Tíminn - 03.02.1950, Qupperneq 4

4
TÍMINN, föstudaginn 3. febrúar 1950
28. blaff
Frumvarpið um f járskiptin
Þann 21. jan. s.l. er birt í
Tímanum grein eftir Haf-
stein Pétursson, þar sem rætt
er um frumvarp til laga, sem
nú liggur fyrir Alþingi um
breytingu á lögum frá 1947
um varnir gegn útbreiðslu
næmra sauðfjársjúkdóma og
útrýmingu þeirra.
Við undirritaðir, sem eftir
skipun frá fyrrverandi ríkis-
stjórn undirbjuggum frum-
varp þetta, teljum okkur ekki
komast hjá því að leiðrétta
nokkrar skekkjur, sem fram
koma í grein þessari, um inni
hald frumvarpsins og skýra
það að öðru leyti frá okkar
sjónarmiði.
Þegar rætt er um frum-
varpið verður fyrst og. fremst
að gera sér ljóst, hvaða verk-
efni það var, sem okkur
nefndarmönnum var falið að
leysa af hendi- f skipunar-
bréfum okkar er tekið fram,
að okkur sé einkum ætlað aö
finna, hvaða breytingar séu
nauðsynlegar á gildandi lög-
um til þess að unnt verði af
fjárhagsástæðum að halda á-
fram fjárskiptum af fullum
hraða. Atvinnumálaráðherra
og fjármálaráðherra lýstu
því yfir í viðtölum við okkur,
að ekki væru líkur til, að
unnt yrði að leggja árlega svo
mikið fé fram úr ríkissjóði,
sem þyrfti til þessara fram-
kvæmda, að óbreyttum lög-
um og þeim áætlunum, sem
fyrir lægju. Að þessu athug-
uðu var því ekki nema um
tvær leiðir að velja fyrir
nefndina: Annað hvort að
skorast algerlega undan
þessu starfV eða benda á ein-
hverjar viðunandi leiðir til
að draga úr árlegum útgjöld-
um rikissjóðs, án þess þó að
skerða um of þá aðstoð, sem
bændur fá við fjárskiptin.
Atlms'ascmdir við grein Hafsícins Péturs-
sunar á Guiinsteinsstöðum. ",
Þær aðalbreytingar, sem
frumvarp þetta felur í sér,
frá núgildandi lögum, eru í
fáum orðum sagt þessar:
1. Ríkinu er gert að skyldu
að viðhalda varnarlínum í 4
ár eftir að fjárskipti hafa far
ið fram beggja megin við þær
og lengur, þar sem þær af-
marka garnaveikissvæði. Eft
ir lögunum eru engin föst á-
kvæði um þetta.
2. Bætur verði miðaðar við
niðurlagsverð sláturlamba á
hlutaðeigandi fjárskipta-
svæði, en ekki við kaupverð
líflamba eins og nú er eftir
gildandi lögum.
Hámark verði sett á bætur,
kr. 75.00 á bótaskylda kind.
3- Ríkissjóði er heimilað að
greiða hluta af bótunum í 5
ára vaxtalausum ríkisskulda-
bréfum, venjulegar fjárskipta
bætur að 1/5 hluta og sauð-
leysisbætur að 3/5 hlutum.
Ef þessi þrjú atriði eru at-
huguð, kemur í ljós, að það
fyrsta er eingöngu sett til að
auka öryggi við framkvæmd-
irnar, en flestir munu viður-
kenna, að það sé eitt aðal-
atriðið I þessu máli.
Um annað atriðið er það að
segja, að við álítum eðlilegra
að miða við niðurlagsverð
sláturlamba en við kaupverð
líflamba. Ástæðan er sú, að
á þann hátt eru líkur til, að
bæturnar verði meira í sam-
ræmi við það afurðatap, sem
menn verða fyrir við fjár-
skiptin.
