Tíminn - 21.05.1951, Qupperneq 5

110. blað.
TÍMINN, þriðjudaginn 21. maí 1951.
'ftmni
I»riðjud. 22. tnaí
Þróun siglinga-
málanna
Öllum kunnugum mönnum
ber saman um það, að sigl-
ingafloti íslendinga sé að
ýmsu leyti of lítill og ófull-
nægjandi. Eyþjóð er borin til
farmennsku, og það er miklu
eðlilegra, að slík þjóð annist
siglingar og flutninga fyrir
aðra en að hún kauþi þá þjón
ustu sér til handa af fram-
andi þjóðum. Eylandið er háð
siglingum, og þess vegna á
eyþjóðin að annast sigling-
ar sínar sjálf, svo að sjálf-
stæði hennar sé I eigin hönd
um að því leyti.
Þegar Eimskipafélag fs-
lands var stofnað hlaut sú
hugmynd blásandi byr. svo
að dæmafátt er, og almenn-
ar undirtektir voru svo góð-
ar, að kalla má einsdætni. —
Þjóðín fann, að gamall draum
ur var að rætast. Þarna var
tækifæri til að stíga spor til
fyllra sjálfstæðis.
Þróunin nemur ekki staðar.
Þjóðin er nú bráðum tvöfalt
fjölmennari en þegar hún
stofnaði Eimskipafélag ís-
lands óg framleiðsla hennar
og flutningaþörf hefir marg-
faldast síðan. Þróun félags-
málanna hefir líka haldið á-
fram. við hlið Eimskipafélags
íslands er nú skipaútgerð rík
isins og skipaútgerð samvinnu
sambandsins.
Samvinnuútgerð kaupskipa
er tiltölulega ný en hefir far
ið vel af stað, svo sem kunn-
ugt er og þarf ekki að fjöl-
yrða um það. Skip S.Í.S. hafa
reynzt mjög hentug, og heppi
leg skip og komið í góðar þarf
ir. Samvinnuhreyfingin ann-
ast mikla verzlun, bæði inn-
flutning og útflutning, og fer
stöðugt vaxandi. Það er því
eðlilegt, að henni sé það hag-
kvæmt, að hafa eigin skip til
að flytja eigin vörur landa og
hafna í milli.
Sambandið hefir haft leigu
skip í förum síðustu ár auk
sinna eigin skipa. Flutningar
þess eru orðnir svo miklir, að
það er ærið verkefni fyrir
eigin útveg og reynslan hefir
sýnt, að þar þarf enn að auka
við.
Samvinnuhreyfingin færir
jafnt og þétt út kvíarnar á
ýmsum sviðum og lætur til
sín taka á nýjum og nýjum
sviðum. Þáttur í þeim land-
vinningum er skipaútgerð S.
Í.S. Fer vel á því, að sam-
vinnuhreyfingin hafi þar
sinn eigin skipastól samhliða
Eimskipafélagi íslands.
Vöruflutningar og sigling-
ar eru svo mikill þáttur í þjóð
arbúskap íslendinga vegna
legu landsins, einhæírar fram
leiðslu og atvinnuhátta, að
miklu skiptir hvern einasta
landsmann hvernig til tekst
um þá. Öllum þeim, sem ekki
eru því trúaðri á samkeppnls
laust einokunarform, mun
finnast það til bóta, að skipa-
útgerð S.Í.S. er komin til sög-
unnar og eflist samhliða Eim
skipafélagi íslands. Sam-
vinnumenn trúa því líka, að
útgerð eigin skipa tíl vöru-
flutninga að iandinu og frá,
sé bæði eðlilegur og sjálfsagð
ur þáttur í starfi þeirra í þá
átt, að koma á aihliða sann-
viröisviðskiptum.
