Tíminn - 14.08.1951, Síða 5

181. blað.
TÍ!YT1N!V, þriðjudaginn 14. ágúst 1951.
rm
M
Þriðjud. 14. ágúst
ERLENT YFIRLIT:
Nokkrar spurningar til Stalíns
Lansleg þýðing úr „The Economlst44
Gremjan vegna
ankaútsvaranna
Gremjan út af samþykkt
bæ j arst j órnar meirihlutans
um að leggja 10% aukaútsvör
á Reykvíkinga á sér djúpar
rætur í hugum bæjarbúa og
nær lengra inn i raðir Sjálf-
stæðisflokksins sjálfs en borg
arstjórann og fylgifiska hans
mun hafa órað fyrir. Er ó-
hætt að fullyrða, að ekkert
mál og engin afglöp í bæjar-
stjórn Sjálfstæðismanna hef
ir rumskað eins óþyrmilega
við öllum almenningi í bæn-
um og opnað augu manna fyr
ir því, að gagnrýnin á fjár-
reiður Reykjavíkur er ekki á-
byrgðarlaust hjal eitt heldur
óhrekjanleg staðreynd, sem
óreiöumennirnir í bæjarstjórn
inni hafa nú neyðzt til að við
urkenna með svo afdrifarík-
um og skýlausum hætti.
Óttinn við afleiðingar þessa
óyndisúrræðis Sjálfstæðis-
manna er líka mikill i höfuð-
stöðvum Sjálfstæðisflokksins,
og er það auðséð á blöðum
Sjálfstæðismanna, Morgun-
blaðinu og Vísi. Allur ljóminn
og dýrðarsöngurinn í þessum
blöðum um hinn blómlega
fjárhag og glæsilegu fjár-
málastjórn bæjarins, sem
kveðið iiefir þar við ár og sið
og alla tíð, er nú allt í einu
orðinn að vesaldarlegu bar-
lómsvæli, viðurkenningu um
fjárþrot og beiðni um ríkis-
styrk.
Lítilmennska bæjarstjórn-
armeirihlutans speglast auð-
sæjast í viðbrögðunum í þess
um erfiðleikum. í stað þess að
taka þeim karlmannlega,
gera kröfur til sjálfs síns um
hóflegri meðferð fjár, sparn-
að og ráðdeild, er farið beint
í vasa aðþrengdra borgara, en
haldið áfram á braut óreið-
unnar og gengið lengra út i
fenið, e.f hægt er, í stað þess
að gera tilraun til að snúa til
lands.
Á sama tíma, sem aukaút-
svör eru samþykkt, eru stofni
uð ný embætti með hálaun-i
um, embætti, sem að vísu eru
kannske ekki með öllu óþörf
en hafa þó verið látin óskip-
uð undanfarin veltuár og
hefðu átt að bíða betri tíma,
fyrst fjárhagurinn var þann-
ig, að lá við gjaldþroti. Þann-
ig var nú nýlega rokið í það
að skipa í embætti íþrótta-
ráðunauts bæjarins og einn-
ig skipaður sérstakur loft-
varnarstjóri, sem fór utan í
vor á kostnað bæjarins til að
itynna sér loftvarnaaðgerðir
nágrannaborga, en hefir ekk
ert aðhafzt annað en bóna
gólfið hjá konunni sinni á
geypilaunum hjá bænum, síð
an hann kom heim. Bílaóreið
an hefir aldrei verið meiri, og
bæjarstarfsmenn ganga með
ávísanabók upp á vasann til
að borga með, þegar þeir
þurfa að fá sér leigubifreið,
og nemur sá útgjaldaliður
hundruðum þúsunda.
