Tíminn - 16.12.1947, Blaðsíða 5

234. blað
TÍMINN, þrjgjudaginn 16. dcs. 1947
5
Þs’iðjud. 16. des.
Dýrtíðarfrv. ríkis-
stjórnarinnar
Frumvarp ríkisstjórnarinn-
ar um dýrtíðarmálin hefir nú
verið lagt fram á Alþingi og
er þess vænst, að þingið af-
greiði það í þessari viku. —
Mun það flýta stórum fyrir
hinni þinglegu afgreiðslu
málsins, að það hefir að und-
anförnu verið vandlega rætt
í þingflokkum þeim, sem
styðja stjórnina.
Aðalatriði frumvarpsins eru
þessi:
1. Vísitalan verður fest í
300 stigum, en grunnkaup
verður ekki fest.
2. Verðlag landbúnaðar-
afurða, verzlunarálagning og
önnur álagning lækkar til
samræmis við vísitölufest-
inguna. Stjórnin fær heim-
ild til að Iækka húsaleigu.
3. Lagður verður sérstakur
eignaskattur á stórgróða
þann, sem hefir orðið til á
stríðsárunum.
4. Sams konar ríkisábyrgð
verður tekin á verði saltfisks
og hraðfrysts fisks og á þessu
ári. Útvegsmenn fá aðstöðu
til að ráða verulegu um á-
lagningu skipa- og vélaverk-
smiðjanna og veiðarfæra-
verzlana. Beituverðið verður
hagstæðara en í fyrra. Út-
vegknenn, sem mest hafa
tapað á síldveiðinni á þessu
ári, fá sérstaka aðstoð.
5. Lagður verður á sér-
stakur söluskattur, sem verð-
ur frá iy2—2%, og verða
tekjur þær, sem hann gefur,
notaðar til þess að mæta
halla þeim, sem verður á
fiskábyrgðinni og kjötút-
flutningnum.
Það er vitanlega galli á
dýrtíðarfrumvarpi ríkisstjórn
arinnar, að ekki er gengið
nógu róttækt til verks, og
nægilega viðtækar ráðstaf-
anir gerðar gegn dýrtíð og
verðbólgu. Enn menn þurfa
að gera sér ljóst, að svo
langt hefir stjórnarstefna
síðustu ára. leitt þjóðina út
í dýrtíðarfenið, að þess var
engin von, að snúið yrði við
og komizt til lands í einum
áfanga. Með frumv. því, sem
hér liggur fyrir og ráðstöf-
unum ríkisstjórnarinnar í
fjárfestingar- og gjaldeyris-
málunum, hefir verið snúið
við og stefnán tekin í rétta
átt.. Þetta er mikill ávinn-
ingur, þótt hann hefði hins
vegar getað verið meiri og
það hefði verið æskilegra.
Af hálfu kommúnista verð-
urþví vitanlega haldið fraín
að hlutur launþega sé skert-
ur með þessu frv. Fljótt á
litið getur líka virzt svo, þar
sem dýrtiðarvísitalan verður
lækkuð úr 328 í 300 stig. En
þess ber að gæta, að á móti
þessu á að koma nokkur
verðlækkun og jafnvel húsa-
leigulækkun. Frá sjónarmiði
launþega mætti það líka
þykja þýðingarmikið, að með
festingu vísitölunnar er hið
sífellda kapphlaup milli
kaupgjalds og verðlags úr
sögunni, en reynslan hefir
orðið sú, bæði hér og ann-
ars staðar, að launastéttirn-
N orðurLandabréf:
Herífagö vinstri manna
Enssum illa vsll norrænt tollabaiidalag
•' ’ ^nmwÍIMÉWriIlíllÍii
o«> SolaflMg'völliim.
Óvenjulegur flokkur.
í þingkosningrim þeim, sem fóru
fram í Danmörku í októbermánuði
síðastl., gekk. .„vinstri flokkurinn
klofinn til 4iosninganna. Það
stafaði þó ekká af óeiningu í
flokknum, heldur-.því, að flokkur-
urinn vildi hagnvta sér uppbótar-
ákvæði kosningalaganna.
í Danmörku.-gildir svipað fyrir-
komulag og hér,,-varðandi uppbót-
arþingmenn. Vinstri menn hafa í
undanförnum kösningum. fengið
tiltölulega flcsta. kjördæmakosna
þingmenn, og,.því,ekki fengið neina
uppbótarþingmenn. Þetta hefir m.
a. leitt það af. sér, að þótt flokk-
urinn hafi fengið verulegt at-
kvæðamagn í-■ Kaupmannahöfn,
hefir það ekkhkomið honum að
neinum notum,..þar sem það hefir
ekki nægt tii -að fá kjördæma-
kosinn þingmann. þar.
