Tíminn - 06.01.1951, Blaðsíða 4

4
TÍMINN, laugardaginn 6. janúar 1951.
4 blað,
Ábyrgð — ábyrgðarleysi
Niðurlag. IV.
Togaraverkfall það, sem nú
er nýafstaðið, er ágætt sýnis
horn af því ábyrgðarleysi, er
nú gegnsýrir þjóðfélag vort.
Nokkrir togarar hafa verið
gerðir út á sama tíma, sem
meginflotinn hefir legið í
höfn vegna þess, að sjómenn
irnir hafa ekki viljað stunda
atvinnu sína með sömu kjör-
um og þeir, sem ekki hafa
gert verkfall. Nú munu mán-
aðartekjur hásetanna á þeim
skipum sem gengu, hafa ver
ið allt að 4 þúsund krónur,
og í sumum tilfellum vel það.
Ekki verður sagt, að þetta
séu rýrar tekjur fyrir óbreytta
sjómenn. Það svarar til þess
að með verkfallinu hafi sjó-
menn viljandi rýrt tekjur sin-
ar um 12—16 þúsund krónur
hver, árið 1950 og valdið auk
þess óútreiknanlegu tjóni á
þjóðarbúinu. Vera má, að
þeirra sé ekki sökin einvörð-
ungu, um það skal ekki dæmt
hér. En hér er um svo gífur-
legt ábyrgðarleysi og illkynj-
að fyrirbrigði að ræða, að
nærri stappar fullkomnum
landráðum. Verkfall þetta
virðist ekki hafa verið gert
af brýnni þörf fyrir sjómenn-
ina, vegna þess, hvað lítið
þeir báru úr býtum. Heldur
virðast önnur sjónarmið hafa
verið látin ráða. Þess vegna er
þetta verkfall vottur svo blygð
unarlauss ábyrgðarleysis, að
varla eru dæmi til annars
eins. — Mér virðist fullkom-
in ástæða til að athuga, hvort
ekki væri rétt að takmarka
með lögum rétt manna til að
stöðva á þennan hátt atvinnu
rekstur þjóðarinnar og leggja
refsingu við.
Ég geng þess ekki dulinn,
að svona hugleiðingar eru
taldar merki afturhalds og
séu til þess eins að styðja
málstað auðvaldsins. Ég læt
mér það i léttu rúmi liggja,
en segi, að svona framkoma
sé tilraun valdabraskara til
þess að kúga réttmæt stjórn
arvöld og þjóðina alla um
leið til undirgefni undir blind
stéttasjónarmið. En það er
svartara afturhald en nokk-
ur kapitalisti hér á landi hef-
ir nokkurn tíma verið hald-
inn af síðan á dögum einok-
unarkaupmanna. Það er
nefnilega að koma á daginn,
að það eru fleiri en kapital-
istar, sem kunna lagið á því
að kúga. Hvort sem kúgarinn
birtist I mynd öreiga verka-
mannsins eða auðmannsins,
er hann sama ófreskjan. Og
við íslendingar eigum að vera
það vel mannaðir, að við eig-
um ekki að þola slíkar mann-
gerðir.
Það er fullkomin ástæða
fyrir löggjafann á íslandi, að
athuga hvort ekki sé með lög
gjöf hægt að fyrirbyggja að
svona atburðir, eins og tog-
araverkfallið endurtaki sig.
V.
Það orkar mjög tvímælis,
hvort styrktarstarfsemi rík-
isins í heild, komi að þeim
notum, sem menn vænta.
Þegar framlögin eru þannig,
að þau auka á fjárveitingu,
sem ekki gefur beinan arð af
sér, munu þau fremur ýta
undir vaxandi verðbólgu og
draga úr sparnaðarviðleitni
manna. Allar aðgerðir þess
opinbera, sem örfa eyðslu og
hníga að því að ýta undir
hóglifi, eru mjög tvíeggjaöar.
