Tíminn - 27.02.1951, Blaðsíða 5

48. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 27. febrúar 1951.
5.
Sveinn Björnsson forseti íslands
Þriðjud. 27. febr.
Ráðstafanir stjórn-
arinnar í útgerðar-
og verzlunarmálum
Skýrsla sú, sem ríkisstjórn-
in hafði boðað um fyrirhug-
aðar aðgerðir í útgerðar- og
verzlunarmálunum, var flutt
af atvinnumálaráðherra á
fundi sameinaðs þings i gær-
morgun. Samkvæmt henni eru
meginatriði umræddra ráð-
stafana þessi:
1. Útflytjendur á afurðum
bátaútvegsins, öðrum en síld
og lýsi, fá helming andvirð-
isins til frjálsrar ráðstöfun-
ar á þann hátt, að þeir mega
flytja inn fýrir hann ákveðn-
ar vörur. Listi yfir þessar vör-
ur hefir enn ekki verið birt-
ur, en leitast mun við að láta
hana ná til vöruflokka, sem
þykja líklegir tij að vera selj-
anlegir, en teljast þó ekki til
brýnustu nauðsynja almenn-
ings.
2. Innflutningur margra
nauðsynjavara annarra en
þeirra, sem eru á áðurnefnd-
um sérlista, verður gefinn
frjáls að mestu eða öllu leyti,
svo að svarta markaðssala á
þeim vörum hverfur og neyt-
endur fá frjálst val milli
verzlana.
Þegar ríkisstjórnin samdi
við útgerðarmenn í síðari
hluta janúarmánaðar, var
það tekið fram af hennar
hálfu, að það væri skilyrði
hennar fyrir því að gefa út-
gerðinni frjálsa ráðstöfun á
vissum hluta gjaldeyrisins, að
hægt væri að auka verulega
innflutning brýnustu nauð-
synjavara. Ríkisstjórnin hafði
þá þegar hafist handa um at-
hugun á því, hvernig slíkt
gæti bezt verið framkvæm-
anlegt, og hefir síðan haldið
því áfram. Vegna þessara
athugana hefir það dregist, að
hægt væri fyrr en nú að
ganga endanlega frá fram-
angreindum ráðstöfunum.
Ríkisstjórnin byggir fyrir-
ætlun sína um frjálsan inn-
flútning nauðsynjavara á
því, að loforð hefir nú feng-
ist fyrir stórauknu framlagi
frá Marshallstofnuninni og
einnig vilyrði fyrir auknu
framlagi frá greiðslubanda-
lagi Evrópu, auk þeirra yfir-
dráttarheimildar, sem þar er
fyrir hendi. Þá hefir gjald-
eyrisafkoma ísl. banka líka
farið batnandi seinustu mán-
uðina og má að verulegu leyti
þakka það áhrifum gengis-
lækkunarinnar.
Það liggur náttúrlega í
augum uppi, að því munu
fylgja nokkrar auknar byrð-
ar fyrir almenning, að út-
gerðin fær verulegan hluta
af gjaldeyri þeim, sem hún
aflar, til frjálsrar ráðstöfun-
ar, enda kæmi þessi aðgerð
henni ekki öðru vísi að gagni.
Hjá því varð hins vegar ekki
komist, að leggja byrðar á
almenning í einhverju formi
útgerðinni til hjálpar. Um það
má látlaust deila, hvaða leið
hefði orðið minnst tilfinn-
anleg, en um aðra leið en
þessa var ekki að ræða, ef
ekki átti aítur að hverfa að
styrkja- og ábyrgðarleiðinni,
sem ekki hefir fengist af góð
reynsla til þessa.
Á sama Mtt og vænta má
Forseti íslands, Sveinn
Björnsson, er 70 ára í dag.
Hann er fæddur í Kaup-
mannahöfn 27. febrúar 1881.
Foreldrar hans voru Björn
Jónsson ritstjóri og síðar ráð-
herra og kona hans Elísabet
Guðný Sveinsdóttir prófasts
á Staðastað, Níelssonar.
Sveinn lauk stúdentsprófi i
Reykjavík árið 1900 og inn-
ritaðist i Kaupmannahafnar-
háskóla um haustið sama ár.
Þar tók hann heimspekipróf
1901 og lauk embættisprófi i
lögum 1907. Þá kom hann
heim til íslands og tók að
stunda málflutningsstörf. —
Hann var málaflutningsmað-
ur við yfirdóminn 1907 til 1920
en þá varð hann hæstaréttar-
lögmaður. Hann var bæjarfull
trúi I Reykjavík 1912—1920
og alþingismaður fyrir Reykja
vík 1914—1916 og aftur 1919
—1920. Séndiherra íslands í
Kauprhánnahöfn var hann
1920—Í924 að embættið var
lagt niður og aftur 1926—1940.
Vorið 1941 var hann kjör-
inn ríkisstjóri íslands og var
það til lýðveldisstofnunar-
innar 1044 að hann var kos-
inn forseti, en það hefir hann
verið síðan og hefir tvíveg-
is orðið sjálfkjörinn til þess
embættis.
