Tíminn - 27.11.1947, Blaðsíða 4

TÍMINN, fimmtudaginn 27. nóv. 1947
218. blað
Atkvæðisréttur um stéttafélagsmalefni
.Niðurl.
Eftir Jóii Cíaasta Pétursson
•,1-sambandi við þau linlegu
ákvæöi löggjafarvaldsins, um
kröíur fyrir fylgi við ákvarð-
amr um vinnustöðvanir, sem
hér hafa verið gerðar að um-
talseíni, er ástæða til að
taka til samanburðar kröfur
þess viðvíkjandi öðrum stétt-
armálefnum, sem liggja und-
ir samþykktarvald almenn-
ings a tilteknum svæ'ðum.
Lögin um stéttarfélög og
vinnudeilur eru eins og áð-
ur er sagt, sett árið 1938, og
var i rauninni líklegt að þau
æt-tu að marka stefnuna um
það hvaða kröfur löggjöfin
setti um ákvörðunarvald við-
víkjandi sambærilegum mál-
eínum. Þremur árum síðar
eða 1941, setur Alþingi lög
um fjárskipti vegna sauð-
fjárpestanna, og fleiri atriði
1 þvi sambandi. Ekki verður
um það villst, að hér er um
stéttarmálefni bænda og
annarra fjáreigenda að ræða,
að öðru þá en því, að þetta
hefði mikinn kostnað í för
með sér fyrir ríkissjóð: En
ekki gátu fjáreigendur gengið
rakleitt í ríkissjóðinn eftir
eigin samþykkt. Þar þurfti
fyrst meðmæli sauðfjársjúk-
dómanefndar, síðan sam-
þykki landbúnaðarráðherra
ög enn fjárveitingu frá Al-
þingi, svo allvel mátti telja
séð við því, með þessari þre-*
löldu girðingu, að fjáreig-
éridur gætu nokkru ofbeldi
komið fram til að ná í þau
íjárframlög. Samkv. lögunum
var þeim skylt að mynda lög-
toundinn félagsskap — stéttar
relag — um meðferð og af-
greiðslu málsins, og þá var
ákvörðunin sjálf, hvort fjár-
skipti skyldi fram fara, að
-iérigriú samþykki nefndra
’stjórnarvalda, samkv. hlut-
áríns eðli einkamál þessa
lélagsskapar — miklu meira
einkumál en vinnustöðvun,
með Ulheyrandi aðgerðum,
er íyrir viðkomandi stéttar-
iélag. tíamt sem áður setti
'iogg'jaíinn þær skorður við
iramgarigi slíkra ákvarðana,
að þær væru samþykktar með
%' hlutum greiddra atkvæða,
og um leið ð þessi tilskildi
meinhluti næði því einnig að
vera % hlutar allra þeirra,
sem atkvæðisrétt hafa urn
málið, og’ þá jafnvel með-
taldir þeir, sem vegna sjúk-
dórria eða fjarveru voru úti-
lokaðir frá því að sækja slíka
Htkvæöagreiðslu.
Þessar kröfur laganna um
a-ukínn meirihluta binda þaö
i eér, aö ef jákvætt fylgi við
Ijárskipti, á fyrirhuguðu fjár
skiptaSvæði, var rétt á mörk-
um þess, að þau gæti gengið
íram, þurfti sókn að a.tkvæða
greiðslu að vera 90%, eða þar
yfir, til þess að víst væri að
nægur meirihluti fengizt,
samkvæmt þessum tvöföldu
skildögum, en vitanlega þeim
mun minni sem fylgi meiri-
hlutans var sterkara að til-
tölu, allt njður í 67%, ef mót-
atkvæði voru engin. Nú hefir
Alþingi, á þessu ári, breytt
þessum skildögum þannig, að
í járskiptatillaga þarf í fyrsta
lagi að hafa jákvætt fylgi
% hluta greiddra atkvæða
og um leið fylgi % hluta
allra þeirra, er á kjörskrá
standa — eða 60% í stað
67% áður.' Þar eð eftir sem
áður getur þurft 90% fund-
arsókn til að koma slíku máli
fram, ef fylgi við málið skipt-
ist eins og áður er sagt, þá |
er hér í rauninni um litla
breytingu að ræða, og ótví-
rætt að Alþingi vilji halda
trijög fast á kröfunum um
aukið meirihlutafylgi til á-
kvöröunar um þessi mál. —
Má marka þaö af því, að í
þessum nýrri skildögum felst,
að tillaga nær ekki gildu
samþykki, ef sókn til at-
kvæðagreiðslu er innan við
60% allra atkvæðisbærra,
enda þótt allir þeir sem sækja
sé tillögunni fylgjandi.
