Tíminn - 16.08.1950, Page 4

4.
TÍMINN, miðvikudaginn 16. ágúst 1950.
177. blað
STÉTTABARÁTTAN
VI.
Mér sýnist það augljóst
mál, að hagsmunasamtök al-
mennings verða að gjörbreyta
um stefnu í kaupgjalds- og
verðlagsmálum, ef nokkur
líkindi eiga að vera til þess,
að koma megi í veg fyrir til-
finnanlega rýrnun lífskjara
alls þorra tólks í landinu.
Þess konar stefnubreyting
getur því aðeins orðfð, að ríf-
legur meirihluti landsmanna
sannfærist um, að sú stefna,
sem fylgt hefir verið í þess-
um efnum undanfarna ára-
tugi, hafi verið og sé röng og
nái ekki tilgangi sínum. Litl-
ar eða engar likur benda til
þess, að slík skoðanabreyting
sé í aðsigi hjá almenningi og
liggja til þess þær ástæður,
sem nú skal greina frá:
1. Flestallir launþegar og
smáframleiðendur og raunar
allir þjóðfélagsborgarar, hvar
sem þeir standa í mannfélag-
inu, eru sannfærðir um, að
lífskjör þeirra batni, ef pen-
ingatekjur þeirra aukast,
hvernig sem á stendur. Þetta
er líka oft rétt, t. d. þegar
einstaklingur kemst yfir fjár-
muni með einhverjum hætti
eða færist úr lægra launa-
flokki í hærri launaflokk.
Einnig ef stétt eða starfshóp-
ur eykur peningatekjur sinar,
og tekjur annara stétta og
starfshópa standa í stað eða
aukast minna hlutfallslega.
Það er því mjög skiljanleg
villa er menn halda, að lífs-
kjör þeirra batni á sama hátt,
þegar menn ásamt með-
bræðrum sinum verða al-
mennrar kauphækkunar eða
verðlagshækkunar aðnjót-
andi. En almenn hækkun
peningatekna bætir ekki
lífskjör manna almennt,
nema um framleiðsluaukn-
ingu sé að ræða, eða að fjár-
munir streymi inn í landið af
einhverjum utanaðkomandi
ástæðum, eins og átti sér stað
á stríðsárunum. Annars leiðir
hin almenna aukning pen-
ingateknanna aðeins til verð-
bólgu og rýmandi lífskjara,
eins og áður hefir verið bent
á.
2. Leiðtogar launamanna og
smáframleiðenda steinþegja
yfirleitt um þessar efnahags-
legu staðreyndir og loka aug-
unum fyrir þeim. Sumir
þeirra eru þó þarna í góðri
trú og treysta í einfeldni sinni
á kjarabætur í krafti al-
mennra kauphækkana. Öðr-
um leiðtogum í stéttabar-
áttunni er þó vafalítið ljóst,
að almenn kauphækkun leiðir
ekki til kjarabóta fyrir al-
menning. En hvers vegna
þegja þeir þá um þetta? Til
þess liggja tvær meginástæð-
ur. í fyrsta lagi er það ekk-
ert aðgengilegt fyrir slíka
leiðtoga, að rísa upp og lýsa
þvi yfir, að allt sem þeir hafa
haldið fram og ráðlagt laun-
þegunum, hafi til þessa verið
tóm vitleysa og vond blekk-
ing. Önnur ástæða er þó veiga
meiri. Flestallir leiðtogar í fé-
lagsmálum þrá það að kom-
ast í valdaaðstöðu, bæði til
þess að ná aðstöðu til þess að
koma áhugamálum sínum á-
leiðis og svo og ekki síður af
persónulegum ástæðum. Nú á
tímum grundvallast flest-
allar þýðingarmiklar valda-
aðstöður á skoðunum fjöld-
ans, beint og óbeint. Mjög
Eftir Gunnlaug Jónasson
eftirsóttar valdaaðstöður
byggjast nú einmitt á hinni
bjargföstu trú launþeganna,
að almenn hækkun á kaup-
gjaldi bæti lífskjör þeirra.
Allt veraldargengi verklýðs-
leiðtoga og fjölmargra pólit-
ískra áhrifamanna byggist
raunverulega á því, að fjöld-
inn trúi og haldi áfram að
trúa því, að almennar kaup-
hækkanir leiði til bættra lífs-
kjara. Meira þarf ekki að
segja. Augljóst er að sann-
leikanum verður ekki borið
vitni úr þessu heygarðshorni.
hina austrænu þrenningu.
