Tíminn - 02.02.1948, Blaðsíða 4

TÍMINN, mánudaginn 2. febr. 1948
25. blað
Starfshættir bændaskólanna
Það hefir þótt með nokkr-
nm.tíðindum, enda í frásögur
lært, að þeir tveir bænda-
skðTar, sem til eru í landinu,
séu' ekki fullsetnir nemend-
um í vetur. Plestir aðrir skól-
ar, svo sem gagnfræðaskólar,
héraðsskólar, menntaskólar
,ög fleiri skólar eru aftur á
móti taldir meira en hóflega
"skipaðir. Hvað veldur, að
’ungir menn sækja ekki
bændaskóla? — Án þess að
ætla mér þá dul, að svara
jDessari spurningu til fuils, þá
'tel ég mig hafa nokkurt efni
í slíkt svar, umbúið allmikl-
um rökum. Það yrði að vísu
’langt mál, sem ekki verður
flutt hér, að þessu sinni. En
meðal annars af því mér er
málið skylt og kært, læt ég
hér frá mér fara nokkur orð
um bændaskóla okkar; mér
og öðrum til umhugsunar.
Bændaskólarnir eru fag-
skólar, eins höfuðatvinnu-
vegar okkar, landbúnaðarins.
Hliðstæðir skólar hér á landi
eru t. d. sjómannaskólinn og
iðnskólar okkar. Ekki þykir
nú ráðlegt, að láta óskólaða
menn stjórna skipum. Ef um
stærri skip er að ræða yerð-
ur hver skipstjófi, ekki að-
eins að hafa lokið prófi við
sjómannaskóla, heldur einn-
'ig hafa lokið margra ára
yerklegu námi á sjónum.
Sennilega mun almennt álit-
ið, aö ekki þurfi annan eins
lærdóm til að stjórna búi í
sveit og skipi á sjó. Ég hefi
verið nokkuð til sjós, og með
íullri virðingu fyrir sjó-
rnennskunni veit ég, aö
lahdbúnaður er miklu fjöl-
þættari, ílóknari og dýpri,
en jaínvel sjórinn. Enginn
skal trúa, að hægt sé að
‘léysa bústörf sómasamlega af
hendi, allra sízt að stjórna
búi, án þess að hafa hlotið
hóklega og verklega skólun í
• landbúnaöi. En trúa bændur
Tandsins þessu? Af reynslu
:minni undanfarin 10 ár, við
:• stj órn a öðrum bændaskóla
Jánctsins, verð ég að svara
þessu neitandi. Það eru und-
antekningar á öllum reglum.
Svo er um þetta. Einstakir
fcændur eru hér í engum vafa
og viðurkehna bæði fyrir
sjálfum sér og öðrum, að bú-
fræðimenntun, jafnvel bæði
bókleg og verkleg, sé hverj-
um bónda lífsnauðsyn. En
hinii eru miklu fleiri, sem
,þejja siíkt lítilsvirði, óþarft
og, til eru bændur, líklega í
hverri sveit á íslandi, sem
telja búfræðimenntun bein-
iínis til skaða þeim er njóta.
Rök þeirra eru stundum, að
bjjfræðingar búi ekki betur
en aðrir, stundum verr. Slíkt
eru falsrök. Lærður og reynd
ur skipstjóri getur siglt skipi
sinu í strand. Það væri ó-
•eölilegt að búfræðingi gæti
ekki skjátlast í búskap. En
viil iiokkur halda fram, að
Skipstjórinn sé lakari sjó-
maöur vegna þess að hann
hefir gengið á sjómanna-
skófa og stundað verklegt
nám svo árum skiptir á sjón-
um. Eða heldur nokkur í al-
vöru, að iðnaðarmaðurinn
leysi störf sín verr af hendi
fyrir það að hann hefir
gengið á iðnskóla og stundað
verklegt nám í 4 ár í iðn
sinni. Vissulega ekki. Líklega
dettur engum slíkt í hug. Og
allra sízt sjómönnum og iðn-
aðarmönnum. En hvers
Eftía* SSimólf Sveiiissc
vegna þá þessi fávísa skoð-
un sumra manna, jafnvel
bænda, á búfræðinámi, ekki
sízt hinum verklega þætti
þess. Þessari spurningu mun
ég ekki svara að þessu sinni.
Ég veit vel, að margir verða
til þess að kenna skólunum
um, það liggi beint fyrir. Þeir
hafi t. d. ekki verið þess um-
komnir að gera alla búfræð-
inga þannig úr garði, að þeir
sköruðu fram úr í búskap.
Kennaralið og stjórn skól-
anna muni vera illa starfi
sínu vaxið o. s. frv. Auðvitað
eru slík svör út í bláinn. Næg
ir í því sambandi að bera
bændaslcólana saman við
aðra skóla í landinu, t. d. þá
skóla, sem áður var talað um,
að væru nú fullskipaðir nem-
endum eða vel það. Alveg er
víst, að kennarar bændaskól-
anna eru mjög vel menntaðir
og færir til starfa sínna.