Það leynir sér ekki að
framangreindar kröfur til
aukins meirihlutafylgis og
fundarsóknar, * skapa mjög
mikla áraun til framgangs
hverjum félagsskap, sem
þeim þarf að hlíta til fram-
gangs ákvörðunum . Vafa-
laust munu einhverjir halda
því fram.að réttindum meiri
hlutans (þ. e. einfalds meiri-
hluta) sé traðkað með slík-
um skildögum, því það eitt
sé lýðræði að 51% þeirra,
sem atkvæði greiða um mál,
ráði fyrir öllum hinum. Sú
regla er góð og gild um
venjuleg málefni. En lög
ýmsra félaga og þingsköp
sjálfs Alþingis áskilja enn
meira fylgi til framgangs
þeim ákvöröunum, sem mest
ábyrgð fylgir. Það á ekki
heldur að gera auðvelt- nein-
um félagsskap að stofna til
aðgerða, sem taka, í afleið-
ingum sínum, beint eða ó-
beint til állra landsmanna.
Einhverju sinni var sá mun
ur talinn á íslendingum og
Norðmönnum, að Íslendingar
fundu Grænland og Ameríku
og týndu báðum, en Norð-
menn fundu ísland og týndu
því ekki!
Samkvæmt gömlum ör-
nefnum þykir sannað, að
síld í Faxaflóa sé ekki aðeins
seinni tima fyrirbæri. En um
þessa auðlind fór eins og Am-
eríku, við týndum henni!
Fyrir bragðið erum við van-
búnir, þrátt fyrir allar fram-
farirnar, þrátt fyrir alla ný-
sköpun, nú þegar síldarauð-
legðin finnst, og þurfum nú
að reiða hana alla leið norð-
ur á Siglufjörð til þess að
gera hana að verömæti.
En hér á ekki við að hafa
illt á hornum sér, og stendur
ekki til. Hitt mætti segja, að
við ættum ekki að hæla okk-
ur úr máta fyrir frammi-
stöðuna, ekki einu sinni
framfarirnar á sviði sjávar-
útvegsins, þótt miklar séu
og þakkarverðar.
Og kannske eru þetta þá
einnig dyntir örlaganna.
Kannske er fingur forsjónar-
innar hér að verki, að láta
okkur uppgötva þessa týndu
matarholu, einmitt þegar
okkur reið allra mest á!
En allt bendir til að hér sé
ekki jm smámuni að ræða,
lieldur sé þjóðin hér að upp-
gciva hvorki meira né minna
e.a þriðju vertíðina!
Sá sem þetta ritar, átti
viðræðu við tvo reynda menn
um hvernig snúizt skyldi við
þessu nýja en gleðilega
vandamáli. Kom þeim sam-
| Hvert vit væri t. d. í að hægt
væri að binda allan togara-
flotann nýja nær fyrirvara-
laust við hafnarbakkana,
samkvæmt einfaldri meiri-
hlutasamþykkt af þeim eig-
endunum, eða umráðamönn-
um, sem til næðist við at-
kvæðagreiðslu? — ellegar
með samskonar ákvörðun
áhafnanna? Hvorugt á að
banna með lögum, en það á
krefjast svo mikillar þátt-
töku um ákvarðanirnar og
svo eindregins vilja á bak við
þær, að sýnt sé, að gengið
sé fram með fullri ábyrgðar-
meðvitund um mikilvægi
málsins, og eftir föngum girt
fyrir það, að því megi fram
koma með áróöri og atfylgi
fárra manna, sem sérstaka
afstöðu kunna að hafa til
þess, sem fram er boriö, eða
hagsmuni öðrum fremur af
framgangi þess.