Vinstri menn töldu kosningarnar
í haust sérstakiega þýðingarmiklar.
og þess vegna ákváðu þeir að láta
flokksmenn sína í Kaupmanna-
höfn mynda séretakan flokk til að
tryggja sér uppbótaþingsæti. En
í Danmörku l'ær- flokkur uppbótar-
sæti, þótt hann fái engan kjör-
dæmakosinn þingmann, ef hann
fær tilskilið atkvæðamagn.
Til þess að nýr flokkur geti tek-
ið þátt í þingkósnmgum í Dan-
mörku, þarf annað hvort einhver
fráfarandi þingmaður að bjóða sig
fram fyrir hann eða 10 þús. kjós-
endur þurfa a;ðj-Jýsa yfir stuðningi
við hann. Vinstri menn völdu síð-
ari leiðina. Hinn’ nýja flokk sinn
nefndu þeir-’-y „Hovedstadens
Venstre." Hanm.'bauð hvergi fram,
nema í Kauþffiannahöfn. Hann
hafði enga sérstaka stefnuskrá,
heldur lýsti sjg^ fylgjandi stefnu
vinstri flokksins:' í öllum meginat-
riðum.
Úrslit kosningánna urðu þau, að
hinn nýi flokkur fékk engann
kjördæmakosinní'I þingmann, en
samanlagt atkvæðamagn hans úr
kjördæmum '.Kaupmannahafnar
reyndist svo ihikið, að hann
fékk þrjú uppbótarsæti. Annars
hefðu þessi sáéti skipzt milli í-
haldsmanna, kðiffmúnista og jafn-
aðarmanna.
Þegar þingið kom saman eftir
kosningarnav, úíðu allmiklar deil-
ur um það, hv.ort' viðurkenna ætti
kjörbréf þeirrá uppbótarþing-
manna, er „HðvéÖstadens Venstre“
höfðu fengiðV Eftli’ allmiklar um-
ræður var saiilþykkt að taka þau
gild gegn atkyíSðúm kommúnista
og jafnaðarmahna.
Sænsk-brezkur verzlunar-
samningur.
Bretar og Svíar hafa nýlega gert
með sér verzlunarsamning. Sam-
kvæmt honum munu viðskipti
þessara þjóða stóraukast á næsta
ári. Svíar munu kaupa vörm’ af
Bretum á næsta ári fyrir 60Ú milj.
sænskra kr„ eða 150 milj. kr. meira
en í ár. M. a. munu þeir kaupa
vefnaðarvörur fyrir 120 milj. kr„
vélar fyrir 120 milj. kr„ járn og
stál fyrir 100 milj. kr. og sam-
göngutæki og skip fyrir 55 milj.
kr. í staðinn munu Svíar selja
Bretum vörur fyrir 450 milj. kr.
og leigja þeim skip fyrir 95 milj.
kr. Meðal þeirra vara, sem Svíar :
munu selja Bretum, eru 185 þús.!
standardar af timbri, 60 þús. smál.
af pappír og ýmsar aðrar trjá- ;
vörur.
Ósamið er um, hvort Bretar selja
Svíum eitthvað af kolum. Bretar
geta ekki samið lim kolaútflutning
silrn, eins og sakir standa, því að
þeir munu haga honum í samræmi
við það, sem ákveðið verður í
sambandi við Marshallsendur-
reisnina.
Eignaaukaskattur
veldur vonbrigðum.
Tekjur danska ríkisins af eigna-
aukaskattinum, sem lagður var á
gróða hernámsáranna, verða
miklu minni en áætlað hafði ver-
ið. Pyrst var búizt við því, að þær
myndu verða frá 1—1.2 miljarð
kr„ en nú er komið á daginn, að
þær verða um 600 milj. kr.
Orsök þessa liggur í því, að veru-
legur hluti þeirra eigna, sem
skatturinn var lagður á, hefir ver-
ið gerður upptækur samkvæmt
eignakönnunarlögunum, því að
þær hafa verið sviknar undan
skatti. Vitanlega leggst eigna-
aukaskatturinn ekki á eignir, sem
verða gerðar upptækar, og hefir
því orðið að endurgreiða hann í
mörgum tilfellum.