Kvartanir manna um erfiði
eru oft á tíðum vottur leti
og viljaleysis til þess að leggja
Eftir Sigurð Villijálmsson
sig fram um það, að sjá fyr-
ir sér sjálfur. Þau munu
vera fá afrekin, sem unnin
hafa verið án erfiðis. Það er
orðið býsna algengt að menn
á bezta aldri með mikilli
vinnuorku leggja árar í bát og
hætta lífsstaffi sinu en taka
fyrir óskyld störf, sem und-
anfarið hefir verið greiður
aðgangur að. Alls óvíst er
það,- að þó einhver hafi ver-
ið sæmilegur sláttumaður
eða sjómaður, að hann sé fær
um að starfa í opinberri þjón
ustu, svo nokkurt gagn sé að.
Mestar líkur eru til, að þeir,
sem þannig leggja frá sér arð
gæf störf verði áhuga- og úr-
ræðalausir starfsmenn við
hin léttari störf, sem svo eru
nefnd.
Ég tel, að heilsuhraust fólk
eigi að taka þátt í lífsstarfi
sinu meðan það getur sökum
ellilasleika. Það verður eng-
um að fjörtjóni, þótt hann
erfiði eins og orka hans leyf-
ir. Hann mun heldur engu
tapa af lífshamingju sinni
við það.
Hitt mun vera sönnu nær,
að iðjuleysi valdi mönnum
lífsleiða og veiki mótstöðu-
afl manna gegn sjúkdómum
og eyði siðferðisþroska og á-
byrgðartilfinningu. Með öðr-
um orðum, flest af þessu fólki
verður í raun og veru gjör-
samlega þýðingarlaust í
starfi þjóðarinnar, að því að
byggja að nytja land sitt. —
Gunnar Huseby og Torfi Bryn
geirsson hafi ekki orðið Evr-
ópumeistarar, nema af því
að þeir hafa lagt alla orku
sína i að fullkomna sig, hvor
í sínum íþróttagreinum. Ef
þeir hætta því, munu þeir
fljótt missa tignina. Þannig
er það á öllum sviðum. Að-
eins einbeittur vilji, ástund-
un og mikið erfiði skapa af-
reksverk og veita þann unað,
sem því er samfara, að gera
það. Sigurvonin á að vera það
afl, sem knýr einstaklinga og
þjóðina alla til átaka. Styrk-
ir og lán frá öðrum, hnitmið-
að við brýnustu þarfir, getur
orðið til þess að létta mönn-
um róðurinn, ef rétt er með
farið, en það hefir aldrei úr-
slitaþýðingu. Úrslitin eru und
ir persónuleik og þrótti þess
komin, sem verkið vinnur.
Sú áherzla, sem undanfar-
ið hefir verið lögð á að skapa
aukna framleiðslu, hvað sem
það kostar. Án tillits til þess,
hvað mikið fer í súginn við
það er vægast sagt var-
hugaverð. Veiðarfærum • og
vélum er beitt miskunnar-
laust með oft mjög litlum á-
rangri. Til eru þeir forustu-
menn, sem aðeins hugsa um
að afla sem mest, en skeyta
engu um þau tæki, sem þeim
er trúað fyrir. Við öflum gjald
eyrisins og verðum aflahæst-
ir, hugsa slíkir menn. En þó
tækin verði ónýt, löngu áður
en búið er að greiða þau, það
hefir minna að segja í aug-
um þessara manna. Gjaldeyr
ir, sem aflað er með taprekstri
er of dýr. Hann er einn þátt-
urinn í því að skapa og við-
halda verðbólgunni. Þess
vegna eru slíkir hættir og
vinnubrögð, sem hér að fram
an er drepið á, vottur um á-
byrgðarleysi á háu stigi og
grafa undan sjálfstæði og
frelsi einstaklinga og þjóðar-
innar í heild. Það er eins og
keppst sé við að sýnast sem
stærstur, með sem mestri
veltu, ekki skeytt um innviði
né undirstoðir.
VI.
Ég hefi hér að framan grip-
ið örfá dæmi þess, hvernig á-
stand það, sem ríkt hefir i
þjóðmálum og jafnvel lög-
gjöf, smátt og smátt er að
grafa grunninn undan sið-
ferðisþreki einstaklinga og
þjóðarinnar í heild. Engan
veginn er þetta ágrip tæm-
andi lýsing á þvi raunveru-
lega ástandi. En ef ég héldi
áfram upptalningunni, yrði
það langtum meira mál, en
hægt væri að koma í ófull-
komna blaðagrein. Hér er
efni í heila bók. Mér virðist,
að ekki sé að vænta bata í
atvinnu- og efnahagslífi þjóð
arinnar, nema ríkið og stofn-
anir þess, vinni markvisst að
því, að sniða burt allt það,
sem veldur undanhaldi þjóð-
arinnar frá þvi, að taka af
fullri ábyrgð og einurð á
verkefnum á hverjum tíma.
