Tíminn - 02.02.1948, Blaðsíða 5

25. blað
TÍMINN, mánudaginn 2. febr. 1948
5
Mánud. 2. fehr.
Verkföll komm-
únista
Þa5 verður mörgum manni
að líta um öxl þessa dagana
og athuga stefnu og fram-
kvæmdir kommúnista í verka
lýðsmálum síðan þeir hrökkl
uðust úr ríkisstjórninni. Og
það er að vissu leyti sam-
ræmi og stefna í þeirri fram-
komu allri.
Bannið við löndun úr síid-
arskipunum þykir hvarvetna
furðuleg og heimskuleg ráð-
stöfun. En það er merkilegt
í því sambandi, að stjórn
Dagsbrúnar hafði aðgerða-J
laus horft á í nálega þrjái
mánuði áður en hún hófst
handa um þann boðskap. Það
var látið dragast fram yfir
kosningarnar í Dagsbrún.
Nærri má geta, hvort þessi
dráttur hefði þótt nauðsyn-
legur, ef hér hefði verið tal-
ið, að gott mál væri á ferð-
inni. Þá hefði stjórninni þótt
það álitlegt kosningamál og
viljaö sýna hug sinn í garð
verkamanna og árvekni í
þeirra málum, með því að
gefa þennan réttlætisboð-
skap út einmitt fyrir kosn-
ingar. Hér var tækifæri til
að ,sýna sig og ganga svo
undir dóm kjósenda í félag-
inu á þeim grundvelli. Vafa-
laust hefir Dagsbrúnarstjórn
in þá trú á verkamönnum,
þroska þeirra í félagsmálum
og réttmætri dómgreind, að
hún þori að leggja undir úr-
slit þeirra þau mál, sem hún
álítur vera hagsmuna- og
réttlætismál þeirra. Annað
væri þungur áfellisdómur um
félagsmennina í Dagsbrún.
Hér var beðið fram yfir
kosningar með það, sem gera
átti. Svo kom það, án þess
að nokkrar ástæður breytt-
ust, nema hvað dagurinn
lengdist eins og til stóð.
í sambandi við þessa deilu
minnast menn þess, að komrn
únistar efndu til verkfalls á
Siglufirði í byrjun síldarver-
tíðar í sumar. Það var gert
utan við lög og rétt, enda
beygöu verkfallsmenn sig fyr
ir félagsdómi og ’hófst þá
vinna, er þeir áttu von á úr-
skurði dómsins.
Þaö er undarlegt, ef það er
bara tilviljun, hver-t far
kommúnistar gera sér um að
stöðva síldveiðina, hvort
heldur er á sumri eða vetri.
Þar er ekkert til sparað. Það
er efnt til verkfalls, sem er
í fyllsta ósamræmi og and-
stöðu við landslög. Þar er
lýst yfir vinnubanni í óþökk
verkamanna, sem sjá má á
því, að Dagsbrúnarstjórnin
þorði það ekki, fyrri en eftir
kosningar. Og það er ekki
horft í það, að etja verka-
mannafélaginu Dagsbrún
með slíkum fjandskap gegn
sjómannastéttinni, að sjó-
menn neita að Iáta landa afl
anum úr skipum sínum, í
mótmælaskyni við stjórn
verkalýðsfélagsins. Það er
von aö þetr, sem á slíkum
fjandskap ala milli vinnandi
stétta landsins kalli sjálfa
sig „einingaröfl.“ Það er von,
því að þeir kunna ekki að
skammast sín.
En hvað veldur þessari
ERLENT YFIRLÍT:
Mahatma Gandhi
Imlverjar syrgja foringja, sem var einn af
sérkeimilegnstu oi*' álirifamestu möimuin
veraldarsög'iianar
Síðan styrjöldinni lauk hefir ' sneri hann nú heim til Indlands,
enginn atburður vakið meiri at-
hygli en morðið á Mathama
Gandhi, er varlframið síðastliðinn
föstudag. Það'ývar ekki aðeins í
Indlandi, heldur, hvarvetna í ver-
öldinni, að ménn urðu sem þrumu-
lostnir, er þeirjheyrðu þessa fregn.
f ýmsum blöðum var þessum at-
burði jafnað til þess, er Kristur
var krossfestur^.Hvað, sem um þá
samlíkingu má segja, verður hinu
ekki neitað, áð. fáir menn hafa
meira líkzt Kristi í ýmsum athöfn-
um en Gandlú ,og sennilega hefir
þar sem það hlutverk beið hans,
sem jafnan mun gera nafn hans
frægt í sögunni.
