Tíminn - 20.06.1951, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, migvikudaginn 20. júni 1951.
135. blað.
Þaö'hefðiverið
aö láta landið vera varnarlaust eins og ástatt er
Góðir íslendingar! Áheyr-
endur nær og fjær!
Vér m'nnumst 7 ára lýðveld
is hinnar íslenzku þjóðar í
dag. Það er stuttur tími í
lífi einnar þjóðar. Enda má
segja, að hið unga íslenzka
lýðveldi sé að sumu leyti, sem
lítt þroskað barn. En þó barn,
sem glæstar og miklar von'r
eru við tengdar. Hið forna
þjóðveldi vort liðaðist sundur
og þjóðin gekk erlendu valdi
á hönd vegna flokkadráttar
innanlands og illvígra deilna,
þar sem hver ráðamaður þjóð
arinnar reyndi einhliða að
skara eld að sinni köku án
þess að hugsa um heill henn
ar. f flllffl
„Sagan endurtekur sig“, er
haft eft'r einum stjórnmála-
foringja vorum. Það er um
margt rétt. Meginhlutverk
sögurannsókna og sögu-
kennslu á að vera í þvi fólgið
að læra af hinu liðna — og
þá ekki sízt af því, sem vér nú
sjáum, að betur hefði mátt
fara. Örlög þjóðveldisins
forna á því að vera alvarleg
ámmning til þjóðarinnar nú,
um að steita ekki á sama skeri
og þá. En það, sem einkum
brast í hinu forna þjóðveldi
*’ar það, hve framkvæmda-
vald rikisins var veikt. — Eða
það má raunar segja, að fram
kvæmdarvald rík'sins væri
ekkert. Vér megum alvarlega
gá að því, að sagan endurtaki
sig ekki, hvað þetta snertir.
Ekkert nútíma þjóðfélag fær
staðizt nema ríkið ráði yfir
nægu valdi t’l þess að fram-
fylgja löggjöf þjóðarinnar og
dómsvaldi.
Þessara atriða skildum vér
minnast þegar vér höldum sjö
ára fullveldishátíð og gleðj-
umst fyrir endurheimtu sjálf-
stæði voru. En vor eigin saga
hefir með óvéfengjanlegum
rökum staðfest það, að því
háðari, sem vér höfum verið
erlendu valdi og þjóðin ráðið
minna um eigin mál, inn á við
og út á við, þvi erfiðara hefir
líf hennar verið, lífsbaráttan
harðari og vonlausari, fátækt
In sárari og hin þjóðlegu verð
mæti, tunga og öll vor menn-r
ing, í meiri hættu.
Þessi staðreynd á að verða
oss hvöt til þess að standa ör
uggan vörð um hið unga lýð-
veldi vort og leitast v:ö að
styrkja það og efla sem mest
og bezt.
Ræða Steingríms Steinþórssonar forsætisráð- hún áorkað? Það var hún, sem
1 nam landið að nýju, að því er
ishússins 17. júníherra, fiutt af svöium Alþing
Þótt vér nú í dag gleðjumst
fyrir unnum sigrum í sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar og
fögnum lýðveldinu, þá er ekki
þess að dyljast, að ýmis ugg-
vænleg ský eru á loft', er
snerta þjóðina. Má þar nefna
dæmi varðandi alþjóðamál
jafnt og innanlandsmál.
f alþjóðamálum má segja,
að útlit sé mjög uggvænlegt
og loft allt lævi blandið, svo
að ekki hafa á öðrum tímum
verið ófrðvænlegra síðan
heimsstyrjöldinni síðari lauk.
Vér íslendingar erum enn sem
fyrr vopnlaus þjóð og van-
megnugir þess að verja sjálf
ir land vort og sjálfstæði, sé
á það ráð st meö vopnavaldi.
