Tíminn - 06.11.1949, Blaðsíða 5

239. blað
TÍMINN, sunnudaginn 6. nóvember 1949
Sunnud. 6. nóv.
Bætt framkvæmd
verzlnnarmálanna
Allt síðasta kjörtímabil
voru verzlunarmálin átaka-
mál. Frá því stjórn Stefáns
Jóhanns var mynduð og til
þessa dags hafa verzlunarmál
in verið ágreiningsmál i ríkis
stjórn og á Alþingi. Og það
var ekki síst vegna þeirra
mála, sem kosningar fóru
fram í haust.
Franjsóknarmenn hafa þá
stefnu, að almenningur eigi
að hafa rétt til að velja milli
verzlana og hafa þannig á-
hrif á það, hver umsetning
og innflutningur hverrar
verzlunar verði.
Sömuleiöis hafa Framsókn
armenn vfljað skiþta inn-
flutningnum réttlátlega milli
héraða og greiða fyrir því, að
þær vörur, sem nauðsynlegar
eru vegna veittra fjárfesting-
arleyfa, væru fluttar þangað,
sem neytandinn teldi sér hag
kvæmast.
Jafnframt þessu er það svo
stefna Framsóknarmanna að
samtök almennings fái hlut-
deild í eftirliti með gildandi
reglum og lögum um verð-
lag og verzlun og allri dul
jerði svipt af meðferð þeirra
mála.
Um þetta hefir verið barizt.
Sj álf sta/iisf lokkurinn hefir
haldið því fram, að allt væri
þetta óframkvæmanlegt og
engar leiðir finnanlegar til
að skapa réttlæti í verzlunar-
málunum aðrar en þær að
flytja inn meira af hverskon
ar neyzluvörum en fólk kæm-
ist yfir að kaupa,
Nú er gj aldeyrismálunum
þannig varið, að engar líkur
eru til þess, að hægt verði
að auka innflutning neyzlu-
vöru í heild svo að verulegu
nemi. Stefna Framsóknar-
manna er því alveg eins tíma
bær og hún hefir verið, enda
mun Framsóknarflokkurinn
enn sem fyrr stefna að því,
að inn verði fyrst og fremst
fluttar þær vörur, sem al-
menningur þarf og dreifingu
þeirra hagað sem bezt í sam
ræmi við almenna hagsmuni.
Framsóknarmenn hafa
bent á ákveðnar leiðir í þess
um málum og barizt fyrir
þeim. En þeir hafa álltaf ver
ið reiðubúnir að hlusta eftir
öðrum tillögum, sem gengju í
sömu átt, fúsir að rétta hönd
til samkomulags í þeim efn-
um. En þær tillögur hafa al-
drei komið fram.
Það er enginn efi, að þær
umbótatillögur, sem Fram-
sóknarflokkurinn beitti sér
fyrir í þessum málum, eiga
góðan þátt í kosningasigri
hans. Flokkurinn hefir því
fengið hvatningu til þess að
herða enn sóknina í þessum
málum og það því fremur,
sem almenningur i öllum
flokkum krefst þess nú. að
innflutningsmálin og verzl-
unarmálin verði tekin til
rækilegrar endurskoðunar og
stjórnarvöld þau, sem með
þessi mál fara geri þar
hreint borð hjá sér. Framsókn
arflokkurinn er enn sem fyrr
öruggur málsvari ails
ERLENT YFIRLIT:
John Boyd Orr
Eini l>«Midinn, sem hefir hlotið frifiarverð-
lann Nóbels.
Friðarverðlaun Nobels í ár I Boyd Orr tvær dætur) en hann
voru nýlega veitt skozka bónd- | féll í heimsstyrjöldinni seinni.
anum og vísindamaniiinum
John Boyd Orr. Hann er löngu
heimskunnur fyrir vísindastörf
sín í þágu landbúnaðarins og
það þótti því vel valið, er hann
var kjörinn fyrsti formaður
landbúnaðar- og matvælastofn-
unar sameinuðu þjóðanna
(FAO), en því starfi gegndi
hann um tveggja ára skeið.
Hann lét af formennskunni, er
honum þótti stofnunin gerð of
valdalítil, en hann hefir síðan
verið óþreytandi í því að berj-
ast fyrir eflingu hennar og ann-
arra alþjóðlegra samtaka. Nú
er hann t. d. formaður hreyf-
ingarinnar One World (Einn
heimur) og fleiri alþjóðlegra
samtaka. Höfuðkenning hans
er sú, að frumskilyrði fyrir
friði sé að rækta jörðina og
tryggja öllum þjóðum góða af-
komu, því að þá sé helzta deilu-
efninu útrýmt.
