggingu fyrir jörð-
inni..
Greind breyting frá gild-
andi lögum er gerð til þess
að hamla nokkuð gegn því,
að kaupréttarákvæði laganna
gagnvart sveitarsjóðunum
séu sniðgengin, svo sem mjög
hefir þótt bera á hin síðari
ár. Afleiðingar þess hafa
stundum orðið, að jarðir hafa
lent í gróðabralli og orðið
eign einstaklinga í^tan sveit-
anna, sem hafa ósjaldan haft
annarleg sjónarmið um not*
Jcun og meðferð jarðanna.“
Samkv. frv. eiga sveita-
sjóðir að hafa eftirleiðis for-
kaupsrétt að jörðum eða
jarðabiíitum næst á eftir,
barni, kjörbarni, fósturbarni,
systkinum, foreldrum eða
leiguliða, er búið hefir á
jörðinni í 4 ár. .