Tíminn - 11.05.1951, Blaðsíða 5

103. blað.
TÍMINN, föstudaginn 11. maí 1951.
Föstud. 11. maí
Vinnufriður og
visitöfuuppbót
Þessi orð voru sunnudags-
boðskapur Alþýðublaðsins á
síöustu helgi. Mun það að
sönnu koma ýmsum nokkuð,
á óvart, því að mönnum hefir |
fundizt, sem blaðið legði um |
skeið öilu meiri áherzlu á!
vísitöluuppbót en vinnufrið, j
en sízt er ástæöa til að gera ;
meira úr því en nauðsyn kref
ur á þessu stigi, eins og mál- 1
um er nú komið .
Þessa dagana bíða menn
meö eftirvæntingu frétta af
viðræðum og samningaumieit
unum milli verkalýðsfélag-1
anna og atvinnurekenda. Að
óreyndu eru menn tregir til
að trúa því, að enn verði efnt
til langvinnra verkfalla, slíkt1
þjóðarböl, sem allir vita að f
þau hljóta að vera. Og það'
er heldur ekki um að efast,
að meginfjöldi manna óskar
og vonar, að ekki þurfi til
slíks að koma.
Krafan um fulla og sjálf-
"áirka vísítöluhækkun á öll
laun er hins vegar hið mesta
óráð, því að sú tilhögun trygg
ir skrúfugang verðlagsmáí-
anna, svo að verðbólgan hlýt-
ur að l\alda áfram að aukast.
Það er gefið mál, að ríkis-
sjóður þarf því meiri skatta,
sem gjaldabyrði hans af hækk
uöum launagreiðslum vex, og
sá þungi lendir með einum
eða. öðrum hætti á almenn-
ingi.
Eins er það alveg víst, að
allar landbúnaðarafurðir
hljóta að hækka lögum sam-
kvæmt til jafnvægis við launa
kjör í landinu þegar þar að
kemur, og þess fer nú að
verða skammt að bíða, að
nýtt verðlagsár fari í hönd.
Þegar á þetta er litið, er
þ*að alveg víst, að sjálfvirk og
almenn visitöluhækkun á laun
um nú hlýtur að knýja fram
verulegar vísitöluhækkanir
og síðan nýjar kauphækkan-
ir- til að mæta þeim og svo
koll af kolli og það eru engar j
sérstakar líkur til þess, að sá
skrúfugangur verði alþýðu
landsins til farsældar og
heilla fremur en verið hefir. j
Hér er líka á það að líta,'
að atvinnuvegir þjóöarinnarj
eru ekki reknir með þeim
blóma að ástæður leyfi al-
menna gjaldabyrði á þá, úr
því sem er, og eru því allar
líkur til að enn yrði að bæta
við nýjum álögum á þjóðina,
svo að einstökum atvinnu-
greinum yrði gert kleift að
rísa undir nýrri kauphækkun,
ef ekki á að koma til stöðv-
unar og atvinnuleysis, sem
flestum mun finnast allra
kosta verst.
Þegar almenn verðhækkun
hefir orðið í heiminum ís-
lendingum í óhag þýðir i raun
inni ekki neitt að mótmæla
því. Það er alveg eins hægt
aö gera ályktanir til að mót
mæla óþurrkum og snjó-
þyngslum. Slíkar upphrópanir
hafa enga þýðingu. Hitt skipt
ir máli að kunna að mæta á-
standinu, eins og Jón Sigurðs-
son sagði, að einkenni góðrar
stjórnar væri að færa sér
höppin forsjállega í nyt, en
sjá svo við óhöppunum, aö
þau yröu að sem minnstu
tjóni. —
Nú er íslenzku þjóðinni sá
ERLENT' YFIRLIT:
Bertrand Russel og stjórnmá
ESí'í’ír;issd Blusseð telnr mcnninguim dauða*
du'tmia m-raa Iielimirinn verði eitt ríki
Tíminn birtir hér grein úr
norska blaðinu Verdens gang
um Bertrand Russel, þjóðmála-
skoðanir hans og spásagnir, en
hún er nánast ritfregn eftir
Bernt A. Nissen um síðustu rit
Russels, sem komið*hafa út á
norsku.
