Tíminn - 01.02.1949, Page 4

•1
TÍMINN, þriðjudaginn 1. febrúar 1949
22. blað.
„Siðasta bændafulltrúa-
samþykktin"
í 8. tbl. „Víkings“ þ. á. læt-
'ar hr. Steindór Árnason —
nú orðinn forstjóri — ljós
sitt skína. Tilefnið er það, aö
í 68. og 70 tbl. „Tímahs"
gerði ég -nokkrar athuga-
semdir við grein, er nefnd-
ur Steindór birti um bænd-
ar, fulltrúa þeirra o. fl. í 10.
.tbl. „Víkings" 1947. Þessar
hugleiðingar mínar virðast
allmjög hafa farið í taugar
Steindórs Árnasonar og tjáir
eigi um það að sakast, enda
virðist ekki þurfa mikið til
þess að þjóti allharkalega í
þeim skjá.
St. Á. segir, að ég hafi tal-
ið mig sjálfkjörinn til þess,
að ganga fram fyrir skjöldu
tulltrúanna, er sátu Akur-
eyrarfundinn. Ekki mun ég
deila við St. Á. um það,
hversu „sjálfkjörinn“ ég tel
mig í þessu efni og ýmsum
óðrum. Hann má lifa í sinni
sælu trú í því efni. En ég
vissi, að „Víkingur“ er lítið
iesinn upp um sveitir yfir-
leitt og bjóst því við, að fáir
fulltrúanna, er St. Á. beindi
fyrst og fremst geiri sínum
að, eða jafnvel enginn þeirra
sæi greinina og hefðu því
ekki tækifæri til að svara
henni. Enda mun það hafa
verið rétt getið til. Og hér
kom fleira til. Eins og menn
sjá, sem lesa fyrri grein Stein
dórs, þá helgaði hann bænd-
am yfirleitt og þeirra fram-
leiðslu ýmsar hugleiðingar á
þann hátt, að ekki taldi ég
ueina goðgá, þótt þar væru
gjörðar við athugasemdir áf
fleirum úr bændastétt en
hinum kjörnu fulltrúum. Ég
lít lika þannig á — og ég
oýst við að fleiri bændur séu
þeirrar skoðunar — að um
leið og við kjósum vissa menn
til þess áð framfylgja krof-
um okkar, þá hvíli alveg ó-
hjákvæmilega sú skylda á
okkur um leið, bæði við þessa
menn, sjálfa okkur og stétt
okkar að sýna það í orði og
verki að þetta séu okkar
kröfur allra. En, það er ef til
vill til ofmikils mælst, að St.
.4 skilji þetta.
St. Á. segir, að fulltrúunum
hafi verið slæmur greiði gerð
ar með þessum „vaðli“ mín-
.im „um allt og ekkert.“
O-jæja. Ég hefi nú samt ekki
orðið þess var, að stéttar-
bræður mínum hafi þótt slík
skömm að grein minni, að
þeir hafi talið sér skylt að
. biðja afsökunar á henni. En
það er meira, en hægt er að
segja um grein Steindórs
forstjóra.
St. Á. telur grein mína
, „vaðal um allt og ekkert.“
En hvernig stendur þá á því,
,að hann telur sig þurfa að
. skrifa 8 smáletursdálka um
slíka grein? En þetta gerir
hann nú samt og sannar
með því, að fullyrðing hans
um mína grein er út í loft-
,ið. Hann finnur, að málstað-
ur hans og frammistaða er
hvorttveggja lélegt, þótt
hann reyni að hrækja hraust
lega.
Af sama toga er það spunn
ið, er St. Á. velur mér ýms
uppnefni, kallar mig „sletti-
reku,“ „kálf“ og sakar mig
um „þýlyndi" o. s. frv. Það
skiptir nú auðvitað engu
málefnalega, hvort ég er
Eftir 9>orsícin Magiiíisson, Höfn
„kálfur,“ „slettireka" eða
eitthvað annaö. En þar sem
St. Á. talar mannalega um
það í seinni grein sinni, að
við eigum að ræða málin al-
mennt, en ekki vera með
nein „persónulegheit,“ þá
hefði átt að mega vænta
þess, að hann steytti ekki
sjálfur á því skeri. En hon-
um hefir hér farið, sem fleir-
um góðum mönnum, að hon-
um hefir reynst hægara að
kenna heilræðin en halda
þau.