Hámarkið kr. 75.00 á kind
er sett með tilliti til þess, að
hærra hefir ekki verið greitt
eftir núgildandi lögum. Enn-
fremur virtist okkur, að ekki
væri full ástæða til að bæt-
ur hækkuðu í hlutfalli við
brúttóafurðir af fé. Jafnvel
þó að verðlag hækki úr því,
sem nú er, er ekki þar með
sagt, að nettóarður af hverri
kind hækki. Og þar sem
krafa var gerð til nefndar-
innar um að draga úr kostn-
aði, var naumast hægt að
fara vægar í sakirnar en að
leggja til, að bæturnar stæðu
í stað.
Auðséð er, að hvorugt
þeirra atriða, sem nefnd
hafa verið hér, verka til lækk
unar á útgjöldum ríkissjóðs,
miðað við undanfarin ár, eða
þær áætlanir, sem fyrir liggja.
Hámarkið aðeins varnar því,
að útgjöldin hækki á bóta-
skylda kind-
Kemur þá að þriðja atrið-
inu, heimild til að greiða
hluta af bótunum í skulda-
bréfum. Er þar bent á leið
til að draga úr árlegum út-
gjöldum ríkissjóðs og færa
kstnaðinn á þann hátt yfir
lengra timabil. Miðað við
fjárhag ríkissjóðs og horfur í
fjármálum yfirleitt, virtist
okkur ekki um annað að gera
en benda á þessa leið. Um
það má deila, hversu mikinn
hluta bótanna ætti að heim-
ila að greiða í skuldabréfum,
en til þess að lækka árleg út-
gjöld ríkissjóðs verulega,
varð það að vera allstór hluti
heildarbótanna.
Það, sem Hafsteinn geng-
ur alveg fram hjá 1 grein
sinni er það, í hvaða tilgangi
nefndinni var falið að starfa.
En tilgangurinn var, eins og
áður segir, að benda á leiðir
til að hægt væri að halda á-
fram fjárskiptum af fullum
hraða, án þess að rikissjóði
yrði um megn að standa und
ir árlegum kostnaði við þau.
Auk þess fer H. P. ekki rétt
með efni frumvarpsins í sum
um atriðum.
1. Hann segir, að breyting
á hámarkinu úr kr. 7500 á
kind gæti orðið til þess, að
bændur fái aldrei fullar bæt-
ur, samkvæmt útreikningi.
Heimild til að breyta hámark
inu er eingöngu sett til þess,
að hægt væri að hækka bæt-
ur úr kr. 75.00, ef miklar verð
breytingar ættu sér stað til
hækkunar. Samkvæmt frum-
varpinu getur greiðslan ekki
farið niður fyrir kr. 75.00 á
kind, nema verðlag lækki svo,
að hálft lambsverð sé metið
lægra en þeirri upphæð nem-
ur.
2. Á einum stað 1 greininni
segir Hafsteinn orðrétt:
„Bóndi, sem er sauðlaus, fær
því engan stuðning næsta
hayst eftir niðurskurðinn,
þegar hann hefir ekkert inn-
legg til þess að greiða með
framfæri liðna ársins og þarf
að greiða fyrir nýjan bú-
stofn“.
Hér skeikar miklu. Einmitt
næsta haust eftir niðurskurð
eru fyrri bæturnar greiddar
til þeirra, sem eru sauðlausir-
Samkvæmt frumvarpinu
minnst 80% i peningum og
mest 20% í skuldabréfum, en
það er sama haust og lömb
eru keypt, eftir eins árs sauð-
Ieysi. En út af þessum mis-
skilningi skal tekið fram, að
í frumvarpinu eru engar
breytingar frá lögunúm -váfð
andi þann tíma, sem baátur
eiga að greiðast. Venjulegár
fjárskiptabætur á að greiða
einu ári eftir niðurskutð og
sauðleysisbætur tveim árum
eftir niðurskurð. Þarinig hef-
ir þetta setíð verið. En þar
sem ákvæði í núgildandi lcg-
um eru óglögg um það, hvort
fyrri eða síðari bæturnar
skuli teljast sauðleysisbætur,
þótti ástæða til að skilgreina
nánar í frumvarpinu, að síð-
ari bæturnar teljast sauðleys
isbætur.