Árið 1908 kvæntist hann
danskrí konu Georgiu Hoff-
Hansen^ dóttur lyfsala í
Hobro á Jótlandi. Hún er róm
uð fyrir alúð og góðvild og
þykir gestum þeirra hjóna
gott að- minnast hennar.
sjötugur í dag
Sveinrr Björnsson er af
góðum ^'ættum kominn og
þarf ekkl langt að rekja. —
Faðir fians var einn þeirra
þjóðskörtmga er hæst bar á
þeirri tíð. Móðir hans var
systir Hállgríms biskups og
móðursýstir Haraldar Níels-
sonar 8g er margt kunnra
ágætisrhanna í þeim ættum.
Heimíli Björns Jónssonar
hefir vefíð óvenjulegt á ýms-
an hátt. Húsbóndinn stóð þar
á sviði “ þjóðmálanna, sem
stormar^vbru sterkastir og bar
daginri'-’harðastur, en þá var
stjórnmálabaráttan að ýmsu
leyti illVigari og eitraðri en
nú gerist". Hins vegar stafar
af henni ljómi, sökum
þess hvilíkt val atgjörfis-
manna gékk þar að starfi. —
Ýmsir snjjöllustu rithöfundar
ara félaga allra fylgdi hann
eftir fyrstu árin þvi að hann
var formaður sjóvátrygginga
félagsins en forstjóri bruna-
bótafélagsins. Stofnun þess-
ara félaga eru merkisatburð-
ir, glögg spor við þann á-
fanga i sjálístæðismálum
þjóðarinnar að færa arðbæra
þjónustu í hendur hennar
sjálfrar. Hvað sem annars
má segja um þróun trygg-
ingamála og siglingamála
síðastliðin 35 ár urðu þarna
tímamót og íslenzka þjóðin
steig áleiðis til betri lífs-
kjara og lagði stein í grund-
völl sjálfstæðis síns.
Þessi mál og tök Sveins
Björnssonar á þeim eru dæmi
um lífsskoðun hans. í þeim
má sjá viðhorf hans til þjóð-
málanna. Á Alþingi lét hann
atvinnumálin til sín taka og
á síðara kjörtímabili sinu
mátti hann kallast leiðtogi
samherja sinna.
í bæjarstjórn Reykjavikur
vann hann mikið starf og
fjallaði þar í nefndum um
flest hin merkari mál, sem
fyrir bæjarstjórn komu meðan
hann átti þar sæti, enda þótt
syni Björns Jónssonar væri í
íyrstu tekið á þann sérstaka
hátt í bæjarstjórninni, að
; hann væri ekki kosinn í neina
nefnd.
j Það voru ekki margir á-
, hrifamenn í Reykjavík á öðr-
| um tug aldarinnar, sem hærra
ber í sögu landsins en Svein
Björnsson.
þjóðarinnar unnu þá við
stj órnmálablöðin. Það var um
færri leiðir að velja þá en nú
fyrir þá, sem vildu lifa af list
sinni, og auk þess var sjálf-
stæðisbaráttan svo brennandi
kappsmál allra stórhuga ís- f
lendinga, að flesvlr stóvbrotn^
ir hæfiieikamenn ictu til sín.
taka á því sviði þjóðmálanna. |
Björn Jónsson sómdi sér vel.
á því sviði, ritfær í bezta lagi,
ræðugarpur svo að sópaði að
og skörungur í málum. Við
hlið hans stóð svo kona hans,
yfirlætislaus húsmóðir, hlý
og mild en þó mikilhæf kona
i látleysi sínu og varðveitti
alla tíð á heimili þjóðmála-
skörungsins í Reykjavík
menningarerfðir góðra sveita
heimila.
Á slíku heimili mátti bæði
læra að skilja þjóðmáiabar-
áttuna, þunga hennar og á-
byrgð og herbrögð þau, sem
einatt eru höfð í frammi til
að æsa menn og trufla sjón
þeirra á meginat: iSum. En
jafnframt því hlaut þetta
heimili að glæða skilning á
hinu mannlega og hlýja bak
við víglínuna og hefja gildi
þess á þjóðlegum íslenzkum
grunni.
aukinna álaga vegna þessarar
ráðstöfunar ríkisstjórnarinn-
ar, má 'Ýélja víst, að siðari
ráðstöfúífín, aukin innflutn-
ingur Ýiéyzluvara, verði al-
menniri|l til stórra hagsbóta.
Svartairiárkaðsverzlun með
þessar vorur hverfur alveg úr
sögunríi^ög neytendurnir fá
aftur frjálst val milli verzl-
anna. Atfk þess má vænta
þess, a8rjd40kkrar byrgðir geti
safnast,: en það gæti reynst
mjög hagkvæmt síðar, ef verð
lag hékii áfram að hækka.