Alþingi er að miklu leyti skip-
að mönnum af þessu tagi. Er
ekki úr vegi að athuga svo-
lítið vinnubrögð þeira þar. Því
að einmitt á Alþingi birtast
ávextir stéttabaráttunnar í
sinni endanlega þroskuðu
mynd. Þar eru kjarabótakröf-
ur hinna ýmsu stétta og
starfshópa lögfestar alloft
þjóðinni til tjóns og bölvunar,
vegna þess að flest slík kjara-
bótamál eru getin í synd og
dórdómi hrossakaupmennsk-
unnar. Mörg þessara kjara-
í seinasta hefti Gerpis birtist grein eftir ritstjórann,
Gunnlaug Jónasson, er nefnist: Stéttabaráttan. I fyrri hluta
hennar er sýnt fram á, að kauphækkanir eða auknar pen-
ingatekjur almennings, sem ekki rekja rætur til fram-
leiðsluaukningar, séu engar raunverulegar kjarabætur,
heidur skapi oft verðbólgu, er rýri hlut viðkomandi stétta,
en gefi ýmsum bröskurum tækifæri til að safna miklum
gróða. I síðari hluta hennar ræðir hann þetta nokkuð
nánar og bendir á leiðir til raunhæfra kjarabóta. Þar sem
þessi hugvekja Gunnlaugs er á margan hátt stórathyglis-
verð, tekur Tíminn sér bessaleyfi til að birta síðari hluta
her.nar í þessu og næsta blaði.
VII.
Nú er eðlilegt að menn
[spyrji: Hvernig á að bæta
lífskjör almennings, ef það er
J ekki hægt með almennri
hækkun peningateknanna.
Þessu svara ég svona: Það
er allsendis ekki eins auðvelt
að bæta lífskjör almennings
eins og svo margir háttgal-
andi víghanar á sviði félags-
málanna reyna að telja fólki
trú um. Slíkir forustusauðir
gefa sjálfum sér fagrar og á-
litlegar nafnbætur og kalla
sig „umbótamenn", „fram-
faramenn“, „lýðræðissinna“,
„frelsisunnendur" o. s. frv. Og
allir sem einn þykjast þeir
starfa í anda Jóns Sigurðs-
sonár, ef þeir þá ekki vitna
beint í hina „heilögu þrenn-
ingu“: Karl Marx, Lenin og
Stalin. En alla, sem ekki vilja
umhugsunarlaust hlíta leið-
sögu þeirra, kalla þeir: aftur-
haldsmenn, auðvaldsþjóna,
fasista o. s. frv. Og hafi þeir
fengið einhverja nasasjón af
kenningum Karls Marx er
ekki að sökum að spyrja: Þá
hafa þeir eftir það sannleik-
ann í rassvasanum. Nokkrir
þessara manna eru vísinda-
menn, sem vísvitandi nota
sér hinar röngu félagsmála-
skoðanir almennings til þess
’að tryggja eigin valdaaðstöðu.
En langflestir eru velmein-
andi einfeldningar, sem enga
eða litla félagslega reynslu
hafa, en trúa í blindni á hinar
marxisku hégiljur. Þessir
menn gleyma því of oft, að
það er alls ekki nóg að vilja
vel. Þeir sem leiðsögu vilja
hafa fyrir lýðnum verða að
hafa raunhæfa þekkingu á
því, hvað til umbóta horfir,
og getu og manndóm til þess
að koma kjarabótamálunum
í framkvæmd, án þess að
svíkjast að almenningi og
taka með annarri hendinni
það, sem þeir gefa með hinni.
En þess háttar beilibrögð eru
því miður alltof algeng á sviði
félagsmálabaráttunnar.