„Móðir María.“
Nýlega eru kunn úrslit í sam-
keppni um skáldsögu, er sænska
bókaforlagið Wahlström & Wiid-
strands efndi til. Heitið var 25 þús.
kr. (sænskar) verðlaunum. Öllum
norrænum rithöfundum var frjálst
að taka þátt í samkeppninni.
Úrslitin urðu þgu, að fyrstu
verðlaun fékk norska skáldkonan
Synnöve Christensen. Hún varð
kunn á stríðsárunum fyrir sögu
sína: „Ja, jeg er en norsk Kvinde,“
en hún var m. a. gefin út á ensku.
ar hafa faricúhalloka í þessu
kapphlaupi. ';,Raunar gera
framleiðenduriíir það lika,
en milliliðirnir einir maka
krókinn. -""íf
Til viðbótaty;þeim lækkun-
um, sem laú'nþegunum er
gefið fyrirheif um á verðlagi
landbúnaðaraíúrða, milliliða-
álagningu og,;.húsaleigu, ætti
einnig að mega vænta ráð-
stafana frá':';stjórninni um
endurbætur á innflutnings-
verzluninni-. Fyrr en séð er,
hvernig stjórnin framkvæm-
ir þess'ar ráftstafanir, geta
launþegar ekki fulldæmt um
aögerðir hennar.
Með þeirri festingu dýrtíð-
arvísitölunnar og skattlagn-
ingu stóreignaaukningarinn-
ar á stríðsárunum, sem dýr-
tíðarfrumv.' ríkisstjórnarinn-
ar fjallar um, er stigið fyrsta
skrefið til þess að minnka
verðbólguna og skapa at-
vinnuvegunum öruggari
grundvöll í framtíðinni. Því
neitar að vísu enginn, Að ekki
megi sitt hvað að dýrtíðarfrv.
stjórnarinnar finna, enda
eðlilegt, þar sem gerólíkir
flokkar hafa staðið að samn-
ingu þess. Og enginn neitar
því heldur, að betur má* ef
duga skal. En þrátt fyrir
þetta hvort tveggja, er það
eigi að síður rétt, að hér
er stigið fyrsta sporið til við-
reisnar og mistakiát það, er
einskis annars að vænta, en
að algert stjórnleysi skapist í
þessum málum og fjárhags-
legt hrun verði ekki umflú-
ið. Því verða allir þeir, sem
ekki vilja slík endalok, að
sameinast um að láta þessa
tilraun ekki mistakast.
Brösastaðir
Knud Kristensen,
foringi vinstri manna.
Synnöve og maður hennar voru í
Noregi fyrstu hernámsárin, en
tókst að flýja til Svíþjóðar.
Verðlaunasagan heitir: „Mor
Maria“ og fjallar um Maríu mey.
Einkum snýst bókin um móður-
„Þar gægðist út roði
í hið gulleita skinn
og geðslagið skánaði
um stund".
Svo kvað Þorsteinn Erl-
ingsson um þær, sem voru
farnar að reskjast, er Jör-
undur hundadagakóngur var
uppi. Þetta myndi og viðeig-
andi lýsing á mörgum stjórn-
málamanni nútímans, t. d.
fyrir kosningar. En þess í
milli sér í skrápinn.
— — í dag gerir Mbl. í
Reykjavíkurbréfum sínum að
umtalsefni framkomna til-
lögu um að taka Listamanna-
skálann fyrir sjómanna-
stofu. Nú er mikið af að-
komusjómönnum í Reykja-
vík, sem þörf væri á sam-
eiginlegum verustað, þar sem
væri næði til að lesa og skrifa
og tala saman. •— Mbl. lízt
ekki vel á þessa tillögu. En í
þess stað leggur það til, að
tilfinningar hennar tii Krists. Sag- sjómennirnir fái samastað í
an hefir hlotið mjög lofsamlega nýja mjólkurstöðvarhúsínu,
dóma og hefir þegar verið samið sem það segir að Sé kallað
um þýðingu hennar á 18 tungumál.
Synnöve Christensen er ekki
nema 28 ára gömul og má því enn
vænta mikils af henni.
Samvinnu hafnað.
Sænska ríkisstjórnin, sem er
hrein flokksstjónr jafnaðarmanna,
hefir farið þess á leit við and-
stöðuflokkana, að þeir hefðu sam-
gegn vaxandi dýrtíð. Borgaralegu
flokkarnir hafa hafnað þessu fyrir
sitt leyti, en kommúnistar svarað
játandi. Búizt er við hörðum á-
(Framhald á 6. síöu)
Ekki sér hann
sína menn
Austfirðingar gefa út
myndarlegt mánaðarrit sem
Gerpir heitir. Er þar nýlega
skýrt frá skipun stjórnar-
skrárnefndar og bætt við
kuldalegum orðum, um að
nefndarmenn séu allir nokk-
urnveginn ósviknir Reykvik-
ingar og lagt út af því um
hugarfar flokkanna og eng-
inn munur á þeim gerður.
