Tíminn - 13.09.1950, Síða 3

200. blað.
TÍMINN, migvikudaginn 13. september 1950.
3,
Það sækir í sama horfið
Eftir dr. Jón Dúason.
Sumarið 1919 var allfjöl-1 öllu kunnugastir-við Græn-
mennur fundur haldinn um land.
Grænlandsmálið í Iðnó.
Hafði sá, er þetta ritar, boðið
til þessa fundar. Var þar ein-
hugur mikill um, að íslend-
ingar ættu Grænland, og
nauðsyn bæri til, að þeir
kæmust inn i landið og næmu
það á ný. Fyrsta sporið að
þessu marki átti að vera stofn
un íslenzks útgerðarfélags og
rekstur ísl. fiskveiða við
Grænland. Var stofnun slíks
útgerðarfélags aðaltilgangur
fundarins, svo sem fundar-
gerðin vottar, sem enn er til.
Nefnd var kosin til að hrinda
máiinu álei&is. En þar urðu
rnenn ekki sammála. Vildu
sumir byrja þannig, að hefja
dýraveiðar á Austur-Græn-
landi, en til þess vantaði okk
ur bæði íshúðuð skip og menn
vel kunnandi í dýraveiðum og
selveiðum. Stóð málið fast í
þessu þófi, er sá, er þetta rit-
ar, fór af landinu, og krepp-
an eftir fyrri heimsstyrjöld-
ina var að skella á.
Ef fyrirtæki þetta hefði
komist á legg, sem almennur
vilji virtist verða til, er næsta
víst, að íslendingar hefðu
■orðið fyrstir til að finna fiski
auðæfin við Græniand í ann-
Á víðavangi
Á erfiðleika-árunum milli
heimsstyrjaldanna, er út-
gerð íslendinga átti í mikl-
um örðugleikum, ísl. fiskiflot-
inn var ekki nýttur nema að
litlu ieyti og landið sökk i fen
skulda erlendis, biés fær-
eyska útgerðin sundur og
græddi of fjár á útgerðinni
við Grænland. Qg færeysku
skipin voru óslitið i arðbærri
veiði langt fram á haust eða
vetur. Og fjöldi nýrra skipa
voru keypt til Færeyja á ári
hverju.
Og nú er aftur orðið hið
sama upp á teningnum. Fær-
eyska útgerðin græðir of
fjár. Færeysku botnvörpung-
arnir sækja afla sinn norður
í Dumbshaf og norður að
B.iarnarey og fiska í salt. Vél-
skipin fara strax og' vetrar-
vertíð lvkur hér við land (eða
við Lófót) vestur fvrir Græn-
land og mokfiska þar í salt
langt fram á haust. Gróð-
inn af útgerðinni er lagður
i ný skipakaup og hver mað-
ur. sem vettlingi getur vald-
ið á Færeyjum, allt niður í
] 4 ára drengi, er tekinn í skip
rúm. — Skipin eru látin
ganga á arðbæra veiði allan
að sinn. En norsk skip fundu ársins hring, og látin moka
J>essa óskaplegu fiskigengd
láum árum siðar.
Símarnir fluttu út um all-
an heira fregnir af þessari
geysilegu fiskigengd við
Grænland. Skip frá flestum
haffiski-þjóðum streymdu
þangað. Frakkar og Portúgal
ar tóku mörg af skipum sín-
um af Nýfundnalandsgrunn-
inu og sendu þau til Græn-
lands, og hafa þeir haldið
því áfram æ síðan. Bretar og
Þjóðverjar, Frakkar og ítalir
og jafnvel Spánverjar hafa
cöru hvoru sent botnvörp-
upp margföldu magni af salt-
fiski, við það, sem áður var,
og fylla þá saltfisksmarkaði,
sem íslendingar höfðu áður.
Þetta er hið piesta alvöru-
mál íyrir ísl. þjóðina.
En hvernig er svo ís’. út-
gerðin rekin. Þar sækir Vissu
lega í sama horf og var fvrir
siðari heimsstyrjöld. í stað
lántakanna þá, kemur að
vísu nú Marshall-fé. En vél-
skipaflötinn er nú ekki starf-
ræktur með hagnaði nema
2i/2—3 mánuði úr árinu, en
er hafður á landi eða í vitiaus
Bændafundurinn á
Klaustri.
