Tíminn - 04.05.1950, Page 3

96. blað
TÍMINN, fimmtudaginn 4. maí 1950
3

íslendingai bættir
Níræður: Séra Þorvaldur Jakobsson
frá Sauðlauksdal
Elzti prestvígður maður
hér á landi, séra Þorvaldur
Jakobsson frá Sauðlauksdal,
er níræður í dag.
Séra Þorvaldur er fæddur
á Staðarbakka í Miðfirði.
Foreldrar hans voru séra
Jakob Finnbogason, síðast
prestur í Steinnesi, og mið-
kona hans, Þuríður Þorvalds
dóttir, prófasts og sálma-
skálds í Holti undir Eyjafjöll-
um, Böðvarssonar. Eru ættir
foreldra séra Þorvalds Jak-
obssonar alkunnar, einkum
móðurættin, sem er Högna-
ætt (Högna prófasts, „presta
föður“) og Bólstaðarhlíðar-
ætt. Frændgarður sá, hinn
mikli, bæði á liðnum og líð-
andi tíma, sem umlykur séra
Þorvald, er skipaður fjclda
nafnkunnra manna.
Séra Þorvaldur er heitinn
eltir afa sínum. Er hann hið
eina barnabarn hans, sém nú
er á lífi. í þessum mánuði eru
liöin 192 ár, síðan er Þorvald-
ui prófastur í Holti fæddist.
Eiu því náin tengsl vor við
lóngu horfna tíma, þar sem
enn er á lífi meðal vor dótt-
ursonur manns, er fæddist
laust eftir miðja 18. öld. En
uin leið megum vér minnast
þess, að skjótlega koma nýj-
ar kynslóðir til sögu, þvi að
nú er einnig tekinn að vaxa
upp sjötti ættliður frá séra
Þorvaldi Böðvarssyni.
Æviatriði séra Þorvalds
Jakobssonar verða ekki rak-
in hér ítarlega, heldur aðeins
getið hinna helztu, i stuttu
máli. Móðir hans lézt, er hann
var sex ára, en föður sinn
niissti hann sjö árum síðar.
Stúdentsprófi lauk hann
1881, en embættisprófi við
prestaskólann tveimur árum
siðar. Hann var vígður til
Staðarprestakalls í Grunna-
vík 16. sept. 1883, fékk Briáns
læk árið eftir, en Sauðlauks-
dal 1896, og þar gegndi hann
þjónustu, unz hann lét af
prestsskap 1920. Gerðist
hann þá kennari við gagn-
fræðaskólann í Flensborg í
Hafnarfirði og gegndi því
starfi um 13 ára skeið (1921
—34). Heima í héraði.fyrir
vestan voru séra Þorvaldi fal
in mörg trúnaðarstörf. Amts-
ráðsmaður var hann um
skeið, meðan sú skipan hélzt,
sýslunefndarmaður um þriðj
ung aldar, lengi í hrepps-
nefnd, frumkvöðull að stofn-
un pöntunarfélags o. s. frv.
Var hann jafnan forvígismað
ur allra framfaramála í hér-
aði.
Það tímabil, er séra Þorvald
ur gegndi prestsstörfum, er
nú þegar.langt að baki; þeir,
sem nú eru innan við fertugt,
muna það lítt eða ekki. Marg
ir munu þeir og vera, þótt
eldri séu, sem ekki gera sér
ljóst, hversu mikilvægt það
var fyrir byggðir lands vors
á þeim tímum, er gáfaðir og
vel menntir prestar tóku sér
þar bólfestu, gerðust leiðtog-
ar í andlegum og veraldleg-
um efnum. lifðu við svipuð
kjör og sóknarbörn þeirra,
en höfðu í kyrrþey pað mark
fyrir augum í starfi sínu að
hefja líf síns fólks til hærra
vegs, efla trú og dyggðir,
framtak og menningu, og
létu eigi æðrast, þótt hægur
væri skriðurinn í framfara-
áttina. Séra Þorvaldur Jak-
obsson var einn meðal hinna
gáfuðu og traustu manna í
prestastétt á kvöldi fyrri ald-
ar og morgni vorrar aldar, er
helguðu þjóð sinni beztu
starfsár sín á þann veg, sem
nú var vikið að. Á þeim ár-
um, meðan þjóð vor enn fús
á að „hlýða klerki í kór og
stól“, eins og hana einnig
hungraði eftir fræðslu og
menntun, þá barst vítt um
land orðstír mætra klerka,
allt eins fyrir því, þótt þeir
væru kyrrlátir menn og laus-
ir við yfirlæti í ytri háttum.
