Tíminn - 15.12.1947, Qupperneq 4

4
TÍMiNN, mámidaginn 15. des. 1947
233. blað
íSiiæöjörn Jónsson hefir
íehgló rum í Tímanum 2. og
3. desember til þess a'ö- veit-
ast að mér, höfundi Virkisins
í norörí. Ég spurði ritstjóra
Tímans, hvort þetta væri rit-
dómur um bók mína. — Eig-
inlege ekki, svaraði hann. —
Jæja, svo að þetta er.þá eitt-
hvað annað og tökum það
þa ems og það er.
önæbjorn Jónsson líkir
mér viö Vilhjálm II. Þýzka-
laiidskeísara. Hefi ég heyrt
þann mann nefndan áður. —
Ég'-geo ekki líkt Snæbirni við
neírm keisara, ekki heldur
við neinn - konungborinn
mann, — ég get því miður
ekki likt honum við annað
en trébyssuna, sem Bretar
settu í námunda við ösku-
hauga Reykjavíkur. Hennar
hlutverk var eitt og aðeins
eitt. aö villa mönnum sýn.
Þessi nyja trébyssa Englend-
inga a auösjáanlega að gegna
saína nlutverki og trébyssan
við sorphaugana.
■ Rett þykir, vegna lesenda
Tímans, aö ég leiörétti verstu
vihurnar. ÍVfun ég því hrekja
meö rokum og lið fyrir lið
þessi skríf mannsins.
1 ryrsta lagi: Snæbjörn
Jonsson ieyfir sér að segja,
aö. „sumar sagnir í bók þess-
ari (Virkinu) séu uppspuni
frá rotum“. Tekur hann til
dæmis frásögn mína um að
Bretar haí'i viljað „fá fríð-
iudi a íslandi og voru fyrir
nokkru komnir í hernáms-
hug“, þ. e. fyrir hernáms-
dag. Síðan segir Snæbjörn:
— „Hver eru rökin fyrir þess-
ari staðhæfingu? Ég ætia. að
þau mum engin vera og að
þetta se ekki satt“.
Hér eru rókin: I Virkinu
bi. 47 standa þessar setn-
ingar: „Fór það með mikilli
leynd, að i aprílmánuði þetta
yav (1940) bar brezka ríkis-
stjórnin fram óskir til ís-
lenzku r: kisstj órnarinnar um
léýfi tii þess að hernema ís-
land með samþykki íslenzku
þjóöhrmnar. Báru Bretar
fram sem að'alástæðu fyrir
þessu, aö Þjóðverjar myndu
luita hmgað og af því gætu
hiotizt scórvandræði. — Þá
spuróust Bretar fyrir um
íjóðverja, sem staddir voru
í Reykjavík, og einkum um
sjómenmna af flutningaskip-
iiiu Baiha Blanka, sem Bret-
ar toldu vera senda til njósna
og til undirbúnings komu
þýzks hers tii landsins. Enn-
fremur spurö'u þeir ríkis-
sijórnina, hversu mannmargt
lógreglulið Reykjavíkur væri.
Bretar ítrekuðu þessar ósk-
ir um hernámsieyfið, en rík-
isstjörnin vitnaöi til hlut-
Jeysis landsins og gat þess
jafnfrariít, að ef hernám færi
íram meö samþykki ríkis-
stjþrnarinnar, þá væri landið
xauhverulega orðið stríðsað-
íii“.
Heimildarmaður minn fyr-
ir þessu er ekki ómerkari
maður en þáverandi forsætis
ráðherra, Hermann Jónasson,
sem v,ar æðsti valdamaður
landsins og þessum málum
kunnugastur. Áður en ég birti
þés’sa frásögn, lét ég Her-
mann Jónasson heyra hana
og kvaðst hann ekkert hafa
við hana áö athuga og standa
við það, er ég hefði skráð.
