Tíminn - 29.07.1951, Blaðsíða 5

169. blað
TÍMINN, sunnudaginn 29. júli 1951.
Sunnud. 29. jtílt
Hlé í kalda
stríðinu ?
Þær fregnir, sem berast nú
frá vopnahlésviðræðunum í
Kaesong, glæöa vonir um
þaö að takast muni aö koma
á vopnahlé í Kóreu, a. m. k.
til bráðabirgða eða meðan
verið er að athuga möguleika
fyrir friðarsamninga. Það gef
ur hinsvegar til kynna, að
kommúnistar ætla að vera
undir allt búnir, ef friðarsamn
ingar skyldu mistakast, að
þeir hafa undanfarið flutt ó-
grynni liðs til vígstöðvanna.
Þetta lið virðist eiga að bíða
þar meðan vopnahléð stend-
ur yfir, en á meðan verða eng
ir herflutningar leyfðir þang-
að. Kommúnistar virðast
þannig undir það búnir að
hefja óðara stórsókn, ef frið-
arsamningar færu út um þúf
ur.
Vel má vera, að þetta lið
eigi að vera þarna í ögrunar-
skyni, því að kommúnistar á-
liti þá mótaðilann fúsari til
samkomujags. Senn)liega er
þó slíkt misreikningur hjá
þeim. Eitthvað kann og að
vera hæft i þeim getgátum, að
Kínverjar vilji láta samninga
fara út um þúfur, því annars
verði álitið, að þeir hafi tap-
að, og þvi vilji þeir gjarnan
halda styrjöldinni áfram og
neyða Rússa til að veita sér
virkari aðstoð. Rússar séu
hinsvegar fúsari til sam-
inga, þar sem þeir hafi sjálfir
engu að tapa, og viljj heldur
ekki lenda í styrjöld í Asíu,
því að þá ættu þeir óhægra
um vik með íhlutun í
Evrópu.
Ýmislegt virðist benda til
þess, að Rússar vilji gjarnan
binda endir á Kóreustyrjöld-
ina, a. m. k. í bili, og jafn-
vel gera nokkurt hlé á kalda
stríðinu. Þetta er m. a. dregið
af því, að nýlega hefir nýtt
blað, ritað á ensku, haÆð
göngu sína í Moskvu. Nafn
þess er News. í því kveður við
allt annan tón í garð vestur
veldanna en áður. Þar er því
haldið fram, að ekkert eigi
að vera því til fyrirstöðu, að
vesturveldin og Sovétríkin
geti lifað í friði saman, og m.
a. bent á, að Rússar og Banda
ríkjamenn hafi verið vopna-
bræður í tveimur heimsstyrj
öldum. Það hefir jafnvel ver
ið sagt, að Rúsar hafi alltaf
dáð tækni og atorku Banda-
ríkjamanna og hugsjónir
frelsisins hafi jafnan átt
mikil ítök í Bandarikjunum.
Sumar af þessum áróðursgrein
um hafa veriö endurprentað
ar í Pravda, aðalmálgagni
rússnesku stjórnarinnar, í
rússneskri þýðingu. Moskvu-
útvarpið hefir einnig flutt
þær.
Meðal blaðamanna og
stjórnmálamanna í lýðræðis-
ríkjunum er nokkur skoðun-
armunur um þaö, hvað for-
ustumenn Rússa eru að fara
með þeirri breytingu á á-
róðrj sínum, er hér virðist
vera í uppsiglingu. Almenn-
asta skoðunin er sú, að vald-
hafarnir í Kreml vilji fá eins
konar hlé í kalda stríðinu.
KóreustyrjöVqfin heifir orðlð
til þess að auka stórlega ár-
vekni lýðræðisþjóðanna, svo
að þær hafa hert viðbúnað
ERLENT YFIRLIT:
William Averell Harrimann
IleCir honum tekist að koma á sálf um
i olíudeilunni í fran?
Talsv<;rðar líkur eru nú taldar
fyrir því, að takast muni að ná
sættum í olíudeilunni í Irak,
þótt enn sé slikt engan veginn
tryggt. Ef slíkar sættir nást,
verður það einkum einum manni
að þakka, en það er William
Averell Hariman, er undanfarið
hefir verið í Teheran og unnið
að sættum þar, sem fulltrúi
Trumans forseta.-
Það þótti ekki liklegt til mikils
árangurs, er Mossadeq, forsæt-
isráðherra frans, féllst að lokum
á það að taka á móti persónu-
legum sendimanni frá Truman
forseta, er ræddi við hann um
deilumálin. Yfirleitt var það al-
mennt álitið, að Mossadeq
þekktist þetta boð fyrst og
fremst fyrir siðasakir, þar sem
hann vildi ekki óvingast beint
við Bandaríkjastjórn. Raunin
virðist hins vegar ætla að verða
önnur og má vera að það eigi
nokkurn þátt í þessu, að Irans-
stjórn hafi óttast áframhaldið,
ef Bretar drægju allt starfslið
sitt í burtu og hún yrði ein að
annast rekstur námanna. Hitt er
og áreiðanlega veigamikil orsök
þess, að vel lítur út um sam-
komulag, að sendimanni Tru-
mans hefir tekizt að rækja vel
málamiðlunarstarf sitt.