Á sama tíma sem fjárþrot
óreiðumannanna er fyrir
dyrum, hamast þeir við að
sækja um fjárfestingarleyfi
fyrir hinum og þessum fram-
kvæmdum, sem þeir hafa ekk
ert bolmagn til að ráðast í og
Það er nú orðið ýmsum á-
hyggjuefni í hinum frjálsu
löndum heims, hve mikið það
kostar að varðveita frelsi landa
þeirra. Er þar ekki einasta átt
við bein vinnu- og fjárútlát,'
heldur og hve mikillar sjálfsaf-
neitunar það krefst, þolinmæði
og hugrekkis. Þeir menn eru til
bæði í brezka og franska þing-!
inu, sem ekki sjá neina hættu 1
í stalinismanum. Afstaða þeirra '
öll er mjög óljós og þeir ríg- j
halda í hugmyndir þær, er eitt
sinn áttu miklum vinsældum'
að fagna og settar. hafa verið
fram í orðunum „samvirk and-
staða gegn hvers konar árás-
um.“
Það er mjög eðlilegt að menn,
sem þannig hugsa, sé að finna,
einkum á meginlandi Evróu, er
enn á svo langt í land með
endurreisnina eftir eyðilegging-
ar stríðsáranna. Það er jafn
eðlilegt og hitt, hve fáir hugsa
þannig í Bandaríkjunum, í því
volduga landi öryggis og vel-
sældar. — Það er sjálfsagt að
ræða við þessa menn og hlusta
á það, sem þeir hafa að segja,
einkum þar sem ástandinu er
þann veg farið, að lausn hern-
aðarvandamála er látin sitja í
fyrirrúmi fyrir öðru, og stjórn-
málamennirnir geta ekki framar
notað hugmyndaflug sitt. Það
er gott eitt um það að segja, að
stefna Vesturveldanna sæti
réttmætri, jákvæðri gagnrýni, er
miðar að því að hvetja stjórn-
málaleiðtogana til dáða, með
því að benda á það, sem miður
fer.
Það er hins vegar heilög
skylda gagnrýnandans að reyna
ekki að villa þeim sýn með því
að vekja vonir, sem aldrei geta
rætzt, eða slá fram, sem óyggj-
andi staðreyndum, spádómum
og fullyrðingum, er síðar kem-
ur á daginn að hafa ekki við
rök að styðjast. (Bandaríkja-
maðurinn Henry Wallace hefir
lært af reynslu). Það er einnig
auðvelt að láta hinn linnulausa
og vel skipulagða áróður Ráð-
stjórnarinnar villa sér sýn, en
það er honum að þakka að þeir
er í orði kveðnu berjast fyrir
því að miðla málum milli stór-
veldanna, láta til sín heyra op-
inberlega með ákveðnu millibili.
Það er engum vafa undirorpið,
að ekki hafa allir sama mark-
miðið með tillögum sínum um
að „hefja viðræður við leiðtoga
Rússa“, — „hefja nýjar samn-
ingaumleitanir til þess að binda
varanlegan endi á deilumálum
— stöðva kalda stríðið og kapp-
hlaup það er hljóti að lykta
með þriðju’ heimsstyrjöldinni,
ef það sé ekki stöðvað í tíma
o. s. frv.“.
Það er sjálfsagt að athuga
eins vel og unnt er, eftir þeim
takmörkuðu upplýsingum, sem
fyrir hendi eru, hvað það er,
sem mælir með því að Moskva
æski þess í raun réttri að hefja
samningaumleitanir í því skyni
að bæta sambúð stórveldanna.
—o—
Það er einkum þrennt, sem
gerir það að verkum hversu
erfitt er að greina á milli þess,
sem raunverulega vakir fyrir
Rússum, og hins, sem aðeins er
áróður. 1 fyrsta lagi: það eru
sömu mennirnir, sem bera fram
tillögu um að reynt verði að kom
ast að „samkomulagi um lausn
deilumálanna" og bera ábyrgð á
því, að hver einasta ráðstefna,;
sem þeir hafa tekið þátt í með
Vesturveldunum siðan 1945, hef
ir farið út um þýfur. — í öðru
lagi var þessi tillaga borin fram
í þann mund sem halla tók und-
an fæti fyrir herjum kommún-
ista í Kóreu, en landvarnaáætl-
anir Atlantshafsrikjanna tóku
að koma til framkvæmda fyrir
alvöru. Og í þriðja lagi er nú svo •
komið, að Vesturveldin og Rúss-
ar leggja ekki lengur sama skiln
ing í orð þau, sem einkum
myndu notuð við samningaborð-
ið'. Bernal prófessor skýrði þetta
mjög vel i ræðu, sem hann hélt
á „frii5arþinginu“ í Varsjá í fyrra
haust. Hann sagði: „Það sem við
(er berjumst fyrir friði) köllum
frið, kalla þeir (kapítalistarnir)
kalt stríð.“ Þetta er mergurinn
málsins. — Það sem Stalin kall-
ar „friðsamlega samkeppni,“ það
getur vel verið hið sama og við
köllum kalt stríð.
