Tíminn - 20.06.1951, Blaðsíða 5

135. blaff.
TÍMINN, miffvikuðaginn 20. júní 1951.
5.
Miðvihud. 20. júní
f fc
Svíþjoðarbréf: • ..
1 r- ’ft fI I 1*1 ;*s 'f fl 'fT M •; ss , f 'f'-
LandvarnirSvía
Endurskoðun hjá
• ríkisstofnunum
Nýlega hefir orðið uppvíst
um fjárdrátt hjá Tóbakseinka
sölu ríkisins, er nemur hvorki
meira né minna en nær hálfri
miljón króna. Gjaldkeri stofn
unarinnar hefir dregið sér
þetta fé smá-saman seinasta
áratuginn, án þess að yfir-
menn eða endurskoðendur
stofnunarinnar hafi veitt því
athygli fyrr en nú.
Fregnin um þennan fjár-
drátt hefir vakið mikla at-
hygli og þó sennilega mest
vegna þess, að hann skuli
hafa getað verið að myndast
á jafnlöngum tíma, án þess
að stjórnendur og endurskoð-
endur fyrirtækisins skyldu
verða þess varir. Mönnum
kemur það óneitanlega í hug,
að eitthvað hljótj hér að vera
í ólagi með rekstrartilhögun-
ina, því að öðrum kosti hefði
fjárdráttur þessi átt að verða
uppvís fyrr en raun varð á.
Hér hafa þó yfirmenn stofn-
unarinnar þá afsökun, að þeir
hafa treyst á endurskoðunina
og talið hana næga tryggingu
þess, að allt væri í lagi.
Mönnum hlýtur líka að
koma það sérstaklega í hug,
að eitthvað hljóti að hafa ver
ið bogið við endurskoðunina.
Til þess er endurskoðun
framkvæmd, að misfellur eins
og hér er um að ræða, komi
í ljós. Ef endurskoðendur geta
ekki með starfi sínu, orðið til
þess að upplýsa og afhjúpa
slíkar misfellur, er það til
harla lítils gagns. Það virðist
þá vera til lítils annars en út-
gjaldaauka. ______
í sambandi við fjárdrátt
inn hjá Tóbakseinkasölunni er
erfitt að verjast þeirri hugs-
un, afi endurskoðunarstarfið
hafi verið slælega rækt. Það
hafi verið treyst á það meira
en vera bar, að starfsmenn-
irnir væru trúverðugir og allt
í lagi, svo að endurskoðunar-
starfið væri að mestu leyti
formsatriði. Þess vegna hafi
það ekkj verið svo nákvæm-
lega rækt sem skyldi.
Atburður sá, sem hér um
ræðir, gefur vissulega tilefni
til þess, að tekið verði til at-
hugunar, hvernig endurskoð-
un opinberra fyrirtækja sé
háttað. Hér virðist augljós-
lega liggja fyrir, að hún hafi
brugðist þeim vonum, er til
hennar hafa verið gerðar.
Það, sem hefir gerzt á einum
stað, getur alveg eins gerzt
annarsstaðar, ef fyrirtæki er
óheppiö í vali starfsmanna
sinna og rekstrartilhögunin
er ekki svo örugg sem skyldi.
Jafnframt gefur þetta einn-
ig tilefni til þess, að það sé
athugað, hvort rekstrartil-
högun fleiri fyrirtækja geti
ekki verið þannig háttað, að
þar leynist auðveldir mögu-
leikar til fjárdráttar, er freist
að geti ístöðulítilla manna.
Slíkt þarf að athuga og bæta
úr því svo sem kostur er.
Annars mun það verða svo,
að sjóðþurrðir eru alls ekki
orðnar óalgengar hjá opin-
bérum eða hálfopinberum
fyrirtækjum, þótt sliku
sé ekki hampað opinberlega,
heldur sé því haldið leyndu
bak við tjöldin. Ef sá, sem
hefir misséð sig, á áhrifa-
Si vis pacem, para bellum,
segir gamalt latneskt máltæki,
sem þýðir; Ef þú villt frið, þá
bú þig undir stríð. Um sannleiks
gildi máltækisins má deila í það
óendanlega, og til eru þeir, sem
vildu í reynslunnar nafni snúa
því við. Samt sem áður verður
ekki annað séð af heimsfréttun-
um, en allar þjóðir heimsins víg
búist í trylltu kapphlaupi i nafni
friðargyðjunnar, enda þótt
mannkynssagan sýni og sanni,
að aldrei hefir stál stórþjóðanna
ryðgað óblóðugt. Svíþjóð —
þetta litla, fríðsæla land, sem
hgfir ekki átt í styrjöld í yfir
100 ár (Kílarfriðurinn 1814), víg
býst nú af miklum móði til þess
að geta varizt, ef á hana verður
ráðizt. Allir stærstu þingflokk-
arnir eru á einu máli um endur-
vígbúnaðinn, þótt þá greini á
um val bandamanna landinu til
stuðnings og meira öryggis. Á
núverandi fjárhagsári er gert ráð
fyrir, að landvarnirnar gleypi
heilar 1200 milljónir sænskra
króna, og er það 22% af heildar-
útgjöldum ríkisins. Á næsta fjár
hagsári verður 1350 milljónum
veitt til landvarnanna. Þessi
upphæð er samt sem áður ekki
eins há og fjárhagsárið 1940—41,
er 59,5% af ríkisútgjöldunum
fóru til hersins. Svíar geta vopn
að yfir hálfa milljón manna, ef
með þarf, en vopnin síðan úr
síðustu styrjöld gerast nú úrelt.