Cripps og Harriman.
Það var bersýnilegt, að Tru-
man forseti vildi ekkert láta ó-
gert til að koma á sáttum, er
hann valdi Averell Harriman til
fararinnar. Forsetinn átti á-
reiðanlega ekki kost á öðrum
manni betri, er hann gat valið
til fararinnar. Fáir eða engir af
núlifandi leiðtogum Bandaríkj-
anna hafa eins mikla reynslu í
utanríkismálum og millirikja-
samningum og Harriman eða eru
líklegri til að vinna verk sitt
af alúð og skilningi. Það bætti
og aðstöðu hans, að hann er
einn hinna fáu, sem eftir eru af
nánustu samstarfsmönnum
Roosevelts og sem alla tíð naut
óskipts trausts hans. Það voru
mikilsverð meðmæli í Teheran.
Sendiför Harrimans til Teher-
an hefir af ýmsum verið líkt við
það, er Churchill sendi Stafford
Cripps til Indlands á striðsár-
unum. Sennilega hefir i báðum
þessum tilfellum ekki verið hægt
að velja betri menn til farar-
innar. Margt er líka líkt með
þeim Stafford Cripps og Harri-
man. Báðir eru auðugir, en þó
róttækir. Það var engin tilvilj-
un, að þeir voru sendiherrar
ríkja sinna í Moskvu á stríðsár-
unum.
Sonur Járnbratvtarkóngs.
Averell Harriman verður sex-
tugur á þessu ári. Faðir hans,
E. H. Harriman, var einhver
umsvifamesti járnbrautarkóng-
ur Bandaríkjanna. Hann átti
meira og minna í mörgum járn-
brautarfélögum, m. a. í Union
Pacific. Hariman átti því kost
hinnar beztu menntunar, er völ
var á. Hann kaus sér laganám
og stundaði það við Yale-háskól- [
ann. Skólabróðir hans þar og í
menntaskóla var Dean Acheson.
Sögusagnir herma, að Harrison
hafi átt þátt í því, að Roosevelt
tók Acheson upphaflega í stjórn
sína.
Harriman var strax starfs-
maður mikill og vann í skóla-
leyfum, sem verkamaður og
skrifstofumaður hjá járnbraut-
arfyrirtækjum föður síns. Hann
vildi kynnast rekstrinum frá
rótum, Að námi loknu var hann
fastur starfsmaður þeirra og
var kosinn varaformaður Union
Pacific tveimur árum siðar
(1915). Formaður 'þess varð
hann fyrst 1932. Hann lét sér
ekki nægja járnbrautarstarf-
semina eingöngu, heldur gaf sig
að ýmsu fleiru með góðum ár-
angri, eins og skipabyggingum,
bankamálum, bílaframleiðslu o.
fl. Yfirleitt var því spáð á þess-
um árum, að hann ætti eftir að
verða einn mesti iðjuhöldur
Bandaríkjanna.
Örlagaríkur móðurarfur.
Harriman erfði stórkostlegar
eignir eftir föður sinn og hann
hélt vel í horfinu. Annar arfur
varð þó örlagaríkari fyrir hann.
Það var arfur frá móður hans.
Hún hafði verið óvenjulega á-
hugasöm um þjóðfélagsmál og
einkum borið kjör hinna fátæku
fyrir brjósti. Eftir þvi, sem
Harriman eltist, hneigðist hug-
ur hans meira og meira að
stjórnmálum og varð viðhorf
hans á margan hátt hið sama
og móður hans hafði verið.
Árið 1928 gekk Harriman úr
flokki republikana og studdi A1
Smith í forsetakosningunum. f
næstu forsetakosningum studdi
hann mjög að því, að Roosevelt
varð forsetaefni demókrata, en
þeir höfðú þá verið vinir og
nánir samstarfsmenn um all-
langt skeið. Eftir kosningasigur
Roosevelts gekk Harriman strax
í þjónustu hans og gegndi mörg-
um trúnaðarstörfum í sambandi
við hina róttæku irtnbótalög-
gjöf hans. Meðal auökýfinga og
stóriðjuhölda var þá litið á
Harriman sem versta stéttar-
Harriman
svikara, en hann lét það lítið á
sig fá. Árið 1941 gerði Roose-;
velt hann að fulltrúa sinum í [
London til að sjá um að láns- og j
leigulögin kæmu Bretum og |
Rússum að sem mestu gagni.