Nokkur'árangur er nú far-
inn að sjást af þeirri ráðstöf-
un ríkisstjórnarinnar að gefa
innflutning ýmsra nauðsyn-
legra vefnaðarvara frjálsan,
en það vaf gert rétt. fyrir ára-
mótin. Daglega koma nú ný
kjólaefni bg önnur efni, sem
heimilin geta unnið úr,í búð-
irnar, en áður mátti heita ó-
gerningur að fá slík efni, held
ur varð að kaupa tilbúna
kjóla, sængurföt o. s. frv. dýr-
um dómum. Nú geta heimil-
in sparað sér mikil útgjöld
með því'. að annast þessa
vinnu sjálf. Verðið á þessum
efnum er og sagt mjög mis-
munandi og ætti vaxandi sam
keppni að geta leitt til verð-
lækkunar.
Fyrir almenning er því
mikil ástæða til að fagna
þessari ráðstöfun ríkisstj órn
arinnar. Með henni verður
bætt úr hinum tilfinnanlega
vöruskorti og neytendur leyst
ir af þeim klafa að verða að
skipta við ákveðnar verzlan-
ir, hvort sem þeim líkar vöru
gæði og verð betur eða ver.
Ekki sízt er þetta mikið Rags-
munamál fyrir fólk út um
land, þar sem vöruþurrðin
hefir verið mest. Enn nú er
það líka neytenda að nota sér
vel þá aðstöðu, sem hér gefst,
og beina viðskiptum sínum til
þeirra verzlana, er bezt kjör
bjóða. Með því að skapa þann
ig aukna samkeppni milli
verzlana er stigið eitt hið
stærsta spor til að skapa
heilbrigða verzlun og auka
kaupmátt launanna, en þeg-
ar allt kemur til alls, er það
raunhæfasta kjarabótin.
Synir Björns Jónssonar
stóðu í fremstu röð yngri
manna í Reykjavik á öðrum
tug aldarinnar að glæsileika.
Sveinn var þá málafærslu-
maður, en lét auk þess marga
hluti til sín taka. Sjálfstæð-
isbaráttan var þá að ná þeim
áfanga, sem leiddi hana raun
verulega til lykta. Við þau
þáttaskil voru miklar vonir
bundnar. Sveinn Björnsson
vissi það manna bezt, að
stjórnarfarslegt sjálfstæði
varð að hvila á grundvelli
blómlegra atvinnuvega og það
var nauðsynlegt, að þjóðin
væri sjálfri sér nóg á sem
flestum sviðum. Því var hann
áhugamaður um atvinnumál,
enda mun hann hafa orðið
fyrir áhrifum frá föður sín-
um i þá átt. Hann vildi láta
þjóð sina taka i eigin hend-
ur ýmiskonar starfsemi, sem
útlendingar höfðu annast fyr
ir hana og skattlagt hana
drjúgum í gegnum þann rekst
ur. Þar var fyrst að nefna
siglingarnar. Hann var frum
kvöðull að stofnun Eimskipa-
félags íslands og hinn fyrsti
formaður þess og skipaði það
sæti meðan hans naut við hér
á landi. Jafnframt því beitti
hann sér fyrir aukinni trygg-
ingastarfsemi og að hún færð
ist í hendur íslendinga'sjálfra
Þannig var hann hvatamað-
ur að stofnun Sjóvátrygginga
félags íslands og Brunabóta-
félags íslands. Starfsemi þess
Árið 1920 hófst nýr þáttur
í æviferli Sveins Björnssonar,
þar sem hann varð fyrsti
sendiherra hins íslenzka rík-
is, en því starfi gegndi hann
í 20 ár að frádregnum árun-
um 1924 til 1926, er sendiherra
embættið var lagt niður.
Á sendiherraárunum vann
Sveinn Björnsson að margs-
konar samningum fyrir ís-
land viða um lönd, því að
hann fór þrásinnis með samn
inganefndum til starfa. Hann
þótti laginn samningamaður,
enda lipur og hlýr í viðmóti,
en þó skapmikill og fastur fyr
ir er á herti, þó að lundin
væri prúðmannlega tamin.
Hann gerði sér far um að
rækja embætti sitt sem bezt
og má þar meðal annars geta
þess, að um fimmtugt stund-
aði hann tungumálanám, svo
að sæmd og hróðri íslands
væri betur borgið, þar sem
sendiherra þess kom meðal
fjarlægra þjóða og er slíkt
lofsverð trúmennska og alúð
við starf sitt.
í annan stað gerði sendi-
herrann sér far um að vekja
athygli á afrekum efnilegra
íslendinga. sem unnu sér
frama erlendis með námsaf-
rekum eða öðru og sýndi þar
löngum vilja til að örva unga
menn til dáða og greiða götu
þeirra.
Árið 1940 kom Sveinn Björns
son heim til fslands eftir her
nám Danmerkur. Hann var
þá um skeið ráðunautur rík-
isstjórnar íslands í utanrík-
ismálum en 17. júní 1941 kaus
Alþingi hann fyrir ríkisstjóra.
Síðan hefir hann verið þjóð-
höfðingi íslands, fyrsti ís-
lenzki þjóðhöfðinginn.
Bessastaðir urðu aðsetur
hins íslenzka þjóðhöfðingja,
þegar sjálfstæðismálunum
var svo komið, að hið æðsta
vald félli í hendur íslenzks
(Framhald á 7. síðu.)