3. Þá álítur Hafsteinn, að
skuldabréfin, sem gert er ráð
fyrir að verði vaxtalaus,
muni ekki seljanleg nema á
50% miðað við nafnverð.
Þetta er auðvitað sagt alveg
út í bláinn. Þess ber að gæta,
að bréfin á að greiða að fullu
eftir 5 ár frá útgáfudegi.
Gegnir því allt öðru máli með
sölugildi þeirra en skulda-
bréfa, sem e.t.v. eru til 20 eða
jafnvel 40 ára. Mestar líkur
eru því til, að bréfin verði
tekin til tryggingar skuldum,
ef á þarf að halda og ekki
verði um annað en vaxtatap-
ið að ræða.
En það skal viðurkennt, að
jafnvel þó að bréfin séu ekki
til lengri tíma en 5 ára, er
ákvæðið um að þau verði
vaxtalaus óaðgengilegt fyrir
bændur og reyndar eina at-
riðið í frumvarpinu, sem bein
línis rýrir rétt þeirra frá því,
sem verið hefir.
Þá er rétt að skýra frá á-
stæðum fyrir þvi, að við töld-
um eðlilegt að ákvæði frum-
varpsins næðu einnig til
þeirra fjárskiptasvæða, sem
lokið hafa niðurskurði, en
eiga ógreiddar bætur að öllu
eða einhverju leyti.
Fyrst er það, að á árinu
1950 er samkvæmt áætlun
þunginn á ríkissjóði við fram
kvæmdir þessar (þ. e. Sauð-
fjárveikivarnirnar) allra
mestur, eða alls yfir 7 millj-
ónir króna. Er því mest þörf-
in á að lækka þau útgjöld í
bili og nota skuldabréfaleið-
ina þegar í sambandi við
greiðslur á því ári. Auk þess
mælir öll sanngirni með því,
að sömu ákvæði verði látin
ná til allra, sem ógreiddar
bætur eiga. Hitt vildum við
ekki leggja til, að þau tækju
einungis til þeirra héraða,
sem ekki hafa enn fengið
fjárskipti staðfest, allra sízt
sökum þess, að þannig vill til,
að þau svæði hafa lengst bú-
ið við veikina og goldið mest
afhroð- Þá hefði og áhrif
skuldabréfaleiðarinnar til
lækkunar á árleg útgjöld rík-
issjóðs verkað minna í heild
og ekki einmitt þegar þörfin
virtist mest, þ. e. á árinu
1950.
Hvort hér yrði um brigð frá
hendi ríkisins að ræða, við
þá fjáreigendur, sem sam-
þykkt hafa fjárskipti, skal
ekki deilt um. Hitt má benda
á, að ákvæði ýmsra lagasetn-
inga, s. s. laga um kreppu-
lán, skuldaskil, húsaleigu o.
fl., takmarka ótvíræðan rétt
einstaklinga í miklu þýðing-
íF.amli. á 6. síBu.)
EG ITEPI GRÐIÐ ÞESS VAR,
að ýtnsum fi'nnst furðu gegná, að
brak ur vélskipinu Helga .skyldl
reka vestur á Rauðasandi óg
Barðaströnd. Það er. því ekki úr'
vegi að géta. þess. að fyrir' heíir
komið, að flöskupóstur,. sem Vest-
mannaeyingar ’tetiuðu að senda
Up’p á Landeyjasand, hafi haldið
-sjff vestur fyrir 'Reykjanes og -ekki
tekið land fyrr en á Rauðasandi.
Hafstraumar liggja yfirleitt vest-
ur með suðurströnd landsins frá
Vestmannaeyjum og siðan norður
með landi og oft er vesturfallið svo
hart, að rekinn berst fyrir Snæ-
fellsnes, en síðan tekur straumur
hann inn í Breiðafjörðinn. Á
Rauðasandi hefir löngum rekið
ýmislegt, sem kemur þessa leið, þó
að ekki sé um mikinn viðarreka að
ræða á seinni árum.