Um síðustu mánaðamót
hélt Stéttarsamband bænda
sjötta aðalfund sinn, og að
þessu sinni á Kirkjubæjar-
klaustri í Vestur-Skaftafells
sýslu. Á aðalfundunum
mæta sem kunnugt er tveir
kjörnir fulltrúar úr hverri
sýslu, en auk þeirra stjórn
sambandsins, starfsmenn og
gestir. Að þessu sinni var
landbúnaðarráðherrann
meðal gesta og flutti ræðu
á fundinum. Þarna voru og
fulltrúar frá dagblöðum í
Reykjavík, og birtu þeir ýt-
arlegar fréttir af fundinum
í blöðum sínum: Hefir og all
mikið veríð rætt í blöðum
siðan um fundinn og við-
fangsefni hans.
Af hálfu stjórnarandstæð
inga hefir sumt, er fram
kom á fundinum, verið not-
að til árása á ráðstafanir
þær, er meirihluti Alþingis
gerði s. 1. vetur til að koma
á jafnvægi í atvinnulífi
landsins og er bændum gef-
ið í skyn að þeir hafi beðið
tjón af þessum ráðstöfun-
um, um fram það, sem þurft
hefði að vera, ef haldið
hefði verið óbreyttri geng-
isskráningu. — Bændur
eiga víst að trúa því, að hags
munum þeirra hefði verið
betur borgið.ef Alþýðuflokks
menn og kommúnistar
hefðu einir ráðið öhu!
unga sína til Grænlands, eink um taprekstri allan hinn
um í september. Norðmenn hluta ársins> _ Qg sex sumra
.sendu fiskiflota til Græn- sífellt tap a síidveiðinni hef-
lands, en biðu tap í fyrstu, en
komust svo upp á rétt lag við
veiðarnar. Þeir hafa aldréi
liaft annað en gróða af Græn
landsveiðunum, og hafa
grætt allra þjóða mest á
Jeim, enda orðnir allra þjóða
ir ekki getað opnað augu
manna fyrir því, að þörf sé
að gera breytingu á þessu ó
frcmdarástandi, sem er alveg
að sliga fjárhag landsins.
J. D.
Skipsbrotsmannaskýlið á
Þorgeirsfirði
I!
21,4%.
Hagfræðingar, sem unnu
að útreikningum fyrir Stétt
arsambandið, komust að
þeirri niðurstöðu, að rekstr-
arkostnaður meðalbúa hefði
hækkað um rúml. 21% (21,4
%) vegna gengisbreytingar-
innar. Auðvitað var öllum
það ljóst fyrir fram, að rekst
urskostnaður landbúnaðar-
ins hlaut að hækka við geng
isbreytinguna. Þess vegna
var líka gert ráð fyrir að
landbúnaðarafurðir hlytu
að hækka í verði innan-
lands, enda er það nú fram
komiö. Mjólk hefir þegar
verið hækkuð, og kjöt mun
einnig hækka, en þó miklu
minna, þar sem aðrar sauð-
fjárafurðir (ull, gærur)
hafa hækkað til mikilla
muna erlendis, en það dreg-
ur úr þörfinni fyrir hækkun
á kjötverðinu innanlands.
hefði að líkindum hækkað
alveg eins mikið, þó að geng
ið hefði verið óbreytt.
Orsök og afleiðing.
Mörgum hættir til að
blanda saman orsök og af-
leiðingu. Gengisbreytingin
er aðeins afleiðing verðbólg
unnar og hins lækkandi
verðs á íslenzkum afurðum
erlendis. Sama heysátan
kemur jafn hrakin í garð,
hvort sem hún er bundin í
reipi úr kaðli eða hrosshári,
borin á klakk eða ekið í
vagni. Það er óþurrkurinn,
sem hrakningnum veldur.
Það var hægt að sleppa geng
isbreytingunni, en hækka
tolla og skatta sem því svar
aði þetta árið. En gengis-
breytingin hefði þá komið
síðar, Það var líka hægt að
láta reka á reiðanum, hafast
ekki að. En fáir bændur
taka þann kost að láta töð-
una verða úti á túninu, ef
annars er kostur .
★
Fjárfesting landbúnaðarins.
