Tíminn - 17.05.1949, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, þrlðjudaginn 17. mai 1949.
105. blaff
Tvær leiðir - aukinn kaupmáttur
launa, eða grunnkaupshækkun
Grein sú, sem hér fer á
eftir, birtist í seinasta
hefti Vinnunnar. Tíminn
tekur sér bessaleyfi til
þess aff birta hana í heilu
gefa glögga hugmynd um
lagi, þar sem hún mun
afstöðu verkalýðssamtak-
anna til dýrtíffar- og kaup
gjaldsmálanna.
Bæði fyrir og eftir hin
skríjslegu ólæti kommúnista
í sambandi við samþykkt Al-
þingís um aöild íslands að At
lajidshafssáttmálanum var
ekki um annað meira rætt,
ef tveir eða fleiri komu sam-
an, en það hve óskapleg dýr-
tíðin sé orðin, og hversu erf-
itt sé að láta launin hrökkva
til kaupa á brýnustu lífsnauð
synjum.
Á fundum miðstjórnar Al-
þýðusambandsins hafa þdssi
mál verið rædd all ýtarlega
og komizt að þeirri niður-
stöðu, sem raunar er opinbert
mál, að dýrtíðin er miklu
meiri og tilfinnanlegri en
verðlagsvísitalan bendir til og
að hin svokallaða „falda dýr-
tíð“ kemur raunverulega á-
takanlegast við alla laun-
þega og alveg sérstaklega við
þá, er verða að búa við upp-
sprengda húsaleigu. Það hef-
ir lengi verið á allra vitorði
að vísitalan er röng, þ. e. vísi-
talan sýnir hvergi nærri dýr-
tíðina eins og hún raunveru-
lega er, því láta mun nærri
að vísitalan ætti nú að vera
einhvers staðar milli 400—500
stig.
Hinni röngu vísitölu hafa
verkalýðsfélögin mætt með
allmikilli grunnkaupshækk-
un frá því sem var um það
leyti sem vísitálan var sett,
en gegn hinni „földu“ dýrtíð
hafa engar ráðstafanir verið
gerðar af hálfu verkalýðssam
takanna, að sú dýrtíff verði
kveffin niffur með öllu og um
leið upprætt öll sú spilling, er
þróazt hefir í skjóli hinna
ýmsu tilskipana og ráðstaf-
ana ríkisvaldsins.
Hvað skyldi t. d. það fyrir-
komulag um byggingu húsa
er hér verður lýst, hækka
byggingarkostnað um fram
það sem þyrfti að vera.
1. Aldrei er séð um það af
hálfu þess opinbera að
hægjanlegt byggingarefni
sé í landinu til bygginga
þeirra húsa, er fjárfestinga
leyfi er gefið fyrir. Af þeim
sökum tefjast byggingar
stórkostlega og verða um
10—20% dýrari en þyrfti að
vera. Vegna þessa fer einn-
ig mikil og dýr vinna í það
að leita búð úr búð að hin-
um ýmsu hlutum er var*&a
hverju sinni og að síðustu
fást þeir ekki nema á svört
um markaði, því flest *er
hægt að fá ef nóg fé er í
boði.
2. Sá, sem meistararéttindi
hefir og sér um byggingu
hússins, kemur einstöku
sinnum í sínum lúxus-bíl,
lítur eftir því að farið sé
eftir teikningum, en skiptir
sér minna af því hvort
verkið gengur vel eða illa,
en tekur fyrir sinn snúð
15% á öll greidd vinnulaun
við byggingu hússins.
Eftir Jón Sigurðsson, skrifstofustjóra
Alþýðusainbands tslands.
3. Pípulagningameistarinn
tekur 30% á kaup þeirra,
sem vinna undir hans
stjórn, málarameistarinn
eitthvað svipaö og raf-
virkjameistari 42% á kaup
sinna manna og það á
sveinskaup fyrir rafvirkja-
nemanema á 1. og 2. náms-
ári.
Álagning þessi er vegna
verkstæðiskostnaðar, en í
mörgum ef ekki flestum til-
fellum er verkstæði í einni
lítilli herbergiskytru. Þessa
spillingu á byggingarfyrir-
komulagi verður að uppræta.
Eftir því sem vinnan geng-
ur ver og launagreiðslur eru
meiri, þeim mun betri hagur
meistarans og fer þá að verða
skiljanlegur sá óskapa kostn-
aður, sem er við byggingu
húsa í Reykjavík, og um leið
það gífurlega verð á leiguhús
næði, sem margir verða við að
búa, þó ekki sé talað um
svartamarkaðshúsaleiguna.
