Tíminn - 08.02.1949, Blaðsíða 5

28. blað
TIMINN, þriðjudaginn 8. febrúar 1949
Þriðjudí. 8. fcbv.
5?
E RLENT YFIRLIT:
ínsanir”'
Ú tsvar sálagningin
í Reykjavík
Samkvæmt fjárhagsáætlun
Reykjavíkurbæjar, er sam-
þykkt var af bæjarstjórninni
síðastl. föstudag, verða út-
svörin, sem lögð verða á að
þessu sinni, 52.070 þús. kr., j
auk 5—10% viðbótar. Þetta
er einnar millj. kr. lægra upp I
hæð en útsvörih voru áætluð
í fjárhagsáætlun seinasta árs.!
Þegar f j árhagsáætlunin
fyrir seinasta ár var afgreidd,
varð bæjarfulltrúi Fram-
sóknarflokksins einn til þess
að halda því fram, að útsvör-
in væru ofhá og flutti hann
því nokkrar tillögur til út-
gjaldalækkunar. Þetta fékk
engar undirtektir í bæjar-
stjórninni þá, en hinsvegar
hefir þetta hlotið þann hljóm
grunn meðal bæjarbúa, að (
meirihluti bæjarstjórnarinn- j
ar hefir ekki þorað annað en J
að taka nokkurt tillit til
þessa sjónarmiðs.
Það dylst hins vegar ekki,
þegar gætt er versnandi f jár-
hagsafkomu ýmsra atvinnu-
greina (t. d. verzlunarinnar)
og ýmsra skattþegna, að út-
svörin hafa enn verið ákveð-
in ofhá. Þetta var sérstaklega
áréttað af fulltrúa Framsókn
arflokksins við afgreiðslu fjár
hagsáætlunarinnar nú og því
markaði hann sér m. a. þá
stefnu að flytja engar tillög-
ur til útgjaldabíækkunar að
þessu sinni. Hins vegar bar
hann ekki fram beinar til-
lögur um ötgjaldalæljlcanir,
þar sem reynslan frá fyrra
ári sýndi, að slíkt myndi vera
tilgangslaust. Af Framsóknar
mönnum var m. a. bent á að
lækka mætti framlögin til
nýrra gatna (5 milj.), ann-
arra húsbygginga en spítala,
iðnskóla og ráðhúss (3.5
milj.), og til lánveitinga til
nýrra framkvæmda (1.5
milj.). Vissulega má segja, að
hér geti verið um nauðsynleg
ar framkvæmdir að ræða, en
þær mega hins vegar ekki
verða til þess að ofþyngja
gjaldþoli borgaranna. Síðast,
en ekki sízt, ber svo að nefna
það, að vafalaust má spara
stórlega ýmsan rekstrar-
kostnað bæjarins, en beinar
tillögur um það treystust
Framsóknarmenn hins vegar
ékki til að flytja, þar sem
þeir eigá ekki fulltrúa í bæj-
arráði og hafa því ekki að-
stöðu til að fylgjast svo með
þessum málum, að þeir geti
gert tillögur um einstök at-
riði.
Þegar þessa alls er gætt, er
fullkomnlega óhætt að full-
yrða að útsvörin gætu verið
mun lægri en þau voru á-
kveðin, ef meiri ráðdeildar
væri gætt við stjórn bæjarins
óg meira tillit tekið til gjald
þols borgaranna.
í einu dagblaðinu, Þjóðvilj
anum, er varpað hnútum að
Pálma Hannessyni og Fram-
sóknarflokknum fyrir það að
hafa ekki borið fram neinar
tillögur í sambandi við af-
greiðslu fjárhagsáætlunarinn
ar að þessu sinni. Því er til
að svara, að Framsóknar-
menn vilja ekki bera fram
aðrar tillögur en þær, sem
©II aBsslIeg'a síaFfseiaiIis |8ar er m* Iiáð
sti’öngtim takKaiörkíásiMEH og' eftirliti
ríkisváldsms.
í danska b’aðinu „information- ! rndur“ og bækur hennar voru
en“ tirtist nýlega grein, þar sem
sagt var frá ýmsum „hreinsunum,"
sem fram hafa farið að undan-
förnu í :'r.-'3úrh andlegum og vís-
indalegum starfsgreinum í Sovét-
r.'kjunum. Aðalefni þessarar grein-
ar er rak:ö hér á eftir:
— Þrátt P'rir þá athýgli, sem
Lysenko-málin hafa vákið í vest-
rænum löndum, taka menn þó
yfirleitt allt of lltiS efth- starfs-
háttum miðstjórnar kommúnista-
flokksins rússneska á sviði and-
legra má’a áð undanförnu, ser ir
C. L. SulZberger í alllangri grein,
sem nýlega birtist í New York
Times.
