Tíminn - 15.07.1951, Blaðsíða 5

156. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 15 júlí 1951.
Sunnud. 15. júlí
Sambúðin við
varnarliðið
Fyrir skömmu síðan er kom-
ið hingað amerískt herlið, er
dvelst hér samkvæmt samn-
ingum milli íslands og Banda
ríkjanna mejSan ófriðarhætt-
an ógnar sjálfstæði og tilveru
hinna vestrænu þjóða. At-
lantshafsbandalagið eða lýð-
ræðisþjóðirnar hafa ekki
þvingað það'upp á íslendinga
að taka á móti þessu liði,
heldur hafa ríkisstjórn og
þingmenn óskað eftir komu
þess og áreiðanlega gert það
samkvæmt óskum megin-
þorra landsmanna. Hins veg-
ar má segja, að hersetan
hafi verið þvinguð upp á ís-
lendinga af hinni austrænu
ofbeldisstefnu, sem nú ógnar
heimsfriðnum og ekki virðist
geta séð neitt varnarlaust
smáríki í friði ,eins og árásin
á Suður-Kóreu sýnir bezt. Ef
íslendingar vildu ekki eiga
örlög Suður-Kóreumanna yf-
ir höfði sér, var ekki um
annað að ræða en að biðjast
umræddrar liðveizlu, þar sem
þjóðin hefir sjálf ekkert bol-
magn til þess að verja sig.
Það er að sönnu ekkert á-
nægjulegt hlutskipti að hafa
erlendan her í landinu, en við
það verður þó að sætta sig,
meðan óbreytt ástand helzt
í heimsmálunum, ef afstýra
á annarri ennþá meiri hættu.
Mörg vandamál skapast vit-
anlega við dvöl hins erlenda
hers og áherzlu ber að leggja
á, að forðast öll ónauðsyn-
leg skipti við hann. Allur
sleikjuskapur er skaðlegur í
þeim efnum, en sama gildir
líka um ókurteisi. Framkoma
íslendinga í þessari sambúð
þarf að vera slík, að hún
auki álit þeirra og virðingu.
Hin nýja tóniisf
Frásögn Jóns Leifs frá siin<>iiióisiiii I Frsnkfurt Maln
Það leynir sér ekki, að
fimmta herdeild hins al-
þjóðlega kommúnisma hér
á landi leggur á það mikið
kapp að skapa úlfúð og ill-
indi i sambúð þjóðarinnar
og hins erlenda varnarliðs.
Smávægilegustu tilefni eru
oft notuð til að reyna að ó-
frægja varnarliðið og oft
bendir sitthvað til þess, að
það sé beinlínis skipulagt
að koma af stað mísklið
milli íslendinga og her-
mannanna, er síðan sé svo
hægt að leggja út af í Þjóð-
viljanum. Ekkert tilefni
virðist heldur látið ónotað
til þess að svívirða yfir-
mann setuliðsins, í Þjóð-
viljanum, og það m. a. talið
honum þar tíl stórlýta, að
hann skuli vera að læra
islenzku!
Þessi iðja kommúnistafor-
sprakkanna er jafn skaðleg
og ósæmileg og skriðdýrs-
háttur þeirra götukvenna, er
sækjast eftir kynnum við
lakasta hluta herliðsins. Þau
geta ekki orðið nema til hins
verra, enda er líka beinlínis
ætlað að þjóna slíkum til-
gangi.
Það er ekki sök hinna er-
lendu hermanna eða yfir-
manna þeirra, að þeir eru
hingað komnir og því er með
öllu rangt að láta það bitna
á þeim, þótt mönnum finnist
dvöl þeirra hér óæskileg.
Vafalaust myndu langflestir
eða allir þeirra óska þess að
Að lokinni þessari tónlistar-
hátíð þarf skapandi hlustandi
nokkurn tíma til þess að láta
hin miklu og margvíslegu áhrif
skýrast í huga sínum.
Öllu framar verður það hin
framúrskarandi túlkun, sem
heillar áheyrandann og lætur lít
ið verða úr verkunum, sem flutt
voru, og innihald þeirra. Hvorki
meira né minna en sjö hinna
beztu hljómsveita Vestur-Þýzka
lands fluttu verkin, og bar þetta
vott um að Þýzkaland er aftur
komið í röð hinna fremstu tón-
listarlanda. Auk þess komu fram
á hátíðinni einleikarar, ein-
söngvarar, söngflokkar og flokk
ar stofutónlistar frá mörgum
löndum Vestur-Evrópu og jafn-
vel frá löndum handan hafsins.