Bernlrand Russel er ekki að-
eins stærðfræðingur og heim-
spekingur. Hann hefir einnig
hugsað um félagsmál og stjórn-
rnál og það svo mikið, að þús-
undir manna, sem ekki þekkja
heimspeki hans í þrengri merk
ingu, hafa veriö undir áhrifum
af stjórnmálaskoðunum hans.
Á norsku hefir áður komið út
lítið rit eftir hann um einstakl-
inginn og þjóðfélagið, og um
það hefir verið skrifað í Verd-
ens gang, og nú liggur fyrir
stytt norsk útgáfa af bók hans
„Power“, sem kom út rétt eftir
stríðið. i
Bertrand Russel hefir við mis
munandi tækifæri reynt að hafa
áhrif á raunhæf stjórnmál.
Hann fylgdi gamalli fjölskyldu
erfðavenju, sem nær lengra en
til afa hans, Johns Russels lá-
varðar, sem var enskur forsætis-
ráðherra. Á hinu frjálslynda við
reisnartímabili fyrir heimsstyrj-
öldina fyrri hugsaði hann um
að bjóða sig fram sem frjáls-
lyndur frambjóðandi til þings-
ins, en sjónarmið hans í trúmál-
um, hin ókristnu viðhorf hans,
gerðu það ómögulegt. 1922 og
1923 var hann samt frambjóð- I
andi verkamannaflokksins, en j
náði ekki kosningu. Síöan hefir
hann aldrei reynt fyrir sér á
vettvangi þingmennskunnar, og
enda þótt hann hafi síðan 1931
átt sæti í efri deild enska þings
ins, hefir hann svo vitað sé að-
eins mætt þar einu sinni. Hann
umgengst marga þekkta stjórn-
málahugsuði, sem með skrifum
sínum hafa haft miklu meiri
þýðingu, en gegnum hina opin-
beru starfsemi sína. Það sýnir
sig, að ekki er létt að koma í
framkvæmd hugmyndum Plat-
ons um heimspekinginn, sem
stjórnmálamann.
Þegar Bertrand Russel fjallar
um ríkisvaldið, bendir hann á
gamalt, velþekkt viðfangsefni í
stjórnmálunum. Þróunin á 19.
öldinni var samt sú, að menn
hugsuðu minna um hið opinbera
vald, en áður. Það orsakaðist af
því, að jafnvægi valdsins var
stefnumál í hinum þingbundnu
þjóðfélögum. Heimurinn var
kominn það langt frá kenning-
um Macchiavelli. En tímabilið
milli styrjaldanna færði okkur
nær honum aftur.
Bertrand Russel hefir skrifað
bók sína um valdið vegna á-
hrifa frá einræðisríkjunum og
komizt að þeirri niðurstöðu, að
undirstaðan í þjóðfélagsvísind-
unum er valdið, eins og undir-
staðan í eðlisfræði er orkan.
Þjóðfélagsvaldið lýsir sér á
tvennan hátt: Opinberlega fara
leiðtogarnir með það í umboði
fylgjenda sinna. Þegar menn af
ráðnum hug fylgja leiðtoga, er
það með tilliti til þess að ná
valdi í þeim hóp, sem hann ræð-
ur yfir. Menn álíta að sigrar
hans séu sínir sigrar. Flestir á-
líta, að þeir sjálfir hafi ekki
hæfileika- þá, er þarf til þess
að færa flokk sinn frarn til
sigurs, og þess vegna finna þeir
út leiðtoga, sem virðist hafa
vilja og hyggindi, sem nauðsyn
legt er til að öðlast valdið. Meira
að segja verður vart við þessa
tilhneigingu í trúarbrögðunum.