Hagfræðingar Stéttarsam
bandsins hafa reiknað út
ýmislegt fleira en hækkun
á reksturskostnaði vegna
gengisbreytingarinnar. M.a.
hafa þeir gert áætlun um
þá fjárupphæð, sem bænd-
ur þurfa að leggja í bygg-
ingar, ræktun, vélakaup og
bústofnsaukningu á næstu
10 árum, þ. e. fjárfestingu
landbúnaðarins á þessum
tíma. Þar er gert ráð fyrir,
að sauðfé verði fjölgað um
350 þús. og nautgripum um
20 þús., tún stækkuð um
28. þús. ha. (upp í 72 þús.
ha.), byggð 2000 íbúðarhús,
hlöður og votheysgryfjur
fyrir 129 millj. kí\, fjós og
fjárhús fyrir um 180 millj.
kr., keyptar vélar fyrir 350
millj. kr. 0. s. frv. Þessi fjár-
íesting kostar samtals 1220
milljónir króna samkvæmt
útreikningi hagfræðing
anna eða 122 milljónir kr.
á ári í næstu 10 ár.
Blöðin hafa gert að umtals-
efni skrílslega meðferð á skip-
hrotsmannaskýlinu að Þöngla
bakka í Þorgeirsfirði.
Þó umgengni skýlisins sé
lakari en síðustu mönnum
sæmir, er hún, þó engan veg-
inn eins skelfileg og frásögn
blaðanna hermir.
Þegar yfirtollvörður og
lögregluþjónn frá Akureyri
komu í skýlið 22. ágúst s. 1.
var eignarskýrsla er þeir
sömdu yfir muni skýlisins á
þessa leið:
4 stk. beddar, 10 stk rúm-
teppi, olíulampi, sjúkrakassi,
tvíhólfa olíuvél, pottur, kaffi-
kanna, ketill, blikkfata, bolla
pör, 3 pör vettlingar, 2 stk.
drykkjarmál, sjókort, 10 pk.
kaffi, 8 stk. export, 3 kg. strau
sykur, 1 kexkassi, 8 kg. tvi-
bökur, 6 búnt eldspýtur, 10
lítrar olía og lítið eitt af kol-
um.
Það sem vantar er: Ein
rúmábreiða, beddi, alla nið-
ursoðna matvöru, hamar nagl
bit, kolaausu, reku, matskeið-
ar, gaffla, borðhnífa, o. fl.
Orðrómur hefur heyrst um
það, að gangnamenn væru
valdir af spellvirkjum þeim,
sem gerð hafa verið á skýl-
inu, en þetta er með öllu
ósatt.
Enginn Þingeyingur hefur
verið þar að verki, sönnu nær,
að „túristar“ frá Akureyri og
Reykjavík séu hinir seku og
því miður nokkrir drukknir
sjómenn, en manna sist eiga
þeir sem sjóinn stunda, að
granda skýlinu, því auk þess
sem slíkur verknaður er brot
gegn hegningarlögunum, þá
getur hann, og það skiptir
mestu máli, orðið til þess,
bæði beint og óbeint, að skip
brotsmenn og aðrir nauf-.eita
menn, sem að skýli þessu og
öðrum slíkum skýlum eða
sæluhúsum koma, mæti þar
dauða sínum af kulda, vosbúð
og hungri í stað hressingar
og liknar, ef greiðastöðum
sem þessum ekki er þyrmt.
Skora ég því í nafni Slysa-
varnafélags íslands á alla
arsjóði. Nokkur hluti þessa
fjár hefir nú verið greiddur
Búnaðarbankanum, en mik
ið sténdur þó enn inni í
Landsbankanum og Útvegs-
bankanum, en bankar þess-
ir fara með gjaldeyrisverzl-
unina og hafa því hirt geng
isgróðann. Tíminn heíir
írétt, að gjaldeyrisbankarn-
ir hafi fyrir löngu fengið
fyiirmæli um að aíhenda
Búnaðarbankanum þetta fé’
en einhver tregða virðist á,
s.ð þeir, geri full ski>. Mun
Tíminn fylgjast með þessu
máli og ræða það nánar, ef
ástæða þjkir til. Fynrmæli
laganna eru ótvíræð um
þettu efni. Og óliklegt er, að
bankar þessir, sem báðir
eru þjóðareign, bykist þess
umkomnir að bera hlut
bændastéttarinnar fyrir
borð.
★
Óþurrkarnir.