Mestu og furðulegustu fullkomn
un sýndu útvarpshljómsveitin
frá ameríska svæðinu í Berlín,
söngflokkurinA „Couraud" frá
Paris og blásturskvintett
franska útvarpsins.
Hátíðin stóð yfir í fulla tíu
daga, og menn höfðu mörgum
skyldum að gegna, svo að fæstir
þátttakandi tónlistarmenn og
blaðamenn munu hafa komizt
yfir að hlusta á allt, sem boðið
var. Fyrir flesta hlýtur því end
urminningin um hátíðina að
vera nokkurs konar ófullkomin
drög.
Að þvi er snertir verkin sjálf,
sem þarna voru flutt, verða
heildaráhrifin, sem óma í endur
minningunni, að þau hafi flest
í rauninni alls ekki verið svo
nýstárleg sem vænta mátti eft-
ir nafni félagsins, er stóð fyrir
hátíðinni, en það var: „Alþjóða-
samband nútímatónlistar". Flest
verkin voru samin í þeim stíl,
sem varð tízka upp úr lokum
hinnar fyrri heimsstyrjaldar
1918, en aðalfulltrúar hans voru
Schönberg, Hindemith og Stra-
vinsky; — stefnur þeirra breidd
ust út til margra landa, einnig
til Norðurlanda og Ameríku, og
var mikið samið þar í eftir-
hermustíl þeirrar tegundar. Nú
eftir þrjátíu ár virðast þær stefn
ur úr sér gengnar og minna
grunsamlega á hinn skammlífa
útflúrstíl i myndlist og bygging-
arlist, sem varð til um seinustu
aldamót og kallaðist „Jugend
Stil“.
Augljóst er, að stílþróun
hinna mismunandi listgreina
fer ekki fram alveg samtímis
heldur i tímaröð, t.d. að bók-
menntirnar eru fyrsta lisiin í
röðinni, en hin æðri myndlist
næst og tónlistin nærri því ávalt
seinust allra listgreina. Þannig
eru t. d. hinar fornu norrænu
bókmeruitir Eddunnar og fom-
Giem þessi var skrifuð fyrir erlcnd blöö, en fcirtist liér í
býðingu eftir höfundinn, sem slær því föstu, að fiamfa'.ir
í tnnlist á Islandi séu þegar orðnar svo miklar, að bjóða
megi íslenzkum lesendum sömu greinar um sérmál tón-
Pstar og crlendum. Höfundur Irefir á seinustu áratugum
ritað rnargar slíkar greinar um íónlisíarmi! í erleud blöð,
en þetta er í fyrsta sinni, sem hann fcirtir þessháttar grcin
samtímis á íslandi.
er nægilegt að „undirstrika" að-<
eins hið fáa og veigamesta. Ein
beitingin verður aðalmarkið. —
Þeir, sem endilega vilja nefna
„isma“, tala um „realisma“ og
.jafnvel „surrealisma" i þessari
tónlist, — en það er villandi,
enda hafa varla nokkrir af höf
undunum haft samband hvor
við annan. Þeir munu flestir
hafa skapað sín verk, án þess
að vita hver af öðrum.
