Tíminn - 21.02.1948, Blaðsíða 6

TÍMINN, laugardaginn 21. ferúar 1948.
42. blaff
GAMLÁ fi/O
Pósíeirinn hringir
alUaf ivisvísi*.
(Th? Postam Alwaj's Rings
Twice)
Amerísk stórmj'nd, gerö eft-
ír samnefndri skáldsögu James
W. Cain, sem komið hefir út í
ísl. þýðingu.
Aðalhlutverk:
Lana Turner
John Garfield
Sýnd kl. 3, 6 og 9.
.Bönnur börnum innan 16 ára.
TRIPOLI-BIO
^Steinblómið.44
Hin heimsfræga rússneska lit
mj'nd sem hlotið hefir fj'rstu
verðlaun á alþjóðasamkeppni í
Frakklandi. Efni myndarinnar
gr gömul rússnesk þjóðsaga,
framúrskarandi vel leikin. Mynd
ín er jafnt fyrir fullorðna sem
börn.
Leikstjóri: A. Ptusjko.
Myndinni fylgja skýringar-
textar.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Sími 1182.
NYJA BÍO
Alexander’s Mag-
timc ItamL
Comme on and hear
Músikmyndin fræga með
Tyrone Power.
Aliee Faye.
Don Amecher.
Sýnd kl. 7 og 9.
ÍJtvarpssöngv
arar.
Aukamynd: Hhaplin í hnefa-
leik.
Sýnd kl 3 og 5. Sala hefst kl. 11.
7 JARNARBIO
:f' ótíans
(Dark Waters).
■Bönnuð börnum innan 16 ára.
Sýnd kl. 9
: , BMASSIilA
' Aðalhlutverk:
Sýnd kl. 3, 5 og 7.
' Sala hcfst kl. 11 f. h.
Sími 1384
ílaeíelir náhóanaaa
' (Framhald af 5. síðu)
vinnulíf landsmanna og efna-
hag þjóðarinnar. Þeir staðhæfa,
». að allar umræður um þrot gjald
’ eyrisoignanna séu staðlausir
stafir. Þetta má nú segja, að sé
‘Iið loka augunum fyrir stað-
reyndum."
Vissulega er það rétt, að
bejizínskömmtunm eins og
margar takmarkanir, sem
þjóðin býr nú við, eru afleið-
ing af" óstjórn fyrri ára. Er
það vel, að eitt af þeim blöð-
um, sem studdu fyrrv. stjórn
og' stefnu hennar. og kallaði
andstæðinga hennar aftur-
haldsmenn og hrunstefnu-
mnn, er þeir vöruðu við af-
leiðingunum, skuli nú við-
urkenna þetta.
Erlendar stjórnmáladeilur
(Framhald af 5. síðu)
þjóðlegt starf og umbætur,
þurfa að varast. Það á að
láta þá víkja, sem fyrst og
fremst vilja færa stjórn-
málabaráttuna á erlendan
vettvang og láta þjóðina
þannig gleyma eigin málum,
og gildir þar einu, hvort þeir
nefnast kommúnistar eða
eitthvað annað.
X+Y.
Víkingiiriim
Sýnd kl. 9.
ÆRINGI.
(Fröken Vildkatt)
Afarskemmtileg sænsk músik-
og gamanmynd
Marguerite Viby
Áke Sönderblom
Sýning kl. 3, 5 og 7.
Sala hefst kl. 11.
BARNASKEMMTUN
kl. 1,30
Morgunhugleiðing
(Framhald af 4. síðu)
sér, hryggir í huga yfir þeim
friðspillandi öflum, er leidd
eru yfir æskulýð héraðs þeirrá,
með slíku fra-mferði.
Bera ekki forráðamenn vor-
ir ábyrgð á þessu ástandi?
Er það ekki siðferðileg
skylda þjóðfélagsleiötoga að
hafa það eftirlit með sölu og
dreifingu þessarar vöru, svo
að stórhætta stafi eigi af.
