Tíminn - 21.08.1951, Blaðsíða 4

4.
187, blað.

TÍMINN, þriðjudaginn 21. ágúst 1951.
inni landnámsins
Þeir af fyrstu innflytjend-
unum íslenzfeu, sem hugðu að
Ameríka væri ein Eden og ekk
ert þyrfti að aðhafast annað
en lesa aldini af trjánum,
hafa að sjálfsögðu orðið fyrir
vonbrigðum. Sögn er að einn
þeirra var á gangi í skógi og
sá hanga á einni greininni
stóran gráan bandhnykil.
Það þurfti meira að hafa
fyrir tóskapnum á íslandi:
Tægja, kemba, spinna og
tvinna, vinda svo bandið upp
1 hnykla. En hér í Ameríku
uxu bandhnyklarnir á trján
um. Hann tók bandhnykilinn
af trénu og stakk honum í
óarm sinn. Nú mundi hann
eignast nýja gráa sokka.
Verst var að ekkert hvítt var
til í fitjarnar, engin sauð-
Kind í öllu Nýja-íslandi, og
hvergi gat hann séð hvítan
hnykil hanga á grein. Meðan
hann var að hugsa um þetta
var bringan á honum í ein-
um eldi og alltaf voru ein-
hver ótæti að slengjast á and-
iitið á honum. Hann log-
sveið í bringuna og andlitið.
Svo mikill var mökkurinn í
kring um hann að hann sá
ekki sólina. Hann var bara
viss um að væri kviknað í
sér; byrjaður að brenna lif-
andi! Hann hugsaði sér að
láta ekki hnykilinn brenna
fyrr en seinast og greip hann
út úr barmi sínum. Sér hann
þá, sér til mikillar undrunar,
að mökkurinn rýkur út um
holu á hnyklinum. Þetta var
nefnilega eiturflugnabú, þó
hann vissi það ekki þá. Hann
ætlaði ekki að hirða hnykil-
irin í þetta sinn og henti hon
um. Hnykillinn hlaut að vera
holur innan og voru það eng-
in drýgindi upp á bandið.
Svona tóskapur þekktist ekki
á íslandi. Þegar hann kom
heún var hann svo brjósta-
stór og blásinn í andlitinu að
konan hans kannaðist ekki
við hann, hélt að þetta væri
eitthvert dýr úr skóginum —
líklega froskur. Hann sór og
sárt við lagði að hann væri
hinn rétti eiginmaður, en ekk
ert dugði. Hún stóð á því fast-
ara en fótunum, að áður en
hún fór til Ameríku hefði hún
giftst manni. — Af þvi epli
uxu ekki á trjánum né heldur
önnur aldini gómsætari en
eiturflugnabú og vonbrigðin
ollu óánægju og útflutningi
fólksins, var Nýja-ísland í
mestu niðurlægingu út á við.
X Winnipeg var viðkvæðið:
Þag eg ekkegt annað en flug-
ug og fog. (Allg sem vogu af
höfðingjaættum vogu gog (r)
mæltig og gátu ekki sagt eg
(r) ). Eftir að stóru plágurn-
ar voru um garð gengnar var
ailtaf alið á mýflugnaplág-
unni, sem þó var minnihátt-
ar plága, og talið að hvergi
væru flugur nema í Nýja-
íslandi. Þær voru líka í Argyl,
Dakota og jafnvel í Winni-
peg, en þær voru alltaf af frá
bærri nærgætni tileinkaðar
Nýja-íslandi. Má vera að
Ný-íslendingar hafi haft nóg
til útflutnings. Á hverju áttu
peir að lifa hér á nóttinni,
pegar tjaldað var yfir hvert
i'úm með flugnaneti? Var
ekkj eðlilegt og skynsamlegt
að þær færu til Winnipeg þar
;sem að þær höfðu frian að-
gang að hverju rúmi, og gátu
fengið saðning sína án þess
að skipta sér upp á milli
rúma, því hjón sváfu saman í
þá daga og var aldrei minna
en ein kona í hverju hjóna-
rúmi. Annars þótti mér hin
Rseða, som Gullormur J. Gnllormssðn ílutti
á Lamlnámshátíilinni að Hnausum 2. júlí s.l.
mesta húsprýði að rúmtjöld-
unum, þau voru úr alla vega
litu flugnaneti eða slöri. Lita
dýrðin og skrautið á þeim
minntu á sængurhimininn
hennar Elísabetu Englands-
drottningar.
Ógleymanlegt er mér fyrsta
kirkjuþingið. sem haldið var
við íslendingafljót, hve það
prýddi búning kirjcjuþings-
gesta flugnanetið á höttun-
um þeirra. Fjölbreyttara lita
skraut hefir ekki sézt síðan
nema í Paradísarlundi og á
íslenzku bekkjarpilsi. Séra
Jón hafði blátt flugnanet, sr.