Sendiherra í Moskvu.
Árið 1943 var Harriman svo
skipaöur sendiherra Bandaríkj-
anna í Moskvu og gegndi því
starfi um þriggja ára skeið.
Mjög vel féll á með honum og
Stalin og áttu þeir oft langa
viðræðufundi. Harriman hafði
það orð á sér að vera mikill
vinur Rússa og beitti sér fyrir
sem mestri hjálp til þeirra á
stríðsárunum. Það vakti því
mikla furðu í utanríkisráðu-
neytinu í Washington, er hann
hvatti til þess strax í stríðslok-
in, að tekin yrði upp einbeittari
stefna í viðskiptum við Rússa.
Hann sá það þá fyrir, sem vald-
hafar Rússa ætluöu sér, enda
hafði hann manna beztu að-
stöðu til þess. Ráð hans voru
hinsvegar ekki tekin nógu fljótt
til greina.
Persónulegur ráðunautur
Trumans.
Árið 1946 var Harriman skip-
aður sendiherra í London, því að
líklegt þótti, að hann myndi falla
tíVamhald á S. síðu.J
sinn um allan helming. Með
áframhaldi Kóreustyrjaldar-
innar og öðrum slíkum árás-
um, yrði þessi viðbúnaður lýð
ræðisþjóðanna enn aukinn.
Meðan lýðræðisþjóðirnar eru
viðbúnar og hafa yfirburði á
kjarnorkusviðinu, geta Rúss-
ar ekki gert sér sigurvonir í
allsherjarstyrjöld. Valda-
draumar þeirra byggjast á því
að viðnámshugur lýðræðis-
ríkjanna deyfist og síðan
verði hægt að færa
út smátt og smátt hin komm
únistísku yfirráð.
Nokkur hlé í kalda strið-
inu gæti vel þjónað þessu
takmarki kommúnista. Víg-
búnaðurinn þrengir lífskjör
in i lýðræðisríkjunum og al-
menningur yrði því feginn, ef
hægt væri að draga úr hon-
um. Friðsamlegra viðhorf
Rússa gæti ýtt undir það, að
dregið yrði úr vígbúnaðinum.
Önnur ályktun er þó rök-
réttari af þessari nýju áróð-
urssókn Rússa. Ef þeir gera
nú hlé á kalda stríðinu, er
það vegna vaxandi árverkni
og viðbúnaðar lýðræðisþjóð-
anna. Hefðu lýðræðisþjóðirn-
ar verið andvaralausar og ó-
viðbúnar, myndu Rússar ekki
hafa gert slíkt hlé, heldur
hert kalda stríðið og hleypt
nýjum árásum í stíl
við Kóreustríðið af stokkun-
um. Ef lýðræðisþjóðirnar
draga ekki úr árverkni sinni
og viðbúnaði, getur vel svo
farið að það hlé, sem nú kann
að skapast í kalda stríðinu,
verði ekki bráðabirgða hlé,
heldur upphaf nýs friðartíma
bils. Annars getur það aðeins
orðiö logn fyrir storminn.
Það styrkir friðarv<#nirnar,
að bæði forustumenn Breta og
Bandaríkjanna hafa lýst
þessu viðhorfi sinu eftir að
hinir nýju tónar tóku aö
heyrast frá Moskvu. Með við
búnaði lýðræðisþjóöanna hef
ir tekist að líkindum að
tryggja hlé til bráðabirgða.
Eftir er að tryggja friðinn til
frambúðar, og því þarf að vera
vel á verði og gæta vel nauð-
synlegs viðbúnaðar, unz því
marki er náð.
Raddir nábúanna
í Framsóknarblaðinu 25. þ.
m. er grein eftir Helga Bene-
diktsson um skuldaskil út-
vegsins. Þar segir m. a.:
„Skuldaskil mikils hluta vél-
bátaflotans stendur yfir, fram-
arlega í þeim framkvæmdum
stendur Gunnar A Pálsson stór
dómari stjórnarinnar. Fram-
kvæmd skuldaskila þessara
mun vera í höfuðdráttum sú, að
þeir aðilarnir, iðnaðarmenn,
smáverzlanir og aðrir þeir, sem
stutt hafa útgerðina seint og
snemma með óveðtryggðum lán
um og hjálp, eru látnir tapa
öllu sínu, og til þess að koma
þessu fram, er aðstaða bank-
anna, sem ekki munu gefa eft-
ir af sínum skuldum, notuð á-
samt aðstöðu ríkissjóðs vegna
hallærislána undanfarinna ára.