HÁS FÆR HÉR LÍNU og er bréf
ið undirskrifað Ál. Engu þarf ég
við það að bæta. en vil gjarnan
koma því að, sem ég hefi nú fyrir
satt, að allar þjóðir hafi byrjað
þessa öld 1. janúar 1901 nema Þjóð
verjar og Svíar. En bréfið er svo:
„MÉR ÞÓTTI GAMAN að lesa
bréfið frá Hás í Baðstofuhjalinu á
þriðjudaginn. Hann gerir sér svo
mikið far um að leggja mál sitt
ljóst fyrir. Ágjet er samlíking hans,
þar sem hann líkir tímanum við
línu, sem sífelit lengist, og ára-
mótunum við punkta. sem mark-
aðir eru á linuna. Hann lætur lin-
Una hefjast við punkt, sem hann
nefnir núll. „Þegar eitt ár er lið-
ið, kemur annar punktur; hann
köllum við áramótin eitt“, segir
Hás. Af því leiðir aftur, að þegar
10 ár eru liðin, kemur punktur,
sem heitir áramótin 10, og þegar
100 ár eru liðin, kemur punktur,
sem heitir áramótin 100. Hás seg-
ir lika sjálfur: „Þegar ég tala hér
um ákveðin áramót, þá táknar það
þann punktinn, þar sem þeim á-
bveðna árafjölda er náð“, það er
. sv.o niörg ár eru liðin frá upphafi
.iímatalsins,
í PULLU SAMRÆMI við þetta
-áe^ir ÍHás: „Við punktinn, sem við
köllmn áramótin 1950, eru 1950 ár
lið'in' 'ög þar með hálfnuð tuttug-
asta öidin“. En hitt er svo alger-
legá rangt hjá honum, að áramót-
in 1950 (samkvæmt reglu hans)
hafi verið siðustu áramót (áramót-
in 1949—1950 eftir venjulegu máli),
heldur verða það næstu áramót
(áramótin 1950—1951), þegar árinu
1950 er lokið og 1950 ár liðin frá
1 upphafi tímatalsins. Þetta getur
hver maður talið sjálfur. Mér sýn-
ist, að Hás færi óhrekjandi rök að
því, að tuttugasta öldin sé ekkl
hálfnuð fyrr en við næstu áramót,
enda er það rétt“. m
SVO ER HÉRNA viðaukinn við
bréf Refs bónda. Þar sjáum við,
hvað hann raulaði um pennastrik-
ið áður en honum bárust um það
heilar visur í Tímanum:
Oft við loforð ótrauður,
öll þó hafi svikið.
Ekki kemur Ólafur
enn með pennastrikið.
Hrekki fremur, hálfdanskur
hælist ennþá mikið.
Ekki kemur Ólafur
enn með pennastrikið.
Fyrir tildur tómt og glys
tæmdist sjóður þungur.
Innstæðunum erlendis
eyddi Tólffótungur.
Gengislækkun lýðir fá,
leitt þó flestum þyki.
Þessar verða efndir á
Ólafs pennastriki.
Þakka ég svo þeim, sem til máls
hafa tekið.
Starkaður gamli.
Hjartans þakkir til sveitunga okkar, frænda og vina
nær og fjær, sem auðsýndu okkur samúð og hjálp viff
andlát og jarðarför
RUNÓLFS ÞORBERGSSONAR,
fyrrv. bónda á Skáldabúðum,
og svo minningargjafir. Þetta þökkum við allt af alhug.
Vandamenn.
GÚD BÚKAKAUP
Úrvalsbækur, sem áður kostuöu 50—60 krónur fást
nú fyrir kr. 25,00. Bækurnar eru þessar:
Þeir gerðu garðinn frægan 1—2 bindi
og Dáðir voru drýgðar
Sendist í pósthólf 1044..
Undirrit.....óskar eftir að fá sendar í póstkröfu.
Dáffir voru drýgðar. fyrir samtals kr. 25,00
Þeir gerðu garðinn frægan + burðargjald

Nafn
Heimili
Póststöff
TÍMANUM. - ÁSKRIFTAStMI 2323,
GERIST ASKIUFEADLR AD