Tíminn - 23.01.1949, Blaðsíða 3

16. bla'ð
TÍMINN, sunnudaginn 23. janúar 1949.
3
#
Þorkell Krafla:
Koma nú loksins
landbúnaðarvélarnar?
Eins og ljóst er orðið, var
„nýsköpunin“ svo kallaða að-
allega togarakaup, kaup á
bátum, bygging frystihúsa.
Nýsköpunarstjórnin hafði
stundum hælt sér af því, að
hún hefði keypt togarana á
ódýrum tímum, en það er nú
komið í ljós, að togararnir
voru keyptir með þeim skil-
málum, að þeir skyldu hækka
að sama skapi og efni og
vinna hækkaði meðan verið
væri að smíða þá. Þessi tog-
ara- og bátakaup eru tiltölu-
lega miklu minni en gerð
voru eftir næstsíðustu styrj-
öld, einkum þegar miðað er
við þann auð, sem þjóðinni
safnaðist nú.
Tvennt er ef til vill eft-
irtektarverðast við þessa
svo kölluðu nýsköpun. í
fyrsta lagi, að meginið af
þeim peningum, sem þjóðinni
hafði safnazt, eða nánar til-
tekið 580 milljónir króna að
viðbættum gífurlegum gjald-
eyristekjum fyrir útfluttar
vörur í 2 ár, fór að mjög
miklu leyti í alls konar óþarfa
og glingur, en í annan stað
er það sérstaklega eftirtekt-
arvert, að annar höfuðat-
vinnuvegur þjóðarinnar, svo
að segja gleymdist. í áætlun-
inni, sem gerð var um hina
svo kölluðu nýsköpun, voru
ætlaðar 50 millj. kr. til kaupa
á landbúnaðarvélum, en það
var aldrei keypt fyrir nándar
nærri þessa upphæð. Áætlun-
in var ekki framkvæmd. Það
voru fluttir inn jeppar, sem
bændum var talin trú um, að
þeir ættu að fá, en nú er það
orðið upplýst mál, að mikl-
um hluta þeirra var úthlutað
til kaupstaðabúa af nýbygg-
ingarráði, eftir þeim ein-
kennilegu reglum, að hver
pólitískur meðlimur ráðsins
fékk vissa tölu bifreiða til út-
hlutunar, eins og ránsfeng,
en talið er, að skrifstofustjór
inn hafi verið hálfdrættingur
á við ráðsmennina.
★
En nokkur hluti Sjálfstæð-
isflokksins sá og skildi, og
það að vonum, hve hörmu-
lega landbúnaðurinn hafði
verið leikinn í öllum þessum
innflutningsmálum, og hefir
hann borið fram á Alþingi
tillögu um innflutning jeppa
og gert s.l. sumar samþykkt
að sýna bændum einlægan
vilja sinn í því að sjá um
innflutning á landbúnaðarvél
um. Það er nú vitað, að bún-
aöarmálastjóri hefir nýlega
gert tillögur um það, hve mik
ið skúli flutt inn af landbún-
aðarvélum á þessu ári, og
enn fremur er vitað, að þessi
mál eru nú á döfinni til á-
kvörðunar í fjárhagsráði og
hjá ríkisstjórninni. Það er
með öðrum orðum þessa dag-
ana verið að taka ákvarðan-
ir um það af æðstu stjórnar-
völdum landsins, hvort leyfa
eigi íslenzkum bændum að
eignast vélar og tæki í sam-
ræmi við það, sem aðrar at-
vinnugreinar landsmanna
ráða yfir. Það er fyrirfram
vitað mál, að Framsóknar-
flokkurinn verður þessu máli
hlynntur, og því verður ekki
að óreyndu trúað, að þings-
ályktunartillaga þingmanna
Sjálfstæðisflokksins á Alþingi
um þetta efni og landsfund-
arsamþykktin frá s.l. sumri
sé fláttskapur einn og hræsni.
Ólíklegt má og telja, að jafn-
aðarmenn séu þessu máli
fjandsamlegir.Þeir hafa hvað
eftir annað gert það, að um-
ræðuefni í Alþýðublaðinu, að
nauðsynlegt væri, að landbún
aðurinn fengi vélar til um-
ráða,- til þess aö framleiðsl-
an yrði ódýrari og verkamenn
fengju landbúnaðarvörurnar
með hagkvæmara verði.
