Tíminn - 21.05.1950, Blaðsíða 3

110. blað
TÍMINN, sunnudaginn 21. maí 1950
3
SSSSSNðSðSðSðSðSðSððSððíSðSðíððSSðSSÍSðíSÍSÍðSððSSSSSðWðe'S'íð':
/ slendingajpættir
£$3$ð$ðð$$«$S$S$$3$$$9
Dánarminning: Ásgeir Gumundsson,
húsasmíðameistari
Dýpsta sæla og sorgin þunga' v
svífa hljóðlaust yfir storð.
Þeirrar mál ei talar tunga,
tárin eru beggja orð.
Þann 6. þessa mánaðar
andaðist í Landspítalanum
Ásgeir Guðmundsson húsa-
smíðameistari, aðeins 34 ára
að aldri. Ásgeir var fæddur
að Söndum í Dýrafirði 28.
íebrúar 1916, sonur hjónanna
Guðmundar Helgasonar og
Jakobínu Ásgeirsdóttur. Hann
var næstelztur af fjórum
systkinum. 1930 brugðu for-
eldrar hans búi og fluttust
með börnum sínum til Hafn-
arfjarðar og tveimur árum
síðar til Reykjavíkur. Um það
leyti hóf Ásgeir trésmíðanám
hjá föður sínum, sem var hraka, með þeim afleiðingum,
lærður trésmiður, og lauk sem áður er sagt.
námi á tilsettum tima. I Ággeir bar veikindi sin með
Asgeir var prýðilega hag-; sérstakri karlmennsku, enda
ur, enda fékk hann orð fyrir var hann rólyndur og dulur
það síðar, er hann fór að að eðlisfari. Hafði hann oft
taka að sér byggingar, bæði meiri áhyggjur af, ef hann
hér i Reykjavík og úti á vissi að einhverjir af hans
landi, að vera sérstaklega ( nánustu voru veikir. Sérstak-
vandvirkur og samvizkusam- iega iét hann sér annt um
ur, enda hafði hann fengið ( foreldra sína, sem bæði hcfðu
góðan skóla í þeim efnum átt við heilsubrest að stríða
hjá föður sínum. Þeir voru' um nokkurt skeið, enda var
um svo margt líkir og sér-
staklega samrýndir.
13. janúar 1940 giftist Ás-
geir eftirlifandi konu sinni,
Þóru Böðvarsdóttur, Pálsson
ar kaupfélagsstjóra á Bíldu-
dal og Lilju Árnadóttur. Eign
uðust þau 2 börn, Böðvar 9
ára og Jakobínu 6 ára.
Ásgeir var fríður maður
sýnum, prýðilega vel gefinn,
glaður í vinahóp, hafði mikið
yndi af söng og hljómlist,
enda hafði hann góða söng-
rödd og lék á hljóðfæri sér og
öðrum til skemmtunar. Hann
var gæddur góðlátlegri kímni
gáfu og sagði skemmtilega
frá ölhi skoplegu, er fyrir
augu bar. Eitt af einkennum
hans og það, sem hæst mun
bera í minningum þeirra,
Sem þekktu hann, var brosið,
hið góðlátlega, hlýlega bros,
sem alltaf fylgdi honum til
hinnstu stundar. Með því
duldi hann oft líðan sína fyr-
ir öðrum, eftir að hann var
orðinn sárþjáður.
Fyrir um það bil 4 árum
fór Ásgeir að kenna þess sjúk
leika, er dró hann til dauða.
Vann hann þó fyrst framan
af. En þar kom, að hann eft-
ir læknisráði sigldi til Dan-
merkur og dvaldi þar um 2
mánuði á sjúkrahúsi, þar
sem hann átti að ganga und-
ir aðgerð, sem þó ekki varð
af, en var þó mun hressari
eftir dvölina á sjúkrahúsinu.
Eftir að hann kom heim sótti
þó í sama horfið aftur og var
því ákveðið, að hann gengi
undir hina fyrirhuguðu að-
gerð hér heima. Og eftir ára-
mótin 1949 var hún fram-
kvæmd. Komst hann á fætur
aftur, en batahorfur voru litl-
ar. Sigldi hann á siðastliðnu
sumri aftur til Danmerkur og
dvaldi þar á hressingarhæli
og hresstist þá nokkuð. En
þó fór svo. fið>á síðastliðnum
vetri fór heilsu hans aítur að
hann þerim alla tið elskuleg-
ur og góður sonur. Slíkur mað
ur var Ásgeir.