Nietzche sakaði kristnina um að
réyna að koma á þrælahaldi,
en segir að lokum, að takmark-
ið hafi alltaf verið: „Sælir eru
hógværir, því að þeir mur.u
landið erfa“. I sérhverjum eðli-
legum félagsskap er fylgismað-
urinn ekki ófrjálsari en leið-
toginn. Á því byggist, að menn
fella sig við þann aöstöðumun
í valdi, sem skipulagið krefst.
Sá munur verður þvi meiri, sem
skipulagningin verður víðtæk-
ari.
Bertrand Russel lýsir í þessari
bók, hvernig valdið á mismun-
andi hátt lýsir sér í þjóðlífinu,
en hann birtir enga reglu um
það, hvernig alþýða manna á
að verja sig fyrir valdinu. Lýð-
ræðið er að hans áliti það þýð-
ingarmesta, en hinar góðu hlið-
ar þess eru að mestu óbeinar.
Það tryggir ekki góða stjórn, en
það hindrar margt illt. Og enda
þótt það sé nauðsynlegt skilyrði,
er það á engan hátt eina úr-
ræðið til að setja valdinu skorð
ur og skefjar.
í lýðræðislandi getur minni-
hlutinn reynt að ná valdinu í
sínar hendur með ofbeldi og
allar æsingar og hvatningar í
þá átt eru góö og gild rök til að
banna, því að löglegur meiri-
hluti á rétt á að lifa í friði,
meðan hann getur. En það á að
mæta öllum áróðri, sem ekki
hvetur til beinna lögbrota, með
þolinmæöi og lögin ættu að
vera svo umburðarlynd, sem
frekast má samrýmast stjórn
og reglu.
Russell segir, að það séu stríð-
in, sem einkum leiði til einræðis
og séu því hinn mesti tálmi á
vegi þess skipulags, sem fyrir-
byggi skefjalaust og ábyrgðar-
laust vald. Að Útiloka stríð, er
því þýðingarmesti þáttur þess,
að losna við ofbeldi og harð-
stjórn.
En Russell væri ekki sá mann-
vinur, sem hann er‘, ef hann
gleymdi viðhorfi hins einstaka
manns. Þess vegna leggur hann
svo mikla áherzlu á uppeldið, og
þá ekki sízt uppeldi til sjálf-
stæðrar hugsunar. Hann segir að
ef hann réði uppeldismálunum,
vildi hann láta börnin heyra
málflutning snjöllustu manna
frá öllum hliðum í hverju máli.
Þeir ættu að tala í útvarp og
skólarnir að hlýða á mál þeirra
og kennarinn síðan að gera yfir-
lit yfir röksemdir þeirra og vekja
þanQig mildilega athygli á því,
að mælskusnilld og heilbrigð
hugsun eiga oft litla samleið.
Að standast mælsku og lipran
talanda er eitt af því, sem allra
mestu máli skiptir fyrir þegna
í lýðræðislandi.
Vera má, að hér kenni nokk-
Fundamenning
í Rs
vandi á höndum, að mæta
versnandi ijðskiptaárferði.
Fyrsta skilyrðið til þess að
þjóðin bíði ekki skakkaföll af
því, er vitanlega vinnufrið-
urinn. Mikil og góð fram-
leiðsla er undirstaða velmeg-
unar í landinu, en vinnufrið-
ur er skilyrði hennar. En lík-
ur til vinnufriðar eru því
meiri, sem meiri sanngirni
keniur fram í skiptingu þjóö-
artekna. Og fram hjá þvi verð
ur ekki gengið, að dýrtíðin
er lágtekjumönnum þung í
skauti og getur orðið þeim
óbærileg. Á þeirra mál verður
þvi að líta með fullri sann-
girni. En það er ekki almenn
og skilyrðislaus vísitöluupp-
bót, sem þar verður bezta og
sanngjarnasta lausnin.
