Tíminn - 14.04.1950, Qupperneq 5

81. blað
TÍMINN, föstudaginn 14. apríl 1950
5
Fösíutl. 14. apríl
*
Abyrgðarleysi
„verkalýðsflokk-
anna”
Afleiðingar dýrtíðar- og
verðbólgustefnunnar, sem
fylgt hefir verið síðan 1942,
eru nú að koma í ljós. Til að
tryggja rekstur útflutnings-
framleiðslunnar og afstýra
halla á ríkisrekstrinum hefir
orðið að ráðast í stórfellda
gengislækkun og framleng-
ingu nær allra dýrtíðarskatt-
anna. Samt er enn hvergi
nærri víst, að þessar ráðstaf-
anir nægi til að fullnægja áð-
urnefndum markmiðum.
Öllum heilskyggnum mönn
um mátti alltaf vera ljóst,
að svona hlaut það að fara.
Afleiðingin af því að hækka
framleiðslukostnaðinn svo
gífurlega, að útflutnings-
framleiðslan þurfti milljóna-
tuga framlög úr ríkissjóði
meðan verðlagið á afurðum
hennar var hæst, gat ekki
orðið önnur en þessi, þegar
matvælaskorturinn í heim-
inum minnkaði og verðlagið
færðist aftur í eðlilegt horf.
Á þetta bentu Framsóknar-
menn jafnan, þótt aðvcrun
þeirra væri engu skeytt.
Hin gífurlega hækkun fram
leiðslukostnaðarins er ekki
eina syndin frá síðari árum.
Ríkisbáknið hefir verið auk-
ið gífurlega og sett mörg út-
gjaldafrek löggjöf. Hinn
mikli gróði, sem safnaðist á
stríðsárunum, hefir ýmist far
ið í súginn eða farið til þess
að vanskapa atvinnurekstur-
inn. Hin svokallaða nýsköp-
un varð sannkölluð vanskcp-
un, sem blasir nú m. a. við
augum í óeðlilega mörgum
frystihúsum og síldarverk-
smiðjum meðan ekki hefir
verið hafist handa um jafn
nauðsynlegar framkvæmdir
Og framhaldsvirkjun Sogsins
ög Laxár og byggingu áburð-
arverksmiðju.
Það voru Sjálfgtæðisflokk-
urinn og „verkalýðsflokkarn-
ir“ svo nefndu, er stóðu sam-
an um verðbólgustefnu und-
anfarinna ára og eiga því
mestan þátt i því, hvernig
komið er. Það breytir ekki
neitt þessari staðreynd, þótt
„verkalýðsflokkarnir“ vilji
nú hvergi nærri koma, er af-
leiðingarnar af verkum þeirra
dynja yfir.
Ef „verkalýðsflokkarnir"
hefðu viljað mæta afleiðing-
um gerða sinna á ábyrgan
hátt og gæta jafnframt hags
muna umbjóðenda sinna,
hefðu þeir nú átt að haga
stefnu sinni og starfi á þann
veg, að þeir gætu orðið þátt-
takendur í því viðreisnar-
verki, sem nauðsynlegt var að
hefja, ef ekki átti algert at-
vinnuleysi og örbirgð að
sækja verkalýðinn heim.
Með þessu móti hefðu þeir
bezt átt að geta tryggt hags-
muni verkalýðsins.
Slíkt hefir hinsvegar ekki
hvarflað að þessum flokkum.
Fyrsta verk Alþýðuflokksins
eftir að hann sá, að gengis-
lækkun var óumflýjanleg,
var að lýsa yfir því, að hann
ERLENT YFIRLIT:
Hagnýting kjarnorkunnar
Bandaríkjameim vinna kappsamlega að
|iví að bcizla kjariiorkuna í bjónustu
atviimuvegaiiiia.
Af hálfu Bandaríkjamanna er
nú unnið kappsamlega að því að
beizla kjarnorkuna á þann veg,
að hægt sé að nýta hana í þjón-
ustu atvinnuveganna. Athuganir
og rannsóknir, sem beinast að
þessu, ná yfir flest svið atvinnu-
veganna. Þær beinast engan veginn
eingöngu að því, hvernig nota
megi kjarnorkuna til að knýja stór
ar vélar, heldur engu síður að verk
efnum eins og þeim, hvort hægt sé
að hafa áhrif á jurtagróður með
kjarnorkugeislunum. Athuganir á
því sviði eru taldar allvel á veg
komnar.