Skólamál meðal þjóðar
vorrar standa með miklum
blóma, að álitið er. Aldrei
hafa jafn mörg og myndarleg
skólahús verið reist og ein-
mitt síðustu árin. Allir eru
þessir skólar fullir, þegar frá
eru, skyldir bændaskólarnir,
en æskumenn virðast frekar
forðast að taka á sig erfiö-
leika og ábyrgð bóndastöð-
unnar, og sækja því illa
bændaskólana.
i Aldrei hefir kennaralið
verið fjölmennara en nú.
Mörgum verður á að hugsa:
Hvað stoða allir skólarnir og
•allt hið prýðilega kennaralið,
ef ekki er hægt að kenna
æskulýðnum að forðast þær
hættur, er vínnautn skapar?
| Og því er ekki brýnt fyrir
æskunni að meta fjármuni að
^verðleikum? Á þjóðfélagið
'ekki einnig heimtingu á því,
að æskan sé alin upp í trú á
gildi vinnunnar?
I Hvernig ætla íslendingar að
lifa sem sjálfstæð þjóð í land-
inu, ef meginþorri fólksins
snýr baki við líkamlegri vinnu,
j fer frá framleiðslu til lands og
' sjávar til óaröbærrar verzlun-
ar og skriffinnsku í höfuðstað
landsins? Hvenær á að taka í
taumana um allt það öfug-
streymi er skapazt hefir allra
seinustu árin í þjóðháttum
vorum?
Margra fleiri spurninga
mætti spyrja, en þetta nægir
aö sinni.
Reykholtsskóla. Forustumað-
urinn var hinn alkunni sæmd
armaður Friðrik Þorvaldsson.
Þeir voru ekki efnum búnir,
þessir 20 menn, en þeir á-
kváðu samt að safna 20 þús-
und krónum og þeir stóðu við
þaö.
Reykholtsskóli reis upp og
hann mun ávalt bera æskulýð
héraðsins á þeim árum vitni
um trú á land sitt og þjóð.
I apríl fyrir 19 árum sátu
nokkrir ungmennafélagar úr
Borgarfirði á fundi í Borgar-
nesi og ræddu um möguleika
til fjáröflunar til að reisa
Að morgni hins 13. janúar
1948 vakna ég árla morguns í
miðjum Reykj avikurbæ við
hávaða utan af götunni. Ég lít
út um gluggann. í ljósglætu
frá götuljósunum hillir undir
hóp af ungu fólki, er þrammar
á skipulagslausan hátt eftir
götunni og orgar siðlaust. Mér
er sagt, að þetta fólk sé að
koma úr veizlu og hafi drukk-
ið. Það hefir áreiðanlega haft
meiri peninga handa á milli,
unga fólkið, sem kom þarna
út úr veizlusölunum, en nng-
mennafélagarnir borgfirzku
fyrir 19 árum.
Samt á þetta fólk mjög bágt.
Það er fátækt, þrátt fyrir pen-
ingana.
Er ekki tímabært fyrir for-
ráðamenn þjóðfélagsins aö
verja kennslukröftum þjóðar-
innar meira í þágu siðgæðis-
hugsjónarinnar og að kenna
æskulýðnum að meta gildi
vinnunnar og leita íullnæg-
ingar í starfi. >
Ein mesta meningarþjóð
heimsins, og sú þjóð, er löng-
um hefir verið talin ein af
rílrustu þjóðum heims, lifir
um þessar mundir viö erfið
lífskjör á margan hátt, að
því._er fregaiEjhe.rma. _
Öllum ber samt saman um
það, að enska þjóðin mæti
þessum erfiðleikum með frá-
bærri festu og sjálfsafneitun.