Það hníga þvi mörg rök að
ERLENT YFIRLIT:
Erfiðleikar Spánarstjórnar
FjárflntnÍDgur úr landi í borgarastyrjöld-
Inni. — Spánvrrjiiin finnst sjálfiim. afi þeir
séu f> ririnyiul í baráttu gegn kouimúnisma
Tíminn birtir hér í dag frétta-
bréf frá Spáni eftir danska
stúlku, sem einu sinni dvaldi á
Islandi, en hefir undanfarið
skrifað. fyrir ýms blöð frétta-
þætti frá Suðurlöndum. Þetta
bréf er skrifað af samúð með
Francóstjórninni eins og menn
sjá, og þó að það sé nokkuð ein-
hliða og takmarkað, þykir rétt,
að sjónarmið þess koml lika
fram:
Styrjöld og fjárskortur.
Þegar athugaður er hagur
Spánar frá borgarastyrjöldinni
og til dagsins í dag, getur hver
skilið, að landið hefir átt við
mjðg erfið viðfangsefni að
striða. Fyrst og fremst hin eyði-
leggjandi áhnf borgarstyrjald-
aritihar og seinna hina stjórn-
málalegu og efnahagslegu ein-
angrun, sem hefir hindrað eðli-
leg viðskipti Spánar við önnur
lönd, og hindrað að landið fengi
Marshall-aðstoð eins og önnur
lönd Vestur-Evrópu.
í blaðinu „Arriba“ var fyrir
sfuttu birt yfirlit yfir þau verð
mæti, sem rauðliðum hafði
heppnazt að koma úr landi á
meðan á borgarastyrjöldinni
stóð. Leiðtogar spönsku lýðræð-
issinnanna hafa sjálfir sagt, að
meira en helmingurinn af gull-
eign Spánar hafi verið fluttur
til Rússlands. í dag er vitað með
vissu, að dularfullur maður „Mr.
Blackstone", sem var sérstakur
fulltrúi Stalins i þessu máli, kom
guliinu í fjögur rússnesk skip,
er fluttu það til Odessa. Það er
álit lýðræðissinna, að gullið hafi
verið greiðsla fyrir rússnesk
vopn, en það er í algerri mót-
stöðu við staðreyndirnar, því
hvert einasta skip, sem kom
með rússnesk vopn til Spánar,
fór aftur fullfermt af spænsk-
um vörum — helmingurinn af
uppskerunni af olívum 1937 fór
með því móti tii Rússlands, en
auk þess var sent kvikasilfur,
blý, stál, vefnaðarvara, spánsk-
ur pipar, ávextir og silfurmun-
ir.
Lýðveldismenn gerðu Spán fá-
tækan, segja stjórnarsinnar.
En spánska gullið fór ekki
eingöngu til Rússlands, heldur
einnig til Mexicó með lysti-
snekkju, sem tilheyrði Filippey-
ing og sigldi undlr fána Banda-
ríkjanna.
Talið er, að þau. verðmæti
hafi verið eignir lýðveidisins í
fyrsta lagi og eignir, sem stjórn
þess lagði hald á, eignir upp-
reisnarmanna og útlendinga og
þar á meðal gull og gersemar,
sem gert var upptækt og víxlað
í peninga. Ennfremur bankainn
stæður, svo sem veðlán ýmiskon
ar. Dýrgripir og listaverk, sem
ekki eiga sinn líka í heiminum
— sum tilheyrðu rikinu og önn
ur „óþekktum mönnum“ og er
það ómetanlegt. Burtséð frá síð
asta flokknum, dýrgripum og,
listaverkum, er talið, að verð-
mæti fyrir 40 milljónir dollara
hafi verið flutt til Mexícó.