Hér fer á eftir grein um þessi
mál, er nýlega birtist í danska
blaðinu „Information":
KJARNORKUIÐNAÐUR Banda-
ríkjanna er orðinn stóriðnaður á
amerískan mælikvarða, samkvæmt
því, sem timaritið US News and
World Report segir. Tilkostnaður
þetta ár mun verða nálega millj-
arður dollara og greiðir ríkissjóð-
ur 900 milljónir dollara af því.
Mikið af þessu fé rennur til
sprengjurannsókna, sem gerðar
eru í tilraunastöðvunum í Chicago
og Los Alamos, kjarnorkuborginni
í New Mexikó. Jafnframt þessu
heldur framleiðsla kjarnorku-
sprengja áfram og verður meiri
en nokkkru sinni fyrr.
En mestur áhugi beinist þó að
notkun kjarnorku til friðsamlegra
starfa. í bænum Scheneetady í
New York fylki er í ráði að byrja
innan fárra ára byggingu verk-
smiðju, sem framleiði rafstöðvar,
sem knúðar verði kjarnorku i stað
olíu. Svipaða verksmiðju á að reisa
langt inni í fjallafylkinu Idaho.
NÝLEGA VAR það opinberlega
tilkynnt, að unnið er að því að
smíða kjarnorkuknúinn kafbát í
einni af skipasmíðastöðvum Banda
ríkjanna. Vitanlegt er, að fyrir-
tæki eitt í Chicago er i þann veg-
inn að sýna líkan af kjarnorku-
vél, sem ætluð er til að knýja
skip og þar á meðal kafbáta. Það
virðist ekki framar vera neitt
vandamál að fá slíkar vélar til að
vinna. Allt er það orðið hugsað, þó
að það sé ekki fyllilega komið í
framkvæmd ennþá. En ef ekkert
óvænt kemur hér til og truflar, er
gert ráð fyrir því, að kjarnorku-
vélin verði til að ári liðnu.
Jafnframt er nú unnið að því að
smíða flugvélahreyfil, sem væri
knúinn með kjarnorku. Herstjórn-
in sækir það fast, því að ef það
heppnaðist, gætu hinar stóru
sprengjuflugvélar flogið hiklaust
án tillits til þess, hvað mikið elds-
neyti þær gætu borið. Þær gætu
haldizt takmarkalausan tíma á
lofti þess vegna. Hinsvegar virðist
það vera miklu örðugra að gera
kjarnorkuhreyfil fyrir flugvélar en
skip. Að minnsta kosti liggja ekki
ennþá fyrir neinar áætlanir um
það, hvað það muni taka langan
tíma að smíða þá vél.
VÍSINDAMENN og • verkfræð-
ingar í Ameríku fást við fleira. Þeir
reyna að smíða vél, sem framleiði
kjarnorku sjálf, jafnframt því, sem
hún er knúin kjarnorku. Það væri
einskonar eilífðarvél. . Fræðilega
séð ætti þetta að geta heppnast.
Ætlunin er, að vélin noti nokkuð
af geislavirkjuninni til að safna
efnum, sem ekki eru geislavirk, svo
að þau geti verið „eldsneyti" henn
ar. Blaðið væntir þess, að ríkis-
stjórnin láti byggja slíka vél á
næsta ári, væntanlega í sambandi
við verksmiðjuna í Idaho. Þannig
ætti hún að verða orkuver kjarn-
orkuiðnaðarins, orkuver, sém get-
ur starfað óendanlega, eins og
vatnsstöðvar framleiða rafmagn
látlaust.
Þess verður líka gætt, að kjarn-
orkuiðnaðinn skorti ekki hráefni.
Úran vantar ekki í Ameríku og á
síðustu árum hafa verið byggðar
Vinnudeilur og
kaupgjaldssamn-
ingar
Það er viðurkennt í öllum
lýðræðisríkjum, að verka-
mönnum beri að hafa verk-
fallsrétt. En á sama hátt og
hann er verkamönnum nauð
synlegur, er það nauðsynlegt
þjóðfélaginu, að honum sé
ekki misbeitt. Verkamenn
eiga því ekki og mega ekki
beita honum nema í ítrustu
nauðsyn.
