Tíminn - 30.01.1948, Blaðsíða 3

23 biað
3'
TÉaiINN, migvikadaginn 28. jan. 1948
Bróðurhönd eða bölráð
EffÉÍE* Felix Gnðmundsson
í Morgunblaðinu 4. des. s.l.
birtist grein eftir P V. G.
Kolka, héraðslækni, með yfir
skriftinni „Bróðurhönd eða
band við staur,“ undirfyrir-
sögn, sennilega Morgunblaðs-
ins „héraðslæknirinn skrifar
um ölfrumvarpið, góðtempl-
ara og sjúkrahúsþörfina.“
Þessi kynning á efni grein-
arinnar kemur vissulega ein-
kennilega fyrir sjónir í fljótu
bragði, enda er greinin bísna
sérkennileg. Það sem virðist
vaka fyrir héraðslækninum
er þetta: Víða á landi voru
vantar sjúkrahús, þau er ekki
hægt að byggja, nema leyfð
verði bruggun á sterku öli
í landinu, landsmenn kaupi
það og þambi. En svo eru til
menn, sem eru góðtemplar-
ar. Það eru víst fremur slæm-
ir menn að dómi greinarhöf.,
því þeir vilja ekkert ölbrugg,
og ekkert áfengi. En að þeir
vilji öðrum mönnum fremur
hindra sjúkrahúsbyggingu,
verður sennilega allerfitt fyr-
ir héraðslækninn að sanna
eins og fleira í þessari grein,
og skal nú vikið nokkru nán-
að að efni hennar, sérstak-
lega þeim hluta hennar, þar
sem ráðist er að Góðtemplur-
um. Ég er sem sé einn í þeirra
hópi og kann því illa, að að
þeim sé ráðist með óhróöur
og getsakir, og því fremur
sem það er gert gjörsamlega
rakalaust.
Bygging sjúkrahúsa.
Mér þykir leiðinlegt, að
Páll V. G. Kolka skuli vera
einn af þeim sárfáu mönnum,
sem virðist í alvöru trúa því,
að ölbruggun og sala öls
greiði fyrir eða leysi sjúkra-
húsamál landsins, því lang
sennilegast er það, að komi
sterkt öl til viðbótar þeim
drykkjuföngum, sem lands-
fólkið notar nú mundi sjúkra
húsaþörf aukast við það,
svo að ölpeningarnir, sem var
ið yrði til aukinna sjúkra-
húsabygginga, gerðu ekki bet
ur en jafna upp þá viðbót,
yrði hún þá nokkur. Það er
öllum landslýð vitanlegt. að
ríkissjóður er talinn að græða
þetta frá 25—35 miljónir
króna undanfarandi ár á á-
fengissölunni, en héraðslækn
irinn á Blönduósi hefir víst
ekki fengið mikið aukið sjúkra
húsrúm fyrir það. Síður en
svo. íslenzka ríkið, sem hefir
selt áfengi fyrir 50 miljónir
á ári, hefir ekki einu sinni séð
fyrir þvi vesalings fólki, sem
orðið hefir aumingjar vegna
þessarar ósæmilegu verzlun-
ar, auk heldur að þing og
stjórn hafi gjört sér það ó-
mak að rannsaka afleiðing-
arnar af þessari verzlun né
tölu barnanna, sem verið er
að eyðileggja, vegna þess að
foreldrarnir eru fallin fyrir
Bakkusi. Því segi ég það, að
mér virðist svo, að það sé
hrein villutrú hjá héraðslækn
inum, að bruggun og sala á
áfengu öli sé lækning við
sjúkrahúsvöntuninni. Það er
ekki trú, heldur staðfest, af
rannsóknum fjölda lækna,
svo og af opinberum skýrsl-
um og reynslu, að allir áfeng-
ir drykkir, þar á meðal á-
fengt öl, fjölgar sjúklingum
en ekki sjúkrahúsrúmum. I
þessu sambandi og til sönn-
unar því, er nú var sagt, vil
ég benda lækninum á ajð.lesa.
i'Éeðíu Íandlæk'nis Vilmúndar
Jónssonar, er hann flutti á
Alþingi 1932 við umræður um
ölfrumvarp það, er þá var á
döfinni, og ekki spillti það
til að tala við það fólk, sem
man eftir því, sem læknirinn
minntist á í grein sinni, því
þegar bindindismenn héldu
vörð um „svínastíurnar“ og
heyra álit þess á þeim stöðum
en þar var áfenga ölið aðal-
verzlunarvaran. Allar upplýs-
ingar og öll reynsla af sölu
og neyzlu á sterku öli, sanna
þaö, að það er aðeins viðbót
við sterku drykkina, dregur
ekki úr heldur eykur neyzlu
á þeim, eykur sjúkdóma og
örbyrgð.
