Tíminn - 03.08.1950, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, fimmtudaginn 3. ágúst 1950
167. blað
Tíminn birti á sínum
greinargerð þá„ sem Torfi
Ásgeirsson sendi stjórn Al-
þýðusambands íslands, þar
sem hann gerði grcin fyr-
ir brottför sinni úr kaup-
Iagsnefndinni. Tímanum
hefir nú borizt svar frá
Birni Ólafssyni viðskipta-
málaráðherra við þessari
greinargerð Torfa og fer
það hér á eftir. Ritstj.
Ég hafði ekki hugsað mér
að taka þátt í þeim blaðadeil-
um, sem nú standa yfir út af
vísitölu framfærslukostnaðar
í júlímánuði, en vegna grein-
argerðar þeirrar, er einn
nefndarmaður kauplagsnefnd
ar, Torfi Ásgeirsson, hefir
gefið Alþýðusambandsstjórn-
inni, tel ég ástæðu til þess að
ræða málið í því sambandi.
Sökum þess, að ég var fjar-
verandi alla síðustu viku, kom
greinargerðin ekki mér í hend
ur fyrr en í gær.
Af greinargerð Torfa Ás-
geirssonar verður ekki annað
skilið en að úrsögn hans úr
nefndinni sé vegna samtals
er nefndin átti við mig 14.
júlí, Hann segir, að hann
hefði talið sér skylt að starfa
áfram í nefndinni þrátt fyrir
djúptækan ágreining við með-
nefndarmenn hans „ef ekki
hefði annað komið til.“ Mun
hann þar eiga við áðurnefnd-
an samtalsfund er síðar verð-
ur að vikið.
Til þess að gera sér grein
fyrir málinu í öllu því mold-
viðri, sem þyrlað hefir verið
upp i sambandi við það, er
nauðsynlegt að benda á nokk
ur atriði sem hafa meginþýð-
ingu fyrir þá, er vilja mynda
sér rétta skoðun á málinu.
Við útreikning húsaleigu-
vísitölu undanfarin ár, hefir
Kauplagsnefnd farið eftir
mjög einföldum reglum. Hún
hefir reiknað út þær verð-
breytingar, sem orðið hafa á
viðhaldskostnaði húsa og á-
kveðið húsaleiguvísitöluna
eftir því. Sú visitala hefir svo
verkað beint á framfærslu-
vísitöluna, sökum þess, að
gengið var út frá því, að húsa
leiga yfirleitt hækkaði sjálf-
krafa í samræmi við húsa-
leiguvísitöluna. Nefndin hafði
aldrei notað aðra aðferð en
þessa við ákvörðun húsaleigu
liðsins í framfærsluvísitöl-
unni þegar lögin um gengis-
breytinguna tóku gildi.
Með lögum þessum var gerð
sú breyting á húsnæðislið
framfærsluvísitölunnar, að
miða skyldi við leigu í hús-
um, sem fullgerð voru eftir
árslok 1945. Nefndin fann
þann grundvöll, ekki með því
að leita upplýsinga um leigu
í öllum húsum, sem byggð
eru eftir 1945 heldur með því,
að leggja til grundvallar mat
húsaleigunefndar á húsaleigu
á árunum 1946—49, sem var
kr. 6,92 á fermeter, að við-
bættri húsaleiguvísitölu 158.
Á þennan hátt varð húsaleigu
liðurinn á hinni nýju vísitölu
samsvarándi kr. 10,93 á hvern
meter húsnæðis.
Fyrsta hvers mánaðar er
leitað upplýsinga um raun-
verulegt útsöluverð eða há-
marksverð ýmis konar nauð-
Greinargerð frá Birni Ólafssyni viðskipta-
málaráðherra
synjavara, sem koma inn í
vísitöluna. Þetta hefir jafnan
verið gert og enginn ágrein-
ingur verið um. Þessi verð-
könnun sýnir breytingar, sem
verða frá mánuði til mánað-
ar á verði líísnauðsynja. Slík
könnun hefir aldrei verið
gerð í sambandi við raunveru
lega húsaleigu sem greidd er.