Búnaðarmálastjóri hefir
gert sínar rökstuddu tillögur
um nauðsynlegan innflutn-
ing og nú standa yfir þessa
dagana endanlegar ákvarð-
anir um þessi mál. En flest-
ir munu telja, að landbún-
aðarvélarnar, sem íslenzkir
bændur hafa þráð svo mjög,
séu nú loksins að koma, því
þótt mikil tvöfeldni og flátt- j
skapur ríki í íslenzkum stjórn ’
málum af hendi ýmissa, verð
ur því ekki að óreyndu trú-
að, eftir allar þær samþykkt-
ir, sem um þetta mál hafa
verið gerðar, að bændum |
verði nú neitað um innílutn 1
ing á landbúnaðarvélum.
Vitanlega ættu landbúnaðar-
vélar að vera það fyrsta, sem
Marshall-peningarnir eru not
aðir til, þegar þess er gætt,
hvernig hin svo kallaða ný-
á landsfundi sínum til þess
sköpun vanrækti landbúnaö-
inn gersamlega. Auk þess ber
sýo vitanlega að ætla land-
búnaðarvélunum sinn fulla
skerf í innflutningsáætlun-
inni.
Til sölu
vatnsorkurafstöð 4.5 kílówött ásamt aðrennslisrörum
úr járni, nokkrum staurum og vírum. Látið bæjarlæk-
inn hita og lýsa heimilið. Munið: tækifærisverð. —
Sími 14 D, Kirkjuból, Akranesi.
Bragi S. Geirdal.
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiaiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiniiii]
Þakka hjartanlega hlýjar kveðjur, heimsóknir og |
| gjafir á 70 ára afmæli mínu 8. janúar síðastliðinn.
| Dagur Brynjúlfsson.1 I
lllalllllll■■•l•llll•llllllllll■lll■lll•llllll■lllllllllllll■ll•l•llllllllllllllll■llllllllllllll•llll■■llllllllll•llllllllllllllll•lllllllll•ll
Sótt í brnnna sögnnnar
Hclltiliökin í Reykjavík.
Þetta er 100 ára gömul skammagreln, sem
Þjóðólfur birti á fyrsta ári sínu, 13. janúar 1849.
Glöggir lesendur munu fá af greininni nokkra
hugmynd um byggingarmál bæjarins og blaða-
mennsku á þeirri tíð.
Það er nú orðinn siður í Reykjavík, að
þekja húsin með hellusteini. Hellusteinn
þessi er samkynja hellum þeim, sem hafðar
eru í ritspjöld og reikningstöflur og flestir
munu þekkja. Þakspjöldin eru negld með
eirnöglurn ofan á langböndin, sem liggja á
sperrunum. Svo eru hellur þessar skaraðar,
eins og títt er að gera á torfi; ríður mjög á
því tvennu, að hellurnar séu trúlega negld-
ar og falli sem bezt. Éegar búið er að leggja
helluþakið á húsið, þá eru samskeytin öll á
hellunum að innanverðu fyllt með Cementi,
og ríður ekki minna á, að það sé líka vand-
lega gjört. Þegar Cementið þornar, verður
það hart eins og steinn, og þá er þakið al-
búið.
Dómkirkjan var hið fyrsta helluþakta hús
í Reykjavík. Síðan var farið að þekja þar
fleiri hús með hellum. Sum af húsum þess-
um eru steinhús, en sum eru með tréveggj-
um; en bezt á helluþakið samt við stein-
veggi.
Það er kostur á helluþökum, að eigi sakar,
þótt eldneistar fljúgi á þau, eða þó loga leggi
á þau nokkurn, ef kviknar í næsta húsi, eða
loga bregður upp um stromp á steinþöktu
húsi, og er því hægra að verja slíkt hús elds-
voða. En þök þessi eru mjög köld og hin
verstu þök, ef illa er frá þeim gengið.