Fastur telcjustofn
Það hefir allmjög tíðkast í
seinni tið, að þegar átt hefir
að stöðva framkvæmd góðra
mála eða hindra 1 fram-
kvæmd óheppileg mál
að þá hafa einstaka menn tek
ið það ráð að reyna að beina
hugum fólksins að allt öðru,
sem þá hefir verið haldið
fram að væri miklu þarfara.
Þetta hefir sérstaklega verið
gert, þegar um þau málefni
er að ræða, sem ekki er talið
fylgisvænlegt að „slást á
móti“ eða ef mikils hefir þótt
við þurfa til að afla óvinsælu
máli fylgis. Þetta er ekki gert
vegna áhuga á þeim málum,
sem notuð eru í þann og þann
svipinn, nei, ónei, þeim sem
þannig haga málafylgju sinni,
er í raun og veru sama um
þau. Þó það geti verið gott
í svipinn að nota þau. Hér
skulu nefnd örfá dæmi, þeg-
baráttan stóð um afnám
bannsins, þá var hún háð
vegna þess hvað, þeim for-
göngumönnum, er þar að
stóðu, var annt um það að
lög væru ekki brotin. En
hvaða lög? Aðeins bannlögin,
öll áfengislöggjöf, sem áður
hafði gilt hafði verið ennþá
meira brotin, líka af þessum
sömu hræsnurum. Þeir höfðu
aldrei skipt sér af því, og
það hafði ekki tekið þá neitt
sárt, en þeir vissu, að alþýða
manna var löghlýðin og því
var sjálfsagt að leika á þá
strengi. Þó að þessir menn
vissu um fjölda laga, sem
brotin voru, svo sem tollalög,
skattalög, bifreiðalög o. fl. o.
fl. Það skipti engu. Ekki að
vera aö ala á óánægju um
brot á þeim. Bannlögin stóðu
i vegi fyrir þvi, að hægt væri
að þjóna lægstu og auvirðu-
legustu hvötum mannskepn- [
unnar, víndýrkuninni og
drykkjusiðunum, og þá var
ekkert til svo ósæmilegt né
ódrengilegt, að ekki mætti
nota það.
Ef einhverjum finnst of
djúpt tekið í árinni, þá rifjið
upp aðferðirnar og áróður-
inn, sem notaöur var:
1. Hópur manna, mest svo
nefndir menntamenn, létu
það boð út ganga, að þessi
lög, þ. e. bannlögin, ætti að
brjóta, hver sá, er það gerði
væri maður að meiri. Það
dugöi ekki. Þá var næsta
sporiö að fagna yfir því, að
framandi þjóð heimtaði inn-
flutning á léttum vínum, ef
viðskipti ættu að haldast.
Sumir segja aö þessi skilyrði
hafi ekki verið sérlega ókær
an.dbanningum, en svo er
víst, að jöfnum höndum var
tekið að útbreiða þær kenn-
ingar, að léttu vínin væru
svo holl og saklaus, þau væri
sjálfsagt að leyfa, og um
meira yrði ekki beðið. Það
væri „dóna“-skapur að vera
að drekka sterka drykki. Og
herbragðið tókst, léttu vínin
komu, karlmenn drukku þau
og konur bættust við, sem
lítt höfðu lagt sig eftir á-
fengi. En þetta var ekki nóg,
á örfáum árum uppgötvuðu
þessir sömu menn, að léttu
vínin væru ekki holl — þau
væru mesti óþverri, þá væri
hreinlega miklu hollara og
betra að drekka aðeins
brennivín. Ef þeir nú fengju
brennivín, þá mættu léttu
vinin fara. Og ekki nóg með
það, þá skyldu þeir, þ. e. vín-
dýrkendur, ábyrgjast að það
yrði bara minna drukkið. Auk
þess ætluðu þeir að sjá um,
að tekin yrði upp heilbrigð
bindindisstarfsemi.
Þessi „heilbrigða“ starf-
semi hefir lýst sér svo, að
þegar bannið var afnumið,
eyddi þjóðin iy4 milljón fyrir
vínföng árlega, en nú
50 milljónum. Er ekki von,
að þeir finni til sín? Er furða
þó að þeim finnist lítið til
um starfsemi Góðtemplara,
sem haldið hafa áfengis-
nautn þjóðarinnar svo í
skefjum, sem raun ber vitni,
þangað til að þeir sjálfir tóku
við. Og sjá, þá hlupu áfeng-
iskaup landsmanna upp um
milljónir árlega, og eru nú
komin upp í 50 milljónir, og
svo vantar þá svona tilfinn-
anlega áfengt öl handa lands
lýðnum, svo að enn geti bætzt
við þær milljónir, sem hann
eyðir fyrir áfengi. Héraðs-
læknirinn og aðrir ölmenn
verða að reyna að skilja það,
og það dugar þeim ekki að
skreiðast bak við gott málefni
til að blekkja þjóðina til
fylgis við þetta mál.
