Tíminn - 11.09.1948, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 11. sept. 1948.
99. blað
FRÁ REYKHÓLUM
Eftir Ragsaar Ásgelrssoaa ráSamaMt,
Á ferðalögum mínum hefi
ég nokkrum sinnum komið að
Reykhólum í Barðarstrandar
sýslu. Eins og flestir vita. eru
Reykhólar eitt frægasta höf-
uðból landsins og kemur mjög
vip sögur t. d. Grettlu og Sturl
ungu. Um aldaraðir hafa
Reykhólar framfleytt fj ölda
fólks — hinn síðasti stór-
bóndi sem þar bjó, Bjarni
Þórðarson, hafði stundum
milli 40—50 manns í heimili
og sat jörðina ágætlega.
Hann byggði þar bæ sem
þótti með ágætum á sinni tíð
— ég held 1874, sem stendur
enn uppi. Ég man ekki hve-
nær Bjarni Þórðarson hætti
að búa, en síðan hefir saga
Reykhóla verið raunasaga,
samfelld lína niður á við,
upz jörðin telst aðeins byggð
frjé éri til árs — og allir vita,
hýernig það fer með jarðeign
ir. Á síðustu árum hafa Reyk
hólar verið hryggðarmynd ó-
ræktar og niðurníðslu. Hefi
ég þó varla séð göfugri svip
á pokkru höfuðbóli en á Reyk
hqlum í sinni niðurlægingu.
Fyrir 11 eða 12 árum keypti
ríkið Reykhóla af erfingjum
Bjarna Þórðarsonar og þá
vaknaði von um að hefja
Reykhóla til vegs og virð-
ingar að nýju, og það er þeg-
ar byrjað. Sundlaug hefir ver
ið byggð, og prestseturshús
pj-.nú verið að byggja þar, og
tiíraunastöð fyrir jarðrækt —
fyrir Vestfirðingafjórðung —
er verið að stofnsetja, nokkuð
frá höfuðbólinu, upp við
fjallið. Á Reykhólum þarf að
í’eisa allt frá grunni og þegar
þannig er, ríöur á að vel og
rétt sé af stað farið og um-
fram allt að skipulagning sé
v,el hugsuð þannig að hið
nýja er koma skal fari hinu
gamla höfuðbóli vel. Við ís-
lendingar megum ekki við að
eyðileggja fleiri sögufræga
s^aði með ,.skipulagningu“ er
þegar er búið að gera. Hið
„klassiska" dæm; upp á það
er Reykholt í Borgarfirði, þár
sem himinháar byggingar
standa eins og upphrópunar-
merki á stað þar sem engin
bygging átti að vera — og
það eru ekki miklar ýkjur að
segja að byggt hafi verið ofan
í Snorralaug, emn helgasta
dóm bjóðar vorrar, og um-
hyerfi hennar sjjillt um alla
framtíð.
Það er fagurt að líta heim
að Reykhólum af flatlendinu
kringum hæðina eða hólinn,
s^n bærinn gamli stendur á.
Gróðurinn í brekkunum vitn-
ar ,um frjósemi moldarinnar
og neðan frá hólnum kemur
mikið heitt vatn rennandi —
úr Kraflanda, Gullhver og
Suðurhverum, svo að fáir séu
neíndir. Við Suðurhveri er
Grettislaug, illa með farin af
tönn tímans, en flrirhleðslu
má- þó sjá í hálfhring og
steinar eru þar úr hinum
helming hleðslunnar, er færa
mætti á sinn stað aftur. Frá
dvöl Grettis og þeirra Þor-
geirs Hávarðarsonar og Þor-
móðar Kolbeinarskálds, er
sagt í 50. kapitula Grettlu —
og frá viðureign þeirra hjá
þe-ssari laug.
Uppi á hólnum er kirkjan
og hefir hún vafalaust verið
þar frá upphafi kristninnar
á landi hér og er kirkjugarð-
ririnn allstór í kringum hana.
Enn rétt hjá kirkjunni stend-
ur bær Bjarna Þórðarsonar,
svo hrörlegur orðinn að nú
getur hann með engu móti
stað'ið lengur. Bær og kirkja
hafa frá alda öðli heyrt sam-
an og gefið mörgu höf-
uðbóli göfugan svip.
Á hinum nýja skipulagsupp
drætti eftir Hörð Bjarnason
skipulagsstjóra ríkisins, sé ég
að gert er ráð fyrir að kirkj-
an verði flutt burt af sínum
gamla stað og sett vestar á
hólinn. Prestssetur er verið
að byggja langt frá kirkjunni,
undir Hellishólum, en kirkju-
garðinn skal flytja — þ. e. a.
s. gera nýjan kirkjugarð nokk
ur hundruö metra frá hinum
gamla uppi undir fjalli. Ég
skil ekki þessa meðferð á því
sem heyrir kirkjunni til,
flytja prestshúsið í suður,
kirkjuna í vestur og kirkju-
garðinn norður og niður, því
það er nógu rúmt á hólnum
til þess að kirlcjan og kirkju-
garðurinn yrði áfram á sama
stað. Það bar enga nauðsyn
til að rjúfa nær þúsund ára
gömul tengsl, Tífa helgi stað-
arins og er illa farið ef það
verður gert. Ætti biskup
landsins að vera vel á verði
til að koma í veg fyrir slíkt.