Sagt er að umræðurnar um
endurhervæðingu Þýzkalands
hafi valdið Rússum miklum á-
hyggjum og þungum, og sömu-
leiðis hafi Atlantshafsbandalag-
ið skotið þeim skelk í bringu.
Ekki er minnsti vafi á, að það er
rétt, en þeir sem að samtökun-
um standa, gerðu sér það ljóst í
upphafi. — Ef Rússar hefðu hins
vegar sýnt einhvern lit á því að
takmarka eða leysa upp svo-
nefnd „Bereitschaften“ i Aust-
ur-Þýzkalandi, þá myndu
franska og brezka stjórnin, og
sennilega einnig vestur-þýzka
stjórnin í Bonn, hafa sameinast
gegn tillögu bandarísku stjórn-
arinnar um þátttöku þýzkra her
manna í vörnum Vestur-Evrópu.
Sömuleiðis er liklegt, að Vestur-
veldin hefðu tekið því mjög vel,
ef Rússar hefðu borið fram til-
lögur um lausn Þýzkalandsvanda
málsins, áður en skrípaleikur sá,
er kosningar nefndist, fór fram
í Austur-Þýzkalandi í fyrra. Vera
má að þeir Molotov og Visjinski
hafi ekki haft í höndum nægi-
lega góðar upplýsingar, ellegar
þá að þeir hafa aðeins verið of
seinir að grípa tækifærið meðan
það gafst. í síöustu tillögum
Rússa varðandi lausn Þýzka-
landsmálsins er ekkert nýtt að
finna. Þær virðast bornar fram
einungis í því skyni að rugla
menn í riminu í Þýzkalandi
sjálfu og Frakklandi, og reyna
að auka á áhrif þeirra manna,
sem berjast fyrir hlutlausu
svæði milli Bandaríkjanna og
Rússlands í sjálfu hjarta Norð-
ur-Atlantshafsríkjanna.
—O—
Vel má vera, að Stalin sé nú
orðið ljóst, að með hverjum deg-
inum sem líöur, verður æ hættu
legra fyrir hann að færa út kví-
arnar og hefja kalt stríð á nýj-
um slóðum einkum Evrópu.
Hann ætli þess vegna að vinna
að þvi að treysta þau vigi, er
hann hefir þegar unnið. Sam-
einuðu þjóðirnar munu nú bregð
ast skjótt við hverju nýju styrj-
Skuggifortíðarinnar
Nýlega skrifaöi Mbl. grein
um flatneskju þröngsýninnar.
Þar var nú reglulcg flatn-
eskja, því ekki örlaði á nokk-
urri mishæð. Greinln á aö
vera um Thnann og landbún-
aðarmál. Mbl. rekur upp stór
augu yfir, að hér í blaðinu
hefir verið rætt um nýja línu
Sjálfstæðismanna í land-
búnaðarmálum. Jafnframt
því sem fagnað hefir veriö
yfir þessu nýja viðhorfi, —
ef það reynist varanlegt, —
hafa verið rakin nokkur at-
riði úr sögu liðinna ára um
viðhorf Sjálfstæðismanna til
landbúnaðarins. Hafa verið
ryfjaðlr upp smáskammtar
nýsköpunarstjórnarinnar, þeg
ar hún ákvað að verja 300
millj. til nýsköpunar, áttu 3/e
þeirrar fúigu að ganga til
sjávarútvegs og framkvæmda
í kaupstöðum, en aðeins % til
landbúnaðarins.