Hvað skyldi^ það rýra tekj -
ur launþegnanna mikið að
aldrei eru til nægar skömmt-
unarvörur fyrir útgefnum
innkaupsheimildum, svo að
fjöldi fólks, sem engan tíma
eða tækifæri hefir til að
standa í biðröðum þó einhver
óvera sé seld opinberlega í
einstaka verzlun, verður að
kaupa skó og klæði bakdyra-
megin hjá kaupmönnum og
oft við uppsprengdu verði.
Áreiðanlega rýrir það tekj-
ur barnaheimilanna að aldrei
skuli fást neitt efni til fata í
verzlunum þannig, að hús-
móöirin geti sjálf saumað flík
ur á börnin og annaö er heim
ilið þarfnast, eins og var áður
fyrr, en í þess stað verður að
kaupa allt tilbúið á tvöföldu
verði, ef ekki allt að fimm-
földu verði við það sem það
þyrfti raunverulega að kosta
heimilin. Kvenkjólar sem
ekki myndu kosta nema 300—
400 kr. ef efni fengist í búð-
um og viðkomandi gæti látið
sauma þar sem henni sýndist,
kosta ekki undir 800—-900 kr.
hjá kjólaverzlunum, sem allt-
af virðast fá nóg efni til að
sauma úr, þó sjaldan sjáist
efni í vefnaðarvöruverzlun-
um. Svona mætti lengi telja
en allt er þetta til þess að
rýra tekjur launþeganna svo,
að af launum einum verður
ekki lengur lifað hér á landi,
nema kannski aðeins fyrir þá,
sem eru svo heppnir að eiga
þak yfir höfuðið, sitja í gam-
alli leigu eða búa í bröggum
leigulítið.
Þessi spilling í verzlunar-
og húsnæðismálum vilja
verkalýðssamtökin og samtök
annarra launþega gera kröfu
til að upprætt verði tafar-
laust með öllu, það getur kost
að átök, en þetta verður að
lagast.
Miðstjórn A. S. í. átti við-
ræður við ríkisstjórnina í vet
ur, en árangur varð lítill.
Þess vegna beindi miðstjórn-
in þeim tilmælum til sam-
bandsfélaganna, að þau
segðu upp samningum jafn-
skjótt og uppsagnarákvæði
leyfðu, með grunnkaupshækk
un fyrir augum, ef ekki yrði
gengið inn á þá leið, sem mið-
stjórnin teldi bezta og affara
sælasta, að auka kaupmátt
launanna með lækkun dýrtið
arinnar.
Nú þegar hafa um 20—30
félög í Reykjavík og úti á
landi sagt upp samningum og
hækkað kaup. Flest hafa að-
eins hækkað til samræmis við
önnur félög, en nokkur orðið
við tilmælum miðstjórnar og
hækkað sem rúmlega nemur
aukningu dýrtíðarinnar frá
því vísitalan var bundin.
Miðstjórnin lítur svo á að
kauphækkun sé nauðvörn
samtakanna gegn aðgerðar-
leysi valdhafanna í dýrtið-
armálum og telur aö hækkun
kaups sé aðeins skammgóður
vermir, því áframhaldandi
kapphlaup milli kaupgjalds
og verðlags á sama tíma sem
framleiðsluvörur okkar lækka
á erlendum markaði, leiði af
sér æ vaxandi vandræði og
géti ekki endað nema á einn
veg, þ. e. með algjöru hruni.
Stjórn verkalýðssamtak-
anna hefir gert kröfur sínar
um aukinn kaupmátt launa,
með lækkun dýrtíðar, og þá
einnig og sérstaklega, lækk-
un hinnar „földu dýrtíðar“
og bent á leiöir, er gætu orðið
til úrbóta.
Lengi vel var ekki sjáanlegt
að ríkisstjórninni væri alvara
með að gera nokkuð til að
verða við óskum miðstjórnar
innar, um að bæta hag laun-
þeganna, því í þá 5 mánuði
sem liðnir eru frá þvi að nú-
verandi miðstjórn A. S. í. tók
við stjórn, verkalýðssamtak-
anna, hefir ríkisstjórnin gef-
ið kost á aðeins tveimur við-
ræðufundum, þar til nú ’fyrir
rúmri viku, að viðræður hóf-
ust á ný og hafa fundir verið
haldnir daglega síðan og þá
sérstaklega um þau mál, sem
getið er hér að framan.
Hvað með þessum viðræð-
um vinnst, er ekki hægt að
segja um á þessu stigi við-
ræðnanna, en orð eru til alls
fyrst, og svo virðist sem rík-
isstjórninni sé fullkomin al-
vara um að leiöir finnist til
lagfæringar á núverandi á-
standi, og takast megi að
lækka dýrtíð án þess að til
launaskerðingar þurfi að
koma.
Hins vegar mega þessar við
ræður ekki verða um of lang-
drægar, því sannarlega er á-
standið svo alvarlegt fyrir
þjóðina sem heild, og ekki
hvað sízt fyrir alla þá, er lifa
verða af launum einum sam-
an, að fullkomin þörf er
skjótra framkvæmda, ef vel
á að fara.