Nefndin hefir aldrei ákvcðið
húsaleiguliðinn í framfærslu-
vísitölunni samkvæmt upp-
lýsingum um raunverulega
húsaleigu í bænum, heldur
hefir liðurinn hreyfst eftir
verðlagi á vörum og vinnu til
viðhalds húsanna eins og áð-
ur er sagt. Með öðrum orðum,
viðhaldskostnaðurinn hefir á-
kveðið hreyfinguna á húsa-
leigulið framfærsluvisitöl-
unnar.
Það er þvi hin mesta firra,
að halda því fram, að nú hafi
verið brotin margra ára regla
með því að fara ekki eftir
raunverulegri húsaleigu. Slíkt
hefir aldrei verið gert, enda
enga ábyggilegar upplýsingar
legið fyrir um leigu almennt.
Að tala um að nú hafj verið
„vegið að starfsgrundvelli
Kauplagsnefndar“ er brosleg
fjarstæða í þessu sambandi.
Þegar að því kom, að nefnd
in þurfti að ákveða fram-
færsluvísitölu fyrir júlímán-
uð, var komið nýtt viðhorf,
sem myndaðist vegna laga frá
25. maí um breytingu á húsa-
leigulögunum. Er þar sett há-
marksverð á húsaleigu, 7 kr.
fyrir hvern fermetra í hús-
um byggðum fyrir árslok 1945
en 9 kr. í húsum byggðum
eftir þann tíma.
Nú var greinilegt að hin
nýja húsaleiguvísitala, sem
reiknuð hafði verið út af
nefndinni, gat því aðeins kom
ið til framkvæmda, að hækk-
unin kæmi ekki í bága við
hið lögákveðna hámark húsa»-
leigunnar. Vitanlegt var, að (
húsaleiga hafði ekkert hækk- *
að raunverulega frá því sem
hún er nú í húsaleigulið fram
færsluvísitölunnar, eftir breyt
inguna samkvæmt gengislög-
unum. Ljóst var einnig, að
mikil hækkun húsaleiguvísi=-
tölunnar, sem byggðist á við-
haldskostnaði, gat ekki með
neinni sanngirni komið til
góða nýju húsunum, er lítið
viðhald þurfa og fá hæsta
leigu.
Hér var því komið í ljós
viðhorf, sem nýtt var í störf-
um nefndarinnar og eðlilegt
var að tæki tima fyrir hana
að átta sig á. Ef nefndin hefði
átt að fylgja sömu reglu og
hún hefir áður fylgt, þá hefði
hækkun húsaleiguvísitölunn-
ar átt að ganga inn í fram-
færsluvísitöluna og hækka
hana um 2—3 stig, vegna
hækkaðrar húsaleigu. En með
því móti hefði ekkert tillit
verið tekið til þess, að lögin
frá 25. maí banna slíka húsa-
leiguhækkun í framkvæmd-
inni. Auk þess sem ljóst var,
að raunveruleg hækkun húsa
leigu hafði ekki átt sér stað.
Nefndin gat því ekki notað'
sömu aðferð og hún hafði áð-1
ur haft til þess að ákveða á-
hrif húsaleigunnar á fram-
færsluvísitöluna. Hún fór þess
vegna að þreifa fyrir sér með
nýja aðferð, að leita upplýs-
inga um húsaleigu í húsum
byggðum eftir 1945. Þetta var
aðferð, sem nefndin hafði
aldrei notað fyrr og var þar
með tekin ný stefna til að
ákveða vísitöluna, gagnstæð
hefðbundinni venju, sem und
ir kringumstæðunum orkaði
mjög tvímælis.
