Tíminn - 14.02.1951, Blaðsíða 5

37. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 14. febrúar 1951.
5
iwim
Miðvikud. 14. feh.
Úfi á þekju
Stefán Jóhann Stefánsson
flutti ólundarlega ræðu og
byggða á misskilningi í sam-
bandi við lántökuheimild ríkT
isstjórnarinnar, þegar hún
var til umræðu á Alþingi í
fyrradag. Hann féllst reynd-
ar á, að það væri bæði óhætt
og eðlilegt að taka lán til
togarakaupa, því að þeir ættu
að afla erlends gjaldeyris en
lagðist á móti lántöku fyrir
Búnaðarbankann.
Hér hefir það hent Stefán
Jóhann, sem raunar hendir
ýmsa fleiri, að einblína á
gj aldeyrisskýrslur og útflutn-
ing. Raunar gleymist mörg-
um, þegar þeir tala um gjald-
eyrisöflun togaranna, að þar
er um brúttótölur að ræða og
mikinn erlendan gjaldeyri
þarf til að reka þá, svo að
nokkuð af því, sem þeir afla,
géngur í sjálft sig gjaldeyris-
lega. Hins vegar er ekki alveg
víst, að maðurinn hafi gert
sér ljóst að árið 1950 var út-
flutningur landbúnaðaraf-
urða meiri en ísfisksútflutn-
ingur, svo að því leyti hallar
ekki á landbúnaðinn, jafnvel
þó að einsýnir menn blíni að-
eins á útflutningsskýrslur.
Sannleikurinn er sá um
þessa lántöku, að nokkur
hluti þess, sem til togara-
kaupanna er ætlað, er raun-
ar framlenging eða endur-
nýjun eldri lántöku, en þar
bætast þó við þeirra vegna 8
—9 milljónir króna.
Þrjár milljónir eru ætlað-
ar iðnaðinum, en Alþbl. hefir
látið svo í vetur, sem flokkur
þess vildi koma á fót sérstök-
um iðnaðarbanka. Nú hefir
Stefán Jóhann ekki bent á
það, hvar hann ætli sér að
taka fé handa iðnaðinum, en
lítil stoð yrði honum að fé-
lausum banka og fer það illa
saman, að vilja mynda nýja,
sérstaka, dýra stofnun, en
leggjast annars á móti því, að
leysa nokkuð úr fjárþörf iðn
aðarins. Félaus iðnaðarbanki
gæti þó aldrei orðið annað en
byrði, og er furðulegt, ef
reyndir stjórnmálamenn
halda sjálfir, að nafnið tómt
yrði iðnaðinum einhver lyfti-
stöng.
Um þann hiuta lánsins, sem
Búnaðarbankanum er ætlað-
ur, hefir verið rætt sérstak-
lega hér í blaðinu. Þar er um
að ræða stofnfé, svo að land-
búnaðurinn geti orðið örugg-
ur atvinnuvegur og fram-
leiðsla hans ódýrari. Alþbl.
hefir oft látið í ljós vilja sinn
í þá átt, að þetta gæti orð-
ið. Það hefir sagt, að bænd-
ur ættu að hafa stór og vél-
tæk tún í góðri rækt, þola ó-
þurrka og svo framvegis. En
nú telur Stefán Jóhann ó-
fyrirgefanlegt, að útvega fé,
svo að þetta geti orðið. Svo
gjörsamlega er maðurinn úti
á þekju, þegar um er að ræða
raunhæfar aðgerðir í atvinnu
málunum.