St. Á. segir, að ég leyfi
mér að skrifa um hug sinn
til þessa og hins, búi sér til
hugsanir og leggi síðan út
af þeim. Honum láist nú af
skiljanlegum ástæðum að
nefna það hvaða hugsanir ég
búi sér til. Grein hr. St. Á.
lýsir bezt hug hans til „þessa
og hins.“ Það þarf því engar
hugsanir að búa honum til.
Hann lýsir þeim full skil-
merkilega sjálfur.
St. Á. viðurkennir, að ekki ’
sitji á sér, að svara fyrir Gils (
Guðmundsson. Já. Mikið var!
En hann getur nú samt ekki
alveg stillt sig um það, þótt
ég telji það vafasaman greiða
við Gils. En það er sjálfsagt
að taka viljann fyrir verkið!
Steindór talar um „óbilgirn-
ina,“ sem bændur hafi sýnt
í því, að heimta sér til handa
sérréttindi í því að skipa
málum á löggjafarþingi þjóð
arinnar. Hver eru þau sér- (
réttindi Steindór Árnason? |
St. Á. verður mjög bilt við
þá fullyrðingu mína, að öll
bændastéttin standi að til- [
lögum fulltrúanna er sátu
Akureyrarfundinn og segir,
að hann „klígi ekki við öllu, j
þann er beri slík rök á borð,
fyrir íslenzka lesendur." í (
þessu sambandi má benda á
það hvernig þessar marg-1
nefndu tillögur, sem svo (
mjög hrella St. Á. og fleiri.
eru tilkomnar:
Hvert hrpepabúnaðarfélag ’
í landinu kýs 2 fulltrúa inn- j
an sinna vébanda, er síðan j
koma saman á svonefndan
„sýslufund“ og kýs hann síð-
an 2 fulltrúa fyrir hverja
sýslu, er síðan koma
saman á aðalflund „Stéttar-
sambands bænda.“ Fulltrúar
þeir, er Akureyrarfundinn
sátu eru þessir kjörnu full-
trúar, 2 úr hverri sýslu
landsins. Þeir fara þar auð-
vitað eftir sannfæringu sinni
eins og aðrir heiðarlegir
menn. Þeir vita líka um ósk-
ir og kröfur umbjóðenda
sinna, bændanna, sem fólu
þeim að fara þarna með um-
boð sitt. Útkoma fundarins
verður því samnefnari skoð-
ana allrar bændastéttarinn-
ar. Svo leyfir Steindór Árna-
son sér, að kalla það órök-
studdar fullyrðingar, er ég
segi, að bændastéttin stæði
öll að þessum kröfum. „Svo
mæla börn, sem vilja,“ stend
ur þar. En þessi staðhæfing
St. Á. bregður ljósi yfir ann-
að: Hún bendir til þess, að
Steindór hafi skipað sér í
flokk, þar sem málfrelsi og
ritfrelsi sé ekki mjög í há-
vegum haft; þar sem hann
telur það höfuðsynd, að ég
skyldi leyfa mér að fullyrða,
að þetta væru kröfur bænda-
stéttarinnar í heild, án þess
— að mér skilst — að leggja
fram umboð hvers bónda
um, að ég megi nú segja
þetta! En ég vona, að St. Á.
eigi eftir að sjá það, að þeir
eru nokkuð margir, bænd-
urnir, sem standa að þess-
um margnefndu samþykkt-
um, já, miklu fleiri, en hann
vill vera láta. Ég tek það
fram að þetta ber ekki að
skilja sem hótun.
St. Á. segir, að þeir, sem
sjóinn stundi, hafi óumdeil-
anlega fylgst betur með tím-
anum, en búandi menn. „En
landbúnaðarbylting íslands
eygist ekki í bezta sjónauka,“
segii- hann. Ekki skal ég neita
því, að breitt er bil á milli
sjósóknar á litlum, opnum
árabátum, er vegna smæðar
sinnar voru bundir við að
„dorga upp við sand,“ (þótt
ekki geti ég fallist á, að það
væri „dáðlaust dorg,“ því
sjórinn mun hafa verið sótt-
ur fast þá, ekki síður en nú)
og t. d. sjósóknar á nýtízku
togara, sem gæti borið sig
um flest heimsins höf. En
bæði þessi þróunarstig í ísl.