Því er ekki að neita, að hér
á landi er verkfallsréttinum
oft og tíðum beitt þannig, að
þjóðfélaginu stafar fullur
háski af og ekki sízt verka-
lýðnum sjálfum. Litlir hópar
leiða það'. Samtímis því hefir úran fagmanna geta gert verkfall
námum fjölgað um helming og vegna óhóflegra kaupkrafna,
starfsmannatala þeirra fjórfaldast. J leitt með því stöðvun yfir
I stórar atvinnugreinar og
gert fjölmarga menn atvinnu
lausa. Þegar þannig er kom-
Ðavid Lilienthal,
er til skamms tíma var formaður
kjarnorkunefndar Bandaríkjanna.
sex nýjar verksmiðjur til að fram-
ÞAÐ ER ALITAMAL í Banda-
ríkjunum, hvað lengi ríkið eigi eitt
að annast kjarnorkuiðnaðinn eða er I>eiting verkfallsréttar
væri eiginlega búinn að.
draga sig út úr stjórnmálumj
og ætlaði ekki að taka þátt
í neinni ríkisstjórn, hver sem
stefna hennar yrði. ítrekaðar
tilraunir Framsóknarflokks-
ins um að fá Alþýðuflokkinn
til samstarfs báru því engan
árangur og breytti það engu,
þótt honum væri gefinn kost
ur á að ráða stefnunni, ef
hann gæti bent á aðra far-
sælli leið en gengislækkun.
Fyrir honum vakti ekkert ann
að en að draga sig í hlé og
standa utan við, meðan af-
leiðingarnar af sameiginlegri
óstjórn „verkalýðsflokkanna“
og ihaldsins gengu yfir.
Kommúnistar höguðu sér á
svipaða leið með því að taka
upp enn ábyrgðarlausari yf-
irboðsstefnu og meiri Moskvu
dýrkun en nokkru sinni fyrr.
Það, sem vakir fyrir þess-
úm flokkum, er næsta greini
legt. Þeir gera sér vonir um
að geta hagnast pólitískt á
því að vera ábyrgðarlausir í
stjórnarandstöðu meðan erf-
iðleikarnir dynja yfir. Þess-
vegna stunda þeir nú aðeins
yfirboð, en forðast öll ábyrg
vinnubrögð.
En vilja íslenzkir verka-
menn láta flokkana, sem
kenna sig við þá, vinna á
þennan veg? Hefði það ekki
mælst betur fyrir hjá þeim,
að þessir flokkar hefðu nú
tekið upp ábyrg vinnubrögð
og ábyrga stefnu og þannig
getað átt samleið með þeim,
sem vildu leysa málin á sem
haganlegastan hátt fyrir al-
þýðuna?
Framsóknarflokkurinn hef
ir ekki kosið að fylgja for-
dæmi „verkalýðsflokkanna",
þótt honum beri sízt að reyna
að bæta fyrir mistök und-
anfarinna ára. Framsókn-
arflokkurinn metur það
meira að reyna með stjórn-
arþátttökunni að tryggja
hagsmuni umbjóðenda sinna
en að halda uppi ábyrgðar
lausri stjórnarandstöðu í
þeirri von, að hún sé vinsæl
á erfiðum tímum. Hlutverk
hans verður hinsvegar stór
um erfiðara vegna þess, að
„verkalýðsflokkarnir“ hafa
skorizt úr leik. Það munu
líka margir liðsmenn þeirra
skilja og því kann svo að
fara, að hin ábyrgðarlausa
afstaða þeirra reynist ekki
jafn vinsæl og þeir gera sér
nú vonir um.
ins komin út í öfgar og bitn-
ar oft sárast á þeim, sem
hann á að vera til hagsbóta.
í þessu sambandi er vert
að gefa gaum þeirri tilhögun,
sem höfð er á þessum mál-
um í Danmörku og komist hef
ir á með frjálsu samkomu-
lagi hlutaðeigandi aðila.
Danska tilhögunin er í höf-
uðatriðum sú, að Alþýðusam-
band Danmerkur gerir í einu
heildarsamning fyrir nær öll
fagfélögin eða fagsambönd-
in, sem í því eru. Nýlega eru
t. d. afstaðnir kaupsamning-
ar í Danmörku og samdi Al-
þýðusambandið þá fyrir um
60 fagsambönd í einu eða
nær alla stéttahópana, sem
eru innan vébanda þess.