í sumar, er var, var lagt helluþak á skóla-
húsið í Reykjavík. Mun herra Schuthe,
húsasmiður, hafa stutt mjög að því. En fyr-
ir þá sök er helluþakið lagt á skólahúsið, að
þakið, sem áður var á honum, og var úr tré,
þótti óhafandi sökum leka, og segj a kunn-
ugir menn, að það hafi eigi verið logið. —
Schuthe hafði umsjón yfir því, er þak þetta
var lagt á; en það drógst fram undir haust,
og var gjört í mesta flýti, þá er rigningarn-
ar voru sem ákafastar í septembermánuði.
Siðan var það kíttað að innan með Cementi,
eins og venja er. Sömuleiðis var tréþakið
gamla rifið af biskupshúsinu í Laugarnesi,
og helluþak lagt á það í staðinn, og lagöi
Schúthe sjálfur þakið á, ásamt öðrum dönsk
um manni, og munu því margir hafa ímynd-
að sér, að það hafi verið vel gjört og vand-
lega; en reynslan hefir þegar sýnt, að það
hafi verið fjarri. 23. dag desembermánaðar
var hér syðra ofsaveður hið mesta á land-
sunnan með ákafri rigningu, og þá varð
það líka bert, hversu trúlega Schúthe haföi
lagt helluþökin á. Skólinn lak eins og hrip,
loftin flutu öll í vatni, og öll herbergin á
austurhlið hússins, svo varla gat nokkur inn
í þau komið eða inni í þeim verið. Ofan af
efsta loftinu streymdi vatnið í stórlækjum,
ofan allan stigann og út í fordyri hússins.
í einni stofu var sett undir 40 dropa, og þó
var eins og undir engan væri sett. En þótt
þetta kunni að þykja mikill leki, þá var
hann þó varla teljandi hjá lekanum í Laug-
arnesi. Þar stóðu fimm menn í austri alla
nóttina og var einn stampur fullur, er ann-
ar var tæmdur. Þar að auki reif og nokkuð
af þakinu af Laugarnesstofu. Þetta er nóg-
ur vottur þess, hversu vandvirkur Schúthe
hefir verið í því, að leggja helluþök á hús,
mun hann og vera óvanur þeim starfa. Þak-
ið á kirkjunni hafði verið vandað meir, því
að þótt nokkuð læki inn um þakið, þá var
það þó ekki svo, að orð sé á því gjörandi; og
svo má leggja helluþökin á, að eigi leki neitt.
því að önnur helluþökt hús í bænum láku
lítið eða ekkert, og eitt þeirra er þó ókittaö
ennþá, og það sem eftirtektarverðast er, að
það þak hafði lagt danskur maður, sem
mun vera því starfi óvanur, með hjálp
tveggja íslendinga sunnan úr Hafnarfirði,
sem líklegt er að séu því líka óvanir, og allt
fyrir þetta lak húsið þó varla einum dropa.
Það er því auðséð, að leki sá hinn mikli, sem
er á skólahúsinu og biskupsstofunni í Laug-
arnesi, kemur af því, að illa eru lögð þökin
og illa kíttuð, en það er Schúthes skuld; því
að hann átti að sjá um það, að þökin væru
vel lögð og vel frá þeim gengið; og víst eiga
íslendingar hönk upp í bakið á Schúthe, ef
stórhús landsins fúna niður sakir leka fyrir
handvömm hans, og verða eigi til annars
hæf en að þurka í þeim þvott sem kjöllur-
um, eins og nú er í Laugarnesi. Og að ví'su
er það hart aðgöngu, að íslendingar skúlí
hafa það bótalaust, þar sem beinast sýnist
liggj a við, að Schúthe eigi að borga allt það
tjón, sem af aðgjörðum hans flýtur; og að'
vorri hyggju var þa'ð yfirsjón biskupsins, er
hann lét eigi greinda menn skoða húsið,
þegar lak svo fjarskalega, og hann sá, hversu
frá því var. gengið, fyrst eigi var kostur á
því þegar í sumar, að fá menn. sem vissu
hvernig helluþök á að leggja, til að segja álit
sitt um, hvernig gengið væri frá húsinu í
öllum efnum. En svona fer, þegar Rentu-
kammerið ætlar að hafa sparnað við fyrir
hönd íslendinga.
Lýsing Svcins Pálssonar
á brjóstveiki
(f ritum Lærdómslistafélagsins 1797 birtist grein eftir
Svein Pálsson nm sjúkdóma, sem til bana verða á Is-
landi. Hér er einn kafli þeirrar ritgerðar birtur til sýnis).