Veit ég ekki heldur hvort söfn
uður Reykhólasveitar hefir
samþykkt þessa breytingu fyr
ir sitt leyti, enda þótt mörg-
um sveitamönnunum hætti
við að taka orða- og athuga-
semdalaust við fyrirskipun-
um frá háum herrum suður í
Reykjavík. íbúðarhús prests-
ins átti svo vitanlega að vera
sem næst kirkjunni — þar
sem hið nýbyggða hús bónd-
ans á Reykhólum er. Hefði
vafalaust mátt gera prests-
setur úr því, en svo byggja á
öðrum stað fyrir bóndann.
Ekki virðist mér heldur
hinn nýi skipulagsuppdrátt-
ur taka neitt tillit til Grettis-
laugar, sem fyrr var nefnd,
en við íslendingar erum svo
fátækir af minningum. frá
söguöld að við megum ekkert
af slíku missa. Og fleira
fannst mér á þann veg að
mig furðaði nokkuð á. T. d.
að íbúðarhús prestsins er
byggt fast upp við hina fögru
Hellishóla.
Hafði ég orð á því við heúna
menn að mér þætti einkenni-
legt að skipulagsstjóri skyldi
haga þes.su þannig eftir að
hafa komið á staðinn. En þá
Leiðrétting
Tvær prentvillur, sem
breyta réttu máli, hafa slæð-
st inn í grein mína í Tíman-
um 2. apríl.
Önnur þeirra er í 2. tölu-
lið og á að vera elztu bræðr-
unum tveim í stað bændun-
um. Hin er í 3. lið og er máls-
greininni svona leiðrétt:
Það er aldrei seldur aðgang
ur á 15 krónur fyrir mann-
inn yfir hálftímann á mína
„palla“ og því síður fyrir
krónu um mínútuna fyrir
parið!
Auk þessa er ein misminn-
isvilla mér að kenna í grein-
inni. Stefið, sem ég vitnaði til
sem orða Hallgríms Pétursson
ar voru sögð af Benedikt
Gröndal eldri, en eru auðvit-
að jafn sönn fyrir því.
V. G.
var mér sagt það sem ég á
bágt með að trúa enn, og það
er það að herra Hörður
Bjarnason skipulagsstjóri
hafi aldrei komið til Reyk-
hóla. Er það stór fuxðulegt
þar sem ekki er nema 8—10
tírna ferð þangað frá Reykja-
i vík í b'freið, en aðeins ldukku
tíma ferö ef flogið er — og
flugvélar hafa oft lent þar á
melunum fyrir norðan bæinn.
i Það er furðulegt ábyrgðar-
j leysi af skipulagsstjóra ís-
| lenzka ríkisins að leyfa sér
i að gera framtíðarskipulags-
i uppdrátt af fornfrægu höfuð
bóli án þess að kynna sér stað
inn áður af eigin sjón, og
enda þótt fá megi nokkra hug
mynd af nákvæmum upp-
dráttum þá er sjón alltaf
sögu ríkari. Það má að vísu
segja að ekki sé skaði skeður
enn, því að framkvæmdir eru
ekki stórfelldar enn á Reyk-
hólum, borið saman við það
allt sem koma skal á þeim
stað. En ég vildi óska þess að
hr. Hörður Bjarnason vildi
taka sig til við fyrsta tæki-
færi og fara þangað til að
athuga sinn eigin skipulags-
uppdrátt þar á staðnum og
hyg'g ég, að hann sé sá mað-
ur að hann þar á efth leið-
rétti það sem honum kynni
að þykja miður heppilegt á
uppdrættinum eftir að hafa
kynnzt staðnum af eigin
raun.
Ég er nýkominn vestan frá
Reykhólum og þessi orð mín
eru skrifuð af virðingu fyrir
þeim fræga og frá náttúrunn-
ar hendi svo fagra stað. Það
þarf að forða Reykhólum frá
mistökum sem gerð hafa ver-
ið á öðrum íslenzkum höfuð-
bólum.
1. september.
| ÚTSÖLUSTAÐIR
í REYKJAVÍK
Vesturbær:
Vesturgötu 53
West-End.
Fjólu, Vesturgötu
ísbúðin, Vesturgötu 16
Miðbær:
; Bókastöð Eimreiðar-
innar
Tóbaksbúðin Kolasundi
Austurbær:
' Söluturninn við Lækj-
artorg
Bókabúð KRON
Laugaveg 45
Veitingastofan Gosi.
Veitingastofan Florida,
Óðingötu 5.
Bókaverzlunin, Sam-
túni 12
Söluturn Austurbæjar
Verzlunin Ás.