útgerð muna núlifandi menn.
En hvað sést á hinu leitinu?
Litlir, kargaþýfðir túnkrag-
ar, þar sem áburðurinn var
fluttur á þá á klökkum og
mulinn ofan í jörðina með
„klárum," engin tæki til
heyskapar önnur en orfið,
ljárinn og hrífan, heyið flutt
á sama hátt og áburðurinn
á túnin; engin heyhlaða, en
heyið borið upp í tóft og þak-
ið með torfi. Nú stór og slétt
tún, (þótt flestir játi, að þau
þurfi enn að stækka, enda
unnið ósleitilega að því), þar
sem heyskapurinn er ýmist
framkvæmdur með hesta-
verkfærum, eða jafnvel ein-
göngu með vélknúðum áhöld
um. Bæði þessi stig íslenzks
landbúnaðar muna núlifandi
menn. Það fer svo auðvitað
eftir smekk og skoðun hvers
einstaklings, hvort hann tel-
ur breiðara bil á milli ára-
bátsins og nýtízku togarans,
eða orfsins með íslenzka
ljánum og „Farmall-“vél-
arinnar.
Ekki mun ég fjölyrða mjög
um þann spádóm St. Á. (eða
kannske megi kalla það
ósk?) að ég „og aðrir þeir,
er þrjóskast við að yfirgefa
óbyggilegustu krummavíkur
landsins muni að líkindum
allóþyrmilega fá að kenna
þrásetunnar næsta harðinda
tímabil.“ Aldrei mun St. Á.
hafa það í sinni hendi að
ákveða kjör og afdrif okkar
„krummavíkur-“búa, hversu
mjög sem hann belgir sig,
og mætti hann því spara sér
slíkar spásagnir, enda, að ég
hygg ekkert spámannlega
vaxinn. Ég hygg, að það fólk,
sem „krummavíkurnar“ hafa
alið og fóstrað hafi sízt stað-
ið að baki hinna, er í þétt-
býlinu lifðu, enda skiljan-
legt,'því „krummavíkurnar,“
margar hverjar, bjóða börn-
um sínum mikla björg og
mikil skilyrði til mannsæm-
andi lífsafkomu og mikils
þroska, en þó alveg ófrá-
(Framhald á 7. síðu).
Þá er nú janúar liðinn og hefir
ýmsum verið erfiður. Stormur og
stórviðri hafa geysað og valdið
skaða á mönnum og fé. í Reykja-
vík hefir þetta verið snjóþyngsti
mánuður í allmörg ár. Óhætt mun
að fullyrða, að hefðu svona snjó-
ar verið fyrir 10 árum, hefðu engir
bílar komizt nejtt lengra frá bæn-
um. Þá hefðu einhverntíma orðið
mjólkurlitlir dagar í Reykjavík. En
nú hafa ýturnar brotizt í því að
halda vegunum opnum, og hefir þó
gengið erfiðlega.
En janúar enda með þíðviðri,
sem ná mun um landið allt. Og
margur vonar eflaust, að með þeirri
þíðu mætti eitthvað stilla til, hvað
sem úr því verður. En hvernig
sem veðrum verður háttað, leng-
ist þó dagurinn jafnt og þétt og
að sama skapi léttir yfir mörgum,
því að þrátt fyrir öll þægindi er
það nú svo, að drungi og myrkur
skammdegisins verður mörgum
þungt 1 skauti.
Leikhúsgestur skrifar mér: „Það
er ekki ætlun mín að deila við
dómarann, en þó langar mig til að
gera smávegis athugasemd við eitt
atriði í dómi þeim, sem Morgun-
blaðið birti um Volpone-sýninguna.
Þar segir, að Haraldur Björnsson
hafi tileinkað sér gervi Pauls Reu-
merts en ekki leik hans. Hér vildi
ég benda á það, að Volpone er
miklu eldri en Reumert og gervið
mun líka vera eldra en Reumert.