Brjóstveiki þekkist af varandi þurrum,
síðan þyngri og seinast greftri blöndnum
hósta, mæði, þyngslum fyrir brjósti, hásum
málrómi, og upp á síðkastið hægri sótt meö
hitaflögri, magnleysi og náttsvitum, er
kallast rýrnunarsótt. Sjúkdómur þessi er al-
mennari til sveita en sjávar, og er það( merki
til hann orsakist a'ö mestu, hér í landi, af
áður undangengnum og illa læknuðum
lungnanna bólgum, sem helzt grípa þá, er
krapta beztir eru, og hafa viðurværi sitt af
landi, grefur þá í lungunum, og springur
siðan, er þekkist af graftraruppgangi, en,
ekki er það sjaldnar að smáeitlar eða
vatnssullir koma, í lungun, er um síðir
verða að illsku kaunum og fortæring lungn-
anna, og er hvert um sig eins fárlegt, því þó
lungnasullur springi, vogur og sullhús gangi
upp og manneskjan þykist fullbata, sækir
veikin hana þó heim aftur við minnsta
tækifæri, nema unglingur sé og gjaldi var-
huga við öllu því, er skaða kynni. Brjóstveiki
getur og orsakazt af brjósts vatnssýki, eink-
anlega skyldu þeir, sem jafnaðarlega drag-
ast með þurrum berringshósta og hæsi,
mæðast við hverja áreynslu, aí hverri helzt
orsök sem vera kann, vara sig, því það er
viss undirbúningur til brjóstveiki.
Og hver sú veiki, hvort heldur ickt (gigt),
skyrbjúgur, kláði, heimakoma eður anna'ð,
sem slær inn, lendir oftast í lungunum og
ollir (veldur) nefndu tilfelli, ef ei hastar-
legri lungnabólgu. Sumir eru meir hneigðir
og svo sem skapaðir til brjóstveikju, þeir
nefnilega, sem eru langleitir, hálsmjóir, ber-
axlaðir, flatbrjóstaðir, limagrannir og hör-
undsfínir, illgeðja'ðir og bráðsinna. Líka
gengur hún í arf mann frá manni, yfir-
fallast þessir oftast milli hálftvítugs og
þrítugs, nái 36 árum komast þeir til fimm-
tugs eður lengur, en fái þeir hana, er þeim
ekki hjálpar von. í tilliti til áður sagðs,
og lækningarmátans er brjóstveiki yfir höf-
uð 2-slags nefnd.
A) Lungnasullur, er þekkist af undanfar-
andi lungnasótt, og hastarlega uppáfallandi
graftrar uppgangi, við hvers byrjun oftast
iíður yfir hinn sjúka, af umbreyting þieirri
er verður þegar sullurinn springur. í slíku
tilfelli skal:
1. ) Búa þannig að sjúklingi, sem kennt er
í 2.
2. ) Láta hann drekka mjólk er hylde-
blómstur eru soð'in í, taka inn kínabarkar-
seyði, er fæst á apótekum, 3var á dag 1 sþón,
og daglega vera á ferli, ef kraftar hans leyfa,
en vara sig við köldu og óhreinu lofti, skörp-
um dömpum og allri ólykt.
B) Lungnamein er þekkist af áðursögðu,
helzt varandi berrings hósta, sífelldum upp-
gangi graftrar og móleitrar vilsu, andfýlu,
brjóstþyngslum, mæði og uppdráttarsótt, er
þá aö reyna, þótt einskis fullna'ðarbata sé
von:
1. ) Að opna æð á fæti áttundu hverja
viku, en láta ei blæða meira en pela, eink-
um sé langt sí'ðan veikin byrjaði.
2. ) Búi sjúklingur vi'ö sjávarsíðu hvar ó-
hollt loft, illt vatn og slæm húsakynni eru,
ætti hann hvert sumar, meðan heitast er,
að halda sig upp til sveita og hræra sig af
öilum kröftum.
3. ) Fyrst á vorin svo sem 6 vikna tíma
drekka te af fjallagrösum, eöur nýja mjólk
(Framliald á 6. siðu).