Og nú þegar þessi góði
drengur er kvaddur burt i
blóma lífsins er sár harmur
kveðinn að ástvinum hans,
konu hans, sem verður að
sjá á bak ástkærum eigin-
manni, börnunum, sem hann
unni svo mikið, foreldrum og
systkinum, sem hafa misst
elskulegan son og bróður að
ógleymdum tengdaforeldrum
hans, sem hann virti og mat
svo mikils enda þótti þeim
svo vænt um hann eins og
hann væri þeirra eigin son-
ur og á ýmsan hátt höfðu
þau styrkt hann í veikindum
hans, bæði fyrr og síðar. Og
örlögin höguðu því þannig
til, að tengdamóðir hans varð
til þess ásamt öðrum ástvin-
um að sitja við banabeð hans
síðasta sólarhringinn. Hafði
hún komið til Reykjavíkur
daginn áður en hann lagðist
á sjúkrahúsið án þess að hafa
hugmynd um að það stæði til.
En það er huggun I harmi að
yfir minningunni um þenn-
an góða dreng, hvílir svo mik-
il heiðríkja, sem léttir sorg-
ina og dregur sviða úr sár-
um.
Geiri minn!
eins og þú varst nefndur
af þeim, er þekktu þig best.
Eg ávarpa þig af því, að ég
veit að þú lifir. Eg, sem kynnt
ist þér þegar þú varst smá-
drengur og var samvistum við
þig æ síðan get borið um, að
þú varst alltaf sami góði og
elskulegi drengurinn frá
vcggu til grafar. Eg þakka þér
fyrir allar samverustundirn-
ar og vináttuna sem aldrei
féll neinn skuggi á og öll
brosin þín frá bernsku. Eg
veit að lífsþrá þín var sterk.
Þú þráðir að lifa og starfa.
En þó muri þig hafa grunað
og hafðir jafnvel orð á að
Tvær athugasemdir
við grein Helga Hjörvar
„Sígaunar á Hótel Borg“
Þeir „tveir fulltiða blaða-
drengir“, sem greinarhöfund
ur fjallar um, eru þeir Gunn-
ar Bergmann og Steingrímur
Sigurðsson. Báðir hafa þeir
verið kennarar við Gagn-
fræðaskólann við Lindargötu.
í greininni eru báðir bendl
aðir við Hafnarstræti og gefið
í skyn, að vanir séu þeir að
„sitja inni“. Reynsla mín af
þessum mönnum i vetur —
en lengur hef ég ekki þekkt
þá — er þessi:
Báðir hafa stundað kennslu '
störf sín af kostgæfni. Ekki.
hefir borið á því, að „inniset |
ur“ hafi hamlað þeim frá að
rækja þau. Mér er kunnugt
um, að Stengrímur Sigurðs-
son hefir þann tíma, sem ég
hef þekkt hann, verið í al-
gjöru vínbindindi, en að hon
um virðist sérs'taklega sveigt
um drykkjuskap.
Vegna skólans kem ég þess
ari athugasemd á framfæri,
svo að aðstandendur unglinga
þeirra, sem skólann sækja,
fái ekki ástæðu til að ætla,
að kennarar skólans séu slík-
ir, sem greinin gefur í skyn.
Jón Á. Gissurarson,
skólastjóri
— o —
Undarleg blaðaskrif hafa
spunnist af ómerkilegum at-
burði, sem gerðist að Hótel
Borg á lokahófi listamanna-
þingsins. Enda þó ég komi
þar nokkuð við sögu, hirði ég
ekki að ræða um það hér, en
vil hinsvegar leiðrétta það
sem Helgi Hjörvar segir um
Steingrím Sigurðsson, rit-
stjóra Lífs og listar, þvi þar
er hallað réttu máli. Helgi
segir að Steingrímur hafi ver
ið drukkinn er hann kom
með rit sitt á Borgina. En
þetta er ósatt. Hann var ó-
drukkinn og er bindindismað
ur. Báðir voru þeir ritstjórarn
ir ódrukknir er við Helgi töl-
uðum við þá og hefir Helga
missýnst hér hrapalega og
sannast hið fornkveðna:
„Skýzt þótt skírir séu“.
