Tíminn - 19.11.1950, Blaðsíða 4

c.
TÍMINN, sunnudaginn 19. nóvember 1950.
259. bia®
Hugleiðingar um samvinnumál
IV.
Preg útborgun heitir grein,
.,em nýlega birtist í ísafold.
\'l grem þessari er rætt um
ið kaupfélögin greiði seint
cyrir framleiðsluvöru þær,
æm þau fá til sölumeðferðar.
>að leiöir af skipulagi kaup-
felags, að sala framleiðslu-
vara bænda og annarra, sem
ifhenda samvinnufélagi vör-
ur sínar tíl sölumeðferðar, er
.írein umboðssala. Þess vegna
>ir bændum greitt fullt and-
/irði vöru sinnar. En ef
bóndinn á að fá greitt raun-
/erulegt söluverð, er ekki
.íægt að gera það fyr en var-
un er að fullu seld og greidd
;il kaupfélagsins. En vegna
Dc s að fæstir bændur eru
,vo efnum bunir, að þeir geti
beðið eftir að varan seljist,
'ufur sú venja skapazt hjá
kaupfélögunum að greiða á-
ætlaðan hluta verðsins undir
nns og félagið hefir veitt
/örunni móttöku. Þetta út-
borgaöa verð er reynt að hafa
MOKkru lægra en vonast er
eftir að endanlegt söluverð
verði. Aðaltilgangurinn með
bes.su íyrirkomulagi er sá að
eyna að komast hjá því að
itborgað verði meira en fyrir
/oruna fæst, til þess að fyrir-
'jykgja, að til þess komi að
burfi að endurkrefja hjá
: nnieggjendum þann halla,
>em kynni að verða á þessari
'/erzlun. Undir eins og end-
ænlega er vitað hvað fyrir
vöruna fæst að lokum
er reiKningur sá, er um er að
: æöa, gerður upp og inn-
Eftir Siu’urð Vilhjáliussftii
stæðu í honum skipt niður
og greitt eða fært í viðskipta-
reikning bóndans. Þetta er
sú aðferð, sem er viðhöfð til
þess að ákveða endanlegt
söluverð. Vitanlega fellur
ýmiskonar kostnaður á vörur
þessar, sem leiðir af því að
búa vöruna fyrir ýmsa mark-
aði og selja hana. Ef veru-
legur dráttur verður á því að
afreikna vöruverðið eftir að
það er endanlega vitað, verð-
ur að áfellast starfsfólk fé-
lagsins fyrir það en ekki
kaupfélagið eða skipulag
þess. Þetta, sem að framan er
sagt, snýr að félaginu. At-
hugum nú lítilsháttar hvort
þessi regla er óhentug fyrir
bóndann.
Rétt er að taka dæmi.
Bóndi hefir lagt inn 100
dilka haustið 1948 og hefir þá
fengið greitt fyrir þá kr.
100,00 pr. lamb. Raunveru-
legt verð reynist t. d. krón-
ur 160.00. Hann fær þá kr.
60.00 uppbót á lambið 1949.
Haustið 1949 leggur hann
aftur inn 100 lömb og fær þá
undir eins greiddar kr. 100.00
eins og 1948. 1949 seljast
lömbin eins og 1948 og kostn-
aður er hinn sami. Árið 1949
hefir hann því fengið lambs-
verð greitt að fullu, en á þá
væntanlega eftir að fá greitt
1950 svipað og árið áður.
Þetta þýðir nánast það, að
bóndi í kaupfélagi hefir kom-
ið fyrir sig tryggingarfé fyrir
úttekt sinni framan af
hverju ári, sem hann svo
greiðir inn við endanlegt
uppgjör söluvörunnar. Hin
trega útborgun, sem greinar-
höfundurinn í ísafold vill
nota sem ádeilu á kaupfélög-
in, er einmitt einn höfuð-
kostur þeirra fyrir bændur.