Grein sú, sem hér fer á eftir,
er eftir danska rithöfundinn
Anker Kirkeby og birtist hún
fyrir nokkru í „Politiken".
Kirkeby hefir verið samverka-
maður Orrs um alllangt skeið og
kann því vel að segja frá hon-
um og störfum hans. Hefst svo
grein Kirkebys:
Sannur Skoti.
Boyd Orr lávarður er fæddur
í Skotlandi og varð 69 ára gam-
all núna í september. Hann hefir
aldrei gleymt þjóðerni sínu.
Kvöld eitt í sumar, þegar þau
hjónin voru að fara upp til sín
í hótel d’Anglaterre, sagði einn
gesturinn við hann í lyftunni:
„Ég veit hverrar þjóðar þér er-
uð og þér vitið líka um mig.“ —
„Já“, svaraði sir John: „Þér er-
uð Ameríkumaður, en þér vitið
ekki hvers lenzkur ég er“. Ame •
ríkumaðurinn hélt það nú samt.
Hann væri Englendingur. Þá
brosti lávarðurinn og sagði:
„Nei. Ég er Skoti“.
í sumar kom Boyd Orr til
Kaupmannahafnar. Þegar hann
heyrði sagt að nokkrir skozkir
sekkjapípumenn frá Black
Watch Highlanders voru staddir
í borginni, spratt hann upp og
sagði með leiftrandi augum: Þar
verð ég að vera. Þeir eru frá
minni herdeild, þar sem ég er
heiðursforingi.
„Ég er venjulegur bóndi“.
Boyd Orr er læknir að mennt-
un, en sneri sér fljótt frá venju-
legum læknisstörfum að vís-
indastörfum, sem fjölluðu eink-
um um húsdýr og akuryrkju og
varð hann síðan áberandi mað-
ur í rannsóknarstofnunum
landbúnaðarins í Bretaveldi.
Hann gegndi herþjónustu í
heimsstyrjöldinni fyrri en við
ófriðarlok sneri hann sér strax
að nýjum störfum í þjónustu
friðarins.
Heima í Brechin í Skotlandi
átti hann tvö óðalssetur og þar
vann hann að rannsóknum sín-
um. Önnur jörðin átti að koma í
hlut einkasonarins (auk hans á
Nú rekur gamli maðurinn bú á
báðum jörðunum með fulltingi
ráðsmanna. En hann heldur bví
jafnan fast fram, að hann sé
„blátt áfram venjulegur bóndi“.
Ég er bara bóndi, segir hann. Og
þegar ég hitti aðra bændur á
alþjóðamótum, úr hvaða heims-
álfu sem er, af hvaða kynþætti
sem vera skal og hvað sem
stjórnmálaflokkum þeirra líður,
þá skil ég þá undir eins og þeir
skilja mig. Þar verða aldrei
vandræði. Við tölum um jörð-
ina, korntegundir. og búfjár-
kyn og kemur alltaf saman.
Þess vegna eiga þjóðirnar að
leysa hávaðasömustu vandamál
með því að menn tali blátt á-
fram saman um hversdagsleg-
ustu hluti hinnar hagnýtu,
raunhæfu lífsbaráttu. Og þá
kemur heimsfriðurinn af sjálfu
sér.
Þegar Boyd Orr var aðlaður
fyrir einu misseri, kallaði hann
sig baróninn af Brechin.
w«MPVit|WJllili?!!
Bóndinn fljúgandi.
Svo vildi til, að það kom í
minn hlut í sumar, að verða
Boyd Orr samferða í löngum
flugferðum og taka þátt í mót-
um og samkomum með honum.
Það er einn af mestu atburðum
ævi minnar. Þessari samfylgd
lauk með því, að ég elskaði hann
eins og barn elskar föður sinn í
öruggu trausti. Dagfar hans var
fullkomlega samboðið enskum
— fyrirgefið, skozkum heiðurs-
manni.
Útlit þessa manns er heims-
kunnugt. í öllum löndum vita
menn skil á þessum hörðu, veð-
urbitnu andlitsdráttum, stóra
nefinu og augabrúnunum mik-
ilúðlegu, sem slúta eins og stórt
og hélað stráþaksskegg langt
fram yfir bláu, hreinu barns-
augun.