Hér er um það að ræða,
hvort taka eigi fyrir lánveit-
ingar til nýræktar og bygg-
inga í sveitum eða halda þeim
í svipuðu horfi og verið hef-
ir. Stefán Jóhann vill fyrir
sitt leyti binda landbúnaðinn
þann helskó, að neita honum
um lánsfé, svo að kröfum Al-
þýðublaðsins um að bændur
taki allan lreyskap á ræktuðu
j ERLENT YFIRLIT:
Erfiðleikar Attlees
Sjaldan hefir reynt meíra á stjórnar3ia?£i-
leika Attiees en um þessar munclir
Undanfarna daga hafa farið
fram umræóur um utanrikismál
í brezka-þinginu. Attlee forsætis
ráðherra hefir þar haldið uppi
svörum. af hálfu stjórnarinnar
vegna fjarveru Bevins utanríkis
ráðherra. Raunverulega hefir
Attlee orðið að gegna embætti
utanríkísráðherrans um nær
tveggja mánaða skeið vegna veik
inda Bevins og voru þau störf,
sem fylgdu stjórnarforustunni,
þó ærin íyrir.
Þær raddir hafa gerzt æ há-
værari 1 seinni tíð, að Attlee
ætti að láta Bevin draga sig í
hlé, því að ófært væri að hafa
sjúkan mann i embætti utanrík
isráðherra, eins og alþjóðamál-
unum væri nú háttað. Attlee
hefir ekki viljað fallast á þetta.
Þeir Bevin eru miklir vinir og
Attlee veit, að Bevin vill gegna
embættinu áfram. Hann hefir
því tekið það á sig að gegna
embættijiu í forföllum Bevins.
Á venjulegum timum hefði
Attlee kannske getað gert það
með sæmilegu móti að gegna
þannig ‘storfum utanríkisráð-
herra í forföllum, en undanfarn
ar vikur hefir það verið mestu
erfiðleikum bundið. Það er ekki
aðeins, að utanríkismálin séu nú
tímafrek, heldur hafa skapast
ýmsir erfiðleikar í innanlands-
málunugi, er lagt hafa aukin
vanda á lierðar forsætisráðherr-
ans. Þótt Attlee hafi oft átt
erfiða dá'ga síðan hann varð
forsætiátáðherra, hefir aðstaða
hans seríttilega aldrei verið erf-
iðari en seinustu vikurnar eða
gert meiri kröfur til stjórnar-
hæfni og ^amningalægni hans.
Kolaskorturnn.
Erfiðleikar þessir hófust
nokkru fyrir áramótin, þegar
Ijóst varð, að mikill kolaskort-
ur færi 1 hönd. Orsakir hans
voru einkúm tvær: Aukin kola-
notkun vegna vaxandi hergagna
framleiðslu og minni kolafram-
leiðslu en ráð hafði verið fyrir
gert. Stjórnarandstæðingar
hafa notað það siðarnefnda til
að kenpa þjóðnýtingunni um.
Slíkt er þó tæpast rétt, heldur
veldur þessu fyrst og fremst, að
verkamennirnir leita frá kola-
námunurtt, þrátt fyrir bætt kjör
þar, því að þeim finnst önnur
vinna betri. Kolanámumönnum
fækkar því stöðugt, þótt stjórn-
arvöldin. reyni með ýmsu móti
að sporna gegn því. Þá fara
skróp frá vinnu líka mjög í vöxt
og dregur það úr afköstum. Við
þau verður ekki ráðið, þar sem
borið er við veikindi og öðrum
svipuðuin ástæðum.
Attlee brást þannig við þessu
vandamáli, að hann kallaði leið
toga námumanna á fund sinn
rétt eftir áramótin. Einn aðal-
leiðtogi þeirra er kommúnisti,
Arthur Horner að nafni. Árang-
ur þessa fundar varð sá, að leiö
togar námumanna lofuðu að
vinna að því að auka framleiðsl
una um 3 millj. smál. fyrstu
þrjá mánuði ársins. Horner hlaut
litlar þakkir flokksbræðra sinna
fyrir þetta loforð. Allar horfur
eru nú á, að ekki takist að full-
nægja því, en þó hafa vinnuaf-
köstin aukizt. Stjórnin treysti
heldur ekki fyllilega á, að þetta
loforð yrði efnt til full», og því
greip hún til þess ráðs að
þrengja kolaskömmtunina. Kola
skammtur til heimilanna hefir
verið talsvert skertur, dregið
hefir verið stórlega úr ljósa-
auglýsingum o. s. frv.