Forvígismaður sjálf-
stæðisbaráttunnar
í Indlandi.
Eftir heimkomuna til Indlands
setti Gandhi á stofn eins konar
klaustur, þar sem hann veitti eink-
um móttöku mönnum úr lægstu
stétt Indlands, sem ýmist var köll-
uð hin óhreina eða ósnertanlega.
Gandhi hafði þá þegar markað sér
engum manni tekist síðan Kristur ^ þá stefnu að berjast gegn stétta-
leið, að verða slíkur leiðtogi með ' skiptingunni. Strax á dvalarárum
andlegum voþnum
Gandhi var.
og, sínum í Indlandi hafði hann
byrjað að taka upp ýmsa stranga
lifnaðarhætti og sjálfsaga, en
hvort tveggja þetta færðist í auk-
ana eftir heimkomuna. Jafnframt
tók hann nú að boða kenningar
sínar um hina óvirku mótstöðu eða
Barðist með.. Bretum
í Búastríðinú..
Mohandas Karamchand Gandhi,
en svo hét hann að skírnarnafni,
var fæddur 2. október 1869. Faðir ' óhlýðnisbaráttuna. Þær voru í að-
hans var háttsetfur embættismað- ! alatriðum á þá leið, að menn ættu
ur í einu furstadæminu. Hann \ ekki að launa illt með illu eða
hafði verið fjþrgiftur og var ' gjalda ofbeldi með ofbeldi, heldur
Gandhi yngsta barnið í seinasta' ættu þeir aö hafna öllu samneyti
hjónabandinu. Móðir Gandhis var við þá, sem ofbeldinu beittu, og
mjög sterktrúuð og siðavönd og hlýða ekki í neinu boði þeirra eða
varð Gandhi fyrir miklum áhrif- banni. Gandhi hafði strax byrjað
um frá henni í uppvextinum. að túlka þessar kenningar meðan
Hjónaband Gandhis hafði einnig
mikla þýðingu. .fyrir hann á upp-
vaxtarárunum, en samkvæmt sið-
venju feðra sinna giftist hann 13
ára gamall. Hejfir hann lýst þess-
um þáttum uppeldis sins mjög
rækilega og af, mikilli bersögli í
sjálfsævisögu sipni.
Þegar GandhLyar 19 ára gamall,
fór hann til frjimhaldsnáms í Bret
landi, enda ..þótt aðstandendur
hans væru því mjög mótfallnir.
Þar dvaldi hannj,3 ár. Eftir heim-
komuna til Indlands, tók hann upp
málfærslustarfsemi, en gekk það
illa. Pluttist hami því til Suður-
Afríku 1893. Þar vegnaði honum
betur og varð hann br’átt einn
helzti forvígismaður landa sinna
þar, en margt Indverja hafði flutt
þangað. Gandhi var mjög hlið-
hollur Bretum á þessum árum og
gekk í indverska sjálfboöaliðasveit,
sem barðist me.ð,vþeim í Búastyrj-
öldinni. Gandhi veitti þar for-
stöðu sérstakrj, þjúkrunardeild og
sæmdu Bretar hann heiðursmerki
fyrir framgöngp. sína. Þegar fyrri
heimsstyrjöldin..hófst, fór Gandhi
til London og hauð Bretum aðstoö
sína. Það várð„ þó ekki af því, að
hann ílengdist. i .Bretlandi, heldur
hann dvaldi í Suður-Afríku, en nú
tók hann fyrst að vinna þeim fylgi
fyrir alvöru.
Kenningar og lifnaðarhættir
Gandhi féllu Indverjum fljótt vel
í geð. Trúarbrögð og siðvenjur Ind-
verja skópu þeim hinn heppileg-
asta jarðveg. Þegar heimsstyrjöld-
imii fyrri lauk, var Gandhi orðinn
þekktur um allt Indland og hafði
fengið auknefnið Mahatma, sem
þýðir hin stóra sál.