Á síðustu -árum hefir þessi litli
útvaldi hópur, sem hefir það hlut-
gerðar upptækar. Hún er í varan-
legu banni. Sjálfur Zdanoff tók
Zoshchenko til meðferðar og úr-
skurðaði, að hann væri „smáborg-
..ralegur stigamaður." Hann var
þó tekinn í sátt í marzmánuði á
eftír, þegar hann birti nýtt rit,
þar sem hann hæddist að ríkjandi
siðfræði smáborgaralegs samfé-
lags. Það er merkilegt að sjá, að
vegur hans fór hækkandi eftir þvi,
sem hallaöi undan fyrir Zdanoff.
Ef til vill er eitthvað samband þar
á milli.
Havfræðingar á „rangri
línu.“
Hagfræðingarnir fengu að vera
í friði þangað til haustiö 1947,
verk að ráða daglegum gangi(þe:ar hinn æðsti og dáðasti þeirra
stjórnmála, f járhagsmála og hern- j allra, sjálfur Eugen O. Varga féíl
aðarmá’a ráðstjórharríkjann'a, líka í ónáð, vegna þess að hann hafði
gefið sér tóm til að sinna menn- , talað um auðvaldsskipulagið I ó-
incarmálum þjóðarinnar. Af því samræmi við kenningar Marxista.
hefir leitt, að vegna andlegs lífs I Um hríð var hljótt um Varga. en
ríkinu hefir v'ða verið hreinsað til ^ hann liefir þó verið nógu sniðug-
síðan styrjöldinni lauk. Það er ^ ur til að koma fótum undir sig
bæði á sviði bókmennta, hagfræði, á ný. Hins vegar hefir ekkert
hljómlistar, líffræði, læknisfræði, frétzt af ýmsum fremstu læri-
eðlisfræði, fé’agsfræði, sagnfræði, sveíhúm hans og skoðanabræðrum,
bókmenntagagnrýni og uppeldis- sem féllu I óháð um leið og hanh.
mála. | Meðal þeirra eru eftirtaldir hag-
Hér ve:ður reýnt að gefa yfi'rlit' fræðingar:
um þessar hreihgernihgaf. Þær P. I. Masloff, sem samdi bók um
sýna hve rækilega ríkisstjórnin hagfræðileg skýrsluform, en fær
reynir að taka fyrir villukenning- þann dóm, að það sé „ómarxískt
arnar I menningarlífi þjóðarinnar, verk,“ Luzovaj, sem skrifaði „póli-
og jafnframt, að þær viilukenn- tískt misheppnaða" ritgerð um
ingar hafa verið miklu útbfeidd- „landbúnaðarsamvinnu," L. Even-
ari en búast mátti við.
Bókmenntaleg: „hreinsun.“
Árið 1946 hóf stjórnin starf sitt
með þvf áð hreinsa til á bók-
menhtasviðinu. Hún þröngvaði rit-
höfundaféláginu til að endúrskiþu
, leggja sig og var því jafnframt
I liigð sú skylda á herðar að fylgjast
i með öllum bókmenntastörfum I
ráðstjórnarríkjunum. Þá var líka
ýmsum kunnum rithöfund'um I
ráðstjórnarríkjunum refsað fyrir
I óheppilega og ranga afstöðu og
, má þar til nefna Baris Pasternak,
bræðurna Tur, V. Ivanoff, Serge-
| eff Tsenki, P. Anto-Kolsky og
hinn fræga úkrainska höfund,
Petro Panch.
Þessi rithöfundar sluppu þó vel
hjá tveimur öðrum, Önnu Akhma-
tova og Mikhail Zoshchenko.
Stjórnin úrskuíðaði að Anna
Akhmatova væri „afturhaldsamur
og klámfenginn dultrúarrithöf-
toff sem skrifaði bóklna „styrjald-
arhagkerfi Englands," þar sem
honum láðist að geta um „almenn-
ar orsakir kreppú I auðvalds-
heiminum," M. Bakshitsky, sem I
bók sinni, „þróun tækni og hag-
kérfis I Ámeríku á styrjaldarárun-
um“ vann alltof tæknilega, Vishn-
eff, sem skrifaði bók um iðnað
auðvaldsríkjanna I heimsstyrjöld-
inni síðari, sem kölluð er „hlut-
dræg“ og að lokum Shpirt, sem
fékkst við eldneytismál á styrjald-
arárunum og' leit ekki á þau frá
réttu pólitísku sjónarmiði.
„Hreinsunin“ meðal
lil j ómlistarmanna.
Þetta sama ár vaknaði hljóm-
listaráhugi stjórnarinnar. Stofnað
var „félag ráðstjórnartóhskálda."