Þótt stjórninni verði ekki bein
linis kennt um kolaskortinn, hef
ir hann þó orðið til þess að gefa
andstæðingum hennar allgott
áróðursefni.
Kjötskorturinn.
Annar skortur, sem getur
reynst fylgi stjórnarinnar enn
hættulegri, er kjötskorturinn.
Vegna þess að samningar hafa
ekki náðst milli stjórna Bret-
lands og Argentinu um verð á
kjöti, hefir kjötinnflutningurinn
frá Argentinu stöðvazt. Afleið-
ingin hefir orðið kjötskortur og
hefir stjórnin orðið að draga
svo úr kjötskammtinum að hann
er nú mun minni en þegar hann
var minnstur á stríðsárunum.
Þetta vekur eðlilega mikla
grenjju, ekki sízt hjá húsmæðr-
unum. Þær hafa reynt að bæta
þetta upp með því að auka fisk-
og grænmetisneyzlu. Margir
læknar hafa orðið til þess að
halda því fram, að slíkt komi
þó ekki að fullum notum, og
vegna kjöt- og feitmetisskort
búi þjóðin orðið við lélegra við-
urværi en góðu hófi gegni. Hún
sé vegna lélegrar fæðu mun
móttækilegri fyrir ýmsa kvilla
en áður og megi m. a. rekja
það til þessa, hve inflúensan
hafi breiðzt mikið út í Bret-
lándi og tiltölulega meira en
annarsstaðar. Grænmetisneyzla
geti aldrei komið í staðinn fyrir
kjöt- og feitmetisneyzlu. Ýmis-
konar slappleiki og taugaveikl-
un, sem húsmæður kvarti nú
um, stafi af því, að þær skorti
kjöt og feitmeti, þar sem þær
neiti sér oft alveg um þessar
fæðutegundir til þess að geta
miðlað mönnum sínum og börn-
um meiru en svarar skammti
þeirra.
Stjórnarandstæðingar not-
færa sér kjötskortinn mjög í á-
róðri sínum gegn stjórninni og
landi og’ þoli óþurrkasumur
geti aldrei orðið fullnægt.
Stefna Alþfl. er fullkominn
og sjálfstæður Iðnaðarbanki
og öruggúr nýtízku landbún-
aður. Hihs vegar er flokkur-
inn ennþá svo gjörsamlega
úti á þekju með allan skiln-
ing sinn á því hvernig hlut-
irnir mégi gerast, að formað
ur hans telur hið mesta óráð,
aö trúa þessum atvinnuveg-
um fyrir lánsfé. Þó er ekki
hægt að ávaxta fé á íslandi
með tryggara móti, en að
leggja það í nauðsynlegustu
umbætur, sem landbúnaðinn
snerta, svo sem Tíminn hefir
þrásinnis bent á. En Stefáni
finnst allt annað að taka lán
til togarakaupa.
Það er svo sem ekki fjand-
skapur að yfirlögðu ráði við
landbúnað og iðnað, sem
stjórnar aístöðu Stefáns Jó-
hanns. Hann telur sjálfsagt,
að bændur byggi sér votheys-
hlöður, krefst þess blátt á-
fram, en hann hefir ekki enn
þá gert sér það ljóst, bless-
aður karhnn, að hlöður kosti
peninga, og hann heldur nú,
að það verði til að setja þjóð
ina á höfuðið, að taka 15 mill
jón króna lán erlendis, til að
byggja votheyshlöður, áburð-
argeymslur, þurrka landið
og rækta og byggja íbúðir yf-
ir það fólk, sem við þetta
vinnur.Þó mun þetta fé marg
sinnis verða til þess, að gera
arðbært og öruggt það fjár-
magn, sem fyrir er bundið í
landbúnaðinn og þann hátt
bera margfaldan ávöxt.