Miðlunar tillö gur sáttasem j -
ara voru látnar ganga undir
atkvæðagreiðslu í öllum fé-
lögunum í einu og voru úrslit
heildaratkvæðagreiðslunnar
látin skera úr. Margir stétta-
hóparnir höfnuðu miðlunar-
tillögunum, eins og járnsmið
forystu jm hækkun tolla og ir> múrarar, trésmiðir, kvnd-
arar, prentarar og bókbind-
arar, en stórum fleiri guldu
henni þó samþykki og þar
hvenær eigi að gefa hann frjálsan
almennt. Eins og sakir standa eru
naumast skiptar skoðanir um það,
að öll kjarnorkuframleiðsla eigi að
vera háð eftirliti ríkisvaldsins, og
svo eigi það að verða. Þetta álit
byggist ekki sízt á njósnarahætt-
unni og almennu viðhorfi til ör-
yggismála. Þrátt fyrir það hefir
David Lilienthal, sem er nýhættur
ur formennsku í kjarnorkunefnd-
inni, varpað fram þeirri spurn-
ingu, hvort ekki muni vera bezt
að gefa almennum iðnaði frjálst
svið til að hagnýta kjarnorkuna,
sem ef til vill verði bráðlega sam-
keppnisfær við kol og olíu. Hann
bendir á það í þessu sambandi, að
hergagnaframleiðsla verði fram-
(Framhald á 6. slðu.)
Raddir nábúanna
Mbl. minnist á afstöðu Al-
þýðuflokksins í forustugrein
í gær og segir m. a.:
„Alþýðuflokkurinn, sem hafði
skatta, ætlar nú að ærast, þegar
sumar álögur hans eru fram-
lengdar, en aðrar felldar niður
eða lækkaðar. Alþýðublaðið, sem
lofsöng gengislækkun þá, sem1 á meðal daglaunamenn, sem
flokksmenn þess í Bretlandi j eru langf jölmennasta stéttin
framkvæmdu, gerir nú hróp að í sambandinu. Þar sem miðl-
þeim flokkum á Islandi, sem
breytt hafa gengi íslenzkrar
krónu og telur þá seka um til-
ræði við alla launþega.
Fyrirlitningin fyrir dómgreind
og heilbrigðri skynsemi almenn-
ings hefir e.t.v. aldrei komið eins
greinilega fram og einmitt í þess-
um málflutningi Alþýðuflokksins.
Það er ekki ein báran stök hjá
þessum flokki. Á s.l. hausti lýsti
formaður hans því yfir eftir
kosningaósigurinn, að flokkurinn
hefði ákveðið að draga sig út úr
pólitík, fara í fýlu vegna þess,
að hann fékk ekki nógu mörg
atkvæði. Ekki var þetta karl-
mannlega mælt. En við þetta
bætist svo það einstaka ólán
flokksins að byggja vonir sínar
um endurreisn á kapphlaupi við
kommúnista um ábyrgðarleysi og
skrum. Alþýðuflokkurinn má
vera þess fullviss, að þeirrar end
urreisnar verður langt að bíða“.
Vissulega ætti Alþýðuflokk
urinn að hafa reynt það, að
kapphlaupið við kommúnista
er ekki sigurvænlegt. Það hef
ir gert gæfumun jafnaðar-
manna hér og í nágranna-
löndunum, að þeir fyrrnefndu
hafa keppt við kommúnista
í ábyrgðarleysinu, en hinir
síðarnefndu hafa risið gegii
yfirboðum kommúnista.
unartillagan hlaut þannig
meirihluta atkvæða, gekk
Alþýðusambandið frá kaup-
samningum fyrir öll félögin
á grundvelli hennar, þótt all
mörg félögin væru andvíg
því.
Ef þessi skipan væri ekki
á í Danmörku, væru nú mörg
verkalýðsfélög þar í verkföll-
um, en í stað þess hefir nú
verið tryggður þar vinnufrið-
ur til tveggja ára.
Reynslan hefir sannað
dönskum verkamönnum, að
þessi skipan er þeim heppileg,
þótt fljótt á litið kunni hún
að reynast óhagstæð fyrir
smáfélögin. En það eru ein-
mitt tíð verkföll þeirra, sem
geta verið hættulegust fyrir
heildina og skaðlegust verka-
lýðnum sjálfum.
Réttlát beiting verkfalls-
réttarins er svo mikilvæg, að
setja þarf fastar skorður því
til tryggingar. Danska for-
dæmið virðist þar mjög til
fyrirmyndar. Það þarf að
komast á sú tilliögun, að fé-
lögin semji samtímis, svo að
ekki standi sifellt yfir kaup-
(Framhald á 6. slðu.)