Það er annars ekki til að af
saka neitt að ég lýsi þessu hér
yfir, heldur til þess að hið
sanna í þessu máli komi í ljós
í þessum skopleik átti Bakkus
engan þátt, því Helgi var
einnig ódrukkinn.
Páll ísólfsson
þú yrðir ekki gamall maður,
en að svo skjótt drægi til úr-
slita veit ég ekki, hvort þig
hefir órað fyrir, — og þó. Eg
vissi, að þú þráðir eins *og
skáldið túlkár í ljóðlínunum:
Mig langar svo til að lifa enn
eitt ljósfagurt sumar góði.
En ég veit, að þar sem þú
ert nú, er eilíft sumar og þar
fáum við öll, sem söknum
þín, að sjá þig og brosið þitt
aftur. Vertu sæll, frændi og
vinur.
Blessuð sé minning þín.
Bjarni Gestsson.
Köld borð og heit-
nr matnr
sendum út um allan bæ
SlLD & FISKCR.
Brautryðjendur
Minningaþættir þriggja merkra manna
Brautryðjendur. Þrjár
sjálfsævisögur: Páll Mel-
sted, Tryggvi Gunnarsson,
Jón Ólafsson. Vilhjálmur
Þ. Gíslason sá um útgáf-
una. Stærð: 230 bls. 13x21
sm. Verð: kr. 50,00 innb.
Bókfellsútgáfan.
Bókfellsútgáfan hefir unnið .
mjög gott verk með því, að
grafa upp minningaþætti þá, j
sem safnað er i þessa bók og
gefa þá út. Höfundarnir eru
allir merkismenn, en í þessari
bók eru endurminningar
þeirra Páls Melsteds sagn-
fræðings, Tryggva Gunnars-
sonar og Jóns Ólafssonar rit-
stjóra.
Ekki virðast mér þessir
þættir allir jafn merkir. Þátt-
ur Jóns Ólafssonar segir frá
æsku hans og er að vísu al-
menn þjóðlífslýsing og ýmsar
smásögur og skrítlur um sam-
tíðarmenn, en hann var aldrei
kominn svo langt, að hann
væri farinn að fjölyrða um
hin stærri mál. Frásögn hans
lýkur áður en stormbyljirnir
hófust á æviferli hans. Saga
hans er líflega og hressilega
rituð og góður fengur að
henni.
Tryggvi Gunnarsson hefir
skrifað sjálfstæða minning-
arþætti um einstök atriði
sinnar merku ævi. Hann segir
til dæmis frá fyrstu verzlun-
arferðinni sinni. Sú frásaga
ætti að vera kunn hverju ís-
lenzku barni. Þetta ævintýri
er eins konar guðspjall þess,
sem gerzt hefir merkilegast í
verzlunarmálum þjóðarinnar
og þar með atvinnumálum og
efnahagsmálum hennar síð-
ustu 100 ár. Af því guðspjalli
er margt að læra. ,
Tuttugu og tveggja ára
piltur var að vinna við húsa-
smíði norður í Grenivík
snemma sumars 1858. Þá
koma til hans menn, og segja
honum að fundur bænda þar
í Grenivík hafi kosið hann til
að fara suður til Reykjavíkur
til að semja við lausakaup-
menn um að koma norður.
Bændur höfðu lesið í Þjóð-
ólfi, hvað kaupmenn syðra
gæfu fyrir ull og lýsi og það
var mun meira en hjá Akur-
eyrarkaupmönnum.