Fríðrik blátt og margir sem
voru háttstandandi í kirkju-
félaginu höfðu blátt — nema
Wilhelm Paulson, hann hafði
lyfrautt og vakti sérstaka at-
hygli áhorfenda, fáeinir
höfðu hvítt, en mest bar á
græna litnum. Á kvöldin, þeg
ar flugunum fannst mál til
komið að fara að láta eitt-
hvað ofan fyrir brjóstið á sér,
voru öll flugnanetin dregin
niður fyrir höku. Þeir sem
voru tóbaksmenn reyktu inn
an undir þessum flugnanet-
um og rauk út um þau allt
í kringum höfuðið og sásjt
ekki hvort munnurinn sem
reykti, var framan eða aftan
á höfðinu. Flugurnar léku þá
verst sem voru nýkomnir
frá íslandi, hafa sennilega
fundið meiri fjörefni eða víta
mín í þeim en hinum inn-
fæddu. Jón Ólafsson rtstjóri
lýsir því i fyrirlestri um V,-
íslending, sem hann hélt í
Reykjavík .hvernig hann var
útleikinn á þessu kirkjuþingi,
þá nýkominn að heiman. Svo
voru á honum upphlaupin eft
ir flugurnar að hann þekkti
ekki handleggina á sér frá
lærunum.
Út í frá heyrði maður sjald
an annað en last um Nýja-
ísland, ef á það var minnzt,
og það frá mönnum sem
annað hvort höfðu ekkert
að borða eða lifðu í næstu
dyrum og borðuðu sig sjálf-
ir. Dæmi voru til að íslenzk-
ar stúlkur í Winnipeg, sviku
elskhuga sína ef þær komust
að því að þeir hefðu haft of-
an af fyrir sér með því að vera
fjósamenn niðri í Nýja-ís-
landi. Þeir sem vorkenna
fólki að búa í frumbyggð hafa
engan skilning á þeirri nautn
sem felst í nýju landnámi.
Alltof mikið var gert úr skort
inum. Hann var miklu meiri
í öðrum nýbyggðum sem eðli-
legt var. Hér var Winnipeg-
vatn fullt af fiski, kjöt var
einatt fáanlegt hjá Indíán-
um i vöruskiptum. Man ég eft
ir fjölda fólks sem fékk frían
aðgang að ekru af þurrkuðu
elgsdýrakjöti sem Indíáninn
John Ramsey átti. Margoft
miðlaði hann íslendingum af
auði síns matar og góðvildar,
svo glaður og glæsilegur sem
guðinn Manitú. Talið er að
landnemarnir hafi lært af
honum að fiska sér til matar
upp um ís. Hitt lærðist þeim
seinna að skjóta dýr, þó skóg-
urinn væri fullur af veiðidýr-r
um. Einn, sem var hálærð
selaskytta frá íslandi, dugði
þar ekki betur en aðrir.* Þó
var hann fæddur með byss-
una í höndunum og sela-
skytta langt aftur í ættir.
Einn ættingi hans hafði skot
ið á tunglið, þegar það var að
koma upp úr sjónum, haldið
að það væri selshaus.
Skógarbirnir voru tíðir gest
ir landnemanna, en engir au-
fúsugestir, sóttu þeir eftir
fiskslógi og öðrum kræsing-
um. Heyrði ég getið um bónda
einn, sem skaut á sama björn
inn einu sinni á dag í marga
daga. Fyrst var björninn dá-
lítið smeikur við hvellinn, en
hann vandist honum fljótt og
hirti ekki um hann, hélt á-
fram að éta slógið, þó á hann
væri skotið, og leit ekki upp.
Einu sinni vildi það til að stóð
í honum heljarstór fískhaus.
Hann gat ekki kingt né kom-
ið honum út úr sér og gapti
lengi móti sólinni. Þá hugsaði
bóndi með sér að skjóta beint
upp í hann, þar mundi kúlan
hafa minnsta fyrirstöðu og
komast lengst. Hann skaut og
hitti fiskhausinn og losaði
hann úr hálsinum á birnin-
um og bjargað honum óvilj-
andi. Björnin labbaði burtu
heilbrigðari og ánægðari eftir
skotið.
Hvenær sem nýir innflytj-
endxir komu frá íslandi á
þeim árum og námu staðar
í Winnipeg til að leita sér upp
lýsinga og ráðlegginga hjá
löndum sem þar voru fyrir,
var úrlausnin þessi: Hér i
Winnipeg er ekkert fyrir þig.