Og það er eftirtektarvert, að
einmitt leiðandi menn ensku
þj óðarinnar ganga hér á und-
an. Þeir halda hverja ræöuna
á fætur annari um vandamál
þjóðfélagsins og segja fólkinu
ákveðið hvernig fari, ef það
ekki hlýði settum reglum,
sem gerðar eru til viðreisnar.
Margar aðgerðir ensku þjóð-
arinnar brjóta algerlega á
móti lífsvenjum fólksins,
miðað við fyrri tíma. Samt
heyrist aldrei talað um mót-
þróa gegn þeim reglum, er
forráðamennirnir setja.
Á íslandi er lika talað um
fjármálaöngþveiti og gjald-
eyrisskort. Hvað gera íslenzku
forráðamennirnir til þess að
hefta fjáraustur einstaklinga?
Og hvað gera íslenzkir for-
ráðamenn til þess aö tryggja
atvinnuvegina gegn hinni
ægilegu blóðtöku að því er
snertir flutninga fólksins frá
framleiðslunni?
j Hér eru allir sjálfráðir,
verður svarið. Þó að heil
byggðarlög til sjávar og sveita
i eyddust og fólkið flytti allt til
Reykjavíkur, væri að óbreytt-
um ástæðum ekkert sagt.
I Þegar æskufólkið vaknar af
dvala stríðsáranna og lítur
yfir land sitt og framtíðar-
möguleika, munu blasa við því
mörg og hugþekk verkefni.
I Þá munu meðal annars opn-
1 ast augu þess fyrir þeirri þjóð-
arnauðsyn að reka fjölbreytt-
an landbúnað á íslandi
j Þá mun þaö einnig skilja, að
fyrsta boðorðið fyrir sjálf-
stæði þjóðar vorrar er öflug
framleiðsla til lands og sjáv-
ar, þar sem að líkamleg vinna
sé að minsta kosti í jafnmikl-
ium hávegum höfð og skrif-
stofuvinna, umboðssala og
heildsala.
í janúar 1948.
A. J. Cronin:
Þegar ungur ég var
er búinn að draga frá skatta og kaup húsvarðar. Það má
kallast laglega af sér vikið, ekki sízt þar sem þetta er fyrsta
gróðatilraun mín utan minnar eiginlegu starfsgreinar."
Pabbi hlýddi á hann með athygli. Hann vætti varirnar
með tungubroddinum. ,,Ög ég fæ ekki þrjá af hundraöi í
hagnað hjá byggingafélaginu,“ sagði hann.
Adam brosti. „Einkafyrirtækin eru arðsamari. Auðvitaö
kostar það talsvert að breyta húsinu — sennilega ein níu
hundruö. En ég veit varla, hvaðan ég á að fá þá peninga —
ég kæri mig ekki um að hleypa neinum inn í þetta með mér.“
Ég sá, að pabbi roðnaöi ofurlítið. Hann hafði alltaf verið
dálítið tortrygginn í garð Adams, þótt hann bæri annars
mikla virðingu fyrir honum. Forsjáll maður er alltaf tor-
trygginn, þegar i hlut eiga menn, sem hafa með höndum
fjáraflaráðagerðir, sem hann skilur ekki til hlítar. En nú
var þarna um að ræða hús með rauðaviðarstigum og marm-
arahellum — hagnaðurinn af kaupunum virtist ótvíræður.
En hann átti bágt með að segja það, sem hann vildi segja.
„Ég hefi alltaf álitið, að það væri öruggast að leggja aur-
ana í fasteignir. En það er verst, að ég get ekki fengið að
sjá húsið.“
„Hvers vegna geturðu það ekki — þaö ætti þó að vera
hægt að koma því í kring.“ Adam þagði litla stund. „Hvers
vegna bregðurðu þér ekki til Lundúna með mömmu i sum-
ar. Þið getið verið hjá mér fáeinar vikur. Það ætti helzt
1 að vera einn mánuður — þið gætuð bæði fariö þetta ykkur
til skemmtunar og hagnaðar.“
„Ó, Adam,“ hrópaöi mamma og klappaði saman lófunum
af fögnuði yfir þessu heimboði. Hana hafði lengi langað til
þess að lyfta sér upp.