Það hlýtur að vera hægt að
finna sæmilega heilbrigðan
tekjustofn til aukninga
sjúkrahúsaplássinu í landinu.
Héraðslæknirinn minnist á
Háskólann og happdrættið.
Væri ekki óhætt að athuga,
hvort happdrættið þarf
nauðsynlega allt að þjóna
Háskólanum Væri ekki ó-
hætt að skipta ágóðanum og
væri ekki rétt að athuga,
hvort ásigkomulag Háskólans
er í því lagi, að árlega beri
þjóðinni að fórna svo miklu
sem gert er fyrir hann.
Áróöur Góðtemplara.
Héraðslæknirinn gerir mik
ið úr áróðri Góðtemplara
gegn ölbrugginu. Hann held-
ur þó ekki að þeim gangi til
beinn fjandskapur við sjúkra
húsamálin, en hann virðist
vilja tileinka þeim alla and-
stöðuna gegn ölinu. En það
er óverðskuldaður heiður.
Fjöldi annara félagasamtaka
og einstaklinga taka þátt í
þeirri baráttu og alveg sér-
staklega kvenfélögin og meg-
inþorri kvenþjóðarinnar.
Ekki hafa konur landsins
kynnt sig að því að hindra
sjúkrahúsabyggingar. — Þær
hafa þvert á móti unnið af
kappi og áhuga að byggingu
sjúkrahúsa. Þarf ekki nema
benda á þeirra forgöjngu í
byggingu Landspitalans og
nú eru þær langt komnar
með undirbúning barna-
sjúkrahúss. Um Góðtemplara
er það-að segja, að það er
löngu viðurkennt, að þeir
hafi verið forgöngumenn og
fyrirmynd í félagslegum mál-
um. Þeir stofnúðú fyrstu
sjúkrasjóðina, þeir byggðu
fyrstu samkomuhúsin víðs-
vegar um landið, og hafa þar
ýmsir staðir átt við að búa
til þessa. Þeir höfðu forgöngu
um að sjúkrasamlög voru
stofnuð og tóku þátt í stjórn
þeirra að verulegu leyti. Hér
í höfuðstaðnum hafa þeir
verið i meirihluta i stjórn
S.R. um áratugi. Þeir þurfa
því ekki að vera hræddir við
samanburð á sínum líknar-
störfum við þá forgöngu-
menn og ölsjúku, sem svo
virðast vilja láta lita út, að
séu þeir einu, er viti hvers
með þurfi í sjúkrahúsa- og
líknarmálum.
Heimsspeki
héraðslœknisins.
Það sem er furðulegast en
þó mest áberandi við grein
héraðslæknisins, er það, að
hún er losaraleg, mótsagna-
kennd og órökstudd. Þetta er
að vísu ekki eins dæmi, þó
það hendi nærri ótrúlega oft
greinda, og jafnvel gáfaða
menn, þegar þeir fara að
rita um áfengismál, að túlka
sjónarmið víndýrkenda, þá
er eins og þeir losi sig við
rökrétta hugsun og alla skyn-
semi. Og út yfir tekur, þegar
læknar lenda í þannig sálu-
félagi. Þeir virðast blátt á-
fram verða að hætta að
hugsa, til þess að geta skrif-
að meðmæli með aukinni á-
fengisnautn og áfengissölu
og bruggi. Ég vil biðja
greinda lesendur að athuga
grein Kolka — sérstaklega
seinni hlutann. Kaflanum
(Framliald á 6. síðu)
Vegna þess sem Hannes
Pálsson frá Undirfelli hefir
skrifað í Tímann þ. 26 jan.
1948, þar sem hann gerir að
umtalsefni nokkrar bifreiða-
stöðvar í bænum, í grein, sem
hann nefnir „Hugleiðingar
um áfenga ölið,“ vil ég fyrir
|hönd Samvinnufél, Hreyfils
taka fram eftirfarandi:
Frá því að Bifreiðastöð
Hreyfils tók til starfa þ. 1.
des. 1943 hefir ólögleg af-
greiðsla á áfengi í gegn um
síma eða afgreiðslu stöðvar-
innar, algerlega verið bönn-
uð og aldrei átt sér stað. Enn
fremur er 8. gr. reglugerðar
stöðvarinnar, svohljóðandi:
„Bifreiðastjóri má ekki að-
hafast neitt það i starfi sínu,
sem varðað getur við refsi-
lög eða valdið getur stöðinni
tjóni eða álitshnekki.