Það er náttúrlega engin
von, að Alþ.bl. hafi vit fyrir
Stefáni Jóhanni, en ósköp
væri það gott fyrir flokkinn
og álit hans út á við, ef blað-
ið hætti að segja frá þeim
ræðum, þar sem Stefán Jó-
hann er svona gjörsamlega
úti á þekju. —
ATTLEE
kenna um klaufaskap í samn-
ingum við Argentinumenn og
vanrækslu í því að afla kjöts
annarsstaðar frá í tæka tið. Á-
róður þessi er talinn falla víða
í frjóan jarðveg, einkum meðal
húsmæðra.
V ðsjár í Verkamanna-
flokknum.
Til viðbótar þeim erfiðleikum,
sem hér eru nefndir, og Attlee
þarf nú að glíma við, kemur
svo það, að ýmsar viðsjár fara
vaxandi innan verkamanna-
flokksins. Þær snerta bæði inn-
anlands- og utanríkismál.
1 innanlandsmálunum verður
stjórnin að horfast í augu við
sívaxandi kaupkröfur, sem vafa
laust verður fyrr en síðar að-
láta undan. Verkamenn hafa
nær engar uppbætur fengið enn
vegna gengislækkunarinnar
1949 og þeirra verðhækkana,
sem síðar hafa orðið. Kjör
þeirra hafa því stórlega þrengst
að undanförnu og geta leiðtog-
ar verkalýðssamtakanna átt á
hættu að missa völd sín, ef þeir
fara ekki að knýja fast á um
kauphækkanir. Kommúnistar
herða líka mjög áróðursstarf-
semi sína innan verkalýðsfélag-
anna og verður óneitanlega tals
(Framhald á 6. síðu >
Raddir nábúarma
Hannes á horrttnu ræðir 1
gær i Alþýðublaðinu um vín-
veitingaleyfi lögreglustjóra og
viðleitni dómsmálaráðnerra
til að afsaka þau. Hannes seg
ir um vörn ráðherrans:
„Hér hefur hinum gáfaða og
djarfa bardagamanni skjátl-
ast í öllum atriðum. Hér rná
hann ekki láta stífni sína ráða
fyrir vitinu. Það er staðreynd,
að hin ótakmörkuðu vínveit-
ingaleyfi auka til stórra muna
drykkjuskap æskulýðsins. Það
er því hættulegra nú, þar sem
hundruð æskumanna ganga at
vinnulaus, vonsvikin og vita
ekki hvert þau eiga að snúa
sér. Með þessu er verið að leiða
vegvilltan æskulýð í foræði,
hrinda honum út í ægilega
hættu, sem hann er ekki fær
um að verjast. Með þessu er
verið að spýta eitri inn á heim-
ilin. Ég hef ekki heyrt einn ein
asta mann, hvort sem hann
neytir áfengis eða ekki, mæla
hinum auknu vínveitingaleyf-
um bót eða afstöðu dómsmála-
ráðherra.
Ég segi þetta ekki af neinni
úlfúð til dómsmálaráðherra.
Þvert á móti álít ég, að nauð-
syn sé á því, af öðrum ástæð-
um, að hann njóti trausts, en
traustinu fyrirgerir hann með
slíkri afstöðu. Mér þykir fyrir
þessu og þannig er afstaða
fjölda manna“.
Dómsmálaráðherrann á eng
an annan heiðarlegan kost
í þessu máli en að fynrskipa
lögreglustjóra að fylgja lands
lögum og láta dómstólana úr-
skurða um brot hans. Annars
gerist ráðherrann samsekur.