Starfsþrek mannsins er
undravert. Allur heimurinn
kallaði á krafta hans í senn.
Hann átti að stjórna áveitunum'
í Kína og afstýra hungursneyð
í Indlandi meðan hann kæmi
fram í embætti sínu í London
og kæmi á allskonar mót víðs-
vegar um Evrópu. Auk alls ann-
ars er hann rektor háskólans í
Glasgow, og hann lét ógjarnan
undir höfuð leggjast að vera
nokkursstaðar, þar sem hann
átti að koma.
„Einn heimur“.
Síðustu árin hefir hann mjög
bundið framtíðarvonir sínar
um velferð mannkynsins við fé-
lagsskapinn „Einn heimur“, og
hugsjón hans um eitt alþjóð-
legt alheimsríki. Hann vildi að
þetta félag starfaði samhliða
Sameinuðu þjóðunum og bæri
anda þeirra og stefnu lengra
fram. í þessu tilefni fór hann
vakningarferð um Vestur-Ev-
rópu í sumar. Á hverju kvöldi
flutti hann ræðu í nýju landi á
nýju tungumáli. Þegar við hinir
vorum tilbúnir að ganga til
hvílu eftir miðnætti, var hann
John Boyd Orr.
enn sama prúðmennið. Hann
hélt alltaf sínu rólega brosi og
hafði alltaf holl ráð, vinsam-
leg svör og hughreystandi orð á
takteinum. Innsta eðli hans og
hreyfiaflið í öllu hans starfi
var, — eins og hjá Nansen — hin
mikla hjartagæzka hans.
Hrifinn af dönsku ö"krunum.
í allt sumar hefir Boyd Orr
flogið frá einu móti til annars.
Hann hafði tíma til alls og hon-
um var ómögulegt að segja nei,
þegar ungir menn báðu hann
einhvers. Einn daginn, sem
hann var í Kaupmannahöfn,
hafði konan hans elskuleg, sem
verið hefir honum mikill styrk-
ur, óskað eftir því, að ég sýndi
þeim höll Hamlets Danaprins.
Þegar ég hitti þau í veitingahús-
inu um morguninn, sagði Boyd
Orr, að af þessu gæti víst ekki
orðið, en í þess stað skyldi ég
koma með sér út að Holte. Þar
ætlaði hann að tala á sumar-
(Framhald á 7. síðu.)
Raddir nábáanna
Hjásetuyfirlýsing
Alþýðublaðsins
Alþýðublaðið heldur áfran
að skrifa um kosningarna)
og væntanlcga stjórnarmýnc
un eftir þær. Það býggfi &
sömu röngu forsendunum og
áður, að kosið hafi verið mill
Framsóknarflokksins og Sjálf
stæðisflokksins annarsvega)
og Alþýðuflokksins hinsvegar
og gengislækkunin hafi verit
aðalkosningamálið. Af þess-
um röngu forsendum dregur
það þær ályktanir, að Fram-
sóknarmenn og Sjálfstæðís
menn eigi að mynda stjórr.
og Alþýðuflokkurinn eigi aí
standa utan við.
Þeir, sem nokkuð fylgdusi
meö kosningabaráttunni, sj&
auðveldlega frásagnarskekkjc
Alþýðublaðsins. Framsóknar-
flokkurinn rauf stjórnarsam
vinnuna, en bæði Sjálfstæðih
menn og Alþýðuflokksmenr
vildu halda henni áfram
Samstaðan var því mílli Sjáli
stæðisflokksins og Ai-
þýðuflokksins en ekki á milli
Framsóknarflokksins og Sjáli
stæðisflokksins. Framsóknar-
menn rufu stjórnarsamvinn-
una ekki vegna þess, að þeii
kröfðust gegislækkunnax
heldur vegna þess að þeh
kröfðust margháttaðra ráð-
stafana í verzlunar- og hús-
næðismálum, sérstaks stör
eignaskatts og annara slíkrt
aðgerða til að koma í veg
fyrir kjaraskerðingu af völc
um þess, sem gert yrði fram
leiðslunni til hjálpar. Á slíka)
ráðstafanir vildu hinir stjöri,
arflokkarnir ekki fallast og
því rofnaði stjórnarsamvinu-
an. Það var um þennan ágreii
ing, sem var kosið, en ekk
um gengislækkunina.