Mest ber í þeim félagsskap á
mönnum, sem enginn veit nein
skil á sem tónskáldum, eh þeir
hafa mikinn hug á að vaka yfir
MOLOTOFF
því, er hæfileikameiri félagar þeirra
fást við. Það er kunnugt, að ýmsir
viðurkenndir listamenn fengu á-
kúrur fyrir það, að þeir hefðu leg-
ið undir áhrifum frá Vesturlöndum.
Þar á meðal eru Dmitri Shostako-
vich, Serge Prokofjeff, Aram
Khachaturian, Vissarion Shebalin,
Gabriel Popoff og Nikolaj Mya-
skovsky.
„Hreinsanirnar" á vís-
indasviðinu.
Svo kom röðin að líffræðingun-
um. Hinni frægu baráttu T. D.
Sysenkos og andstæðinga hans
lauk með því, að stjórnin myndaði
„vísindastofnun landbúnaðarins"
til að kollvarpa Mendel-Morgan
kenningunni og endurskipuleggja
líffræðilega þekkingu og kennslu í
ráðstjórnarrikjunum.
Afleiðing af þessum ágreiningi
varð sú, að eftirtaldir vísindamenn
voru reknir frá störfum vegna
„afturhaldskenndra eða hugsærra
sjónarmiða":
Arfgengis könnuðurinn N. P.
Dubinin, dýrafræðingurinn og lif-
ffæðingúrinn úkrainskí, S. M.
Gershengon prófessbr, N. N. Er-
ishko, frægur úkrainskur búnaðar-
fræðihgur W- G. Kholodny og
landi hans grasafræðingurinn S.
A. Orbeli, einhver fremsti grasa-
fræðingur Rússlands V. S. Nemchi
noff, Z. M. Polyakoff, sém var
prófessor í líffræði, I. I. Schamal-
hansen, sem var heimsfrægur dýra
(Framhald á 6. siðu).
þeir geta staðið við. Þeir sjá
vissulega margt, sem til um-
bóta horfir, en þeir telja það
samt heldur verða að bíða en
að gjaldþoli borgaranna sé of
þyngt. Kommúnistar sýndu
hins vegar hið venjulega á-
byrðarleysi sitt nú sem oftar.
þeir báru fram alls konar
skrumtillögur um útgjalda-
hækkanir, en bentu hins veg-
ar ekki á tekjuöflun eða út-
gjaldalækkanir til þess að
vega á móti. Hefðu þeir feng-
ið að ráða myndu útsvörin
hafa orðiö miklu hærri en
þau voru ákveðin. Til viðbót-
ar báru þeir svo fram ýmsar
skrumtillögur, er voru fjár-
hagsáætluninni óviðkomandi.
Er óliklegt, að kommúnistar
vaxa . mikið í augum manna 1
við slík vinnubrögð, nema síð-'
ur sé. Og ekki bætir það að-
stöðu þeirra, þegar þess er |
gætt, hvernig þeir ávaxta
pund sitt í bæjarráðinu. Þeir
nota ekki aðstöðu sína þar til
að afla upplýsinga um hina
óhóflegu eyðslu við ýmsa
starfrækslu bæjarins, heldur
hafa þeir þar hina innileg-
ustu sammvinnu við íhaldið
og gerast meðábyrgir í verstu
hneykslismálum þess, sbr.
Búkollubúið og Örfiriseyjar-
verksmiðjuna.
Framkoma bæjarstjórnar-
meirihlutans og kommúnista
í sambandi við útsvarsálagn-
ingu sýna vel, að þeim aðil-
um geta bæjarbúar ekki
treyst. Þær aðvaranir, sem
fúlltrúi Framsóknarflokks-
ins hreyfði í fyrra í þessum
málum, hafa hins vegar strax
borið nokkurn árangur, en því
meiri myndi hann verða, sem
Framsóknarflokkurinn ykist
og efldist héi’ í bænum.
Ractdir nábáan.na
Morgunblaðið og Þjóðvilj-
inn keppast nú í þeirri öfug-
mælaritun að lýsa umhyggju
og áhuga flokka sinna fyrir
sjálfstæði þjóðarinnar. Þann
ið segir Mbl. i „Nær og fjær“
rabbi sínu á sunnudaginn:
„Fjárhagslegt sjálfstæöi Iands
og þjóðar hefir alltaf verið eitt
af méginstefnuskráratriðum
Sjálfstæðisflokksins. Jón Þor-
láksson reisti það mcrki og aðrir
hafa haldið því á lofti síðan.
Þjóðin getur þessvegna treyst
því að ef Sjálfstæðisflokkurinn
fær meirihluta aðstöðu á AI-
þingi þá þýðir það hetrl og
traústari fjármálastjórn og bætt
an fjárhag ríkisins".