Flugvallarhótelið.
tlÚreiíil TifflaHH
Nógur þorskur viö Austurland.
í Degi birtist nýlega frásögn frá
Vopnafirði, sem rétt þykir að birta
hér á eftir:
„Um fyrri helgi var ég staddur
á Vopnafirði, hinum myndarlega
verzlunarstað og útvegsbæ á norð-
vesturhorni landsins. Þeir töluðu
að sjálfsögðu úm sí'd. þar, eins
og annars staðar, enda voru mörg
veiðiskip í síldarleit þar úti fyrir.
En þeir töluðu líka um þorsk og
þótt síldin léti lítt á sér bæra,
veiddist' þorskurinn alveg uppi í
landsteinum, bátar komu ineð hlað
afla eftir skamma útivist. Sjómenn
sögðu mér, að aflaleysi hefði verið
viðloða þar eystra nú um ’angt
skeið, útgerðinni hefði hnignað af
þeim sökum og sumir hefðu niisst
trúna á hin ágætu fiskimið. En
í sumar fylltust miðin af fiski, nú
er þar nægur afli fyrir hvern þann,
sem sækja vill sjóinn. En það er
eins þarna eystra eins og víða
annars staðar, að þótt aflamögu-
leikar séu góðir, stunda fáir sjó-
inn. Á sama tíma og hundruð
síldveiðimanna leita síldarinnar ár-
angurslaust hér xyrir ströndinni fær
þorskurinn að svamla nær óáreitt-
ur við landsteinana. Eramleiðs’.u-
möguleikar verstöðva »eins og Vopna
fjarðar, og raunar fjölmargra ann
arra staoa, virðast langt frá því
að vera fullnýttir.
Blómlegt bæjarstæði
Á Vopnafirði virðast vera skil-
yrði fyrir blómlegan bæ. Síldin
hefir hin síðari ár veiðzt .þar úti
fyrir, þar eru og góð þorskfiski-
mið og bærinn hefir blómlega sveit
að bakhjarii. Möguleikarnir til
lands og sjávar þarna eystra, og
svo víða annars staðar, vekja hvern
þann, sem þangað kemur, til um-
hugsunar um þá öfugþróun, sem
orðið hefir í þjóðarbúskapnum hin
síðari árin. Þessum stöðum hnign-
ar, fjármagnið leitar burtu þaðan,
fóikið fer suður til Faxaflóans og
kjötkatlanna þar. Á sama tíma og
fjölmenniö þar og duttlungar nátt-
úrunnar, skapa þjóðfélaginu mik-
inn vanda, er ekki hægt að nýta
gæði landsins í öðrum landsfjórð-
ungum vegna fólksfæðar og fjár-
magnsskorts.
Burstarfeli.
Vopnafjörður er nú kominn í
ferðamannaleið. Vegurinn frá
Möðrudal er sæmilega góðyr. Leið-
in er skemmtileg og fjölbreytileg,
og vegarstæðið á Burstarfelli eitt
hið sérkennilegasta á landinu. ör-
skammt frá hengifluginu, og þaðan
getur að líta hina fegurstu útsýn
yfir allt héraðið, alit á haf út.
Undir Burstarfelli stendur sam-
nefnt höfuðból. Þar er einn mynd-
arlegasti bær á íslandi í gömlum
stíl. Bær þessi er nú eign ríkisins
og er nýlokið viðgerð á honum.
Þar er gott að koma. Húsráðendur
sýna ferðamönnum gjarnan bre-
inn, sem er hinn merkilegasti.
Bærinn stingur mjög í stúf við
gömlu bæina hér nyrðra, sem líka
eru eign ríkisins. Rætt hefir verið
um það nú í mörg ár að gera við
þá, en þrátt fyrir allar umræðurn-
ar — og einhverja málamynda-
viögerð — eru þeir komnir að
hruni. Þeir, sem vilja sjá bæ í
gömlum stíl, reisulegan og vistleg-
an, verða því enn að leggja leið
sína austur í Vopnafjörð. Raunar
er sú ferð öli skemmtileg og margt
fleira að sjá þar en gamla bæinn
á Burstarfeíli. Ekki þykir mér ótrú-
legt að í góðviðrissumrum verði
Vopnafjöröur eftirsóttur ferða-
mannabær, er fram líða stundir."
Fjölsvinnur
Móðir okkar og tengdamóðir,
SakaríastléÉtia*,
andaðist miðvíkudaginn 8. september.
Jarðarfcrin verður ákveðin síðar.
Börn og tengdabörn.
Innilegustu þakkir fyrir auösýnda samúð, mér og
börnum mínum, við andlát og jarðarför mannsins míns,
Jéasis ©laSssoiiar
í Hjörsey,
Margrét Sigurbjörnsdóttir.
1
lesa
DILKAKJÖT, LIFÖR,
HJÖRTU OG SVIÐ
FRYSTIHÚSIÐ HERÐUBREIÐ
SIMI 2670