Þetta kann að vera heldur
óþægilegt vitni gegn Snæ-
birni Jónssyni og mætti fleira
Eftir (iimsistr M. Mag'iuisson
fara á þessa lund. — Auk
þess birti ég í ritinu bréf
þessu lútandi, þar sem her-
námsbeiðni Breta er skjal-
fest. Barst ríkisstjórn ís-
lands þetta bréf með svo-
hljóðandi yfirskrift: „Brezka
konsúlatið, Reykjavík, 9.
apríl 1940“. — Ég birti einn-
ig svar íslenzku ríkisstjórn-
arinnar, dagsett 11. apríl
1940. Segir þar, að bréf Breta
hafi verið merkt „leyndar-
mál“. En „leyndarmálið" var
eins og í bréfi Breta stend-
ur: „aö brezku ríkisstjórn-
inni verði veittar vissar t'il-
slakanir á sjálfu íslandi". —
Þessu neitaði íslenzka ríkis-
stjórnin með kurteisi.
Hver er nú uppspuni minn
í þessum efnum? Ég býzt vi'ð,
að allir heilskyggnir menn
sjái að hér vitnar allt gegn
Snæbirni Jónssyni og að
hann er hinn réttnefndi upp
spunamaður í þessum efn-
um. — Éttu frakki, sagði
Nasreddin.
2. Snæbjörn Jónsson ber
mér á brýn, að ég hafi snið-
gengið grein, er Jónas Jóns-
son ritaöi í Tímann 16. maí
1940, af því er mér skilst til
þess að fela þá grein, er
heiðarlegust var frá íslend-
inga hálfu um „hersetning-
armálið“. „Ekki ’er heldur
okkar hlutur um þær mundir
svo góður, að við getum leyft
okkur að stinga undir stól
því fáa, sem bætir hann“,
segir Snæbjörn.
Ég mótmæli dylgjum þess-
um. Til þess að sýna viðhorf
blaöanna til hernáms Breta
birti ég forystugreinar allra
dagblaða Reykjavíkur: Al-
þýðublaðsins 10. maí, Morg-
unblaösins 11. maí, Vísis 10.
maí, Þjóðviljans 11. rnaí, og
auk þess forystugrein lands-
málablaðs Framsóknarflokks
ins, Tímans, 11. maí En sú
grein er eftir Jónas Jónsson.
Var því öllum gert jafn hátt
undir höfði og þær greinar
birtar, sem tvímælalaust lýsa
bezt hugarfari almennings
við þessa óvæntu atburði. Ég
hefi engan dóm lagt á þess-
ar ritgerðir, og ég hefi ekki
sýnt tilhneigingu til þess að
ganga fram hjá því, er J. J.
lagði til þessara mála.
3. Það á líklega að sýna
kulda minn og annarra, sem
sama sinnis eru í garð Breta,
aö Snæbjörn Jónsson segir:
— „Aldrei hefi ég afsakað
fjandskap þann, er Bretum
var sýndur hér í Reykjavík.
En kulda þann, er þeir þótt-
ust kenna hér af okkar hálfu,
er ég sannfærður um að þeir
misskildu oft“. — Og síðar:
„Það v'ar ekki alít saman
kuldi, sem þeir tóku fyrir
kulda“.
Þessi krossgáta verður sjálf
sagt óleyst, þangað til Snæ-
björn Jónsson sannar hverjir
Reykvíkingar hafi sýnt fjand
skap og hverjir hitt, sem
Bretar tóku fyrir kulda
en var enginn kuldi. Eða er
hlaupinu á trébyssunni þarna
óviljandi snúið að Bretun-
um blessuðum?
4. Snæbjörn Jónsson sak-
ar mig um að fara með rangt
mál, og þá auðvitað af óvild
í garð Breta, þegar ég tala
um hernám íslands, hertöku
eða hervernd. Hersetning er
rétta orðiö! í þessu sam-
bandi talar hann um „skiln-
ingsleysi þeirra manna, sem
gjálfra með þessi orð“. Ég
hefi ekki veitt því eftirtekt,
að Snæbjörn hafi tekið sér
fyrir hendur að leiðrétta
þessi orð, sem íslenzka þjóðin
viðhafði urn aðfarir Breta hér
á landi, fyrr en höfundur
Virkisins notaði þau í m~ltu
máli. Þessi orð hafa þó í sjö
og hálft ár veriö notuð í
rituðíi máli, í útvarpi og
manna 'milli a. m. k. mörg
hundruð þúsund sinrium. •—
Þau eru jafnvel í skjölum
hárra yfirvaldi. Engar sagn-
ir fara af því, að Snæbjörn
hafi gert tillögur um leið-
réttingu á þessum orðum,-
þar sem þau koma fyrir í
dómum hæstaréttar eða Al-
þingistíðindunum. Og ekki
hefir frétzt, að hann hafi
arkað suður að Bessastööum
til þess að átelja forseta ís-
lands fyrir notkun þeirra í
ræðu. — Hér má bæta því við,
að Bandaríkjamenn hafa
notaö þessi orð í riti, þar
sem getið er um dvöl hersins
á íslandi. (World Atles 1945,
bls. 20).