Vougt hermálaráðherra hefir
skýrt frá því, að ætlunin sé að
byggja upp sterkan og velbúinn
varnarher. Hann skýrði frá því,
að Boforsverksmiðjurnar hefðu
smíðað loftvarnarbyssur, sem
væru algerlega sjálfstýrðar. En
það er ekki einungis landherinn,
sem er aukinn. Eftir stríðið hafa
verið byggð stór og fullkomin
herskip og flugherinn bættur.
Saab-verksmiðjurnar hafa smíð
að nýja gerð orustuflugvéla,
sem eru knúnar þrýstiloftshreyfl
um — hinar svonefndu J-29,
sem að gæðum eiga að jafnast á
við rússnesku flugurnar MIG-15
og bandarísku leiksysturnar
F-84.
Annars er sænski flugherinn
orðinn all stálpaður unglingur.
Fyrir stuttu átti hann 25 ára
afmæli, og var þess minnst á
tilheyrandi hátt með tröllaukn-
um flugsirkus yfir Gárdet í
Stokkhólmi, þar sem konungur
inn, ásamt fjölskyldu, og 200
þús. þegnar sáu á fjórða hundr
að flugvélar leika loftorustu í
góðviðrinu. Hámarkinu var náð,
er Nordenskiöld hershöfðingi
hélt ræðu úr flugvél sinni um
leið og hann flaug henni í mörg
þúsund feta hæð. Jafnframt því,
sem herinn er efldur, eru varn
ir hinna óbreyttu íbúa efldar,
og yfirvöldin hafa gert stórfelld
ar áætlanir um
Varnir gegn atómsprengjum,
því að ekki er meiningin, að
Stokkhólmur eða aðrar stórar
borgir landsins verði nýtt Híró-
síma. Svíar ætla að notfæra sér
þá reynslu, sem fengin var í
síðustu heimsstyrjöld, og nú er
ráðgert að byggja atómskýli fyr
ir 750 þúsund manns á ýmsum
þéttbýlisstöðum í landinu. Skýl
in verða sprengd marga metra
niður í jörðina og byggð úr
járni og steinsteypu. Þau eiga
að geta verndað mannslíkam-
ann fyrir hita- og geislavirkan
Tíl athugunnar
Strætisvagnarnir.
Nokkur breyting hefir orðið
á stjórn strætisvagnanna og
greiðslufyrirkomulag á far-
um og skip a hafi úti breyttu um | gjöldum. Er það til bóta Og er
stefnu Dæmið syndi hversu þó stundum þolraun að bíða
auðvelt er að deyfa, ja hremt og » .
beint svæfa athyglina með að. ; viö lokaðar dyr vagnanna.
stoð útvarpsins. Umræður urðu j Önnur breyting hefir orðið
miklar um málið, og sætti út- til bóta, sem rétt er að geta.
! börn á handleggjunum æddu
varpið harðri gagnrýni, en sam
tímis gátu menn ekki annað en
spurt: Eru taugar sænsku þjóð
arinnar í lagi? Síðar var skipuð
nefnd til þess aö gera tillögur um
áreiðanlega fréttaþjónustu á
stríðstímum og um varnir gegn
fjandsamlegum áróðri. Nefndin
lagði til, að stofnsett yrði
Upplýsingamiðstöð ríkisins,
sem á að fara með æðsta fram
En hún er, að nú er betur
gætt en áður að hafa rúður
opnar og loftræstingu með því
móti. Mun borgarlæknir hafa
fyrirskipað það, enda sjálf-
sögð heilbrigðisráðstöfun,
meðan ekki er sett annað
loftræstingarfyrirkomulag.
Borgarlæknir hefir unnið
að þessu heilbrigðismáli af
fullri festu, gegn einkennileg-
kvæmdavald í þessum málum, um sauðþráa, sem við var að
ef stríð brýzt út. Stofnuninni f
Tage Erlander.
atómsprengjanna. Eins og nærri
má geta verða skýlin mjög dýr,
og hefir þess vegna verið stung-
ið upp á því, að þau verði inn-
réttuð sem hótel og verzlunar-
hús og notuð sem slík á friðar-
tímum. Svíþjóð er fyrsta landið
í heiminum, sem hefir gert svo
stórfelldar ráðstafanir gegn
þessu morðtóli, og hefir það eðli
lega vakið mikla athygli erlendis.