Ég, sem þetta rita, átti mína
æskudvöl svo fjarri séra Þor-
valdi, að þar skildu margir
firðir og fjallgarðar, og marg
ar byggðir voru á milli. En
tíigi að síður er mér í glöggu
minni, að ég heyrði hans þá
oft getið og ávallt á sama
veg, sem eins hinna mætustu
klerka, er fólk hafði spurnir
ai’. Síðan hefi ég kynnzt ýms
um, er verið hafa sóknarbörn
og sýslungar séra Þorvalds,
og loks hefi ég um tvö und-
anfarin ár átt því láni að
fagna að kynnast honum
sjálfum persónulega. Hefi ég
þann veg fengið sannreynt,
að eins og almannarómur
nyrðra og vestra var samur
við sig í dómum um séra Þor-
vald, eins hefir hann í því
efni verið sannleikans meg-
in. Hefir mér verið það mik-
ið gleðiefni að fá nú á efri
árum mínum staðfest .„aug-
liti til auglitis“, sannindi
þess, er ég i æsku sá „svo
sem í skuggsjá í óljósri
mynd“.
Séra Þorvaldur hlaut
menntun sína á kyrrðartím-
um fyrri aldar. Á efri árum
settist hann í kennarastól
meðal hinnar ungu kynslóð-
ar og gegndi þar starfi við
mikinn orðstír, nokkuð á
annan tug ára. Síðari árin
hefir hann dvalið hér í bæn-
um hjá börnum sínum, á
Öldugötu 55, og að sjálfsögðu
dregið sig í hlé frá störfum
utan heimilis. En „andinn
(Framhald á 7. síðu.)
Með Hvassafelli til Ítalíu:
íslenzk páskahátíð á Miðjarðarhaftnu
Þó að flestir íslendingar 1
yngri kynslóðarinnar kjósi
helzt að halda páskahátíðina
upp um fjöll og fyrnindi
heima á sögueynni og njóta
þess. er mjöllin skefst und-
an skíðaröndunum, þá eru
það samt ekki svo fáir land-
ar, sem halda páskana hátið
lega undir suðrænni sól, með
al annars í löndum við Mið-
jarðarhafið. Hitt verður að
teljast óvenjulegt, þegar pásk
arnir eru haldnir hátíðlegir
á ísL heimili suður á Mið-
jarðarhafinu bláa. En þann-
ig var það að þessu sinni á
Hvassafelli. Páskarnir voru
haldnir á Miðjarðarhafi og
voru þó eins íslenzkir og pásk
ar geta verið,þó haldnir væru
undir suðrænni sól. Þar var i
flest það sem einkennir ís- ,
lenzkt páskahald, steikt
lambakjöt, sætsúpa, súkku-
laði, pönnukökur og jóla-
kaka.
Ilmur af páskabakstri.
Páskarnir um borð í Hvassa
felli hefði því eins vel getað
verið páskar á hvaða stóru
íslenzku myndarheimili sem
væri, við sjó eða í sveit. Það
var venjuleg íslenzk páska-
hátið og meira að segja páska
undirbúningurinn í eldhúsinu
hjá þeim Hermanni bryta og
Magnúsi matsveini hefði eins
vel .getað verið hjá einhverri
myndarhúsmóðurinni i landi
eins og um borð í skip#á Mið
jarðarhafinu. Bökunarlyktina
lagði langt fram á þilfar, svo
þeim, sem leið áttu fram hjá
eldhúsdyrunum, blandaðist
ekki hugur um, að nú var ver
ið að baka til páskanna, eins
og líka hárrétt var.
Helgidagur eins og í ís-
lenzkri sveit.
Það er eins á skipi og á ís-
lenzku sveitaheimili, að þó að
dagurinn sé helgur, verða
menn samt að gegna.skyldu-
störfunum, þeir, sem stjórna
ferð skipsins á stjórnpalli og
í vélarúminu, og eins þeir
sem vinna að matartilbún-
ingi og framleiðslu, að ó-
gleymdum loftskeytamannin-
um. En páskar eru alltaf pásk
ar og lika hjá þeim, sem eru
við skyldustörf sín úti á höf-
unum. Og hátíðisdagana
ganga menn til starfa sinna í
hátiðaskapi og bjóða hver
öðrum gleðilega hátíð.
Páskamorgun kyrr og
fagur á bláum haf-
fletinum.
. Páskamorgun var kyrr og
fagur á Miðjarðarhafinu. Að
vísu var dálítill andvari, sem
gerði sólarhitann bærilegri.
Miðjarðarhafið freiddi frá
stafni Hvassafells og skemmdi
bláan og tæran hafflötin og
setti á hann hvíta froðu og
græna slikju aftur af skip-
inu,svo langt sem augað eygði.
Það er oft sagt að Miðjarðar-
hafið sé blátt og mikið gert
úr' bláma þess. Margir halda
að þetta sé hjátrú og ímyund
un. En þeir sem sigldu eftir
því þennan friðsama páska
dagsmorgun þurfa ekki að
vera í neinum vafa um það
að Miðjarðarhafið er blátt,
en ekki grænt eins og sjórinn
heima við ísland. Þar sem
skipið brýtur bláman og freið
ir aftur með skipssíðunni
A siglingu um Miðjarðarhaf-
ið skein sólin heitt, enda hef-
ir stýrimaðurinn farið úr
skyrtunni, þar sem hann
gætir stefnunnar á vaktinni.
kemur grænn litur í ljós í
geislabroti sólarinnar, þar
sem sést í gegnum froðuna.