Á þessu stigi verður engu
spáð um úrslit mála, en hitt
verður vonað i lengstu lög,
að hér takist sættir á öðrum
farsælli grundvelli en þeim,
sem kenndur er við fulla vísi-
töluuppbót hvað sem öðru
líður.
uð tilhneígingar Russells til
spotts og ýkju. Hann hefir ragt
fieira i-m það, sem frjálst upp- ,
eldi ætti að veita mönnunum. j
í æsku sinni taldi hann hugrekki1
og djörfang meðal frcmstu
dyggða. A3 sigrast á étta sínum
á öllum sviðum og cl’u sambandi I
vævi höfuöskilyröi fyrir frjáls-1
an 11111111 Ót-tinn er heizta or- j
sök hiátrúarinnar og ein helz'.aj
undirrct grimmdarinnar.
Sí.lan békin arn vaidið, sem
hér er taiað um, kom út, hefir |
Bertrand Russel sent frá sér
ritgerðasafn nú á síðasta ári.
Hann kallar það „Unpopular
Essays". Ein greinin fjallar um
framtíð mannkynsins, og þar
sem á að gefa nokkra hugmynd
um stjórnmálamanninn Russel,
er ekki hægt að ganga íram
hjá henni. Hann byrjar á því
að segja: „Áður en þessi öld
er liðin, verður eitt af þrennu,
ef ekki eítthvað alveg óvænt
slteður: Þetta þrennt er: 1. End
ir á öllu mannlííi, ef til viil
öllu lífi á jörðinni. 2. Afturhvarf
til villimennsku eftir mikla íækk
un á íbúum jaröarinnar. 3. Sam
eining alira þjóöa heimsins und
ir stjórn, sem hefir einkarétt
á öllum þýðingarmikíum vcpn-
um.
Ég veit ekki livað af bessu
verður ofan á eða hvaö af því er
líklegast. En ég hika ekki við
að segja, að það er ekki hægt að
halda áfram eins og steínt hefir
verið.
Hér talar hann líkast sjáanda
með spámannlegri andagift. En
eftir að kjarnorkusprengjan var
fundin upp, er hann ekki einn
um þessar skoðanir. Hann álít-
ur að styrjöld muni brjótast út,
ef mannkynið getur ekki fundið
ráð, sem gerir það ómögulegt.
Og eina örugga ráðið, að hans
áliti, er heimsstjórn með einka-
rétti á öllum vopnum. Sé hins
vegar látið reka á reiðanum, er
það augljóst, að deilurnar milli
Rússlands og hinna vestrænu
lýðræðisrikja munu halda á-
fram, þangað til sá dagur kem-
ur, að Rússland hefir gnægð
kjarnorkuvopna fyrirliggjandi.
Þá mun kjarnorkustyrjöld skella
á. í slíkri styrjöld mun, þrátt
fyrir að hægt verði að komast
hjá verstu afleiðingunum, Vest-
ur-Evrópa og Stóra-Bretland al
gerlega leggjast í eyði. Ef Rúss-
land og Bandaríkin lifa af styrj
öldina, sem skipulögð ríki. mun
fljótlega verða styrjöld á milli
þeirra aftur. Ef annað landið
fer með sigur af hólmi í þeirri
styrjöld, mun það koma til með
að stjórna heiminum, og mann
kynið mun fá heimsstjórn. Að
öðrum kosti mun mannkynið
eða að minnsta kosti menningin
líða undir lok. Þetta mun verða,
álitur Russel, ef þjóðirnar og
leiötogar þeirra geta ekki tekið
á málunum meö raunsæi i tíma.
En hvernig yrði sá heimur,
þar sem annar þessara aðila
hefði sigrað i styrjöld? Hvor að-
ilinn sem það yröi, myndu allar
uppreisnartilraunir verða barð
ar niður í þeim heimi. Opinber
einokun ríkisstjórnarinnar á öll
um vopnum myndi gera vald-
hafana ósigrandi og íriöurinn
væri því þar með tryggður. Þó
að sigurvegarinn, sem drottnaði,
væri laus við mannkærleika,
(Framhald á 6. síðu.)