Kanada hefir meira að segja
sent hingað menn til þess að
kynna sér varnirnar og ég
hugsa, að fleiri eigi eftir að
feta í þau spor.
Eftirlit meff útflutningi
verður hafið að nýju frá og
með 16. júní n. k.. Eftirlitið má
skoða sem einn þátt í landvörn
unum, og Ericson verzlunarmála
ráðherra segir það vera beina
afleiðingu af hinu alvarlega
heimsástandi og sé nauðsynlegt
til þess að tryggja, að allar vörur
renni ekki úr landinu eftirlits-
laust. Aftur á móti hafa stjórn
arvöldin lofað skjótri og góðri
afgreiðslu á útflutningsleyfum,
og verður venjulegt útflutnings
magn engum hindrunum yfir-
valdanna háð, en þau vilja vera
við öllu búin. Vörutegundir þær,
sem verða háðar eftirlitinu, eru
margs konar, til dæmis ýmis
konar kemiskar vörur, verkfæra
stál, bindijárn, vinkilrör, saum-
ur og hráefni til dúkvefnaðar.
Varnir gegn taugastríffi.
Ef til styrjaldar dregur, er
ekki sízt nauðsynlegt að gera
ráðstafanir gegn taugastríði
væntanlegs styrjaldaraðila
Reynslan frá síðasta stríði sýn
ir nauðsyn þess, að íbúarnir fái
lýsingar um stríðið og varnirn
ar frá réttum aðila. Einkum get-
ur útvarpið haft mikil áhrif,
vegna þess, að það liggur í eðli
þess að menn trúa þvi frekar en
blöðunum. Eitt dæmi um áhrif
útvarpsins kom í ljós í fyrra-
sumar, er sænska útvarpið sendi
samfellda dagskrá um árið 1814.
Skömmu eftir að sendingin
hófst, var hún rofin augnablik,
og hinn venjulegi fréttaþulur
las upp eftirfarandi: Svíþjóð hef
ir lent í stríði. Vesturveldin hafa
ráðizt á landið. Yeröa Rússar
til hjálpar? Fréttin tilheyrði dag
skránni, og athyglissamur hlust
andi hefði átt að muna eftir,
að þetta átti að gerast árið 1814.
Samt sem áður komst allt í upp
nám. Heimavarnarliðsmenn
þustu til vopna, konur með ung
etja.
En fleira þarf að taka hendi
til um strætisvagnana, sem
þolir enga bið. í fyrsta lagi er
útlit þeirra bænum til van-
sæmdar. Þeir minna helzt á
illa fóðruð hross á vordegi,
sem skrimt hefir af veturinn.
í Ekki er hægt að fresta, að
verður skipt í ýmsar deildir:
upplýsingadeild, blaðadeild og
áróðursdeild. Framkvæmda-
stjóri miðstöðvarinnar verður
ráðherra eða maður með ráð-
herravaldi. Aðalstarf miðstöðvar
innar verður að láta almenningi
í té skjótar og sannar fréttir um
ástandið í landinu, störf stjórn
arvaldanna, matvæladreifingu ,, „ _
og annað sem nauðsynlegt verð m^a vagnana að utan og
ur að fá upplýsingar um. 1 stjórn endurnýja málninguna jafn-
upplýsingadeildarinnar fá sex skjótt og hún gengur úr sér.
menn sæti, sem ríkisstjórnin Eins þarf mjög að taka vögn-
skipar, auk sænska útvarpsstjór unum tak að innan. Lágmarks
ans og framkvæmdastjóra krafa er, að vagnarnir séu höf
sænsku fréttastofunnar CTT), | uðborginni til sóma, en ekki
en í blaðadeildinm eiga sam-
kvæmt tillögunni að vera 7 IiaounSar-
menn, og verða þeir fulltrúar | Enn er haldið sama fyrir-
ýmissa blaðamannafélaga. Völd komulagi um ferðir vagnanna,
miðstöðvarinnar verða mjög við 0g þeir látnir standa góðan
tæk, og verður öll frétta- og hluta af deginum á Lækjar-
utgafustarfsemi háð fyrirskipun torgi jafnframt er
um hennar.
Jón Júlíusson.
Raddir nábúanna
mjog
kvartað um vagnaleysi. Erfitt
er að gera þessu skóna, og
mun eitthvað vanta fleira en
nýja vagna.
mikla ættingja eða aðra
skjólstæðingja, er tapið end-
urgreitt í kyrþey og sá seki
hafinn aftur til vegs og virð-
ingar, eins og ekkert hafi i
skorist, hjá öðru fyrirtæki.