Vér viljum lifa í friðsamlegu
samstarfi við allar þjóðir, sé
þess nokkur kostur. Hins veg
ar hljótum vér og er það skylt,
að gefa gaum þeirri samstöðu,
sem lega lands ns, menning
og allir þjóðarhættir, skapa
oss með nágrannaþjóðum vor
um, sem eru á allan hátt okk
ur nánastar. En það eru þjóð
ir, sem í öllum meginatriðum
hafa sama stjórnarfar og okk-
ar þjóð hefir sjálf valið sér
og er ákveðin að verja og
vernda til h ns ítrasta.
Eins og kunnugt er, erum
við íslendingar meðlimir í fé-
lagi Sameinuðu þjóðanna og
í Atlantshafsbandalaginu. Vér
höfum að sjálfsögðu tek'ð á
okkar herðar vissar skuldbind
ingar í þessu þjóðasamstarfi,
en ákvarðanir um það voru
gerðar í samræmi við ákveð-
inn vilja og óskT yfirgnæf-
andi meiri hluta þjóðarinnar.
Hið síðasta ár, frá 17. júní í
fyrra, hafa horfur í alþjóða-
málum síversnað. Einræðis-
ríki hóf algerlega að t'lefnis
lausu árásir á friðsamt riki —
Suður-Kóreu. Enn er háð
styrjöld þar. Mikil hætta er að
upp úr blossi viðar. Með þessa
þróun málanna fyrir augum
hefir rík'sstjórnin gert samn
inga við Bandaríki Norður-
Ameríku fyrir hönd Atlants-
hafsbandalagsins um hervarn
ir á íslandi. Slíkur samningur
hef r nú verið birtur og er al-
þjóð kunnur. Skal efni hans
því ekki rakið hér. Það eitt
skal tekið fram, að hér er um
algjöran varnarsamning að
ræða, en alls ekki um her-
stöðvar í árásarskyni. Þing-
menn lýðræðsflokkanna
þriggja — 43 að tölu — stóðu
allir að baki ríkisstjórnarinn-
ar um þessa samningsgerð. Til
annarra var ekki le tað enda
vitað fyrirfram, að slíkt var
tilgangslaust með öllu, þar
sem þar ráða sjónarmið, er
ekki samrýmast íslenzkum
hagsmunum.
Ég lít svo á, að það hefði
verið algjörlega óforsvaran-
legt andvaraleysi af ríkis-
stjórninni að láta undir höf-
uð leggjast að gera slíkar ráð
stafanir, eins og nú er ástatt
í heiminum. Þetta var gert af
fullri nauðsyn og vel yf'rveg-
uðu ráði. Enda vitum vér, að
herverndarsamningur vor við
Atlantshafsbandalagið er í
samræmi við v'lja meginþorra
þjóðarinnar. Vér munum því
halda áfram að efla samstarf
við hinar vestrænu lýðræðis-
þjóðir, sem vér viljum hafa
nánust sk'pti við og hljótum
einnig að hafa vegna legu
landsins. Einræði í hvaða
mynd, sem það birtist, er að
mínum dómi andlegt drep,
sem eyð'leggur alla frjálsa
hugsun og ahdlegt þrek ein-
staklingsins. Smáþjóðunum er
einræðið þó hættulegast.
Raunar má segja, að öllum
þjóðum sé háski búinn, en
varnarlausar smáþjóðir e ns
og okkar þjóð á þó mest í
hættu. Mér er það að sjálf-
sögðu ljóst, að þær varnarráð
stafanir, sem hér hefir verið
horfið að, geta haft í för með
sér vissar hættur fyrir þjóð-
ina og menningu hennar. En
þar á þjóðin fyrst og fremst
við sjálfa sig að eiga. Eg
treysti þjóð vorri miklu betur
11 þess að verja þessi verð-
mæti, en land vort, ef á það
yrði ráðizt, því að til þess er-
um vér vanmegnugir. Hitt er
og víst, að þær hættur, sem
oss eru nú á höndum verða
ekki kveðnar niður með illyrð
um og getsökum í garð stjórn
ar eða þings, heldur samstillt
um tökum islenzkra manna,
sem hugsa rétt og vilja vel,
sem skilja, hvar skórinn krepp
ir að og ljá lið s:tt til að bæta
úr. Slíkir menn mega treysta
á skilning og aðstoð ríkis-
stjórnarinnar.