í þessum, sem og öðrum
þeim málum er verkalýðs-
samtökin verða, vill mið-
stjórnin vera á verði og gera
sitt bezta, og mun vinna að
íramgangi þess sem hún tel-
ur fært og affarasælast
hverju sinni, fyrir verkalýös-
stéttir landsins og launþega.
Verði hins vegar lítill eða
(Framhald, á 6. síOuJ.
Leiðinleg en augljós prentvilla
var í Ráðarímunni um daginn, þar
sem stóð:
Eitthvert ráð ef á er talið
ekki er þá um svarið sagt
en átti auðvitað að vera tregt.
Þetta hafa vitanlega allir séð, sem
eitthvað höfðu með vísur að gera,
en villan er í sjálfu sér engu betri
fyrir því.
Gisli Jónsson frá Stóradal hefir
litið inn til mín með stökur um
tvær bækur. Fyrst eru þrjár um
Faxa:
„Fengur er í Faxa að sjá
frábær skil gerð hesti,
mættu vera minni frá
Miklabæjarpresti.
Broddi raðar, ber að rök,
byggir upp frá grunni,
Undirstaða ekki slök
er úr forneskjunni.
Verkið unnið er af dug,
um þarf niargt að geta,
maðurinn af heilum hug
hestinn kann að meta'*.
Gísli segir, að þegar hann var
ungur, hafi algengasta umræðu-
efni í baðstofunni verið bækur, er
lesnar voru upphátt, og efni þeirra
og persónur, og svo hestarnir. Hon
um þykir því engin furða, þó að
ennþá manni og manni, svo að hér
heyrist einhvern tíma staka um
lesnar bækur. Og því segir hann:
„Ásgeir finnur orðum stað
eru kynni að vonum.
Þegar hlynnir hugur að
hestaminningunum.
Ennþá get ég stundir stytt,
sterkum haldið vana.
Alltaf get ég heima hitt
horfna góðhestana.
Vantar mig að vonum dug
vel þcim yngri að kynnast,
en þeir gömlu gleðja hug,
gott er þeirra að minnast.
Hugstætt efni hressir sál,
horfinn tíma gyllir,
eitt er víst að Asgeirrsmál
ekki lestri spillir.
Þeir, sem hafa hestavit,
hljóta því að fagna
til er orðið einstætt rit
íslendingasagna.
Þegar taka vélar völd
vegi hestum banna,
sóttir verða á sagnaspjöld
söngvar snillinganna.
Framtiðin mun fagna óm
fyrri tíma manna,
sem að lögðu lífræn blóm
á leiði gæðinganna.
Þó að sumir legðust lágt
lífs að þörfum brýnum,
hásæti þeir hafa átt
hestunum á sínum.
Margan gladdi gæðingsiund,
Gotinn var hans sómi,
svo að jafnvel stund og stund
stafaði af báðum ljómi.“
Það má þatcka þessar stökur
álveg sérstaklega. Það er ekki út í
bláinn, þegar Gísli vikur að þeirri
lifsnautn og lífsfyllingu,, sem það
hefir gefið mörgum fátækum bónda
manni við erfið lífskjör, að eiga
góðan hest og njóta hans. Þar átti
hann sitt hásæti og konungdóm,
þó að hlutskiptið væri oft lágt. En
ég ætla ekki að þynna meira út
efni þessara ágætu visna, en tek
aðeins undir það að lokum, sem þar
segir, aö við fögnum því, að
til er orðið einstætt rit
íslendingasagna.
Nú var rétta stundin til þess, að
það kæmi fram.
í Alþýðublaðinu er það upplýst
um daginn, að Jón Thoroddsen
hafi kynnzt laginu við: Vorið er
komið og grundirnar gróa, í eða úr
sönglagasafni, sem kom út 18 ár-
um eftir að hann dó. Þetta segir
sá, sem ætlaði að leiðrétta þann,
sem reyndi að leiðrétta Hannes á
Horninu. Þannig kemur einn öðr-
um meiri.
Starkaður gamli.
Hjartans þakkir fyrir auðsýnda samúð við andlát og
jarðarför mannsins míns,
GUÐNA GUÐNASONAR
frá Kotmúla.
Steinunn Halldórsdóttir.
Iljartans þakkir til barna, ættingja, tengdafólks og
vina minna fyrir gjafir, blóm og heillaóskir á sjötugs-
afmæli mínu, 12. maí 1949. — Guð blessi ykkur öll.
Rósa Guffmundsdóttir
frá Patreksfirði.
Hjartans þakkir sendi ég öllum þeim, sem á einn eða
annan hátt glöddu mig á sextugsafmæli mínu, 19. apríl
síðastliðinn.
Herborg Friðriksdóttir
Syðra-Lóni.
AUGLYSIÐ I TIMANUM