Geymsluhólf bankanna í hinum
stærri borgum eins og Madrid,
Barcelóna, Valencia, Malaga og
Bilbaó voru tæmd. Yfir 4000
geymsluhólf í einkabönkum og
3000 í spönsku ríkisbönkunum
voru rænd; en mesta ránið var
þó í „Monte de Piedad“, veð-
lánaverzlun ríkisins, þar sem
efnaminni hluti þjóðarinnar veð
setti hina fáu dýrgripi sína, ekki
sízt þegar maður hugsar um
með hvað mikilli guðræknistll-
finningu Spánverjar — jafnt rík
ir sem fátækir — umgangast
ættargrlpi. 1 andalúsisku ljóði
segir brúðguminn við unnustu
sína: No vendas el manton de
seda aunque te mueras de
hambre — seldu ekki silkikáp-
una, enda þótt þú verðír að
deyja úr sulti. Lýðræðissinnar
segja, að pll þessi verðmæti hafi
verið notuð til að borga flótta-
mannaflutninga, en auðvitað er
það ekki rétt, þegar hugsað er
um, hve gifurleg verðmæti þeir
komust yflr. I fjárgeymslum
markgreifans af Sahara einum
voru verðmæti fyrir yfir 30 millj.
peseta og frá greifanum af
Eza var stolið hálsmeni, sem í
voru 180 dýrmætir steinar. Einn
ig rændu rauðliðarnir kirkju-
eignum i stórum stíl, m. a. kápu
hinnar heilögu jómfrúar frá
Ságraria, sem saumaðar voru í
yfir 90.000 mjög dýrmætar perl-
ur. Einn slíkur dýrgripur var í
flestum tilfellum nægur til að
tryggja einum manni örugga
efnahagslega lífdaga. Auðvitað
voru þessi verðmæti tekin frá
spænsku þjóðinni með ógnum
um ægilega refsingu.
Fátækt almennings.
Allir geta skilið, eftir þessa
blóðtöku og í sambandi við hina
miklu erfiðleika eftir styrjöld
ina, að Spánverjar hafa í mörg
ár orðið að herða sultarólina og
sníða sér stakk eftir vexti. Auð-
viðtað kemur þetta harðast nið
ur á fátækasta hluta íbúanna,
sérstaklega í landi sem Spáni,
sem reynt hefir að koma á mikl
um úmbótum bæði í atvinnumál
um og félagsmálum. Hvernig
hinir verst stæðu komast af frá
degi til dags, er næstum óskilj-
anlegt. Vinnulaunin — hvort
heldur er verkamannsins eða
embættismannsins — hrökkva
áreiðanlega ekki fyrir framfærsl
unni. Það er ástand, sem
spænska stjórnin veit fullkom-
lega um. Verðbólgan, sem jafn-
vel ekki Marshall-löndunum hef
ir tekizt að ráða við, kemur auð
vitað enn harðar niður hér, þar
sem þjóðin hefir til þessa orðið
FRANCO
Öfugmælin
á ísafirði
Þegar Sjálfstæðismenn
hurfu frá stjórn ísafjarðar-
kaupstaðar nú fyrir skömmu
og jafnaðarmannaflokkarnir
tveir, Aiþýðuflokkurinn o g
Sameiningarflokkur . alþýðu-
Sósíalistaflokkurinn, tóku
höndum . saman, var eitt
fyrsta verk þeirra að leita
nýrra úrræða í búskap bæj-
arins. Þeir .auglýstu kúabú
bæjarins til leigu.
ísaf jarðarkaupstaður kom
sér upp kúabúi fyrir rösklega
20 árum og ræktaði allmikið
tún fyrir það. Siðan keypti
bærinn jörð í nánd, Kirkju-
að fcjarga sér sjálf.
Sumir hlutir bæta þó hin láu
laun, t. d. er húsaieiga ódýr, j ból í Skutulsfirði og rak þar
lélegasta húsnæðl kostar í Mad-■ búskap líka. Nú er það fyrsta
rid aðeins J15 peseta á mánuði. j verk þessara verkalýðsflokka
Auk þess búa fjölskyldurnar (begggja að reyna sameigin-
saman í mörgum ættliðum —
lega að losa kaupstaðinn við
áreiðanlega jafn mikið af erfða-
venju og af sparnaðarástæðúm. I bureksturmn og koma honuni
Fjölskyldulífið ér mjög óbrotið, ■ * einstaklingshendur.