Þeir munu, að því leyti, fylli-
lega standast samanburð við
kennara annarra skóla. Með
engum rétti er því hægt að
skella neinni skuld á þá, þótt
bændaskólarnir séu ekki bet-
ur sóttir en nú er.
Hvað er þá að segja um
þessa skóla að öðru leyti?
Ég vil fara hér fáum orð-
um um húsakost bændaskól-
anna, og minnast á áhöld
þeirra, verkfæri, áhöfn og
annan útbúnað til starfs og
kennslu.
Því miður er það svo, að
nokkuð skortir á, að húsa-
kostur bændaskólanna stand
ist samanburð við ýmsa aðra
skóla í landinu, t. d. héraðs-
skólana. Bezt er að segja
það eins og það er, að hvorki
á Hvanneyri né á Hólum eru
skólahúsin í því ástandi, að
fólk nú á tímum geri sér þau
að góðu. Enda þótt bæði þessi
hús hafi á sínum tíma verið
að ýmsu leyti vel og traust-
lega byggð, og af miklum
myndarskap og stórhug, þá
er innrétting þeirra nú mjög
úr sér gengin og að flestu
leyti mjög óhentug. í her-
bergin vantar í rauninni öll
sæmileg húsgögn, hreinlætis
tæklin eru ófullkomin, gólf
orðin mjög slitin, jafnvel fú-
in og upphitun hefir verið
takmörkuð. Þessi lýsing mun
þó fremur eiga við um Hvann
eyri en Hóla. Skólahúsið á
Hvanneyri var byggt 1911.
Veglegt hús á þeim tíma. En
ekki verður komizt hjá að
endurinnrétta það allt, hið
bráðasta og e. t. v. stækka. Á
báðum skólunum vantar
nokkrar fjölskylduíbúðir yfir
kennara og starfsfólk. Á
Hvanneyri þarf að byggja
nýtt leikfimLshús, hús yfir
verkfærasafn, búvélaverk-
stæði, smíðastofu fyrir tré og
járn, verkfæra- og bifreiöa-
geymslur, hænsnahús o. fl.
Enda þótt verkfærakostur
bændaskólanna hafi stórum
aukizt og fullkomnast á síð-
ustu tveimur til þremur ár-
um, vantar enn nokkuð á að
hann fullnægi kröfum til full
komins verklegs náms. —
Kennsluáhöld þarf að auka
og endurbæta, sama gildir
um bústofn.
Undanfarinn áratug, sem
ég starfaði á Hvanneyri,
reyndist mér erfitt að fá
fjárveitingavald landsins til
að skilja og viðurkenna of-
n, sandgræðslustjfóra
angreindar staðreyndir, um
þörf endurbóta á húsakosti
og öðru á Hvanneyrarskól-
anum. — Svo ber nýtt við.
Alþingi ákveður að reisa
nýjan bændaskóla í Skál-
holti. Eftir áætlunum um
stærð hans mun hann nú
kosta 5—10 milljónir króna.
Það mun fara eftir, hvort
lokiö verður við að fúllgera
hann, eða numið verður
staðar' einhvers staðar á leið,
þegar fé þrýtur og mönnum
ofbýður kostnaðurinn.
Ég treysti mér vel til að
færa allgild rök fyrir þörf-
um nýs bændaskóla í Skál-
holti. En öll rök, þar að lút-
andi, falla dauð og ómerk á
meðan ekki er lokið við að
hyggja þá tvo bændaskóla,
sem fyrir eru í landinu. Það
getur vel verið að nú kosti
það allt að 5 milljónum kr.
að gera allt í stand, útí og
inni, dautt og lifandi, á
Hvanneyri og Hólum. Ef til
vill hefir þjóðin ekki ráð á
því að leggja þetta fé fram.
Ef svo er, þá eru afglöp að
byggja nýjan bændaskóla,
sem ekki yrði þó meira en
hálfbyggður fyrir það fé,
sem þurfa myndi til að gera
hina tvo sæmilega úr garöi.
Síðustu tvö til þrjú árin
hefir búskapur á íslandi ger-
breyzt. Hann mun breytast
enn meir á næstu árum. Ekki
kemur því til mála að unnt
sé að reka fagskóla búnaðar-
ins í svipuðu formi og við
þann ytri kost, sem talinn
var viðunanlegur fyrir 30—40
árum. Það væri sanni og
nauðsyn nær, að endurbyggja
og fullgera bæði Hóla og
Hvanneyri með 30—40 ár
fram í tímann, fyrir augum.
Þegar það hefir verið gert,
getur fyrst komið til mála,
að reisa hinn þriðja bænda-
skóla.
SKÁK
Mar del Plata 1947.
SIKILEYJARVÖRN.
Hvítt: Michel.
Svart: G. Stálberg.
I. e2—e4, c7—c5. 2. Rgl—f3,
e7—e6. 3. d2—d4, c5xd4. 4.
Rf3xd4, Rg8—f6. 5. Rbl—c3,
d7—d6. 6. Bfl—e2, a7—a6.
Icheweningen-afbrigðið.
7. f2—f4, Bf8—e7. 8. Be2—
f3,-Dd8—c7. 9. 0—0, Rb8—c6.