Þegar hér var komið sögu,
óskaði formaður nefndarinn-
ar þess að nefndin fengi að
ræða við mig í sambandi við
útreikning vísitölunnar vegna
þes§ viðhorfs, sem skapaðist
af lögunum frá 25. maí. Ég
varð að sjálfsögðu við þessari
ósk. Á fundinum bað ég um
upplýsingar varðandi reglur,
sem nefndin hugsaði sér að
fara eftir, ef hún ætlaði að
fara út fyrir hinn hefðbundna
grundvöll og með tilliti til lag
anna frá 25. mai. Nefndin var
þá enn óráðin í þvi, hvaða
aðferð skyldi beita vegna hins
breytta viðhorfs. Málið var
rætt frá ýmsum hliöum en að
lokum óskaði ég að nefndin
léti mig vita hvaða reglu hún
ætlaði að taka upp við út-
reikninginn, áður en frá út-
reikningnum yrði gengið. Sem
viðskiptamálaráðhei-ra, sem
hefði með höndum verðlags-
mál, taldi ég mig hafa heim-
ild og skyldu til að fylgjast
með því, ef nefndin tæki upp
ný vinnubrögð við útreikning
vísitölunnar. Nefndarmaður-
inn Torfi Ásgeirsson fann
ástæðu til að mótmæla þessu
og kvað það vera tilraun til
að hafa áhrif á gerðir nefnd-
arinnar. Síðar mun hann hafa
gefið blöðum stj órnarandstöð
unnar þær upplýsingar, að ég
hafi ætlað að „kúga nefnd-
ina til að ákveða vísitöluna
eftir því sem hentaði ríkis-
stjórninni.“ Slíkur þvætting-
ur er ekki svara verður.
Þessi nefndarmaður segir í
greinargerð sinni, að tilmæli
mín hafi verið „óviðeigandi“,
og þegar blöð kommúnista og
Alþýðuflokksins túlka skoð-
anir hans, þá verður ekki
annað skilið en að það sé með
öllu ósæmilegt fyrir. viðskipta
málaráðherra að leyfa sér að
ræða við nefndina í sambandi
við störf hennar, jafnvel þótt
það sé gert að hennar eigin
beiðni. Hún sé gerðardómur
og enginn megi vita um það,
hvernig eða eftir hvaða regl-
um hún vinnur .
Ekki verður annað sagt, en
að það komi úr hörðustu átt,
er þessi nenfdarmaður talar
um að „óviðeigandi" sé að
gefa viðskiptamálaráðherra
upp starfsreglur nefndarinn-
ar. Það er upplýst af forseta
Alþýðusambandsins, að þessi
nefndarmaður hefir látið sam
bandsstjórnina fylgjast með
öllu sem gerðist á fundum
Kauplagsnefndar og svo flj ótt
og nákvæmlega gengur þessi
fréttaburður nefndarmanns-
ins, að hann tilkynnir sam-
(Framhald 'á 7. síðu.)
Allir blaðamenn kannast
við prentvillupúkann og eiga
honum grátt að gjalda. Þessi
argvítuga persóna er sjálf-
boðaliði í hverri prentsmiðju.
Hann reynir að villa um fyr-
ir setjaranum svo að hann
styðji á skakkan staf á let-
urborðinu, og i hvert sinn,
sem það tekst. á hann prent,-
villu í vonum. Þetta nægir
þó ekki. Púkinn verður lika
að koma við hjá prófarkar-
lesaranum og reyna að beina
athygli hans að cðru, svo. að
hann taki ekki eftir þvi, sem
orðið hefir á í messunni. En
prófarkalesarar þekkja kauða
og vtta á hverju þeir eiga von.
Oftast verður prentvillupúk-
inn fyrir vonbrigðum á síð-
ustu stundu. En þegar próf-
arkalesarinn er truflaður í
starfi eða tekur að þreytast,
rennur upp óskastund prent
villupúkans. Um leið og það
fer fram hjá prófarkalesar-
anum. að einhversstaðar var
staf ofaukið eða u stendur
þar sem n átti að standa. er
„ólukkan skeð“. Púkinn glott
ir, en prentvillan siglir hrað-
byri sína leið í þúsúndum ein
taka, og siðan er hún geymd
í Landsbókasafninu um ald-
ur og æfi.
í dagblöðum er prentvillu-
hættan mest. Við- útgáfu
þeirra verður að vinna öll
verk með miklum hraða. Dag-
blað án prentvillu er senni-
lega ekki til. Venjulega eru
þær meinlitlar, og lesendun-
um sést oft yfir þær alveg
eins og þeim, sem prófark-
irnar lesa.
Hér í blaðinu voru nýlega
tilfærð eftirfarandi vísnaorð
eftir Jónas Hallgrimsson:
„Siglir særokinn.
Sólbitinn slær.
Stjörnuskininn stritar“
í þessum þrem Ijóðlínum
komu fyrir tvær eða þrjár
prentvillur, það var leiðiiilegt,
en ekki þótti taka því að leið
rétta þær, þar sem gengið
var út frá. að flestir myndu
lesa í málið.