Nú hófust langar samræður. Pabbi flanaöi aldrei að neinu,
og honum veittist jafnan erfitt að taka mikilvægar ákvarð-
anir. En málið var þó til lykta leitt, áður en Adam fór. Ég
fagnaði þessari ákvöröun mjög, því að ég sá undir eins, að
þá myndu þau verða fjarverandi síöustu dagana, áður en
prófkeppnin hófst og meðan hún stóð yfir. Ég átti þannig
von á að losna við allan ótta við þaö, að þau kæmust að
leyndarmálinu á síöustu stundu.
Dagarnir liðu hver af öðrum. Ég las af kappi allar stund-
ir. Einn daginn barst mér einkenniiegt hljóð til eyrna. Ég
lagði við hlustirnar, og það var ekki fyrr en eftir margar
mínútur, að ég sannfærðist um, að þetta var mamma. Hún
söng — sönglaði lágt og ekki sérlega áheyrilega — en söngl-
aði þó. Hún var búin að pressa og bursta öll beztu föt pabba,
og tvær feröatöskur höfðu verið dregnar fram úr einhverju
skúmaskotinu. Einhvern veginn hafði henni heppnazt að
næla saman aura fyrir dökkbrúnu efni í sumarkjól, sem
hún keypti hjá konu, er seldi afganga, og saumaði sjálf. En
lireyknust af öllu var hún af gömlum skinnkraga, sem hún
hafði átt í heilan fjórðung a.ldar og nú var dreginn upp úr
einhverri kistunni .angandi af kamfórulykt. Enginn gat sagt
með öruggri vissu, hvaða dýr það hefði verið, er látið hefði
í fyrndinni lífið vegna þessa kraga. Þó hafði ég óljósan grun
um það, því að mér datt alltaf í hug kattarangi ,sem lent
hefði undir einhverju heljarfargi, líkt og Samúel heitinn
Leckie, þegar ég sá þennan skinnkraga. Mamma lét nú nýtt
fóður undir kragann og lagaði hann dálítið, svo að hann
samsvaraði tízkunni, og ég sá hana stundum standa tím-
unum saman úti í garði, þar sem hún hristi kragann og blés
í hann, í þeirri trú, að hárin myndu reisa sig. En hvað um
það — hún var sæl og glöð. Hún hafði svo að segja eklci
rétt úr sér í fimm ár.
En þegar pabba fannst liggja við borð, að hún léti til-
hlökkunina hlaupa meö sig í gönur, gerði hann ávallt að
skyldu sinni að áminna hana með þessum orðum: „Gleymdu
því ekki, kona, hvað farseðlarnir kosta.“
Hann hafði þaö hugboð, að hann yröi að veita henni frá
upphafi hæfilegt aöhald, því aö annars yrði ekkert hóf á
þeim peningaaustri, sem hún krefðist af honum. Tilhugs-
unin um það að eyða kannske peningum á greiðasölustað eða
neyðast til þess að gista eina nótt í gistihúsi hvíldi á hon-
um eins og mara. Þau áttu að hafa með sér nóg nesti til
ferðarinnar. Þau áttu að taka sér far með þriðja flokks
vagni og sitja í sætum sínum alla nóttina. Pabbi hafði
þegar efnt sér til lítillar minnisbókar, sem hann haföi skrif-
að á: Útgjöld vegna heimsóknarinnar til Adams, því að
undir niðri ól hann þá falsvon, að Adam myndi borga kostn-
aðinn. í fyrstu línuna hafði hann skrifað: „Tveir farmiðar
.... £ 7—9—6.“ Pabba varð það oft að handleika þessa
bók og rýna í hana, og þá gat hann ekki varizt þeirri hugs-
un, aö hann riðaði á barmi gjaldþrotsins. Murdoch hafði