Framhald.
Athugasemd við
bókina „Horfnir
góðhestar”
Á bls. 366 í bókinni „Horfnir
góðhestar" eftir Ásgeir Jóns-
son frá Gottorp segir svo:
„Þeir Theódór og Páll Zóp-
son ráðunautur og Páll Zóp-
hóníasson hafa báðir upplýst
það, að hinn frægi og þjóð-
kunni kynbótahestur Skarðs-
Nasi sé frá Sveinfríðar-Blesu
kominn í r)ióðurætt.“
Þetta er rangt um móður-
ætt Nasa. Hann átti ekkert
skylt við Sveinfríðar-Blesu.
Vil ég leyfa mér að véfengja
það, að þetta sé rétt haft
eftir Theódóri Arnbjörns-
syni, því að hann mátti betur
vita.
í bók sinni „Hestar" getur
Theódór þess, að móðir Nasa
væri Jörp í Skarði, en Jörp
var undan jarpri hryssu og
voru þær báðar í minni eigu.
Langamma Nasa í móðurætt
var rauð hryssa, er mun hafa
verið ættuð frá Breiðabólstað
í Fljótshlíð. Þetta barst oft í
tal míiji okkar Theódórs.
Ekki vil ég með þessari at-
hnfgasemd kasta rýrð á
Sveinfríðar-Blesu og heymar
kyn. Sveinfríður Sveinsdóttir
réðist til mín, er htm kom að
norðan og var hjá mér mörg
ár. Blesu keypti ég o(y átti
hana í mörg ár, og er mér því
kunnugt um afkvæmi henn-
ar á Suöurlandi. Árið 1911
eignaðist Blesa rauðskjótta
hryssu og undan þeirri hryssu
eignaðist ég nokkra gæðinga.
Fyrir ættar sakir og eigin
kosta gat Blesa vel verið for-
móðir Nasa.
Ég læt þessa getið með því
að ég tel skylt að hafa það,
er sannara reynist.
Matthías Jónsson
frá Skarði.
Bréf um rímnafélagið hefir Bað-
stofuhjalinu borizt frá „bóka-
manni.“ Það er nú ekki nema
sjálfsagöur hlutur, að rímnafélag-
inu sé vel tekið hér í dálkunum,
því að bæði yrkjum við sjálf í
þjóðlegum stíl og myndum taka
daglegum framförum í þvílíku líf-
erni, ef við værum rímunum nógu
handgengin, og svo eru það ekki
neitt amalegir menn á mælikvarða
Tímans, sem fremstir standa í fé-
laginu. En hér kgmur bréfiö:
„Fyrir skömmu var hér í blað-
inu dálítil ádrepa um Rímnafé-
lagið og þau verkefni, er þess bíöa.
Þar ætla ég að um sé að ræða
mál, er verðskuldi bæði athygli og
stuðning. Það er mikil vansæmd
að við skulum (eða menntamenn
okkar) hafa vanrækt með öllu
þann þáttinn í bókmenntum lið-
inna. alda, sem bæði er þjóölegri
en allt annaö, og hefir líka reynzt
lífseigari en allt annað. Nú er þó
komið á þriðja áratug síðan dr.
Páll Eggert Ólason vakti athygli
á því, hvílikt nauðsynjamál það
væri, að dugandi menn sneru sér
að því, að gefa út rímurnar- og
rannsaka þær. Brýning hans bar
engan árangur. Og hálfur fjórði
áratugur er liðinn síðan Einar
Benediktsson skrifaði hinn fræga
formála sinn fyrir Hrönnum, þar
sem hann tók skörulegar til máls
en nokkur annar hefir gert um
ágæti rímnaformsins — nema ef
vera skyldi dr. Guðmundur Finn-
bogason í útvarpserindi fyrir
mörgum árum.