Á þessum árum tók Gandhi ekki
verulega þátt í sj^fstæðisbar-
áttu Indverja gegn Bretum. Eftir
styrjöldina harðnaði sjálfstæðis-
baráttan verulega og Bretar beittu
þá oft mikilli harðýðgi. Grimmdar-
verk, sem • brezki herinn vann í
Amritzar 1919, eru talin hafa átt
meiri þátt í því en nokkúö annað,
að Gandhi blandaði sér í sjálf-
stæðisbaráttuna. Innan stundar
varð hann aðalleiðtogi Indverja á
þeim vettvangi og óvirka andstað-
an, sem hann hafði prédikað, var
orðin helzta vopn Indverja í bar-
áttunni gegn Bretum. Sú baráttu-
aðferð hefir tvímælalaust átt
drýgstan þáttinn í því, hve skjót-
ur sigur vannst í sjálfstæðisbarátt-
unni, og hve tiltölulega litlar blóð-
framkomu? Hvað er það, sem
Dagsbrúnarstjórnin setur svo
mjög ofar hagsmunum verka
manna, að hún ræðst strax
að kosningum loknum í stór-
ræði, sem hún hefir farið
leynt með þangað til?
Kommúnistar hafa ekki
náð völdunijm í verkalýðs-
lögum til þess, að berjast
fyrir hagsmunum verkalýðs-
ins á líðandi stundu. Þeir
horfa lengra. íram á veginn.
Það er þjónustan við komm-
únismann, sem er köllun
þeirra. Því- eiga samtök
verkalýðsins að vera komm-
únistum tæki í þeirri bar-
áttu.
Þeirri baráttu er stjórnað
utan frá. Og stundum er
heimtað af trúbræðrunum
að þeir vinni gegn hagsmun-
um þjóð/ir sinnar. Það er oft
hægt, því að þeir eru þá eins
og þingmaðurinn í Kanada
bundnir eiðum, sem binda
þá sterkari böndum við ann-
að en land og þjóð. Það eru
bönd eins og þau, sem fólust
í „leyndarskjalinu M“, þar
sem kommúnistum var fyrir-
skipað að vinna hvers konar
skemmdarstarf gegn fram-
leiðslustarfseminni í Vestur-
Evrópu.
Núverandi-stjórn Dagsbrún
ar er því eins og kommúnist-
ar annars staðar, þar sem
þeir mega sín nokkurs. Þeir
hugsa meira um flokkinn og
stefnu hans en hagsmuni
verkamanna og sjómanna á
íslandi. Þess vegna stofna
þeir til pólitískra verkfalla.
En hvað lengi hlýta verka-
menn slíkri forystu?
Gandhi
fórnir hún kostaði, því að öðrum
kosti er næsta líklegt, að oft hefði
komið til hörðustu átaka milli
Breta og Indverja.
Afstaffa Gandhis
innanlandsmálanna.
Það yrði oflangt mál að rekja
nákvæmlega skipti Breta og
Gandhis á þessum árum. Aðferðir
Gandhis í þessum átökum eiga
hvergi sinn líka. Stundum boðaði
hann til hörðustu baráttu gegn
Bretum á grundvelli óvirku and-
stöðunnar, en nokkru seinna hafði
hann sætzt við þá um einhverja
málamiðlun og aflýsti þá barátt-
unni flokksmönnum sínum á óvart.
Þannig þolcaði Gandhi fram mál-
um sínum smátt og smátt og allt-
af fylgdu liðsmenn hans honum.
Hann kvaðst ekki óttast baráttuna,
ef hennar væri þörf, en vildi þó
alltaf kjósa friðinn heldrú, ef
hann væri þess viröi. Þessi aðferð
Gandhis átti vafalaust mikinn þátt
í því, að baráttan milli Indverja
og Breta komst aldrei í slíkt óefni
og ella myndi hafa getað orðið.
Jafnframt því, sem Gandhi
barðist gegn stjórn Breta á þessum
árum, barðist hann einnig gegn
því, sem hann áleit rangt í fari
landa sinna. Fyrsta fasta hans var
gerð í mótmælaskyni gegn átök-
(Framhald á 6. siðu)
Raddlr nábúann.a
Þjóðviljinn ræðir í forustu
grein sinni í gær um sam-
skipti smáþjóðanna og stór-
veldanna og segir þar m. a.
!á þessa leið:
„Mega tvö dæmi sem nýlega
hafa gerzt vera þjóðinni sér-
lega hugstæð. í haust samdi
stjórn Panama við Bandaríkin
um fjölmargar herstöðvar til
-99 ára. Þjóðin tók þegar í taum-
ana og mótmælti svo öfluglega
að þingið sá sér ekki annað
fært en að fella samninginn
mcð öllum atkvæðum. Stjórnin
neyddist til að segja af sér, og
Bandaríkjaherinn hraktist burt
úr Iandinu í írak gerði for-
sætisráðherrann fjúir skömmu
herstöðvasamning við Breta.