Þar er litur sjávarins að
heiman
Skyrhræringur og blóð-
mör undir suðrænni sól.
Þeir, sem búnir eru að
venja sig á það að borða á
hverjum morgni skyrhræring
með slátri undir suðrænni sól
á siglingu um Miðjarðarhaf-
ið, eins og Hvassafellsmenn,
láta enga hátíð koma sér til
að breyta út af þeim vana sín
um. Og páskalegri morgun-
mat er heldur ekki hægt að
kjósa sér á íslenzku heimili
suður í Miðjarðarhafi. Súrt
skyrið og slátrið er hressandi
í sólarhitanum og færir líf og
kraft alla leið út í fingur-
góma.
Útvarpið að heiman.
Á páskadaginn fóru marg-
ir í sólbað á frívaktinni og
voru berir ofan að belti við
útvinnu á skipinu, eftir því
sem óhætt var talið vegna sól
brunans. Ingólfur loftskeyta-
maður hafði viðbúnað til að
hlusta á útvarpið til útlanda,
sem útvarpað er á sunnudög-
um. Útvarpið heyrðist mjög
illa, vegna truflana frá öðr-
um stöðvum. Ætluðu menn
að njóta útvarpsins er setið
var undir borðum við páska-
kafffið, en lítil not urðu að
útvarpinu. Páskaræða bisk-
upsins heyrðist ekki nema að
litlu leyti, en fréttirar heyrð
ust að mestu, þó að gengi á
truflunum. Mikill og ill tið-
indi þótti mönnum bruninn
mikli í fiskþurrkunarstöðinni.
Ánægulegt þótti mönnum það
út af fyrir sig, að komin
skyldi vera út bók um land-
búnaðarvélar á íslandi, en
hitt hefðu fleir kosið að fá
fréttir nokkrar af aflabrögð-
um og skepnuliöldum.
Einkennileg deila um
keisarans skegg.
En þegar minnst er á út-
varpiö til útlanda verður
jekki hjá því komist að minn-
Jast á annað sem því er skylt,
og það eru fréttasendingar
, loftskeytastöðvarinnar heima
| til islenzkra skipa á stutt-
'bylgjum. Hafa fréttir þann-
| ig verið sendar daglega til
íslenzkra sjómanna á höfum
úti um alllangt skeið og
þessi starfsemi átt miklum
vinsældum að fagna á flotan
um að vonum. Nú var þess-
um fréttasendingum skyndi-
lega hætt nýlega og er full-
|yrt, að það sé vegna ósam-
komulags milli símans og út
varpsins um það, hver standa
eigi straum af lítilfjörlegum
kostnaði, sem þessu er sam-
fara. Ef þetta er satt, þá er
hér á ferðinni mál, sem er
hlægilegt og ömurlegt í senn.
Virðist það litlu máli skipta
hvor aðilinn greiði þennan
smávægilega kostnað, þar
sem bæði fyrirtækin eru ríkis
fyrirtæki og haldið uppi af
öllum almenningi í landinu.
Það má segja að þar sé deilt
um keisarans skegg. En nóg
um það, þó að þessi mál
(Framhald á 7. síðu.)
- * * W . - % ,
Hermann bryti tekur brauðin
út úr ofninum og kemst að
raun um að baksturinn hefir
tekist vel.
Áskorun til útvarpsráðs
Það leikur ekki á tveim
tungum, að söngur og tónlist,
og ekki sízt kórsöngur, er
eitthvert vinsælasta útvarps-
efni, sem útvarpið á völ á.
Veit ég, að margir hlust-
endur hlakka til að hlýða á
kórsöng í útvarp, einkum
þeir, er .sjaldan eða aldrei
eiga þess kost, að sækja söng
skémmtanir.
Nú hefir einn kunnasti og
vinsælasti karlakór landsins,
Karlakór Reykjavíkur. aug-
lýst 4 samsöngva (conserta)
í Reykjavík, undir stjórn hins
duglega og þekkta söngstjóra
síns, Sigurðar Þórðarsonar,
tónskálds. — Og ekki spillir
það, að einsöngvarar eru
hinn afarvinsæli og þrótt-
mikli barytonsöngvari, Guð-
mundur Jónsson, og hinn
'ungi, efnilegi tenórsöngvari,
Magnús Jónsson. — Það eru
því vinsamleg og eindregin
tilmæli mín til háttvirts út-
varpsráðs, að það veiti hlust-
endum þá ánægju, að ein-
hverjum samsöng . nefnds
kórs, t. d. hinum síðasta,
verði útvarpað. —
Mér er persónulega kunn-
ugt, að söngskrá kórsins nú,
er sérstaklega fjörleg og
skemmtileg og mun, að mínu
áliti, falla útvarpshlustend-
um mjög vel í geð. Vona ég
fastlega, að háttvirt útvarps-
ráð taki þessi tilmæli mín
til vinsamlegrar athugunar,
— og kveð það í trausti þess,
— með vinsemd og virðingu.
Akranesi, 28.4. 1950.
Friðrik Hjartar.