ík
Ðagulöóin birta frásagnir
af manníundum, sem hafu far
ið heldur iila fram þessa tlag
ana. Þar mun e.'nna mcst tal-
aö um fund í Kvenréítindafé-
íagi íslands, en hann virSist
eiga að vera skrautbíóm eða
glansnúmer í pólitískri bar-
áttu í borg'nni. Ganguf máls
ins cr S3. að í fumlarlok foaff
kona ein um orð'ð, réít i þnnn
sv p. sem forMaður sleit fundi.
Formaður veitti henni orðið
og mun þar með hafa húgsað
sér, að ftmdur héidi áfr.im.
Lítiff var'ð j?ó úr > ætiu niiidum
cg cru fráságnir idaða mjög
ciamhhjéða «m það, hvaff
fram hafi f?i\ð. Þó mun kona
sú, sem kvaddi sér hijóðs, Þór
unn Elfa Magnúsdóttír, fcafa
byrjað ræðu sína, og eitthvaff
vlkíð að þvi, að nv og ógiæsi-
leg viðherf fylgdu því, að her-
iið væri komið til landsins, og
væri það nokkuð annað, en
fundarkonur hefðu horft á á
kvikmynd þer'rri, sem þeim
hcfði vcrið svnd. Þetta rnun
hafa dugað til þess, að kveikja
svo í fundinum, að ekki varff
af frekar: ri>kræðum en kon-
ur æptu hver á aðra af íitillt
stjérn. .
Fyrir félagíð og fundnrkon
ur í heild hefði það veríð
skemmtilegast aff láta þögn-
ina hjúpa þessi fundarilit í
&tað þess, aff bl'iðin reyna
nú á báffa bóga að gera sér
mat úr þessari vanstih' agu
og upplaur.n,
S'zt er því aff ne'.ta, al ý;ns
vrndamái fylgja setu er''>ids
heTiiðs í iandlnu, svo sera rík
isstjé.m'n tók fram í ti'Jíynn-
íhga s'nni. Það oarf því ekki
að vera af óvild e5a ardúff
mælt í garð Aílnníshafshanda
lags’ns, íslands eða Handr ríkj
anna, þá að á þaff sé mlnnst.
Undarlega er þeim nwn»uiB
varið, sem kemur illa að ís-
ienzkar konur séu m'nntar á
að gæta sóraa síns og bregðast
ekki þeim kröfum, sem til
þeirra verður að gcra í upp-
eldismálum í því sambandi og
þær einar geta uppfyllt. Þó aff
hersetan sé nauðsyn er hún
ill nauðsyn, og íslenzkum mál
stað enginn greiði gerður með
því að loka augunum fvrir
því. Þess vegna sæmir ekki
aff gera hróp aff þeim, sem
minna á hinn nýja vanda,
enda verða engin mál íeyst
með upphrópunum og sæma
þær jafn illa virðulegum kon
um og virðulegum félögum.
Jafnframt þessu er sagt frá
fundi í vérkamannafélag.'nu
Dagsbrún, þar sem klappaður
var niður maður, sem haíði
fengið leyfi fundarstjóra til
að tala í fimm minútur. Segir
Þjóðviljinn, að allar tilraunir
Sigurðar Guðnasonar til aff
fá hljóð fyr'r manninn hafi
reynzt árangurslausar.
í Tillaga sú, sem fyrir lá og
maðurinn vildi tala um, var
mótmæ'i gegn varnarsamn-
ingnum við Bandaríkin ng er
talið, að ræðumaður hafí ætl
| að aö mæla gegn t'Uögunni.
Ekki er vitað, hvovt öskir-ap-
ar funtiar'ns hafa óttast, aff
sér yrffi snúið með fimm mín-
útna ræðu, eða hvort framml
staða þeirra hefir aðeins átt
að vera cinskonar ástaróður
ti! lýffræðislegra .stjórnar-
hátta og vinnubragða. En
fremur óglæsileg . mynd af
fundarmenningu . höfuðstað-
arins kemur fram í þessum
frásagnum.
Ö+Z.