Eitt þeirra vandamála,
sem fundur Stéttarsam-
bandsins fjallaði um, voru
hinir miklu óþurrkar á
þessu sumri, einkum á aust-
anverðu landinu. Má segja,
að nú sé af náttúrunnar
hálfu ár eftir ár vegið í hinn
sama knérunn, því að marg
ar þær sveitir er mest af-
hroð guldu af völdum vor-
harðindanna í fyrra, hafa
nú orðið einna verst fyrir
barðinu á óþurrkunum. Rík
isstjórnin hefir nú falið bún
aðarmálastjóra og starfs-
manni í stjórnarráðinu að
safna upplýsingum um á-
standið og leggja á ráð urn,
hversu komið verði í veg
fyrir tilfinnanlega fjárfækk
un í haust vegna óþurrk-
anna. Hér er að miklu leyti
um sauðfjárhéruð að ræða,
en sauðfjárstofn landsins
hefir nú minnkað svo mjög
af völdum fjárpestanna, að
erfitt er að fullnægja eftir-
spurn eftir kindakjöti inn-
anlands eins og sakir
standa. Áríð 1933 var sauðfé
landsmanna rúml. 700 þús.,
en nú ekki nema rúml. 400
þúsundir.
Óhagstæðust
er gengisbreytingin fyrir
þá bændur, sem eiga eftir
að 'ráðast i byggingar eða
aðrar framkvæmdir, sem
ekki greiðast af rekstrar-
kostnaði. Sumir hafa spar-
að saman fé til þessara fram
kvæmda á undnnförnum ár
um, a. m. k. að einhverju
’eyti. Aðrir þurfa að taka
lán til þeirra. En hvort-
tveggja kemur 1 sama stað
niður að þessu leyti. Hitt er
svo annað mál, að stofn-
kostnaður framkvæmda
Lánsfjárþörfin.
Vera má, að hér sé um
ríflega áætlun að ræða. En
setjum svo, að markið sé
ekki sett hærra en svo að
framkvæma það á 20 árum,
sem þarna er gert ráð fyrir
að framkvæma á 10 árum.
Þá næmi fjárfesting land-
búnaðarins um 60 milljón-
um króna á ári í næstu 20
ár. En 60 milljónir eru líka
mikið fé. Allmikíð af þessu
leggur sveitafólkið sjálft
fram m. a; með því að vinna
miklu lengri tíma að meðal-
tali dag hvern en aðrar stétt
ir gera yfirleitt. En auðsætt
má það vera hverjum
raanni, að þörf landbúnað-
arins á aðfengnu lánsfé
verður fyrst um sinn mjög
rr.ikil. Þess vegna þarf að
efla Búnaðarbankann eftir
þvi sem frekast er unnt.
landa mina, að hlúa að skip-
brotsmannaskýlum og sælu
húsum landsins og forðast að
skemma í þeim nokkurn hlut
eða hafa á burt.
Húsavík, 2. september 1950
Júlíus Havsteen
Fulltrúi fyrir Slysavarnafél.
íslands fyrir Norðlendinga
fjórðung.
Einkennileg tregða.
Samkvæmt gengisskrán-
ingarlögunum á að verja
tveim þriðju hlutum af
hagnaði þeim, er varð á
gj aldeyrisinnstæðumN erlend
is, til að auka möguleika
Búnaðarbankans til útlána
úr Byggingar- og Ræktun-
Iiinfluttir ávextfr
(Framhald af 5. siðu.)
alvarlegar eitranir eftiv
neyzlu slíkra ávaxta. Það seg
ir sig sjálft, að C-vítamín-
magnið í slíkum ávöxtum
hossar ekki hátt. Ef þessir á-
vextir eru fluttir inn á ann-
að borð, verður að gera þá
kröfu, að þeir séu óskemmd
vara.“
Ávaxtaáróðurinn, sem hér
var rekinn á árunum fyrir
styrjöldina, hefir því þannig
ekki reynst á slíkum rökum
reistur og ætia mátti af því„
hve magnaður hann \ar.
Reynslan sýnir það á þessu
sviði, eins og mörgum öðr-
um, að við erum að leita
langt yfir skammt, þegai
verið er að sækjast eftir er-
lendum ávöxtum. Við höfum
ekki aðeins jafn góða, heldur
betri ávexti í landinu sjáifu,
og það, sem skortir, er af
við séum nógu duglegir vifi
ræktun þeirra. X j-Y,
Bergur Jónssoir
Málaflutningsskrifstofa
Laugaveg 65. sfmi 5833
Heima: Vitastíg 14. j