Enda þótt árferði og afla-
brögð kynnu að fara batn-
andi, vofir hættan yfir þjóð-
inni. Við höfum reynslu fyrir
því, að velmegunin hefir orð-
ið okkur fjötur um fót, vegna
þess, að of mikil bjartsýni og
löngun fólksins til munaðar-
lífs, tælir út á villigötur. Þess
vegna verðum við að. setja
skorður við því, að sagan end
urtaki sig í þeirri mynd, sem
við þekkjum hana frá síðustu
árum. Þær skorður verða ör-
uggastar með því að knýja
menn til ábyrgðar á gjörð-
um sínum. Ekki er ólíklegt, að
margir verði til að tala um
kjaraskerðingu ef það yrði
gert. En ég fullyrði, að kjara-
bðetur séu í vændum, ef sú
breyting yrði á, að hver mað-
ur finni til ábyrgöar í starfi
sínu. Ríkið verður að færa á-
byrgðirnar af sér yfir á hinar
margvíslegu starfsgreinar og
einstaklinga. Hin ópersónu-
lega ábyrgð, sem nú er svo
algeng, er sá ormur, sem nag
ar rætur þjóðfélagsins.
Ég er sannfærður um, að
sé það rétt hjá Bretum að
„England ætlast til þess, að
hver maður geri skyldu sína“
þá eigi það ekki síður við hjá
okkur að segja að: „ísland —
Fjallkonan — ætlast til þess,
að hver maður geri skyldu
sína.“
Mér hefir borizt bréf frá
manni, sem segist vera ungur
og atvinnulaus skipstjóri. Þó að
ég vilji ekki að svo komnu máli
lýsa mig sammála honum að
öllu leyti, sé ég enga ástæðu til
að meina honum að túlka sjón-
armið sitt. Bréf hans er svo:
„Þó að skipstjórafélög séu
með allra elztu stéttarfélögum
landsins standa þó þeir, sem
þann hópinn fylla, langt að
baki öðrum að stéttarlegum
þroska og stéttvísum manndómi.
Það er kannske af því að stétt-
in er byggð upp á úreltum tím-
um. Varla er til svo aum iðnaðar
mannadeild, að hún hafi ekki
fengið réttindi sín örugglega
viðurkennd. Kjötiðnaðarmenn
eru sérstök stétt og þar voru
þeir 9, sem tóku þátt i kosningu
á Alþýðusambandsþing. Auðvit-
að hefir þessi stétt viðurkennd-
an sérrétt sinn. Fimm þessara
manna gætu að sjálfsögðu
stöðvað kjötiðnaðinn og öll
verkalýðshreyfing landsins legg
ur sóma sinn að veði fyrir því,
að ekki yrðu brotin lög á kjöt-
, iðnaðarmönnum ef svo stæði
á, með því að réttindalausir
menn gengju i verk þeirra.
Aðrar stéttir hafa gætt þess,
að ekki fjölgaði í þeim um of,
svo að þar myndaðist atvinnu-
leysi. Þær hafa vandlega gætt
þess, að ekki bættist við og næðu
réttindum í stéttinni fleiri en
svo, að næg atvinna væri fyrir
alla, þegar minnst væri að gera.
En skipstjórastéttin ein horfir
aðgerðalaus upp á það, að ár-
lega séu tugir manna látnir
ryðjast inn í stéttina, þó að hún
sé þegar orðin alltof fjölmenn.
Gömlum og þrautreyndum skip-
stjórum er sparkað vegna ungra
og nýlærðra skjólstæðinga en
jafnframt því eru efnismenn
ginntir til að læra sldpstjórn,
þó að þeir fái svo aldrei tæki-
færr til að nota þá sérmenntun,
sem þeir hafa aflað sér. Og svo
þungur er svefninn í þessum
efnum að fjöldi skipstjóra virð-
ist helzt telja þetta öryggisleysi
sjálfsagðan hlut, þó að aðrar
stéttir láti sér ekki til hugar
koma að gera sér neitt því líkt
að góðu.