Það mun því vera misskilningur
að hér sé um Reumertsgervi að
l-æöa, — heldur er þetta gamait
og hefðbundið Volponegervi, sem
bæði Reumert og Haraldur hafa
tekið að erfðum.
Hitt ætla ég ekki að efa, að vel
hafi Reumert leikið Volpone, en þó
ekki svo vel, að englnn mætti sjá
hann öðruvísi. Ég held, að það sé
eitthvað bogið við það, ef menn
verða svo hrifnir, að þeim finnst
allt ómögulegt, sem er með öðrum
blæ. Mér virðist þessi Reumerts-
dýrkun því líkust, sem einhver
hefði orðið hrifinn af ljóshærðri
stúlku og finndist svo og segði, að
allar dökkhærðar stúlkur væru ó-
freskjur.
Sá Volpone, sem Haraldur sýndi,
var að mínu viti góður og féll vei
við efni leiksins og gang. Og mér
finnst, að eitthvað hafi vantað í
skynjun þeirra áhorfenda, sem ekki
fundu hvað viðbjóðsleg skepna
þetta var, en vissu ekki neitt, nema
að hann væri ósköp leiðinlegur. —
Svo hætti ég mér ekki lengra út
í þessi mál, en á þessu veit ég að
mér er stætt.“
Eitt langar mig til að nefna hér.
Leiðtogar þjóðar vorrar tala stund
um um ábyrga aðila í þjóðmálum.
Ég held til dæmis, að ég hafi lesið
í blöðum og heyrt i ræðu talað
um það, að ekki væri rétt að tala
neitt um hugsaniegt Atlantshafs-
bandalag, meðan ábyrgir aðilar
hefðu ekkert sagt um það.
Hverjir eru þessir ábyrgu aðilar?
Mér er ekki kunnugt, að nokkur
íslenzkur stjórnmálamaður hafi
sætt ábyrgð fyrir afstöðu sína í
stjórnmálum. Þeir hætta yfirleitfc
engu nema áliti sinu, tiltrú og fylgi
og raunar ekki öðru vísi en hver
og einn, sem tekur afstöðu opin-
berlega. Hver er ábyrgð Ólafs Thors
af Keflavíkursamningnum? Og
hvað er Jóhann Hafstein ábyrgari
en séra Jakob í þessum málum?
Og mér finnst jafnvel að mætti
spyrja: Er Stefán Jóhann ábyrgarí
en Sigurbjörn dósent?
Ríkisstjórn og þingmenn hafa
valdið til að binda þjóðina meS
samningum, en ábyrgðin og af-
leiðingarnar falla ekki á þá sjálfa
fremur en aðra. Og ég held, að við
ættum að gera okkur Ijóst, að i
lýðræðislandi erum við öll ábyrg.
Látum bíða, að skipta fullorðnu
fólki í ábyrga og óábyrga þangað
til við höfum aðeins einn stjórnar-
flokk með framboðsrétti og valda-
stöðu. Geymum það, þangað til
upp eru teknir hinir austrænu
hættir, að enginn fær pappírsblað
eða fjölritunartæki til að skrifa
annað en stjórnin vill og engum
er heimill fundarstaður eða gatan
til að segja annað en það eitt.
sem rikisstjórnin vill láta ségja.
Undir lýðræðisskipulaginu erum vlð
öll ábyrg og skyldug til að hugsa
hleypidómalaust.
Starkaður gamli
Gaðmundur Krlstmundsson
bróðir okkar verður jarðaður frá þjóðkirkjunni í Hafn-
arfirði næstkomandi miðvikudag, 2. febr., kl. 1,30 e. h.
Athöfnin hefst með bæn að heimili hans Brekku-
götu 12 Hafnarfirði.
Ingibjörg Kristmundsdóttir,
Gunnlaugur Kristmundsson
Jarðarför konunnar minnar
Stciiiuniiar Krislinar Þórarinsdóttur
fer fram frá Dómkirkjunni miðvikudaginn 2. febrúar
og hefst með húskveðju að heimili okkar Hringbraut 37,
kl. 2,30 e. h.
Fyrir mína hönd, barna okkar, foreldra hennar og
systkina.
Stefán Hannesson.
9
Alúðar þakkir fyrir auðsýnda vináttu á sextugs af-
mæli mínu.
Halldór Hansen.