maðurinn er dómari hjónabaiids j Þetta er frétt, sem óneitan-
ins og heimilisins í hverju til-' iega mætti hugsa um. Oft
íelli- j hafa menn úr þessum stjórn-
Auk þess virðist margt fólk málaflokkum haldið því fram,
hafa margskonar mismunandi að . mj61kurvera vasri alltof
atvmnu, hvernig sem það hent . , *
ar því. Þá eru börnin mjög'í1^ °« baenfur heíð“ mik:
áköf í að græða peninga og sýna '• mn °ð overðugan groða af
oft mikla hæfileika í þeim tij- j búskaþ sínum og mjólkur-
fellum. Lítill drengur 11—12 ára sölu. Hins vegar er nú eins
gamall kemur sér t. d. fyrir mitt J og þeir hafi ekki lyst á því
á gangstéttinni með sítrónur að •, láta ísafjarðarkaupstað
í gömlum poka. Verzi- | kjraa t»rot af þessum gróða,
unin gengur vel, verð hans
viðkunnanlegt, og hver get-
ur staðizt litlu svörtu augun,
sem sindra af ákafa. Það er þó
þrennt, sem gerir líf fátækasta
sem þó myndi eflaust koma
sér vel í fjárhirzlu bæjarins.
Sósíalistar hafa . Iöngum
trúað á þjóðnýtingu og opin-
því, að samvinnuútgerðin efl
ist og hún eigi forgangsrétt
til riýrra skipa. Það er hart að
neita fjöldasamtökum al-
mennings um rétt til að flytja
nauðsynjar sínar með eigin
skipum, en það er raunveru-
lega ef sambandinu er ekki
leyít að eignast skip, eins og
það þarf til eigin flutninga.
Flutningaþörf að landinu
og frá er nokkuð breytileg
eftir árstiðum og fleiru. Ætli
íslendingar að vera sjálfum
sér nógir með siglingaflota,
þarf því stundum að leigja
íslenzk flutningaskip í þjón-
ustu útlendra þjóða og flutn-
inga hjá þeim, ef þau eiga að
hafa fullt starf. Það sýnist á
engan hátt vera óeðliiegt.að ís
lendiagar stundi slíka for-
mennsku að einhverju leyti
og þarf enginn að óttast það.
Þegar skipakaupasjóður S.
Í.S., sem síðar rann inn í
framkvæmdasjóð S.Í.S., var
stofnaður, sýndi það sig, að
áhugi var almennur á því, að
samvinnuhreyfingin næði
siglingum í sínar hendur með
eigin skipum. Það var skoð-
anakönnun, sem sýndi sig í
verki. Menn brugðust vel við
og sýndu hug sinn og sá al-
menningsvilji stendur nú og
framvegis bak við forustu-
menn S.Í.S. í starfi þeirra og
viðleitni að auka siglinga-
flota sinn.
Þegar öruggir og framsýnir
forustumenn hafa slíkan bak
hjarl er ástæðulaust að ör-
vænta um framgang.
fólksins sæmilegt og heldur við beran rekstur, og það jafnt
heilbrigði þess: Hinir ágætu á* > hvort sem þeir hafa kallað'
yextir, sem fást alls staðar i si alþýðuflokk eða sósíalista
landinu og eru odynr, vinið, sem u u . . *
heldur hinu vinnandi fólkl í «okk- Þeir hafa a» ®P“
fullu fjöri. Spánverjar drekka, ml>cr rekstur væri til fynr-
mikið vín og oftast í hófi ogjmyndar, hagkvæmastur og
það kemur varla fyrir að drukk. réttlátastur í senn. Og ekki
inn maður sést. Að lokum eru ætti að vera hætta á því, að
við þá þjóðnýtingu sem þeir
framkvæmdu sjálfir og stjórn
uðu, yrðu brotin lög eða níðst
á verkalýðnum.