Þessi sorglega skammsýni
og vantrú á íslenzkum land-
búnaðj reyndist þó enn meiri
í framkvæmd, en áætlun. Þeg
ar þessir menn tóku við stjórn
1944, var hafinn undirbúning
STALIN
aldaræfintýri, er Stalin kann að
leggja út í.
Sú trú hefir verið langlíf, að
unnt sé að komast að „varan-
legu samkomulagi um lausn
deilumálanna“. Upp á síðkastið
hafa þeir atburðir gerst, er
benda til þess, að slík lausn, sem
hér er átt við, yrði kák eitt —
hún fæli í sér óljósar ákvarðanir
um „áhrifasvæði," líkt og sam-
komulag varð um á Jaltaráð-! , . . ,,
stfenunni - og enginn stjórn- I« bygg.ngu aburðarverk-
málamaður Vesturveldanna æsk smiðju, en þeir svæfðu það
ir nýrrar Jaltaráðstefnu. allt, — og hrósuðu sér af
Ef farið er nánar út í þá nokkru seinna. Þeim var ekki
sálrna að ræða um áhrifasvæðin, sjálfrátt.
þá hlýtur sú spurning að vakna,
hvar draga skuli markalínuna.
Hvar eiga t. d. Indókina, Grikk-
land og Þýzkaland heima —
hvorum megin? Slik lausn gæti
haft í för með sér, að Vestur-
veldin yrðu að láta af hendi
mikilvæg áhrifasvæði, og endur-
skoða alla núgildandi milliríkja-
samninga sína. — Hvaða afleið-
ingar myndi það hafa í fram-
kvæmd? Ef til vill þær, að Frakk
ar yrðu að láta af hendi Indó-
kína, Bretar Hong-Kong og
Bandaríkin Japan? Myndi það
formlega viðurkennt að Austur-
Evrópa heyrði til áhrifasvæði
Ráðstjórnarríkjanna, ef til vill
ao undanskildu Griklandi og
Júgóslavíu?
geta ekki lokið fyrri fram-
kvæmdum, en kenna síðan
fjárhagsyfirvöldum ríkisins
um, þegar þeir sæta gagn-
rýni fyrir framkvæmdaleysi
og segjast ekki hafa fengið
leyfi til framkvæmdanna. Hin
mikla iðnskólabygging í Skóla
vörðuholtinu þokast lítið á-
fram, þótt öll leyfi séu i lagi
til að ljúka henni. En fyrir
síðustu kosningar var rokið i
að grafa fyrir heilsuverndar-
stöð, en eftir kosningarnar
var verkið nær því stöðvað og
hefir hvorki gengið né rekið
með það síðan. Nú eru tvö ár
liðin og grunnurinn að
heilsuverndarstöðinni er tæp
lega kominn upp úr jörðinni
enn. Munu þó fáar fram-
kvæmdir vera eins brýnar fyr
ir bæinn sem góð heilsuvernd
arstöð. En með sama áfram-
haldi við byggingu hennar,
má kannske gera sér vonir
um að barnabörn þeirra, sem
nú stjórna bænum, geti notið
þar heilsuverndar, og að hún
mun ekki efga sér skemmri
byggingarsögu upp komin en
Péturskirkjan í Róm.

Séu Vesturveldin ófús að færa
þessar fórnir, hvað geta þau þá
látið Rússum í té gegn því, að
bindi endi á kalda stríðið, sem
svo góður og mikill árangur hef-
ir náðst með? Gætu þau ef til
vill boðizt til þess að hætta við
alla framkvæmd landvarnaáætl-
ana sinna, þannig að Rússar
héldu óskertum yfirburðum sín-
um bæði á landi og í lofti? Eða
að Bandaríkjamenn færu alfarn
ir frá Evrópu með allt sitt haf-
urtask? — Menn mega ekki
skilja þetta syo, að þeir, sem
vilja miðla málum, séu í raun
réttri fúsir til þess að færa þess-
ar fórnir af hálfu Vesturveld-
anna. — En þessar spurningar
hljóta óhjákvæmilega að vakna,
þegar athugaðir eru möguleik-
arnir á því að komast að „varan-
legu samkomulagi um lausn
deilumálanna," og þeim verður
að svara.