I
Eftirtektarvert er loks, að hin
ir vestrænu átthagar þeirra Vík
inga-erfingja, sem áður fyrr
komust lengst í listsköpu, sýná
nú umfangsmestu athafnir í
þessari nýju stefnu. f Frakk-
landi eru það t. d. tónskáldin
Messiaen, Jolivet (frændi nor-
! rænufræðingsins samnefnda),
skaldanna nokkurs konar undir legar, en þær eru óháðar fræði- preger 0g Martinet, (sem áttu
búningur að hinum gotneska stíl mennsku og rómantískum þjóð- * ekkl allir verk á tónlistarmót-
myndlistarinnar, sem nær hins ernisdraumum. Þær eru einnig inu), á Norðurlöndum t.d. Tveitt
vegar ekki hámarki sínu í tón- lítið skyldar hinum margbrotna Hambraeus___________og svo einnig und
list fyrr en í verkum Hándels og þjóðernislega tizkustíl í verkum irritaður, sem furðar sig mjög
Bachs. Renaissance-stíll mynd- Bartóks og samherja hans. ^ þVj ag stefna sú sem hann
listarinnar birtist ekki til fulls í hóf fyrir aldarfjórðungi, skuli
tónlist fyrr en hja Mozart og Þessar nýju stefnur snúa sér nú svo snögglega og án nokkurs
Haydn, en Barock-stíllinn ekki fyrst að hinum frumstæða ein-! ásetnings eins og „óafvitandi“
fyrr en hjá Reger. Þannig verð- faidieika. Nú gildir „hvað“ meir i koma í Ijós á hinum ýmislegustu
ur lika skiljanlegt, að útflúrstíll en „hvernig*. Aðferðin verður og ólíklegustu stöðum. 1 Þýzka-
seinustu aldamóta nær ekki há- algerlega að lúta innihaldinu.1 landi mun mega telja Carl
marki og upplausn í tónlistinni sem sagt verður t. d. ein- 1 Orff til þessarar stefnu, en einn
fyrr en fullum fimmtru árurft raddað, segist hiklaust óflókið ig frá Austurriki og öðrum lönd
seinna. Schönberg byrjaði sem 0g einraddað. Líkja má þessari um koma fréttir um sams konar
eftirhermandi Wagners og Trist tónlist við „raunsæisstefnu" Ib- 1 stefnuhvörf.
an-leiksins. Hindemith fer yfir i sens 0g strindbergs og allt að
iitflúrið og skreytingarstílinn. hinum „harðjöxluðu" skáldsög-
Stravinsky birtist oss líka nú um Ameríku nú á dögum, sem
eins og nokkurs konar skrúð- eiga sér augljóst samhengi við
skapandi. Undantekningar mega frumstæðar uppsprettur hinna
t. d. teljast tónskáld eins og „óhefluðu“ bókmennta gamla
Bartók og Honegger, af því að tímans. í þessari nýju tónlist
þeir eru „náttúrutengdir*. En hefir það sterkari áhrif að
menn ofmátu aðferðir, hugsuðu „Sleppa“ öllu, sem hægt er að
meir um ,,hvernig“ en „hvað“. Vera án. Takmörkun við aðeins
Þessar tízkuaðferðir gat svo hið allra nauðsynlegasta veldur
brátt annar hvor tónlistarmað-
, . . . , því, að framsetningin verður
ur lært — eins og menn t. d. (ullkomle hittin“. Stundum
læra að aka a hjoli. Tonlistm
varð gerfiframleiðsla, — iðnað- j
Enginn láti sér detta í hug að
blanda þessari nýju listastefnu
saman við hina margumtöluðu
„alþýðlegu“ tónlist stjórnmála-
áróðursins. Auglýsingamynd á
eldspítnastokk, ætluð til að hafa
áhrif á f jöldann, getur naumast
átt nokkuð skylt við list. „Al-
þýðleg tónlist" er ekki sama og
;,þjóðleg tónlist"; þvert á móti:
— Það tvennt geta einmitt verið
(Framhald á 6. siðu.)
ur. Mörg tónskáld tízkustílsins wt
voru eins og eftirhermendur æf
ingameistarans Cerny og „leik- H Skilaskýrsla I.
fimisskóla“ hans, sem er sniðug ” *
lega samið æfingakerfi með
mörgum nótum og litlu inni-
naaganagnmnaiiamiiiiiiHiiiimmiimimigtt
1951
haldi.
Lesandinn mun ef til vill
spyrja: „En hvers megum við
vænta nú?“ — Þetta kom ein-
mitt alveg ótvírætt í ljós á tón-
listarmótinu í Frankfurt am
Main. Frjóangar hins nýja tíma
komu þar greinilega fram. í
stuttu máli sagt: Menn snúa til
baka að hinum frumlegustu upp
sprettum tónlistarinnar, eins og
hún var fyrir þúsund árum og
meir og eins og hún finnst enn
hjá sumum frumstæðum þjóð-
um. Úr ýmsum áttum Evrópu var
á seinustu árum hægt að heyra
tilraunir í þessa átt án þess að
sýna mætti fram á nokkurt
kerfisbundið hamhengi milli
þeirra. Þessar stefnur mætti
bæði kalla sögulesar og þjóð-
hafa aldrei þurft að koma
hingað í slíkum erindagerð-
um, heldur eiga einmitt þá
ósk heitasta að þurfa
ekkert nálægt hernaði
að koma. Þá er því
vissulega ekki að saka um
dvöl þeirra hér. Það ber ekki
heldur að saka stjórn Banda-
ríkjanna um það, því að hún
hefir engum þvingunum beitt
í sambandi við þessi mál.