Og hvers er þá hægt að krefj -
ast af almenningi í réttar-
farsmálunum, þegar dóms-
málaráðherrann sjálíur heid-
ur hlífiskildi yfir lagabrotum?
Lækkun byggingar-
kostnaðar
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að byggingarkostn-
aður er hér miklu meiri en
hann þyrfti að vera. Teikn-
ingar eru oft óeðlilega dýrar
og einkum er þó eftirlit svo-
kallaðra iðnmeistara tilfinn-
anlegur aukaskattur. Það er
ekki óvenjulegt, að þeir leggi
14)—20% ofan á vinnu und-
irmanna sinna fyrir eftirlit,
sem raunar ekkert er. Með því
að afnema þessa óþörfu auka
þóknun til meistaranna
mætti stórlækka byggingar-
kostnaðinn. Á svipaðan hátt
mætti spara á fleiri liðum
byggingakostnaðarins.
Rannveig Þorsteinsdóttir
hefir nýlega flutt frumvarp,
þar sem stefnt er að aðgerð-
um til að lækka byggingar-
kostnaðinn. f frumvarpinu
felast þrjú meginatriði:
í fyrsta lagi, að stærri bæj-
arfélög láti útbúa uppdrætti
af mismunandi gerð íbúðar-
húsa, ásamt séruppdráttum,
og gefi mönnum kost á að
fara eftir þeim gegn vægu
gjaldi.
I öðru lagi, að sömu bæjar-
félög láti í té ódýrt eftirlit
með byggingum, er komi i
stað umsjónar meistara.
í þriðja lagi, að menn, sem
byggja í félagi, hafi sama rétt
til að vinna iðnaðarvinnu
hver fyrir annan og húseig-
andi hefir nú til að vinna
að byggingu eigin húss.
í greinargerð, sem fylgir
frumvarpi Rannveigar segir
m. a.:
„Tilgangur frumvarpsins er
að auðvelda mönnum, sem
vilja koma upp húsum til í-
búðar fyrir sig og fjelskyldu
sína, að gera það með eigin
vinnu og með eins litlum til-
kostnaði og unnt er.
Kostnaður við byggingar er
mjög mismunandi í landinu,
og væri æskilegt, að á þeim
stöðum, þar sem byggingar-
kostnaður er hæstur, yrði
fundin leið til þess að draga
úr honum fyrir þá, sem með
sjáifsafneitun og aukinni
vinnu vilja koma sér upp húsi
til eigin afnota. Aðstoð eins
og sú, sem gert er ráð fyrir í
frv., gæti dregið mikið úr til-
finnanlegum kostnaðarliðum
við byggingar, og samstarf
fleiri manna við vinnuna,sem
talin yrði eigin vinna, mundi
geta orðið mjög til hagræðis.“
Það er alveg víst, að það
gæti orðið til þess að draga
mjög úr byggingarkostnaði,
ef þetta frumvarp Rannvcig-
ar næði fram að ganga. Eink-
um myndi það draga úr bygg
ingarkostnaði hjá þeim mönn
um, sem byggja hóflega og
þurfa að spara sem mest öll
byggingarútgjöld. Slíkum
mönnum er líka nauðsynleg-
ast að veita stuðning.
Þess er því að vænta, að
Alþingi taki frumvarpi Rann
veigar vel, enda er það tví-
mælalaust eitt merkasta mál
ið, sem komið hefir fram á
þingi að þessu sinni. Með
þessu má þó ekki láta staðar
numið. Það þarf að gera enn
frekari ráðstafanir til að
draga úr byggingarkostnaðin
um, því að ella er fjölda
manna gert ómögulegt að
eignast eigið húsnæði. Félags
málaráðuneytið ætti að láta
athuga gaumgæfilega, hvaða
leiðir væru færar til að draga
úr byggingarkostnaði, og
hraða þeirri athugun svo, að
niðurstöður gætu legið fyrir
í byrjun næsta þings. X+Y.