Samt sem áður virðast þess
ir góðu menn þarna vestur
frá ekki hafa neina löngun
til að hafa búskapinn opin-
beran rekstur, hvað sem veld
ur. '
Það má vel vera, að ekki
þyki mikið mark takandi á
því, sem ísfirðingar gera, en
ekki er því að neita, að hér
virðist hafa slegið í baksegl
á einni fleytunni í siglingu
sósíalismans, hvað sem valdið
hefir.
Það er sennilega rétt að
varast allar getsakir í þessu
sambandi, .en ýmsum mun
verða á að spyrja sjálfa sig,
hvað skipti flokkum hér á
landi nú orðið. Alþýðuflokkur
inn byrjar stjórnarferil sinn
með því að reyna að losa bæj-
arfélagið við opinberan rekst-
ur, sem Sjálfstæðismenn bera
ábyrgð á. Það er öfugt við allt,
sem í bókum er kennt, og þó
er það veruleiki, og veruleik-
inn er hafinn yfir alla fræði-
mennsku, sem hnígur í aðra
átt.
Um gróða ísafjarðarkaup-
staðar af mjólkurframleiðsl-
unni er víst fátt að segja,
þrátt fyrir stjórn þeirra, sem
kunna að láta hlutina bera
sig'og vita hvernig á að græða.
En hvernig stendur á þess-
um öfugmælum?
Þeim, sem eru fljótir til á-
lyktana, kynni að sýnast, að
hér hefði bæjarstjórnin ís-
firzka beygt sig fyrir þeirri
staðreynd, að mjólkurfram-
leiðsla stendur ekki undir
taxta um kaup og kjör.
Ö+Z. !
Spánverjar andlega vel undir-
búnir í baráttunni fyrir tilveru
sinni — kristindómur þeirra og
virðing fyrir erfðavenjum, ein-
kennir líf þeirra miklu rikar en
vlð Norðurlandabúar getum gert
okkur grein fyrir.
Gremja í garð
Iýðræðisþjóðanna.
Spánverjar bera ekki mikla
virðingu fyrir stjórnmálunum
eftir styrjöhima í Evrópu og
skilja ekki, hvers vegna þeim er
refsað með einangrun í alþjóð-
legum viðskiptum, af því að þeir
hafa gert upp við kommúnista í
landinu, og keypt það dýru verði
með blóði sínu. Einn fyrrv. ráð-
herra lýsti viðhorfinu svo: Við
höfum hingað til ekki þótt verð-
ugir að komast á hið almenna
geðveikrahæli, en þá berum við
sem betur fer enga ábyrgð á
þeirri vitleysu, sem framin er.
í leiðara með fyrirsögninni „t
hinum lýðræðissinnaða heimi er
mikið um mótsagnir" skrifar
portúgalska blaðið „Diario Pop-
ular“ eftirfarandi setningar:
„Ef til er orð, sem í dag virðist
algerlega bannfært frá hinni al
þjóðlegu orðabók, þá er það sam
hengi. Aðelns dálítið samhengi
og rökrétt hugsun og fram-
kvæmd myndu verða ákjósanleg
skilyrði til að öðlast frið“. Auk
þess stendur þar. „1 „Times“ frá
26. janúar er ágrip af ræðu, sem
Attlee hélt um Rússland. Hann
segir: Við óskum ekki eftir að
j þvinga efnahagslegu og stjórn-
i málalegu kerfi okkar upp á aðr
| ar þjóðir, og ef Rússar eru á-
nægðir með sína stjórnarhætti,
kemur það þeim einum við.
Þremur dögum seinna kemur
þingmaður í neðri deildinni með
þá fyrirspurn, hvers vegna
Spánn sé ekki í Atlantshafs-
bandalaginu, og fulltrúi fyrir
Foreign Office svarar: Vegna
þess að Spánn er ekki lýðræðis
riki“. Blaðið skrifar einnig: „Það
sem kom fyrir Eisenhower í
París nýlega, er líka mjög gott
(Framhald á S. sfðu.)