Varnarliðið er hingað komið
með frjálsu samþykki réttra
jíslenzkra stjórnarvalda, einsc
og áður er greint.
Það væri því miklu nær og
jréttara fyrir þá, sem vilja
,hafa landið varnarlaust og
opið fyrir austrænni árás, að
beina andúð sinni og óánægju
gegn þessum íslenzku aðilum,
en láta varnarliðið sjálft í
friði. Allar árásir á það eru ó-
eðlilegar og ómaklegar í
þessu sambandi. Hina raun-
verulegu frumkvöðla þess, að
varnarliðið eT hingað komið,
Jer þó hvorki að finna hér á
jlandi né vestan hafs, heldur
austur í aðalsetri hinnar
kommúnistisku heimsveldis-
stefnu. Það er ógnun ráða-
mannanna þar við frið, frelsi
og sjálfstæði lýðræðísþjóð-
anna, sem veldur því, að meg-
inþorri íslendinga hefir talið
komu hins erlenda varnar-
liðs óhjákvæmilega nauðsyn,
þrátt fyrir hættur þær, er
geta verið dvöl þess samfara.
Þess ber vissulega að vænta,
að dvöl varnarliðsins hér geti
orðið sem stytzt. Þvi fyi'r sem
varnir lýðræðisþjóðanna efl-
ast og oíbeldismennirnir sjá,
að árásir borga sig ekki, því
fyrr skapast aftur það ástand,
er gerir dvöl varnarliðsins hér
óþarfa. Þess vegna er það
hagsmunamál íslendinga, að
varnir lýðræðisþjóðanna styrk
ist og málstaður þeirra eflist
á allan hátt. Meðan dvöl hins
erlenda varnarliðs er hins veg
ar óhjákvæmileg nauðsyn, ber
að kappkosta við það kurteisa
og árekstrarlausa sambúð og
láta hvorki sleikjuskap vænd
iskvenna eða fjandskap komm
únista setja blett á sæmd
þjóðarinnar. .». .
Skaftfellingar hafa forystuna
Húnvetningar koma næstir
Svo sem tilkynnt var í blaðinu 8. og 10. þ. m. verða
nöfn þeirra 5 héraða birt er hafa náð beztum skilum
blaðgjalda ársins 1951 og er skýrslan miðuð við þá
kaupendur er voru fastir kaupendur í ársbyrjun 1951.
Héruðin eru þessi:
1. Vostnr-Skaptafcllssýsla,
2. Austur-Skaptafcllssýsla,
3. Austur-lliínavatiissýsla,
4. Vcstur-Ilúnavatnssýsla,
5. Aorður-Þingcyjarsýsla.
Skaptafellssýslur bera langt af með skil eða milli
95—100%. Húnavatnssýslur eru dágóðar eða um 85—
90%, en þó er vafasamt að þær haldi sætum sínum í
næstu skýrslu. Um fimmta sætið var hörÖ barátta og
komu þar til greina auk N.-Þing., Rangárvallasýsla og
Skagafjarðarsýsla. Sennilega hefði Rangárvallasýsla
komizt í þriðja sæti, ef ekki hefði dregizt að senda
Skagafjarðarsýslu horfir það þannig við, að viðunandi
uppgjör úr einum hrepp, sem litlu hefir skilað. í
uppgjör vantar úr tveim hreppum, en ef það hefði bor-
ízt hefði sýslan veriö örugg í þriðja sæti.
Þess skal getið að í næstu skýrslu 1. ágúst er senni-
legt að um 10 héruð náj markinu 50%. í þeirri skýrsiu
verður einnig getið þeirra hreppa er náð hafa 100%
skilum, enda þótt héraðið hafi ekki náð markinu.
Innheimtan vill hcr með skora á viðkomandi
aðila, innheimtumenn o. fl. að gera sitt til að
næsta skýrsla verði sem glæsilegust. — Leggj-
umst öll á eitt.
\:v*sta skýrsla 1. ágúst n. k.
nxnnnmnmu»i:mn:niti:n»tmnnmnn»munr.::ni:n«ntnx:iiiniinni

mmnmmnmmmnmnmmmmmn