Þa'ð er víst, að ekki skortir áhuga
í hinu nýja Rímnafélagi, og það
er mér kunnugt um, að ekki hefir
stjórn þess, né heldur útgáfu-
nefndin, setið auðum höndum síð-
an það var stofnað, heldur liefir
verið unnið kappsamlega að undir-
búningi undir útgáfustarfið og
ekki með öllu vonlaust, að fyrsta
bókin .geti komið þegar í vor.
Verður vonandi unnt að fræða
lesendur meira um það efni áður
en margir mánuðir líða.
En ekki dugir áhugi stjórnar-
innar einnar til framkvæmda. Þær
hljóta að fara eftir því, hve ein-
dreginn stuðning fólkið veitir. Út-
gáfa rímna er erfitt og fjárfrekt
starf, og afköstin fara að sjálf-
sögðu eftir því, hve margir styðja
þau með því að gerast félagsmenn.
Er þess að vænta, að þeir verð'i
sem flestir, og að hver félagsmað-
ur leitist eii»nig við að fá sem
flesta aðra til að vera með. Það
er svo bersýnilega honum sjálfum
i hag, með því fyrirkomulagi sem
er á félagssk>?,num. Eftir því sem
félagið verður fjölmennara, eftir
því fær hver og einn meira fyrir
tillag sitt.“
Annað bréf kemur hér, um verð-
lag og viðskiptamál. Það hefir
skrifað Vilhjálmur Jónsson á Þing-
hól á Akranesi:
„Mér kemur til hugar, þegar ég
heyri í útvarpinu dag eftir dag,
hvatningarorð frá verzlunum og
áminningarorð um að koma með
stofnauka m;. 16, í þeim tilgangi
að tryggja sér eplaúthlutun, að
töluvert hart kapphlaup er . hér
um- að ræða. (Skal þetta vera
hugsað í þeim tilgangi að græða
nokkrar krónur á eplasölunni, eða
er þetta einkum metnaðarmál eða
býr hér fleira undir?).
!
Viðskiptanefnd ákveður að sjálf-
sögðu verðlag á eplunum. Þá á-
kvörðun þarf að lesa í útvarpið og
svo hægt, að hægt sé að skrifa það
niður hjá sér. Svo þarf að vera
með verð á öllum vörutegndum,
alveg eins og er tiltekið verö á
kjöti, mjólk, osti o. s. frv. Það
þykir mörgum einkennilegt, þegar
sama vörutegund er seld með mis-
munandi verði á sama stað.
Flestum ofbýður vísitöluhækk-
' unin, en ætli það væri ekki heppi-
. legra, að það væru færri verzlanir
! í landinu og eitthvað fólk hyrfi
þaðan til framleiðslunnar?"
Víst kemur það undarlega fyrir
hve geysilegur verðmunur er oft á
samskonar vöru og það jafnvel,
þó að enginn munur sjáist á. Sá
munur er þó sennilega byggður á
mismunandi innkaupareikningum
og þannig samþykktur af verð-
lagsyfirvöldunum eða beinlínis af-
leiðing af reglum þeirra, um meiri
álagningu á dýrari vöru, svo að
verzlunin græðir á því að kaupa
dýrt, ef hún á sölu vísa. Þetta er
náttúrlega jafnvitlaust og ef hver
bóndi ætti að fá fyrir sitt kjöt
og mjólk, eftir því, hvað háa reikn-
inga hann kæmi með yfir fram-
leiðslukostnaðinn, en hins vegar er
erfiðara að fást við þær vörur, þar
sem tegundamunur er margbrot-
inn, svo að engin flokkun segir til
um gæðamat og eðlilegan verð-
mun í sambandi við það. En hitt
er sjálfsagt, að verðlagsvöldin láti
almenning fylgjast sem bezt með
öllu.
Pétur landshornasirkill.
Vel menntuð og dugleg stúlka getur nú þegar feng-
ið góða atvinnu við farþegaafgreiðsluna á Keflavíkur-
flugvelli.
Góð framkoma og góð tungumálakunnátta skilyrði.
Mjög hátt kaup. Umsóknir með upplýsingum um
menntun, ásamt meðmælum og mynd, sendist í skrif-
stofu Flugvallastjóra ríkisins, Reykjavíkurflugvelli,
fyrir næstkomandi miövikudag. Upplýsingar ekki
gefnar í síma.
Flugvallastjóri ríkisinsi
♦
n
o
g
o
l
<>
O
<>
i>
<>
<>
<>
l