„Það sumrar seint á stundumj
þótt sólin hækki sinn gang“.
Svo yrkir Hannes Hafstein,
er hann minnist þjóðhetju
okkar íslendinga — Jóns Sig
urðssonar. — Afmæli hans'
ber upp á þá daga ársins, sem
sólargangur er lengstur. Það
er táknrænt um störf og af-
rek Jóns S'gurðssonar. Hans,
sem ekkert lét sér óviðkom-
andi, er varðaði viðreisn þess
arar þjóðar.
í dag er vor í lofti — sólskin
og sunnanvindur.
„Vorið góða, grænt og hlýtt,
glæðir fjör um dalinn.
Allt er nú sem orðið nýtt,
ærnar, kýr og smalinn".
Þessi látlausa, en sanna lýs
ing Jónasar Hallgrímssonar á
vorkomunni og áhrifum henn
ar — á allt, er lífsanda dreg-
ur, á sérstaklega vel við að
þessu sinni.
Að baki er einhver lengsti
og harðasti vetur, sem komið
hefir um marga áratugi. —[
Og sumarið hið næsta á und
an var í heilum landshlutum
fádæma erfitt, svo að hey nýtt
ust lítt. Fyrir skömmu siðan, I
jafnvel fáum árum, hefði orðí
ið kollfellir í slíku árferði í
heilum héruðum. Svo varð
ekki að þessu sinni. Bændur
stóðu gjörningaveðrið af sér,
að vísu með aðstoð og sam-
hjálp margra — en s'gur
vannst — og þess getum vér
minnzt með stolti.
Tíðarfarið tvö síðustu árin
ber keim af því, sem þekktist!
í harðindakafla eins og á ár- |
unum frá 1880 til 1900. Veður-
fræð'ngar hafa aðvarað. Ekki (
sé öruggt, að góðæri það, sem
verið hefir um þrjá undan- j
farna áratugi, haldist. Senni-
lega séum við á leið til kald- 1
ari veðráttu næstu árin. Það,
sem vér vitum um veðurfar
undanfarnar aldir, bendir til
að þetta sé á rökum reist. Góð
viðri og harðindakaflar hafa
ávalt skipzt á. Hví skyldi ekki
vera svo enn? Hvernig er þjóð
in við þvi búin, ef hart ár-
ferði fer í hönd hinn komahdi
áratug eða áratugi? Sv.'pað
tiðarfar og átti sér stað síð-
ustu áratugi nítjándu aldar
og fyrstu áratugi þeirrar tutt-
ugustu.
Árið 1842, þegar Jón Sig-
urðsson er önnum kafinn við
að undirbúa endurreisn Al-
þingis, farast honum orð á
þessa leið:
„Það þarf annað en hjalið'
tómt til að hrinda íslandi á:
fætur aftur, — það þarf at- j
orku og ráðdeild og framsýni;
og þollyndi — það þarf meira 1
en fárra manna afl — það
þarf afl og dug heillar þjóðar.
En eru þá íslendingar búnir
að missa kosti þessa, eða koma
þeir sér ekki að því að taka
á þeim? Það eru þeir, sem
eiga að sýna fyrst og fremst á
Alþingi og undirbúningnum
undir það“.
Nú á 140 ára afmæli Jóns
Sigurðssonar eiga þessi um-
mæli hans erindi til þjóðarinn
ar engu síður, en þegar þau
voru rituð. í þeim felst hollt
veganesti, einkum ef á móti
blæs.