Þjóðin hefir vissulega ann
að enn betra til að fara eftir
i þessum efnum, en það er
stjórn Sjálfstæðisflokksins á
gjaldeyrismálunum 1942—’46
og fjármálum ríkisins 1939—
’48. Sú stjórn sýnir, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir beitt
sér fyrir slíkri eyðslu og
bruöli, að þrátt fyrir allt góð-
ærið að undanförnu, hefir
þjóðin aldrei verið nær því
en nú að glata fjárhagslegu
sjálfstæði sínu. Þeirri hættu,
sem þar vofir yfir þjóðinni,
verður ekki afstýrt, nema hún
taki þessi mál fullkomlega úr
höndum eyösluseggjanna, er
stjórna Sjálfstæðisflokknum.
Óheppilegir sjálf-
stæðisleiðtogar
Síðastliðinn laugardag var
fundur haldinn í Skólafélagi
Menntaskólans í Reykjavík,
þar sem rætt var um Atlants-
hafsbandalagið svonefnda. í
raun réttri er það ekki merki-
legt, þótt fundur sé haldinn
í skólafélagi, þar sem nem-
endur eru á æskuskeiði og
þó enn síður, þar sem svo er
jafnan áskipað, að þeir nem-
endur, sem skipta sér af
stjórnmálum, skipast aðal-
lega í aðra hvora öfgafylk-
inguna — Sjálfstæðisflokk-
inn eða kommúnistaflokkinn.
Þannig hefir það oftast verið
í Menntaskólanum og er svo
enn.
Það, sem hins vegar gerði
þennan fund athyglisverðan,
var það, að þeir öfgar, sem
hér eigast við, ganga nú orð-
ið svo langt að reyna að
nota samtök skólaæskunnar
til áróðursáhrifa í örlagarík-
um þjóðmálum. T. d. mun það
víst, að tillaga sú, sem felld
var, hafi verið samin á skrif-
stofu Heimdallar niðri í
Sjálfstæðishúsi, en sú, sem
samþykkt var, hafi verið sam
in á skrifstofu Æskulýðsfylk-
ingarinnar, en svo nefna
kommúnistar ungliðasamtök
sín.
Um tillögur þessar skal
ekki rætt hér, enda vitanlegt,
hvernig þessar aðilar leggja
málin fyrir. Oftast segja þeir
ekki rétt til um afstöðu sína,
þó sést vel á tillogu þeirri,
sem samþykkt var, hvert
lcommúnistar stefna. Þar er t.
d. ekki aðaláherzla lögð á bar
áttuna gegn erlendum her og
herstöðvum og ekki einu
sinni á hlutleysi, heldur á
„fyllsta hlutleysi," seni vart
verður skilið öðru vísi en
andíegf hlutleysi I átökun-
um milli einræðisskipulags
Austur-Évrópu og lýðræðis-
skipulags Vestur-Evrópu. Það
er stefnan, sem kommúnistar
boða nú, þótt hún sé í aéði
miklu ósamræmi við margt
það, sem þeir hafa áður hald-
ið fram, þegar vindurinn hef-
ir blásið öðru vísi frá Moskvu.
Nú vilja þeir stinga þjóðina
með svefnþorni hins andlega
hlutleysis meðan þeir undir
grímu hlutleysisins vinna eft-
ir fyllsta megni að framgangi
hinnar rússnesku útþennslu-
stefnu.
Róleg og rökvís íhugun þess
ara mála mun leiða það í
ljós, að forsprakkar Heim-
dallar og Æskulýðsfylkingar-
innar eru jafn óheppilegir
leiðtogar í þessu máli. Ann-
ars vegar eru menn, sem ekki
sjá sólina fyrir Bandaríkjun-
um og myndu því fúslega
ganga lengra í þjónustúna
við þau en hagsmunir íslands
leyfðu. T. d. hefir ekki örlað
fyrir því í Mbl. í vetur, að
það sé andvígt erlendri her-
setu. Hinsvegar eru menn,
sem eru fyllstu undiiiægjur
hinnar rússnesku einræðis-
stjórnar og leggja nú aðal-
kapp á hið andlega hlutleysi,
því að þannig telja þeir hezt
að vinna fyrir rússneska mál-
staðinn. Menn geta fylgt and
legu hlutleysi af hugsjóna-
legum ástæðum, en það er
líka algengt, þegar menn
fylgja röngu máli, en þora
ekki að kannast við það, að
þeir bregða yfir sig hlutleys-
isgrímu. Þetta hefir t. d.
meirihluti útvarpsráðs gert,
(Fram.hald á 6. siðu).