Nú eru sjálfsagt einhverjir
sem segja að við samningaborð
Vesturveldanna og Rússa myndu
deiluaðilar ekki gera annað en
kynna sér skoðanir og sjónar-
mið hvors annars og reyna að
skapa traust i stað tortryggn-
innar, sem nú ríkir. — En við
skulum athuga, hver eru frum-
skilyrði þess að Vesturveldin geti
sýnt Rússum traust. — Það, sem
mestan óhug vekur með vest-
rænum þjóðum, er hugarfar
Rússanna, eða réttara sagt stal-
inistanna. — Geta Rússar gefið
örugga tryggingu fyrir hugar-
farsbreytingu, gegn því að Vest-
urveldin fallist á að gera ein-
hverjar landfræðilegar tilslak-
anir? — Það yrði að taka algjör-
lega fyrir moldvörpustarfsemi
Rússa í öllum frjálsum löndum,
binda yrði endi á hatursáróður-
inn í blöðum og útvarpi, sem
eitrar sambúðina og sambandið
milli þjóðanna. Járntjaldið yrði
(Framhald á 6. siðu)
á.
Hér réði skammsýni og trú-
leysi á landbúnaðinn, en ofsa-
trú á happdrætti sjávarút-
vegs og síldveiða. Þessi sjón-
armið virðast hafa haldist ó-
breytt fram á síðustu mánuði,
að nýrri viðhorf og meiri trú-
an á landbúnaðinn og rækt-
un landsins hefir gætt í blöð-
um Sjálfstæðismanna.
Mbl. spyr í einfeldni sinni,
hverju það sæti, að Framsókn
armenn hafa ekki gleymt for-
tiðinni og taka með varúð
blíðumælum þeirra um sveit-
irnar og íslenzkan landbúnað.
Þessu hefir áður verið svar
að hér í blaðinu, en skal end-
urtekið að nokkru leyti. Meg-
inrökin speglast á síðum Mbl.
6 daga vikunnar. Gætir þeirra
mjög í heimsfréttunum, þar
sem er friðarhjal Rússa. Vest-
urveldin taka því með all-
mikilli varúð og ýmsir með
fullri tortryggni. Mun ekki
hallað réttu máli þótt Mbl.
sé talið í þeim hópi. Þessum
mönnum finnst skuggi for-
tíðarinnar hvíla yfir og ótt-
ast, að enn geti komið él úr
þeim bakka.
En allir friðsamir og ábyrg-
ir menn Vesturveldanna
munu fagna einlæglega, ef
þetta friðartal reynist í fullri
einlægni.
Ekki er nauðsyn á löngu
máli um bænda- og landbún-
aðarvináttu Mbl. nú. Reynist
hún langæ og varanleg munu
allir unnendur sveitanna
fagna henni. Framtíð íslenzku
þjóðarinnar býr fyrst og
fremst í auðæfum landsins.
Þau eru vissulega mikil við
strendur þess, en þó enn
meiri í gróðurmoldinni, foss-
um og hverum, og öræfum og
jöklum munu þeir allra bjart
sýnustu bæta við.
Engir fagna meira en
Framsóknarmenn, ef augu
annarra flokka opnast fyrir
mesta máli nútíðar og fram-
tíðar, en það er án efa, að
rækta og byggja landið. Á-
nægjuleg stefnubreyting hef-
ir komið fram í Mbl. um þessi
mál. En í mesta bróðerni vilj-
um við segja landbúnaðarrit-
höfundi blaðsins, að það tek-
ur langan tíma og mikið þol-
gæði, strit og vinnu, að losna
við skugga fortíðarinnar.
X