Að sjálfsögðu hljóta þessar
aðfarir að verða til þess, að eng
inn þorir eða vill hjálpa útgerð
inni, af framangreindum aðil-
um. Líka leikur á tvennu um
hvort þetta eru aðferðir, sem
samrýmast landslögum, og
hafa nú landssamtök iðnaðar-
ins gert ráðstafanir til þess að
reyna að fá hlut félaga sinna
réttan og sannreynt um laga-
gildi ráðstafana þessara."
Helgi segir ennfremur, að
hrakfarir útgerðarinnar stafi
ekki eingöngu af síldarleys-
inu undanfarin ár, heldur
hafi Jóhanni Þ. Jósefssyni
tekizt með aðstöðu sinni í
Nýbyggingarráði að skapa
nýja útgerðarmannastétt,
samsetta af sálufélögum sín-
um. Margir þessir nýsveinar
hafi efnast vel ekki síður en
Jóhann, þrátt fyrir öll töpin,
og hafi þeir ekki sízt grætt á
skuldaskilunum.
Verkalýðsleiðtogar
deila um skattamál
Talsvert brosleg deila er nú
risin upp milli forsprakka
Alþýðuflokksins og Sósialista-
flokksins um skattamál.
Þjóöviljinn hóf þessa deilu
með því að blrta skrá u:n
samanlagða skatta og útsvór
þcirra sex þingmanna Alþýöu
flokksins, sem búsettir eru í
Reykjavík og Hafnarfirði. —
Leit sú skrá þannig út:
Ásgeir Ásgeirsson kr. 29.492
Em;l Jónsson — 28.705
Stefán Jóhann — 28.619
Haraldur Guðmundss. 25.189
Finnur Jónsson 22.362
Gylfi Þ. Gíslason 21.175
Þjóðviljinn lagði síðan út
af þessum tölum á þann veg,
að menn, sem hefðu slík laun
og þessir skattar bentu til,
hlytu að vera vaxnir frá tferka
mannastéttinni og og hefðu
orðið aðra hagsmuni en hún.
Alþýðublaðið lét ekki standa
á svari við þessari ádeilu Þjóð
viljans og tók málið frá nokk
uð annarri hlið. Það taldí
það ekki svo syndsamlegt, að
menn hefðu framtöl sin í lagi
og greiddu háa skatta, en
hitt væri verra, ef menn
kæmu sér undan skattgreiðsl-
um með sviksamlegum hætti.
í áframhald; af þessu benti
Alþýðublaðið á, að saman-
lagðir skattar Einars Olgeirs-
sonar væru ekki nema 2774
kr. og hefði hann þó þingfar-
arkaup, sæti i stjórnum Sogs-
virkjunarinnar og Faxaverk-
smiðjunnar og hefði verið
bankaráðsmaður á síðastl. ári.
Þá næmu samanlagðir skatt-
ar Brynjólfs Bjarnasonar
3002 kr. og Magnúsar Kjart-
anssonar 2040 kr. Báðir hefðu
þeir þó ýmis aukastörf eins
og Einar.
Svo kynlega brá við, að eft-
ir að Alþýðublaðið birti þess-
ar upplýsingar, hætti Þjóð-
viljinn alveg að minnast á
þetta mál. Munu báðir aðilar
telja þau málalok bezt, en
almenningi hefir þótt þessi
dcila á margan hátt athvgl-
isverð.
Aðstoðarmálgagnið
Morgunblaðið hefir engu
svarað þeirri ádeilu, sem ný-
lega birtist hér í blaðinu á í-
haldsmeirihlutann í bæjarstj.
Reykjavíkur fyrir það að fram
lengja ekki uppsagnarákvæði
húsaleigulaganna. Það hefir
forðast að minnast á málið.
Hins vegar hefir ekki stað-
ið á svari frá íhaldinu, þótt
Mbl. hafi verið iátið þegja.
Það hefir þótt klókara í þessu
tilfelli að grípa til aðstoöar-
málgagnsins. Alþýðublaðinu
hefir verið skákað fram í víg-
linuna. Það er ein afborgun-
in, sem Stefán verður að
greiða fyrir veru sína í út-
varpsráði.
Það er annars óþarft að
vera að anza Alþýðublaðinu
nokkru. Framsóknarmenn
gerðu sitt til þess að fá bæjar-
j stjórnina til að framlengja
[ bannákvæðið. fhaldsmeiri-
hlutinn hafði það hins vegar
ekki að neinu. Það er hann
einn, sem ber ábyrgð á þeim
útburðum, er hafa átt sér
stað.
Annars hefði Alþýðublaðið
að réttu lagi átt að fagna
grein Tímans. Viðbrögð þess
sýna, að því er annara um
aðra en barnafjölskyldurnar,
sem eru bornar út.