Slik fordæmi eru vitanlega
ekki til þess fallin að glæða
ábyrgðartilfinningu þeirra,
sem trúnaðarstörfum eiga að
gegna. Þess vegna er það öll-
um æskilegast, að frá þessari
reglu veröi horfið, og menn
látnir bera fulla ábyrgð verka
sinna. Slíkt aðhald, er ásamt
mörgu öðlu, nauðsynlegt til
að skapa heilbrigða og heið-
arlega embættisfærslu.
Það er sagt, að til þess séu
vítin að varast þau. Það gild-
ir vissulega um fjárdráttinn
hjá Tóbakseinkasölunni.
Hann á að verða til þess, að
auknar ráðstafanir séu gerðar
til þess, að slíkir atburðir geti
ekki endurtekið sig.
Þjóðviljinn blandaði mjög
nafni Jóns Sigurðssonar sam
an V'ð áróður sinn um Banda-
rikin á þjóðhátiðardaginn.
Um þetta segir Alþýðublaðið
i forustugrein i gær:
„Það er vissulega aldrei ó-
timabært, og sizt á afmælisdegi
Jóns Sigurðssonar, að minna á
hreina og drengilega baráttu
hans fyrir islenzku þjóðfrelsi
og sjálfstæði. En að rífa orð
hans út úr samhengi og heim-
færa þau upp á soralega bar-
áttu kommúnista hér á landi
fyrir rússneskum málstað, eins
og Þjóðviljinn gerði á sunnu-
daginn, á að sjálfsögðu ekkert
skylt við íslenzka ættjarðarást
eða við þau ítök, sem Jón for-
seti á í hjörtum þjóðarinnar.
Ekkert var Jóni Sigurðssyni
fjarr, en að blanda einlæga og
einarða baráttu sina fyrir sjálf
stæði íslands þvi blygðunar-
lausa níði um aðrar þjóðir,
sem Þjóðviljinn fyllti blaðsíð-
ur sínar með á þjóðhátíöardag
inn og skreytti með mynd frels
ishetjunnar. Jón Sigurðsson
brýndi það ávallt fyrir ís-
lenzku þjóöinni, að halda bar-
áttu sinni sem „sómasamleg-
astri i alla staði“. En Þjóðvilj-
inn getur ekki haldiö upp á
þjóðhátíðardaginn án þess að
tala um „ameriska níðinga",
„skrílmenningu ameriska
mammonsrikisins" og „banda-
rísk afsiðunaráhrif". Það
myndi lengi þurfa að leita að
slíkum munnsöfnuði í virðu-
legum og vammlausum skrif-
um forsetans“.
Ráðhús. 1
Blöðin hafa eitthvað verið
að drepa á heimilisleysi höf-
uðborgarinnar. Eitt þeirra var
hálf önugt yfir, að á þetta
hafði verið minnzt. Ég vil
þakka blaðinu fyrir lesturinn.
Ekki að menn séu því sam-
mála, heldur bentt skap þess
á, að komið hefði verið við
viðkvæma strengi.
Enginn Reykvikingur getur
verið eða er upp með sér eða
ánægður yfir þvi framtaks-
leysi höfuðborgarinnar, að
eiga ekkt ráðhús, eða húsnæði
til fundahalda og fyrir skrif-
stofur sínar. Höfuðborgin þarf
að leggja undir sig húsnæði í
stórum stil frá annari starf-
semi, vegna þess, að þeir sem.
hafa ráðið málum hennar,
hafa vanrækt eina sjálfsögð-
ustu skyldu hvers einstaklings
og hverrar félagsheildar, að
byggja yfir sig og starfrækslu
sína.
Allt tal um að ekki hafi
mátt taka byggingarefni frá
ibúðarhúsabyggingum, er ein-
ber rökvilla. Ef bærinn byggir
ekki fyrir sig sjálfur, byggja
aðrir og leigja honum, til að
græða á þvi.
Það er vissulega ekki hægt
að misbjóða hafni Jóns Sig-
urðssonar ver en með því að
draga það inn í önnur eins
skrílmál og Þjóðviljinn birti á
sunnudaginn,
Stórir gluggar.
Reykjavikurbær er byrjað-
ur á að reisa heilsuverndar-
stöð, mikið, hús, márgbrotið
og dýrt. Til dæmis verður þar
stærsti glugginn nær 40 fer-
metrar, og annar yfir 30 fer-
metrar. Hliðarstykkin eru úr
trjám 5X5 og póstar úr plönk
um 2X6 o. s. frv. Svo er þetta
frábrugðið allri venjulegri
gluggasmiði, að búa hefir
þurft til sérstakar tennur af
fleiri gerðum til að hefla
pósta og lista með.
B. G. i