Bændum og öðrum fjáreig-
endum hefir vissulega verið
gert örðugt fyrir með að
koma fullgildum samþykkt-
um sín á milli um fjárskipti.
Þó hafa þeir, á hverju fjár-
skiptasvæðinu af öðru, full-
nægt þessum ströngu kröf-
um um fundarsókn og fylgi,
og þó enga ívilnun haft um
það, að atkvæðagreiösla
mætti standa lengur en eina
dagstund. Lang flestar at-
kvæðagreiðslurnar hafa ver-
ið háðar ákvæðum eldri lag-
anna, sem eru nokkru strang
(Framhald á 6. síðu)
an um að hagkvæmast væri
að bæta tækjum við fiski-
mjölsverksmiðjur þær, sem
fyrir eru hér við flóann, svo
þær gætu allar brætt síld.
Ein slík verksmiðja er hér í
Reykjavík, önnur í Hafnar-
firði, þriðja milli Njarðvíkur
og Keflavíkur, auk Akranes-
verksmiðjunnar.
Þá hlyti að mega sniða
hvalbræðslustöðina í Hval-
firði einnig við þarfir síldar-
útvegsins. Loks mundi þurfa
að koma upp fimm þúsurid
mála verksmiðju á hentug-
um stað. Töldu þeir líklegt að
henni mundi vart valinn á-
kjósanlegri staður en inn í
Sundum, vestan Elliðaárvog-
ar. En við þá verksmiðju ætti
að mega nota stærri þró en
venjulega með hliðsjón af
vinnsluafköstum, sakir þess,
hversu síldin geymist betur í
þró að vetrarlagi.
Loks ræddu þeir um, að
gaman væri að reyna þá
veiðiaðferð, þar sem síldin
virtist vera eins og þykkur
grautur í sjónum, að soga
hana upp í skipin með öílugri
dælu.
Til þess að gefa þessum til-
lögum meira gildi, má ,geta
þess, að tillögumennirnir eru
Jón Magnússon fyrrverandi
yfirfiskimatsmaður, og Elías
Pálsson núverandi yfirfiski-
matsmaður.
Merkur útgerðarmaður, sem
heyrði um þetta viðtal, gerði
þá viðaukatillögu að dýpkun-
arskip yrði tekið til þess að
framkvæma veiðitilraunina.
G. M.
Það lifnar nú smám saman yfir
ljóöagerðinni hjá okkur. Bráðum
fer ég að birta botna við upphöf-
in, sem ég birti um daginn,
en vildi þó helzt fá fleiri, áður
en ég fer að sýna þá framleiðslu.
En hér fékk ég eina ölvísu núna
áðan. Hún er svona:
Enn rís hugsjón afreksmanns
yfir þjóðarbölið,
frelsisdrykkur föðurlands,
fjögra prósent öliö.
Svo fékk ég þetta bréf frá skáldi
úti á landi:
og líf mitt flaug hart
eins og skopparakringla
sem hallar undir flatt
meðan tíminn þaut
eins og þungur stormur
í rifað segl.
II.
áin mín rennur
upp bratta fjallshlíðina
„með brauki og bramli“
en undan hallanum
er ég að velta
eins og óhreinn snjór
í blómagarði dauðans
bý ég mér hvílu
og brenni vonir mínar
hver mun sjá mig
þar svartir skuggar
sveipa dauðan mann.