Um alllangt skeið hefir
þjóðin trúað á þessa kjara-
bótamenn, bæði þá, sem
vitna til Jóns Sigurðssonar
og hina, sem bera fyrir sig
bótamála eru eða gætu verið
góð mál, ef tryggur þjóðhags-
grundvöllur væri fyrir hendi
til þess að fóta þau á. En svo
er jafnaðarlegast ekki, enda
ekkert gert til þess að byggja
hann upp af feðrum mál-
anna. Þeir, sem nenna að
hafa fyrir því að hlusta á
þingfréttir útvarpsins, eiga
sæmilega auðvelt með að
fylgjast með kjarabótamála-
streitunni á Alþingi. En
kjarabótamálin eru auðþekkt
á vissu orðalagi, sem alltaf er
í hverju kjarabótafrumvarpi,
og er eitthvað á þessa leið:
Ríkissjóði ber að greiða —
ríkissjóður skal leggja fram
— ríkissjóður skal ábyrgjast
lán að upphæð — sveitar-
sjóðum ber að greiða — o. s.
frv., í óteljandi samsetning-
um. Þetta þýðir umbúðalaust,
að skattgreiðendur og út-
svarsgreiðendur eiga að
greiða kostnaðinn við fram-
kvæmd kjarabótamálanna.
Margir, sem á þetta hlusta
af viti og skilningi hugga sig
við það, að hinir riku séu
látnir borga brúsann, eða að
hægt sé a. m. k. að láta þá
borga ef í harðbakka slær.
Þetta er algerlega fánýtt hald
reipi og grautfúið, því að
hvaðan fá hinir ríku þá fjár-
muni, sem gera þeim fært að
greiða háa skatta og útsvör?
— Öll fjáröflun — hvort held-
ur aflaklærnar sitja á útlim-
um hinna ríku auðfélaga eða
þær auka fingralengd kröfu-
félaga hina fátæku — hvílir
á herðum þeirra mörgu, sem
vinna með huga og höndum
hin hagnýtu störf í þjóðfé-
laginu. Með öðrum orðum:
Þeir, sem njóta eiga hinna
margvíslegu kjarabóta, sem
foringjar stéttasamtakanna
stofna til á Alþingi, verða að
greiða fyrir þær úr eigin vasa.
Og það skyldu þeir hugleiða,
að skattpeningur sá, sem þeir
eru látnir leggja fram, vex
ekk að verðgildi við þann
krók, sem hann leggur á leið
sína gegnum ríkissjóðinn.
Eina leiðin til raunhæfra
kjarabóta er aukin fram-
leiðsla, í víðustu merkingu, á
(Framhald á 7. síðu.)
Dagur segir frá því, að vinna
við hina nýju virkjun Laxár
hefjist í þessari viku. Við virkj-
unina þrefaldast rafmagns-
framleiðsla orkuversins og verð-
ur um 18 þús. hestöfl. Geta má
þess til samanburðar, að núver-
andi orkuver við Ljósafoss í
Sogi framleiðir um 21 þús. hest-
öfl, ef ég man rétt. Gert er ráð
fyrir, að Laxárvirkjuninni verði
lokið á árinu 1952, og fá þá Ak-
ureyringar og aðrir notendur
hennar þrisvar sinnum meira
rafmagn en þeir hafa nú, eða
því sem* næst. Virkjunarkostn-
aður er áætlaður 45 millj. kr.,
og er rúmlega helmingurinn er-
lendur kostnaður. En Sogs-
virkjunin nýja á að kosta 140
milljónir, samkvæmt áætlun,
sem um hana hefir verið gerð.
Á þessum tveim stöðum er því
um að ræða raforkufram-
kvæmdir fyrir 185 millj. kr. —
Ríkið er nú orðið meðeigandi í
Laxárvirkjuninni á svipaðan
hátt og Sogsvirkjuninni, og
ber sinn hluta af kostnaðinum.
Sumir voru á móti Marshall-
hallhjálpinni á sínum tíma, og
skal ég ekki um það dæma. En
virkjanir þessar munu unnar
fyrir Marshallfé að miklu leyti.
Við vonum, að það verði þjóð-
inni til góðs.
„Þjóðinni“ segi ég. Og áreið-
anlega nýtur meirihluti henn-
ar þessara framkvæmda. En
hinir eru líka margir, sem ekki
njóta þeirra a. m. k. ekkí bein-
línis. Borgfirðingar hafa Anda-
kílsárstöðina. Og allir kaup-
staðir og stærri kauptún hafa
einhverskonar rafstöðvar,
vatnsaflsstöðvar eða olíustöðv-
ar. Sumar þeirra eru þó ófull-
nægjandi. En svo eru mörg
sináþorp og heil héruð, sem
verða á eftir i þessari þróun. Og
þar geta menn sagt eins og
gesturinn í þjóðsögunni: „Ég
þarf ekki að þakka“, o. s. frv.