En maður nokkur, sem
nefnir sig ,,Bprgara“ hefir nú
talið sér skylt að minnast á
þessar prentvillur í blaði á
Akureyri og fara um þær hörð
um orðum. Hann heldur vist,
að sá, sem skrifaði greinina,
hafi haldið að vísan væri eins
og í blaðinú stóð! Ekki þurfti
þó mikið hugmyndaflug til
að geta sér þess til, að um
prentvillur væri að ræða. —
Einnig segir hann, að nafn-
greindir útvarpsfyrirlesarar
hafi ruglað saman Friðgeiri
Berg og Valdemar Briem og
haft eina ljóðlínu skakkt ef.t
ir Matthíasi. Um það get ég
ekkert sagt, því að ég lúeyrði
ekki þau útvarpserindi, sem
hér er um að ræða.
Eg er sammála „Borgara“
um það, að menn eigi helzt
að fletta upp kvæðum, áður
en en þeir birta eitthvað úr
þeim á prenti. En ekki úti-
lokar það, að prentvillur geti
átt sér stað. Hitt held ég, að
sé til of mikils mælst, að rit-
höfuhdafélögin komi í veg
fyrir slys af þessu tagi. Og ég
held, að hugsunarvillur Séu
verri en prentvillur, þótt
slæmar séu. Eg kann líka illa
við, að menn séu með heilaga
vandlætingu út af smámun-
um. <
„Kartöfluvinur" skrifar
mér á þessa leið: „-----Við.
sem alltaf viljum hafa kar-
töflúr á bórðum. höfum stund
um verið í slæmu skapi í
sumar. Uppskeran var rýr í
fyrra, og var það engin furða.
eins og tíðin var á Suðurláiidi.
Hér má alltaf búast við skorti
á innlendum kartöflum öðru
hverju, nema því aðeins. a.ð
hægt sé að flytja út kartöfl-
ur þegar vel árar. Kartöflu-
ræktarmenn geta ekki átt
það á hættu að þurfa að
liggja með meira eða minna
af uppskerunni og fá lítið eða
ekkert fyrir hana. Það þyrfti
endilega að athuga möguleika
á þvi að selja kartöflur úr
landi.
Mér er sagt, að amerísku
kartöflurnar hafi verið rifn-
ar svo út úr verzlununum, að
enginn hafi gert ráð fyrir
slíku. Þær voru lika mjög
ódýrar, og eiginlega bezti mat
ur, þó maður eigi stundum
betra að venjast. Svo kom það
í tilbót, að eitt af dagblöðun-
um hérna skrifaði um þessar
kartöflur og talaði illa um
þær, og ég hugsa, að bað hafi
aukið eftirspurnina.
Nýju kartöflurnar fara nú
sjálfsagt að koma á markaö-
inn. Eg tók undan tveim grös
um i garðholunni minni í
morgun, og gott var bragðið.
Eg vona að íslendingar eigi
eftir að verða mikil kartöflu-
ræktarþjóð, en á því eru enn
þá nokkrir erfiðleikar eins og
ég drap á áðan. Eg var að
tala um útflutning. En það
getur líka vel verið, að hæ&t
væri að vinna eitthvað úr
úrgángskartöfíunum, og það
gæti líka hjálpað-------“
Þetta segir kartöfluvinur-
inn. En hvað sem því líður,
held ég, að við eigum af ýms-
um ástæðum að reyna að
rækta svo miklar kartöflum
sem við eigum hægt með.
Norðanblöðin segja frá þyí.
að Akureyrartogararnir þrír
séu búnir að afla fyrir fimm
milljónir í vor og er þá mið-
að við gjaldeyrisverðmæti
þeirra vara. sem verksmiði-
urnar vinna úr aflanum. Við
Faxaflóa eru togararnir
bundir í höfn, en þjóðín lifir
á lánum, en verksmiðjurnar
dýru standa auðar og hafa
ekkert að gera. Eitthvað
mætti læra af Norðlending-
um í þessu efni.
Gestur.
Við þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu, í
sambandi við andlát og jarðarför konu minnar, móð-
ur okkar og tengdamóður,
INGIBJARGAR ÞORKELSDÓTTUR
frá Óseyrarnesi
Sigurður Þorsteinsson, börn og tengdabörn