10. K.gl—hl, Bc8—d7!
Nýr leikur í stöðunni, sem
virðist betri en venjulega á-
framhaldið. 10. 0—0, sem gef-
ur hvítu tækifæri til sóknar
með g2—g4. Leiki hvítt nú 11.
g2—g4, þá svarar svart með
h7—h6 og hvítu verður erfið-
ur róðurinn. Því ef 12. g5, h6
Xg5. 13. f4xg5, d6—d5! með
góðri stööu.
II. Rd4—b3, Ha8—c8. 12.
Ddl—el, b7—b5. 13. a2—a3,
0—0. 14. Bcle3.
Ef 14. g4, þá hefir svart val á
milli 14.... K—h8, 15. g5,
Rg8. Eða 14....b4. 15. axb4,
Rxb4. 16. g5, Rxc2. 17. Df2,
Rxal. 18. g5xf6, Bxf6. 19.
Rxal og svart stendur vel.
14.....b5—b4. 15. a3xb4,
Rc6xb4. 16. Del—f2, Bd7—c6.
17. Rb3—d4.
Michel teflir upp á kóngs-
(Framhalcl á 7. siðu)
Það eru þarfir menn, sem verða
til skemmtunar í þjóðfélaginu og
verða valdir að einhverju því, sem
fólk getur gert sér gaman úr. Þeg-
ar Dagsbrúnarbannið er nú úr sög-
unni, virðast allir minnast þess
með gamansemi. Og kvæði það,
sem K. sendir okkur og hér birt-
ist, bendir til þess, að jafnvel með-
an næturbannið stóð, gátu menn
fest hugann við þá hliðina á því,
sem spaugileg var. Þetta ljóðmæli
hitir annars í dögun og er svona:
„Dásamleg fóstra er Dagsbrúnar-
stjórnin,
drengina hlýða sér lætur.
Hún veit, það er óhollt að vaka
og vera á ferli um nætur.
Og einkum er skaðlegt að útskipa
' síld,
sem aðrir veiddu um nætur.
— Þess vegna bannar hún þeim að
ferma um nætur.
En Sigurjón — sá svikuli þjón —
sízt hefir á því gætur,
þó sjómenn vaki og vinni allar
nætur.
Það ætti að banna baulum og
rollum
að bera um nætur,
því þjóðin vill njóta svefns.
Og svefn hinna réttlátu er sætur.
ATH. Þennan bragarhátt höfum
vér heyrt nefndan Amlóðahátt. En
ekki er hans getið í Eddu né öðr-
um prentuðum heimildum, svo oss
sé kunnugt."
K. gerir ekki endasleppt við olck-
ur. Hann sendir líka vísu, sem ort
er út af veiðibjöllugreininni, sem
Tíminn birti nýlega og hét: Önn-
ur var mín ævi.
„Sjómenn færa síld í bú,
Svartbakar með hvíta bringu,
hirða obbann af því nú,
aröránskir — í samfylkingu!
Þetta er líka ort meðan Dags-
brúnarstjórnin sat að völdum með
næturbannið sitt.
„Og enn kvað hann.“
„Valda spjöllum herjans hjú,
hækkar leti í sæti.
Veiðibjöllum vorum nú
verður flest að æti.“
Nokkrar vísur hefir Sigurður
Draumland sent mér og birtast þær
hér. Fyrst er ein kveðin á ferða-
lagi:
Ástúð vorsins óði frá
andar þýtt í blænum.
Ljúfir draumar lifna á
leiðum sumargrænum.
Önnur heitir: Vorsjón:
Yndislega eg hef séð
eftir daggarfossinn
roðna á hvítum runnabeð
rós við sólarkossinn.
Og svo er ein vetrarvísa:
Vinir ljóssins víða sjá
vorsins geislaletirr
mörk og himinn málað á
milli skugga í vetur.
Svo er hér að síðustu gömul
stjórnmálastaka, ort í september
1940:
„Hitler grimmur herðir á
heimsins kvöl og dauða,
brosa Moskvubolsar þá
breitt í kampa rauöa.“
Svo gerum við hlé á kveðskap í
dag, en næst skulum við skemmta
okkur við botnana okkar.
pétur landshornasirkill.
TILICYNNING
tli bifreiðaeigenda
Eins og vér höfum áður auglýst, þá tókum vér upp
fyrir 1 ári síðan það fyrirkomulag, að lækka iðgjöldin á
bifreiðatryggingum, (bæði ábyrgð og kaskó) fyrir þær
bifreiöar, sem tryggðar eru hjá oss og ekki verða fyrir
neinu því tjóni, er orsakar skaðabótaskyldu félagsins í 1
eða fleiri ár í röð.
Vér höfum nú ákveðiö, að afslátturinn nemi eftir-
farandi:
1. Fyrir eitt ár án tjóns 10% af iðgjaldi.
2. Fyrir tvö ár án tjóns 20% af iögjaldi eða 10% eftir
1. árið og 10% eftir 2. árið.
3. Fyrir 3 eöa fleiri ár samfleytt, 25% af iðgjaldi.
Reykjavík, 29. janúar 1948.
Sam.vin.n.iLtryggLngar
Auglýsið í Tímanum