Pilturinn lét tilleiðast að
fara, fór heim til sín að Hálsi
í Fnjóskadal strax um kvöld-
ið, lagði af stað með tvo til
reiðar morguninn eftir og
farnaðist vel suður. Reyndar
þurfti verzlunarfulltrúinn að
sundríða Blöndu, en hann
vatt föt sín þegar yfir kom,
en ekkert segir af pressun á
fötum hans. Syðra vildu lausa
kaupmenn ekkert eiga við það
að fara norður. Þá var samið
um veíðlag ef varan kæmi
suður, riðið norður aftur hið
skjótasta og farið þar um
sveitir dagfari og náttfari til
að fá loforð fyrir skipi suður
og vörum í það og siglt út
Eyjafjörð fáum stundum áður
en kaupmenn reyndu að
leggja löghald á skútuna, því
að þeir áttu tunnurnar, sem
lýsið var í og vildu hvorki
selja þær né láta þær í skipt-
um. Hins vegar reyndust tunn
urnar að taka 125—138 potta,
en áttu að taka 120, svo að
kaupmönnum leizt ekki á að
hefja málssókn þegar til kom.
Þessi saga verður ekki end-
ursögð hér né heldur aðrir
þættir Tryggva, en þeir
bregða ljósi á það, hvernig ís-
lenzka þjóðin varð sjálfstæð
þjóð. Þeir gætu líka orðið á'-
minning um það, hvað ís-
lenzka þjóðin þarf að gera til
að halda sjálfstæði. Boðskap-
urinn er þessi, að vinna vel,
standa saman og láta ekki fé-
íletta sig. Ekkert af þessu má
gleymast.
Endurminningar Páls Mel-
steds eru æviágrip hans. Þar
eru dregnar upp ýmsar ágæt-
ar myndir úr menningarsögu
þjóðarinnar, örfáar setningar
segja langa sögu. Og það er
sannarlega ómaksins vert að
líta í blöðin hjá þéssum sögu-
manni, sem var of mikill
meinleysingi til að vera toli-
heimtumaður i Gullbringu-
og Kjósarsýslu og lík:->ði
tvennt illa á Snæfellsnesi,
veðráttan og verzlunin, og var
þó verzlunin miklu verri en
um hana segir Páll meðai
annars:
„Kaupmanninum var þaö
ríkt í skapi, að saltfisksverk-
unin breiddist ekki út. Þess
vegna reiddist hann þegar ég
kom því til leiðar, að lausa-
kaupmaður héðan frá Reykja
vík kom til Stykkishólms og
flutti talsvert af salti....
Salttunna var seld á Snæ-
fellsnesi fyrir 4 ríkisdali — 8
krónur, en hér syðra fyrir 2
rd. Og man ég það að Clausem
(kaupmaðurinn á Snæfells-
nesi) skrifaði einum af verzl-
unarstjórum sínum, að hann
vildi helzt ekki láta bændur
kaupa salt.“
Sem dæmi um frásögn og
hugsunarhátt Páls tek ég hér
upp það, sem hann segir um
blaðið íslending:
„Meðan ég þjónaði Gull-
bringu- og Kjósarsýslu var
blaðið íslendingur stofnað og
átti ég talsverðan þátt í því.
Mér þótti nægja að hafa blað-
ið á stærð við Þjóðólf eins og
hann var þá, en Benedikt
Sveinsson hafði það fram, að
blaðið varð bæði stærra og
dýrara e nhyggilegt var. Þeg-
ar við vorum að ræða um
þetta, sagði Pétur Guðjóns-
sen einu sinni: „Það er so
stór í þér hugurinn, Bene-
dikt! “ Þá svaraði Benedikt:
„Já, hvað ætli þú segðir, ef
þú sæir hann allan!“ Ég held
að ég ýki það ekki, þó að ég
segi, að útgjörð íslendings
kom þyngst niður á okkur Hall
dóri Friðrikssyni. Ég ritaði
marga grein í blaðið og eyddi
miklum tíma fyrir alls enga
borgun. Allar innlendar frétt-
ir eru þar eftir mig, og margt
annað, eins og sjá má af mínu
exemplari; ég hef að ætlun
minni sett P. M. neðan undir
allar greinar eftir mig. Út-
lendar fréttir eru flestar eftir
Eirík Jónsson viceprófast á
Regentsi. Þegar við hættum
við íslending og þrjú ár voru
liðin, vorum við í 900 ríkisdala
skuld við „prentsmiðju lands-
ins“ (sem hún þá var kölluð),
en það varð að sætti milli
stiptsyfirvaldanna og okkar,
að við skyldum borga 700 rd.
en sleppa lausir við 200 rd.,
ég borgaði mina 100 dafl eins
og hinir. Alít, sem borgað
(Framhdld á 7. síðu.)