Þeir, sem ekki geta notað
„hvítu kolin“ frá Sogi og Laxá,
munu þó sætta sig við sitt hlut-
skipti, ef þeir þykjast verða þess
varir, að einnig sé munað eftir
þeirra þörfum og þeira mál leyst
eftir því, sem geta leyfir. En
annars ekki. Bændur um allt
land hafa áhuga fyrir því, að
áburðarverksmiðjan komi og
vita, að hún þarf að fá rafmagn
frá hinum stóru aflstöðvum. í-
búar strjálbýlisins munu gera
þá kröfu, að Marshallfénu verði
á einhvern hátt varið til fram-
kvæmda, sem öll þjóðin nýtur.
Þessir peningar eru þjóðareign.
Svona hafa ýmsir talað við mig
um þessi mál.
En ísland vantar orku. Og nú
skulum við gleðjast yfir því, að
beizlun fossanna er orðin að
veruleika. Sýn Einars Bene-
diktssonar við Dettifoss er að
rætast, þótt aðrir fossar hafi
reynst auðveldari í tamning-
unni. En virkjun fossanna kall-
ar á fleiri framkvæmdir, fram-
kvæmdir, sem auka þá fram-
leiðslu, sem tryggir framtíð
þjóðarinnar. Hlutverk hinna
miklu raforkuvera er að
minnka innflutningsþörfina og
helzt að skapa nýjar útflutn-
ingsvörur, auka festu í utanrík-
isviðskiptunum, ef unnt er. Á
eftir áburðarverksmiðjuni þarf
sementsverksmiðjan að koma.
Eitt ár, þegar mest var, fluttum
við inn 70 þús. tonn af sementi.
Nú verðum við að spara sement
eins og unnt er vegna gjaldeyr-
isskorts, og það er slæmt. Þetta
ættu þeir að hugsa út í, sem eru
að heimta gjaldeyri til ýmsra
hluta, sem minni þörf er á.
Sementsverksmiðjan kostar
svipaða upphæð og Sogsvirkj-
unin, en áburðarverksmiðjan
nokkru meira. Þetta eru dýr
mannvirki. Þau eru undirstaða,
og góðar undirstöður eru alltaf
dýrar. Menn verða oft að leggja
hart að sér meðan verið er að
byggja undirstöðurnar. En það
borgar sig síðar. Það er ekki
hægt að gera hvorttveggja í
senn, kaupa allt sem hugurinn
girnist og leggja undirstöðu
að framtíðinni.
1 gær hitti ég mann af Snæ-
fellsnesi. Hann hafði ekki orðið
var við óþurrka á þessu sumri.
Þar eru öll hey græn, sagði
hann. Svona er það við Breiða-
fjörð og í Borgarfirði hefir líka
verið góð heyskápartíð.
En í morgun kom til mín kona,
sem stundum hefir tekið til
máls í baðstofunni, þótt ekki sé
hún vön að tala á opinberum
vettvangi. Hún var ekki eins á-
nægð og Snæfellingurinn, og
hún sagðist svo sem ekki vita,
við hvern hún ætti að tala um
sín vandræði. Það vildu víst fá-
ir um þau hugsa, sem ráðin
hefðu. Hún sagðist hafa gengið
búð úr búð í Reykjavík og
hvergi fá óbrennt kaffi. Nú yrði
hún að kaupa þetta rándýra
verksmiðjukaffi, sem sér þætti
aldrei eins gott og hitt, sem
brennt væri heima.
É er alveg hissai Hvers konar
okurstarfsemi er þetta, og hvers
vegna mega þeir, sem það vilja,
ekki fá vöruna eins og hún er
flutt inn í landi?
p Gestur. .
Þökkum innilega auðsýnda samúð við andlát og jarð-
arför
JÓNS VIGFÚSSONAR, Hlíðarendakoti.
Aðstandendur
Af hrærðu hjarta og heilum hug þökkuhi við öllum
þeim, sem réttu okkur hjálparhönd og sýndu okkur
fórnfýsi, samúð og hlýhug við jarðarför föður okkar
INGIMUNDAR GUÐMUNDSSONAR frá Gautastöðum.
Börn hins látna.
Auglýsingasími Tímans 81300