Þessi sami höfundur heldur,
að það væri eitthvert bjarg-
ráð fyrir bændur á óþurrka-
svæðinu, að kaupfélögin
greiddu nú út væntanlegt
söluverð undir eins. Senni-
legt þykir mér, að bændur á
þessu svæði þurfi á öllu að
halda á næsta ári og að það
kæmi sér eins vel að spara
sér uppbótina til ársins 1951.
Erfiðu árin verða alltaf þung
og draga afleiðingar í kjöl-
fari. En víst er, að aldrei
ríður meira á varfærni og at-
orku en þegar illt árferði
iþjakar og það getur oltið á
sjálfsafneitun hvers og eins,
hvernig honum farnast
framvegis. Svo virðist, sem
forystumenn Sjálfstæðis-
flokksins hafi ekki tekið það
með í reikninginn, að á ís-
landi er árferði mjög duttl-
ungafullt og þess vegna þurfa
íslendingar að vera var-
færnir og duglegir, hvernig
sem árar. Athugum svo,
hvort óréttlátt er að haga
útborgun fyrir framleiðslu-
vörurnar eins og kaupfélög-
in gera.
Sláturtíð hefst í september
og endar í október. Á þeim
tíma leggja bændur vörur
sínar inn og fá þá útborgað
nokkurn hluta verðs þess,
sem fæst fyrir framleiðslu
þeirra, t. d. % hluta. Ef t. d.
gærur eru seldar í desember
verða þær greiddar fyrir nýjT
ár. En seljist þær ekki fyr en
á næsta ári, hefir kaupfélag-
ið varið % hlutum gæru-
verðsins af rekstrarfé sínu til
greiðslu til bænda. Kjötið
hefir allt verið selt á inn-
lendum markaði undanfarin
ár. í sláturtíðinni mun seljast
eitthvað meira af því en á
öðrum tímum, en hvergi
nærri helmingur þess, hvað
þá %. Meðan % hlutarnir eru
að seljast, hefir kaupfélagið
orðið að leggja út fé til
bænda. Segjum að % hlutar
kjötsins séu seldir í marzlok.
Þá hefir kaupfélagið fengið
sitt. % hlutar eru svo að
seljast fram í ágúst og á
þeim tíma er bóndanum að
skapast ný útborgun og inn-
eign hans í kjötreikningi fer
þá smávaxandi uns allt er
selt og hægt er að ákveða
endanlegt verð til útborgun-
ar.
Innlendi markaðurinn er
ekki fljótvirkari en þetta. Af-
leiðingin af því verður óhjá-
kvæmilega treg útborgun. Mér
er nær að halda, að varla sé
hægt að hafa réttlátara form
á þessu en kaupfélögin hafa.
Enda eru það í langflestum
tilfellum bændur, sem hafa
tekið upp þessar reglur. Það er
hreinasta firra að halda því
fram, að starfshættir kaupfé-
laganna séu ákveðnir af ein-
hverjum einstökum mönnum.
Kaupfélögin og SÍS eru til
orðin fyrir starf fjölda ein-
staklinga, sem hafa lagt hver
sinn skerf fram, mismun-
andi stóran og giftudrjúgan,
allt eftir skilningi sínum og
getu.
Saga kaupfélaganna geym-
ir nokkur nófn, sem munu
vaxa því lengra sem líður og
blessun samvinnu verður aug-
ljósari alþjóð. Það er sama
hvað öfundsjúkir samkeppn-
ismenn reyna að halda fram,
verk hinna stórvirku sam-
vinnufrömuða munu dafna
meðan grundvallarreglum
samvinnufélaganna er fylgt.