Það fer vel á því, að héruð
landsins eigi sér áhugasama
málsvara, og er þess sízt van-
þörf, en þá er verr farið en
heima setið; ef þeir áhuga-
menn, sem þar er« í forsvari,
leggja illt eitt til Jjeirra, sem
góðviljaðir eru landsbyggð-
inni.
Það eru tveir Framsóknar-
menn í stjórnarskrárnefnd.
Annar er Ólafur Jóhannes-
son prófessor. Hann er skip-
aður af stjórninni ásamt
tveimur lögfræðingum öðrum
og eru það þeir þrír menn,
sem kennslu hafa annast í
þessum fræðum við háskól-
ann.
Það á væntanlega eftir að
sýna sig, að það er engin
sérstök þjónkun við neitt
Reykjavíkurvald eða fjand-
skapur við landsbyggðina að
skipa Ólaf í þessa nefnd. Og
þó að almennar reglur séu
til, má ganga oflangt í blindu
bókstafsfylgi við þær. Eða
hvað segir Gerpir um þá
sögulegu staðreynd, að einn
íslenzkra alþingismanna var
búsettur í Kaupmannahöfn
alla sína þingmannstíð, og
þótti þó góður íslendingur?
Sá maður, sem Framsókn-
arflokkurinn tilnefndi í
stjórnarskrárnefnd, er Hall-
dór Kristjánsson á Kirkju-
bóli. Hann á heima vestur í
Brúsastaðir. Mbl. hefir orð á,
að mikil óregla sé í sambandi
við skemmtanir i þessu húsi.
' Þetta er dálítið klaufalegt
hjá Mbl. Hvers vegna er það
með þessar vangaveltur?
Á undanförnum árum, bæði
í ræðu og riti, hafa menn
ekki getað talið sig lofa sjó-
mannastéttina nógu sterk-
um orðurn. Mbl. og þess flokk
ur, er hér engin undantekn-
ing.
Sýn mér trú þína í verki.
Nú er lítið tækifæri til þess.
Þá er hvergi svo vítt til
veggja í námunda Reykja-
víkui’hafnar, að þar sé sama-
staður fyrir sjómennina.
Heldur þurfi þeir að fara
langar leiðir á bíl og taka
þar handa þeim, ekki hús
sem Reykjavíkurbær á eða
menn, sem fást við útgerð,
heldur bændurnir. Og um
leið læðir það að uppnefni á
húsinu. Hér er falinn brodd-
ur af óvirðingu til þeirra,
sem eiga húsið og jafnvel til
sjómannanna, sem eiga að
fá samastað á Brúsastöðum.
Og síðast er óreglan. Mbl.
telur sig þess umkomið að
vanda um þá hluti hér. En
vill það ekki lita sér nær og
athuga í hlaðvarpanum hjá
sér, Sjálfstæðishúsinu, Hótel
Borg og fleiri fínum stöðum.
En ég vil koma með eina
tillögu í þessu máli. Og ef
Mbl. hefði flutt hana, hefði
það vaxið bæði að manndómi
og áliti. Og hún er, að taka
Sjálfstæðishúsið fyrir sjó-
mannastofu meðan á síld-
veiðunum stendur. Það er á
ágætum stað, nærri höfninni
og mjög gott og vistlegt fyrir
sjómenn. Þeim gæti liðið þar
ágætlega, þegar þeir þurfa
að vera í landi.
Er þetta ofgott húsnæði
fyrir þessa hermenn íslands?
B.
Önundarfirði, þó að hann
hafi öðru hvoru dvalið í
Reykjavík síðustu ár, vegna
starfa sinna hjá Tímanum.
En fremur bjuggust aðstand-
endur Tímans við, að kals-
yrðum yrði kastað að Hall-
dóri fyrir annað en það, að
hann væri of mikill Reyk-
víkingur, enda dvöl hans í
bænum næsta stutt, móts viö
þeirra, sem lokið hafa há-
skólanámi, en Gerpir mun þó
telja óskemmda á sál sinni
suma hverja.
Svo mikið er víst, að séu
(Framliald á 7. síöu)