Samkvæmt þessu er það
hin óréttmætasta ályktun, aí
kosningabaráttan og úrsii)
hennar, sýni að Framsóknar
menn og Sjálfstæðismeni
eigi að mynda stjórn saman
Þeir voru einmitt höfuðand
stæðingarnir í kosningabar-
áttunni og því ólíklegastir tií
samstarfs eftir kosningarnai
Það er Iíka með öllu fjar
stæð ályktun, að kosninganr
slitin sýni, að Alþýðuflokk-
urinn eigi nú að fara í íýlr,
og draga sig í hlé. Hann gal
I forustugrein Mbl. í gær
er spurt um skýringuna á því,
hversvegna kommúnistar hafi
haldið fylgi sínu í seinustu
kosningum. Mbl. svarar því
m- a. á þessa leið:
„Hún er fyrst og fremst sú,
að við íslendingar erum töluvert
fjær þeim löndum og þjóðum,
sem nú stynja undir oki hins
kommúnistiska ofbeldis og of-
stækis. Þjóðir meginlands Evr-
ópu eru í nábýli við það fólk,
sem rænt heíir verið sjálfstæði,
' persónufrelsi og lífshamingju af
fámennum ofbeldisklíkum. Þess- ., . , ., r. , ,
ar þjoðir sja vegg nágranna i J .
sinna brenna í surtarloga hins |or<^ °° hann a að \ ínna ai
því að fá þeim framfylgt, er.
mikla fjölda, sem krefst þess,
að verzlunarmálin verði tek-
in nýjum tökum.
Enn er ekki hægt að lofa
neinum öruggum endurbót-
um í framkvæmd viðskipta og
verzlunarmála. En hitt er
hins Ihægt að fullyrða, að hagstæö
kommúnistiska ofbeldis. Hundruð
þúsunda af örvingluðu fólki flýr
ógnarstjórn kommúnista í lönd-
unum austan járntjaldsins og
leitar ásjár meðal hinna lýð-
frjálsu þjóða. Þetta flóttafólk
hefir flutt með sér vitneskjuna
um ástaridið í löndum þess.
Það er vitneskjan um nálægð-
ina við þetta ástand, sem vakið
hefir viðbjóð allra frelsisunnandi
manna á hinni viðurstyggilegu
moldvörpustarfsemi kommúnista-
flokkanna í löndum þeirra. Ekk-
ert hefir t. d. átt eins ríkan þátt
í að svifta kommúnistaflokkana
í Svíþjóð, Danmörku og Noregi
fylgi þessara þjóða og einmitt
vitneskjan um örlög smáríkj-
anna við Eystrasalt, Lettlands,
Eistlands og Lithauen“.
Þessi skýring er vafalaust
rétt, svo langt, sem hún nær.
En það á vafalaust ekki
minni þátt í fylgi kommún-
_____________________________|ista hér, að fjárgróðamönn-
j unum hefir með aðstoð Sjálf-
skipun verzlunarmálanna fyr ! stæðisflokksins tekizt að
ir alþýðu landsins liggur, halda upp margháttaðri
nokkru nær eftir þann ] spillingu, sem er ákjósanleg-
kosningasigur, sem Framsókn ur jarðvegur fyrir öfgastefn-
arflokkurinn hefir unniö, urnar. Með því að uppræta
þótt enn kunni meira þurfa
að vinnast áður en því máli
er komið heilu í höfn.
hana, væri einnig unnið að
því að uppræta kommúnism-
ann.
leiðin til þess er ekki að draga
sig í hlé. Leiðin til þess er eíi.
mitt að leita samstarfs vic'
aðra flokka um að koma lof
orðunum fram.
Einn af blaðamönnum Ai
þýðublaðsins, Vilhjálmur S.
Vilhjálmsson, lýsir þannig
blaðinu í gær ástandi þvi
sem stjórn Stefáns Jöhanm
Stefánsson skilur við:
„Þjóðfélagið er maðk-
smogið. Menn tr,*a um þaí
á kaffihúsum hvernig þeii'
hafi farið að því að svíkjc
undan skatti. Það er sjálf
sagur hlutur, svona eiris ot.
að stunda heiðarlega vihnu
Vcrzlunarmálin eru í arg
asta ólagi, svartur markac
ur er með fjölda margt og
þykir engin goðgá. Hus-
bændur fá jafnvel allt i:
einu hjá verzlun sinni, Vöri
tegund, sem hvarf af mart
aðinum fyrir einu árí og
hefir ekki verið framleidc
síðan.“
Alþýðuflokkurinn fékk areu
anlega ekki umboð lija kjos
endum sínum til þess að halda
(Framhald á 6. cíðu).