Svo virðist í sumum skrif-
um Sjálfstæðismanna, að
hugmyndir þeirra um efna-
hag félaganna séu einkenni-
lega fráleitar. Ef menn gera
sér ljóst hvernig efnahags-
kerfi samvinnufélags er byggt
ættu menn ekki að vera í
vafa um það, að kaupfélögin
eru engin auðfélög. Eignir
þeirra er hús og áhöld, vöru-
birgðir, innstæður o. fl. Fjár-
magn það, sem þau vinna með
er alls ekki eign kaupfélagsins
í sama skilningi eins og skuld-
laus eign kaupmanns. Athug-
um þá hvernig starfsfé kaup-
félags er til orðið.
1. Venjuleg bankalán eða
önnur slík lán.
2. Innstæður viðskipta-
manna í viðskiptareikningi.
3. Sparifjárinnstæður í inn-
lánsdeild.
4. Stofnsjóður viðskipta-
manna í stofnsjóði.
5. Varasjóður og aðrir ó-
skiptilegir sjóðir.
Allt eru þetta fjármunir,
sem kaupfélag eða önpur
samvinnufélög ávaxta fyrir
aðra. Sjálfseign þessara stofn-
ana þekkist ekki. En hinar
ýmsu innstæðugreinar eru
háðar vissum reglum um
útborgunarskyldu. Skal það
athugað nánar.
1. Bankalánin fara eins og
önnur bankalán eftir samn-
ingi við bankann.
(Framhald á 5. síðu)
NÝJAR BÆKUR
Jrcí 3öajoÍclarprentótniéiu
1. Snorrahátíðin 1947—1948.
Þetta er merk bók og fróðleg, og á erindi til allrar þjóðarinnar. Jónas Jónsson ritar uppistöðu bókarinnar, en auk þess eru þar birt
öll þau erindi, innlendra og erlendra manna, er flutt voru á hátíðahöldunum og í sambandi við þau. í bókinni er mikill fjöldi
mynda af einstökum mönnum og hátíðahöldunum. Kostar í góðu bandi 50 kr,
2. Lífið og ég, eftir Eggert Stefánsson. ~ ~
Hér er á ferðinni bók, sem vekja mun athygli. Friðrik Ásmundsson Brekkan segir: „Þessi bók, þetta fyrsta bindi æviminninganna,
hefst á fegurðaráhrifum á barnssálina frá Reykjavíkur tjörn, „miðdepli alheimsins,“ frá útsýninu yfir flóann til Snæfellsjökuls á
kyrrlátum vorkveldum vestur í fjöru og endar með fasistaupphlaupinu, mitt í fegurðinni suður í Mílanó.“ — Ritstjóri Tímans
segir: .... „Eggert hefir víða farið og margt kannað, en það hefir ekki veikt íslendingseðli hans, heldur eflt það og styrkt. Á því
hafa hvorki erlend áhrif né tómlæti landa hans unnið. Það eitt væri ástæða til þess að endurminningar Eggerts hlytu miklar
vinsældir. En því til viöbótar kemur svo, að þessi víðförli og fjölfróði íslendingur er sérstæður og hugmyndaríkur rithöfundur, er
lætur það eitt frá sér fara, sem er fágað og göfugt.“ — Lífið og ég kostar 50 krónur.
3. íslenzk fyndni, 14. hefti.
Fyndni Gunnars Sigurðssonar frá Selalæk, er orðin fastur liður í jólaskemmtunum landsmanna. Þegar jólin nálgast, þá kemur
nýtt hefti, og hingað til hafa menn ekki orðið fyrir vonbrigðum. Tryggið ykkur þetta nýja hefti, hin eru farin. Heftið kostar 12,50.
4. Tvöföld bókfærsla, eftir Þorleif Þórðarson.
Þessi bók er ætluð til kennslu í skólum, en hún er ekki síður ætluð þeim, sem vilja gera sér grein fyrir undirstöðuatriðum bók-
færslunnar, og ætlast höfundur til þess, að bókin ein geti verið nægileg hjálp hverjum manni, sem vill hafa bókfærslu sína í
lagi. Tvöföld bókfærsla kostar 25 krónur.
Bókaverzlun ísafoldar