Ef þú átt peninga. þá farðu
vestur til Argyle. Ef þú átt
ekkert, þá farðu niður til
Nýja-íslands. Þetta var heil-
ræði sem gerði það að verkum
að nýir og nýir fátæklingar
bættust við hópinn í Nýja-
íslandi. í Winnipeg var von
laust að þeir gætu dregið
fram lífið, vegna atvinnu-
leysis. Bærinn stóð í stað
framfaralaus árum saman.
Allur fjöldi íslendinga þar
barðist í bökkum, bjuggu í
lélegum kumböldum og heföu
sennilega fengið skyrbjúg, ef
þeir hefðu ekki haft dropan
úr kúnni, því margir þeirra
áttu kýr. Oft biðu menn í
tugatali með rekurnar í hönd
unum, á kjallara eða skurð-
barmi að fá að fara ofan í aur
inn og moka en kannske einn
af hundrað hreppti hnossið,
Hinir fóru bónleiðir til búöa.
Þetta var ekki Nýja-ísland
— það var í Winnipeg. Aðeins
örfáir íslendingar höfðu
sæmilega atvinnu, en allflest
ir illa launaða. Margir Winni
peg-íslendingar leituðu at-
vinnu niðri í Nýja-íslandi.
Nokkrir þeirra, sem nú mundu
kallaðir uppsprúcaðir city
guys réðu sig sem fjósamenn
og matvinnunga á bændabýl-
um yfir vetrarmánuðina.
Skipshafnirnar á flota
þeirra Friðjóns og Sigtryggs,
sem síðar verður minnzt, voru
Winnipeg-íslendingar að fá-
um undanskildum. Dugnaður
og áræði var ekki minna með
al íslendinga í Winnipeg en
annars staðar. Sáust þess ]
merki jafnvel áður en þeir
hófu að byggja einn tíunda
part af borginni. Enginn efi |
að þeir hefðu slagað hátt upp j
i okkur hér ef þeir hefðu ekki i
haft eins mikla lesningu. En
engan gat grunað þá að Winnj
peg ætti fyrir sér að verða mið
stöð vestur-íslenzkrar menn-
ingar. Engan gat grunað að
gosbrunnurinn hjá sumar-
heimilinu á Hnausum færðist
langt út í Winnipegvatn og
Ný-íslendingar þokuðu und-
an öðrum þjóðflokki í áttina
á eftir honum.
(Framhald)
Pétur Jakobsson skrifar um Þá er kirkjugarðsgjaldið. Það
skattamál: er skattur, sem lagður er á gjald
„Sagan segir, að Hrafna-þegnana og óll; íyrirtæki, sem
Flóki hafi gengið hér á fjallútsvarsskyld eru. Er skattur
eitt mikið. Þar sá hann ríki verþessi fenginn með því að leggja
aldar í allri sinni dýrð. Meðal
annars sá hann fjörð einn mik-
inn fullan íss. Nefndi hann
fjörðinn ísafjörð og landið ís-
land. Þarna gerði Hrafna-Flóki
okkur bölvaðan ógreiða. Nafns-
ins vegna hafa þjóðir heimsins
um aldaraðir haldið, að hér væri
ís og vetur árum saman, rost-
ungar, ísbirnir, refir og hrafn-
ar væri uppistaðan í dýraríkinu
og þjóðin skrælingjar, sem á
þessu lifðu. Það hefir verið tal-
að um að breyta nafni á landi
voru. Þetta hefir þó enn ekki
komizt í framkvæmd.
Ég hefi ávalt verið þeirrar
skoðunar að réttmætt gæti ver
ið að skifta um nafn landsins.
Dettur mér í hug að nefna
landið Skattland. Málum okkar
er nú svo komið, að hvergi er
land, sem leggur aðra eins
að finna á jarðarkrílinu okkar
skatta á þegna sína, eins og hér
er gert.^Er hvergi að finna fyrir
myndina í þessum efnum, nema
ef vera kynni í Gyðingalandi á
dögum Salómons. Er þetta því
furðulegra og meiri fyrn þar
sem vitað er, að þjóðin er enn
svo heppin, að vera laus við
stríðskostnað, sem nú þjakar
flestum þjóðum heimsins.