Það getur verið að fleiri
bifreiðastöðvar í bænum hafi
ákvæði svipuð þessum i gildi
hjá sér, en eitt er víst, að Bif
reiðastöð Hreyfils hefir frá
upphafi sett sér það mark að
efla hag og menningu bif-
reiðastjóra stéttarinnar og
reka stöðina með það fyxir
augum, að afla henni vin-
sældá óg traústs meðal ál-
mennirigs riieð’svo góðri af-
greiðslu bifreiða sem mögu-
legt er á hverjum tima, -án
þess að hafa áfengi meö í
þeim viðskiptum.
Á stöðinni eru nú yfir 200
bifreiðir og enda þótt að t. d.
50 ára:
Jóhannes Guðjónss.
itémii. Jónsnesi
I-Iann er fimmtugur í 'dág?
Fæddur á Arnarstöðum i
Helgafellssveit 30 janúaf
1898. Sonur hinna mefku
hjóna, Kristínar Jóhannéá-
dóttur og Guðjóns Guömuridj
sonar, sem lengst bjuggu á
Saurum í Helgafellssveit.
Ungur að aldri fór
Jóhannes í bændaskólann á
Hvanneyri og lauk þaðát?
burtfararprófi vorið 1919.
Nokkru síðar fór hann t-íí
Noregs og dvaldi fyrst á Jaðfi,
en fór síðan á Voss lýðháskóla
og lauk þaðan prófi 1925. Vo,r
ið 1930, kvæntist Jóhannesv
Guðrúnu Hallsdóttur frá
Grishóli, hinni mestu mynd-
arkonu, og hóf búskap að
Saurum sama ár í sambýii
við föður sinn. Þar bjó hann
til 1946, og eignaðist 4 mann-
vænleg börn, en flutti þá að
Jónsnesi í Helgafellssveit og
hefir búið þar síðan
Jóhannes hefir gengt mörg
um trúnaðarstörfum. Átt sætt
í hreppsnefnd, sýslunefnd og
stjórn Kaupfélags Stykkis-
hólms. Búnaðarmálefni hefir
hann látið mjög til sín taká'.
Verið formaður Búnaðár-
félags Helgafellssveitar síðaii
1933, og fulltrúi á fundum
Búnaðarsambandsins síöan
1931. Auk búskaparins hefir
hann lengi stundað mæling-
ar á jarðarbótum í Snæfells-
nessýslu, sem trúnaðarmaður
B. í. Landbúnaðurinn hefir
því alla tíð verið starfsvett-
vangur Jóhannesar. Undir
það starf hefir hann búið',
10 bifreiðir séu í einu á stæðí' t
stöðvarinnar aðra stundiriá,’
þegar mikið er að ger, sem f
fljótu bragði kann að Þýkja
mikið, og líta grunsamlega, út,"
þá er það aðeins 5% af bjí-,
r eið akosti stöð varinnar X,
flestum tilfellum eru það bif-,
reiðastjórar, sem þurfa augna
blik að far inn á stöð, með.
nótur, síma, þvo sér og þess
háttar, eða hreinsa bíla sína|
laga keðjur og ýmislegt smá-‘
vegis, ef þeir eru úti við bil-
ana. Enda hafa forráðamériri'
stöðvarinnar brýnt fyrir bifV.
reiðastjórum að láta bila
sína ekki standa að óþörfu á
planinu.
Samkvæmt fyrirmælum rík
isstjórnarinnar er öllum bifJ
reiðastöðvum í bænum lokáð’
kl. 11 síðdegis, að þeirri stöö
undantekinni, sem hefir næf
urakstur í hvert sinn. Þetta
er 1 klst. fyrr en áður var
venja og allt umferðalíf bæj;-
arins í fullum gangi. Margir
bifreiðastjórar eru óánægðir'
með þessa ráðstöfun og viljá'
aka þann tíma, sem venjulégá
hefir verið opið. Það tel ég
aðalorsök þess ef bifreiðir eru
við stöðina nokkru lengur ejft
hún er opin. „
En sé svo sem greinarhöf-
undur vill vera láta, aö,
vínsala eigi sér þar stað,--þá..
er þaö algerlega óviðkomandi -
stöðinni og í algerri óþökk"
þeirra,- sem henni. stjórnarrv'-
Tryggvi Kristjánsson.
(Framhald á 6. síðu) "
Bífreiðastöðvarnar og áfengið
.. .-.<7
/Ithugasemd írá fforstöðumaiml Ilreyfils