Þjóðin mótmælti þegar, verk-
föll hófust á vinnustöðvum og
í skólum og forscti þess Iands
var slíkur manndómsmaður að
hann kvaðst neita að undir-
rita samninginn. Og nú hefir
forsætisráðlicrrann sagt af sér
fyrir sig og ráðuneyti sitt og
flúið land í þokkabót af ótta
við þjóð sína. Herstöðvasamn-
ingurinn er gildislaus.
Dæmi þéssara tveggja þjóða
færa okkur íslendingum heim
sanninn um, að nógu einbeitt
og ötul afstaða gelur hrundið
ásælni jafnvel voldugustu stór-
velda.“
Þessi ályktun Þjóðviljans
er vissulega rétt, þegar um
stórveldi er að ræða, sem við-
urkenna rétt og sjálfstæði
Fjárhagsáæílun
Korpúlfsstaða-
búsins
í fjárhagsáætlun Reykja-
víkurbæjar, sem nú liggur
fyrir bæjarstjórninni, er á-
ætlun um rekstur Korpúlfs-
staffabúsins. Þar sem áætlun
þessi gefur til kynna fyrir-
ætlun bæjarstjórnarmeiri-
hlutans um búreksturinn þar
á þessu ári, þykir rétt áð
birta þessa áætlun í heilu
lagi:
Tekjur:
Mjólkursala 350 þús. kr.
Hagabeit 3 — '—
Jarðeplasala 15 ■—
Leigutekjur 5 — —
Bústofnsaukning 17 — —
Ýmsar tekjur 5 — —
Samtals 395 þús. kr.
Gjöld Kaup starfsm. 200 þús. kr.
Affkeypt matvæli 30 — —
Flutningar 25 — —
Viffhald 5 — ,
Hreinlætisvörur 1 * —
Hiti og ljós 20 — —
Fóffurbætir 50 — —
Útlendur áburður 40 — —
Landskuld 12 — —
Vélar og áhöld 7 — —
Ýmislegt 5 — —
Samtals 395 þús. kr.
Eins og áætlun þessi ber
meff sér er ekki gert ráff fyrir
miklum framkvæmdum á
Korpúlfsstöffum á árinu, effa
a. m. k. ekki fyrir ágóða
af búrekstrinum. Sjö þúsund
krónur til vélakaupa eru allt
og sumt.. Viffhaldiff er áætl-
aff fimm þús. kr. og er það
vafalaust alltof lítið. Ekki er
heldur gert ráff fyrir nein-
um vöxtum eða afborgunum
af því fé, sem lagt hefir veriff
fram til kaupa á búinu.
Hvernig myndi fara fyrir
landbúnaðinum yfirleitt, ef
búrekstur bænda væri ekki
betri en svo, aff hann gæfi
engan arff til aff greiffa vexti
og afborganir af stofnskuld-
um og þá enn síffur til nýrra
framkvæmda? Hvernig yrði
þjóffin stödd, ef búskapurinn
væri almennt svipaður og á
Korpúlfsstöffum?
Þess má geta, aff afkoma
Korpúlfsstaðabúsins hefir
jafnan orffiff lakari en áætl-
anir bæjarstjórnarinnar hafa
gert ráff fyrir. Ekki er ósenni
legí, að svo fari enn. Kórp-
úlfstaðabúskapurinn verffur
jafnan glöggt dæmi þess,
hvernig íhaldiff reynist, þeg-
ar þaff á að stjórna fyrir al-
menning.
X+Y.
smáþjóðanna. Það hefir fram
koma Bandaríkjamanna og
Breta sýnt í umræddum mál
um. Sé hins vegar um yfir-
gangssöm stórveldi að ræða,
kemur djarfmannleg fram-
koma smáþjóðanna ekki að
notum. Það sannar afstaða
Pólverja, Rúmena og Ung-
verja um þessar mundir, að
ógleymdum baltisku þjóðun-
um. Fyrir Þjóðviljamennina
ætti það að.vera lærdómsríkt
og' draga úr dálæti þeirra á
Moskvuvaldinu, þegar þeir
bera saman hlutskipti Pana-
ma og Iraks annars vegar og
hlutskipti smáþjóðanna aust-
an „járntjaldsins" hins vegar