Skattar þeir, sem á þjóðina
eru lagðir, eru hinir fjölbreytt-
ustu og furðulegustu. Fyrir utan
tolla af hvers konar vöru, inn-
fluttri og útfluttri, þá er sölu-
skatturinn, veltuskattur o. s.
frv. Þá er útsvarið, þessi tekju-
og eignaskattur, sem lagður hef
ir verið á þjóðina mannsaldur
eftir mannsaldur, og gengiö hef
ir í sveitarsjóðina. Þá koma
skattar til rikisins, svo sem
tekjuskattur, tekjuskattsvið-
auki, stríðsgróðaskattur, eigna-
skattur, tryggingargjald, kirkju
gjald, kirkjugarðsgjald, sjúkra-
samlagsgjald o. s. frv. Þegar
tekju- og eignaskattslögin voru
samþykkt á þingi þjóðarinnar
1921, þá var þjóðinni lofað því,
að þessum lögum yrði aflétt við
fyrsta tækifæti, þau væru aðeins
sett til bráöabirgða. Þetta lof-
orð hefir enn ekki verið efnt. í
stað þess hafa þessir skattar
verið marg hækkáðir. Þá hafa
verið lagðir nýir skattar á þjóð
ina, svo sem tekjuskattsviðauki,
sem er bara viðbót við tekju-
skattinn og loks er stríðsgróða-
skattur.
Er það mjög undursamlcgt, að
á friðartímum skuli vera lagð-
ur stríðsgróðaskattur á skatt-
borgarann. Hver getur aflað sér
stríðsgróða hér þegar ekkert
stríð er i álfunni. Þessi skattur
var lagður á þjóðina á síðustu
stríðsárunum. Átti hann vissu-
lega að leggjast niður, er frið-
ur hafði verið saminn, en efnd
irnar hafa orðið líkar og með
tekju- og eignaskattinn.
2%á útsvarsupphæð hvers gjald
anda. Er þetta afskaplegt fé,
sem árlega kemur í þennan
sjóð. Má benda á, að nú í ár
greiðir Samband ísl. Samvinnu
félaga í Reykjavík, kr. 7,350,00 í
kirkjugarðsgjald, Sláturfélag
Suðurlands kr. 3,780,00, Slippfé-
lagið kr. 2,625,00 og svona mætti
lengi telja firmu hér í borg-
inni, sem gjalda hina furðuleg-
ustu upphæð til kirkjugarða,
hvert um sig. Þessi upphæð lækk
ar sjaldan, jafnvel þótt útsvör-
in séu kærð, og lækkun fáist
á þeim, því það eru tiltölulega
svo fáir sem vita eftir hvaða
reglum kirkjugarðSgjaldið er á-
lagt. Þegar skattþegninn hefir
fengið lækkun síns útsvars, þá á
hann heimtingu á að fá tilsvar-
andi lækkun kirkjugarðsgjalds-
ins, en þess krefjast svo fáir,
vegna þekkingarleysis á álagn-
ingarreglum kirkjugarðsgjald-
anna.
Maður skildi nú ætla að þessi
óhemju fjárfúlga, sem inn kem-
ur í kirkjugarðsgjöld árlega,
væri notuð til þess að fegra
kirkugarðana. En svo mun ekkl
vera. Nálega hvar sem maður
ferðast um landið gefur að líta
hina aumustu meðferð lcirkju-
garða. Gengur þetta svo langt,
að slíkt hæfir skrælingjum ein-
um. Má í þessu sambandi minna
á kirkjugaröinn í Skálholti.
Meðferð hans er hin furðuleg-
asta og sýnir vanræksluna í al-
gleymingi. Mun sjóður kirkju-
garðanna vera orðinn dígur og
tími til kominn að taka honum
blóð í bráðnauðsynlegar þarf-
ir garðanna.
Ekki veit ég til hvers skattarn
ir eru hafðir með svona mörg-
um nöfnum eða svona margþætt
ir. Allt ber að sama brunni. Fúlg
an, sem að skattþegninn verð-
ur að svara út árlega verður
hvorki stærri né minni fyrir
það, hve margþættir sem skatt-
arnir eru, því sami er skattþegn
inn, sama hænan er reitt til að
fylla í summuna, sama beina-
grindin nöguð, þar til yfir lýk-
ur. Ég held að þanþol skatt-
þegnsins, í ríki voru, sé orðið
teygt út á yztu nöf. Það verður
að spara. Það verður að létta
af sköttum og tollum, ef vel
á að far. 1 okkar lýðfrjálsa
landi, þar sem auðsöfnun er
leyfð, verða skattborgararnir að
hafa möguleika til að safna fé
til næsta máls, en það er naum
ast hægt eins og í haginn er
búið fyrir almenning.
Nú fyrir nokkru var sá boð-
skapur birtur frá Sjúkrasam-
lagi Reykjavíkur, að hér eftir
yrðu meðul ekki greidd nema
að hálfu, umbúðir ekki borgað-
ar, og meðul, tekin út á sím-
senda lyfseðla, alls ekki greidd.
(Framhald á 7. siðu)
rrí^ciafecjti nýtt:
DILKAKJÖT
ALIKÁLFAKJÖT
HERÐUBREIÐ
Siml2678
mwmsmaaiiiiiiiiiimáamrotiiaunwa
::
♦I
ö
iiimnmmam
1
::
::
n
h