„í harðindum vér höfum
auð vorn grætt“, segir
Matthías Jochumson í einu
kvæða s nna. Þetta eru eftir
tektarverð orð, ekki sízt vegna
þess, að Matthías lifði tima
tvenna og sat sem bóndi og
klerkur á Oddastað, þegar
mest voru harðmdin á ofan-
verðri síðustu öld. Þá þusti
fólkið hvaðanæva af landinu
til Ameríku og sú trú festi
rætur, að ísland væri vont
land og versnandi, væri að
blása upp, eins og komizt var
að orði í ræðu og riti. Jafnvel
Matthías sjálfur lét sér um
munn fara hið furðulega
kvæði, er hann nefndi „Vol-
aða land“. Þann'g var háttað
undir lok síðustu aldar. Van-
trú og víl, er víða til landauðn
ar horfði. En ógæfu íslands
varð ekki allt að vopnl. Það
gerði gæfumuninn, hvernig
æskan í landinu sner'st við
vandanum. Hún neitaði að
trúa því, að ísland væri vont
eða volað. Hún neitaði að
flýja af hólminum, heldur hóf
merki þjóðlegs viðnáms og við
reisnar og ól með sér trú á
landið og menningarleg mark
mið þjóðarinnar. Hverju fékk
kalla má. Það var hún, sem
ruddi vegina, sótti sjóinn,
ræktaði landið. Það var hún,
sem skóp þau skilyrði til menn
ingar og andlegs þroska, er
vér njótum nú. Og það var
hún, sem leiddi til lykta frels
isbaráttu Jóns Sigurðssonar.
Svo gæfusöm og mik'lhæf af
sjálfri sér reyndist sú kynslóð,
sem fædd var í harðindum síð
ustu aldar og vaxin upp við
vonleysi æskuáranna. Vissu-
lega v rðist þjóðin hafa augazt
andlega á þessu harðæri, og
sannast hér sem oftar: Hvað-
eina getur snúizt oss til góðs
eða ills, eftir því hvernig vér
bregðumst við.
Nú er oss vandi á höndum,
þrátt fyrir betra árferði síð-
ustu áratugi og batnandi hag
í flestum greinum. Sá vandi
er að sumu leyti öðrum að
kenna, en að öðru sjálfum
oss, því, sem ýmsir kalla óár-
an í mannfólk'nu og fest hefir
hér rætur þrátt fyrir hagsæld
undanfarinna ára. En því
skyldum vér síta, þótt syrti að
um hríð, mundu ekki erfiðleik
ar enn sem fyrr geta alið með
oss dug og ættjarðarást. Svar
)'ð veltur fyrst og fremst á
þeirri stefnu, sem unga kyn-
slóðin tekur, jafnt nú sem áð-
ur. Því beini ég orðum mínum
til yðar, ungu hvítkolluðu
stúdentar, sem gengið hafið
hér í fararbroddi 1 dag, um
leið og ég óska yður til heilla
með hinn mikilsverða áfanga,
er þér hafið náð á námsbraut
yðar og þroskaferli. Viljið þér
skipa yður í fararbrodd þeirra
fylkinga, sem standa vilja
vörð um menningu og heill
íslands á komandi árum,
hvort sem þau verða auðveld
eða erfið. Vilj'ð þér minnast
og starfa samkvæmt þeim orð
um Jóns Sigurðssonar, sem ég
gat hér um.
Sé svo, og því vantreysti ég
ekki, þá munu engir erfiðleik
ar reynast oss um megn.
nmniilliimimiauinanimmmtiitiiKti’wmmiimimiimmiimmmmi
|{ Hjartanlegar þakkir vottum við öllum þeim, er veittu
:: okkur margvíslega aðstoð og kærleika við fráfall og
H jarðarför okkar hjarkæra ciginmanns, föður og
:: tengdaföður
:l SIGURJÓNS KRISTJÁNSSONAR
frá Krumshólum
Guð blessi ykkur.
Guðrún E. Gísladóttir,
Sigurbjörn Sigurjónsson, Kristján Sigurjónsson,
Guðlaug Sigurjónsdóttir, Ilaukur. Sigurjónsson,
Guðmundur Kristjánsson, Kristbjörn Kristjánsson,
Jón Úlfarsson, Ása Eiríksdóttir,
Sigríður Ingimundardóttir.
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS
GERIST ASKRIFENDIR AÐ
Tlff ANIJN. - ASKRIFTASOn
2323.