Hnaus Hnausarr.
NB. Þessi kvæði eru aðeins tvö,
eins þú sérð, ég næ ekki Steini."
Það er hugsunin, sem verður að
fótakefli. Mér hefir fundizt að
ýmsir, sem væru aS reyna að fást
við ljóðagerð í þessum stíl, væru
helzt til bundnir við gamlar
kreddur eins og t. d. það, að hafa
samfellda hugsun í hverju Ijóði.
Hins vegar er það alveg víst, að
þeir, sem ekki eru vaxnir upp úr
svo hversdagslegum hugsunar-
hætti og geta ekki sprengt af sér
slíkar viðjar meðalmennskunnar,
verða aldrei mikil skáld í hinum
nýja sið.
Það á nefnilega ekki við þar að
láta skynsemina flækjast fyrir sér
og til skilningsauka á boðorðum
þeirrar listastefnu ættu menn bara
að lesa greinina hans Kjartans
Guðjónssonar í pésanum góða um
septembersýninguna.
Það cr auðvitað ekki neitt stór-
mál fyrir okkur, hvernig félagi
Stalin býr að frjálsum listum og
andlegri menningu þegna sinna.
En þegar þess er gætt, að á meðál
okkar ganga menn, sem hyggja
að þar sé paradís á jörðu, þar
líði fólkinu vel og þar séu því ekki
unnir óknyttir eða neitt, sem ljótt
sé, þá er vissulega ástæða til að
Sækjast eftir fræðslu um þá „vígðu
staði." Og þá eru þetta gagnlegar
heimildir.
Nú vill svo til, að sumir landar
okkar hafa orðið í senn ákafir
talsmenn rússneskra stjórnarhátta
og baráttulið þeirrar listastefnu,
sem þar í landi þykir óalandi og
óferjandi, því að þar eiga þjóð-
hollir málarar að mála dráttarvél-
ar, nýsköpunarfjós, afreksmenn í
rauða hernum o. s. frv. en ekki
klessur og skellur út í bláinn. Það
er því allt útlit fyrir, að þessir
ágætu talsmenn nýrrar menningar
okkar á meðal verði að endur-
skoða afstöðu sína, og annað hvort
að taka upp nýja túlkun og boðun
á sviði listanna eða viðurkenna
veilur í gerðum hins mikla föður
í Kreml, ef maður mætti hugsa
svo ógurlega hugsun til enda.
Pétur landshornasirkill.

Allttil að auka ánægjuna
Bókaskápar (stærri en áður)
Rúmfatakassar (2- tegundir).
Borð, ýmsar gerðir.
Klæðaskápar koma í vikunni.
Sófaborðin einnig komin aftur.
VSíKSIxrc IXGÞéRS
Selfossi. — Sími 27.
Faxaflóasíldin
„Ég var rétt áðan að blaöa í
Tímariti Máls og menningar, og
sá þar meðal annars fjögur kvæði
eftir Stein Steinarr. Mér virtist
að þessi kvæði væru ort af mikilli
list, eða ef til vill lyst, svo ég fór
að vita hvort ég væri ekki gæddur
einhvers konar list og reyndi að
yrkja líka. Hér sérðu árangurinn:
I.
ég var hnöttur í geimnum
ég var hyrndur boli
ég var svört kind
En fyrst ég nefndi þann pésa,
get ég ekki látið hjá líða að minnast
ritgerðar þeirrar, sem Þorvaldur
Skúlason þýddi og þar birtist. Þar
er skýlaust frá því sagt, að í Ráð-
stjórnarríkjunum hafi hin ráðandi
yfirstétt tekið myndlistina í sína
þjónustu og -gert hana ánauöuga
ríkisvaldinu. Hún á að vera áróð-
urstæki fyrir stefnu ríkisstjórnar-
innar. Og þetta þótti að vonum
mikið öfugstreymi, því að frjáls
list er þó alltaf merki andlegrar
menningar.