Lyfsalar halda því fram, að
engir megi reka lyfjabúð nema
þeir, sem hafi sjálfir lyfsala-
réttindi og þá skoðun munu
ýmsir lögfræðingar hafa stutt.
En hvenær hafa skipstjórar
ymprað á því, að engir mættu
gera út skip nema þeir, sem
hafa rétt til að stjórna skipi?
S Það er orðið þunnt víkingablóð-
ið í hetjum hafsins, þegar þær
gera sér að góðu an-nan rétt
og miklu minni en landkrabbarn
ir eða réttara sagt una rétt-
leysi þegar allir aðrir krefjast
réttar. Lyfsalar mótmæla því
einum rómi í stéttarfélagi sínu
að Kaupfélag Árnesinga fái að
reka lyfjaverzlun af því Egill
Thorarensen hefir ekki lyfsala-
réttindi. En hvar og hvenær
hefir heyrzt ein einasta rödd
frá skipstjóralærðum manni til
að krefjast þess að Gunnar
. Thoroddsen tæki svo mikið sem
pungapróf áður en Reykjavíkur
' bær færi að gera út togara-
' flota? Því fer alls fjarri, og
' stéttarfélög þeirra hafa enga
forustu um það, að tryggja rétt
1 sinna manna. Þau lifa undir
1 öðru lögmáli en flestir aðrir.
Ég hcld, að skipstjórnarlærðir
menn ættu nú þegar að taka
það til athugunar hvort ekki
væri rétt að fella niður rekstur
sjómannaskólans í nokkra vetur
meðan atvinnuleysi er að hverfa
úr skipstjórastéttinni. Jafn-
framt því, sem stéttin lokaði
þanig að sér, að dæmi annarra
sérmenntáðra starfshópa ætti
svo að taka til athugunar, hvort
ekki væri rétt að fylgja for-
dæmi lyfsalanna og taka upp
baráttu við þeirra hlið fyrir
því, að öll útgerð islenzkra skipa
verði lögð í hendur þeirra
manna, sem rétt hafa til að
stjórna skipi og þeirra einna,
svo að enginn reki útgerð með
stærra skip en svo, að hann hafi
sjálfur full réttindi til að stjórna
því. Eða eru skipstjórar eftir-
bátar allra annarra að stétt-
vísi og stéttarlegum þroska?“
Þetta bréf er ekki lengra. Ef
til vill kemur einhverjum eitt-
hvað af efni þess á óvart en
að athuguðu máli finnst mér í
raun og sannleika ástæða til að
hugsa um þessar kröfur og rök-
stuðning þeirra.
Starkaður gamli.
snnnusnnnsnnjnnnjnnnnnnnnnnnnnnnnsnn:::::::::::
I JÓLATRÉSSKEMMTUN
Erlent yflrllt
(Framhald af 5. slfht.)
sveitasetri, Þar hugsar hann
sér að reika um með létta veiði-
byssu á öxl, — ef það verður þá
ekki nauðsynlegt að hann sé
annars staðar, þar sem önnur
og ægilegri vopn verða notuð.
ifmuArungJoétuAýUiA alu áejbaAl
0uu/eUi4u?%
íþróttafélags Reykjavíkur verður n. k. sunnudag 7.
janúar í Listamannaskálanum.
GÓÐ SKEMMTISKRÁ !
Aðgöngumiðar fást í Skartgripaverzlun Magnúsar Bald
vinssonar, Laugavegi 12 og í Bókaverzlun ísafoldar. —
Öll börn velkomin.
Stjórn ÍR.
snnnnnsn
■■
TIL SOLU:
H
u
B Olíustöð Olíusamlags Ólafsvíkur er til sölu. Kaup-
1
n tilboð óskast send fyrir 1. febrúar 1951 til stjórnar sam-
|J
|| lagsins, sem gefur allar nánari upplýsingar. Áskilinn
♦«
n
• •
n er réttur til að taka hvaða tilboði sem er, eða hafna
n
n
H öllum.
f: