Tíminn - 21.08.1951, Blaðsíða 5

187. blaff.
TÍMÍNN, þriffjudaginn 21. ágúst 1951.
5.
f»rtð j«Mf. 21. ágúst
Dreifingarkostnaður
landbúnaðarvara
Á laugardaginn var réðst
Alþýðublaðið enn einu sinni á
bændastéttina og kenndi
henni um hátt verð landbún
aðarvara. Einkum taldi blaðið
dreifingarkostnaðinn fram úr
hófi háan og eiga drýgstan
þátt í þvi, hve verð þessara
vara væri hátt. Blaðið forð-
aðist þó alveg að nefna nokkr
ar tölur eða dæmi máli sínu
til sönnunar, nema einhverj-
ar tilbúnar tölur um eggja-
verð, algerlega úr lausu lofti
gripnar.
Um dreifingarkostnað ann
arra landbúnaðarvara.svo sem
Maðurinn, sem fann upp saumavéiina
Singer-saumavélin á aldaraf-
mæli á þessu ári. Hér verSur
ekki sagt stakt orð um sauma-
vélina sjálfa. Hvert mannsbarn
í öllum heiminum þekkir hana.
Hún er notuð jafnt af Afríku-
svertingjum, eskimóum og indí-
ánum, með henni eru saumaðir
einkennisbúningar handa herj-
um veraldar, sem eiga í eilífum
styrjöldum, vinnuföt handa
hinu sístritandi og stríðandi
mannkyni, og glæsibúningar
handa tízkuhúsum Parísarborg-
ar.
Hvert mannsbarn þekkir Sing
er-saumavélina. En þeir eru
færri er kannast við Isaac Sing
er. Hánn fæddist í þorpinu
Pittstown, skammt frá New
York, árið 1811, í sárustu ör-
birgð.
Sagan af Isaac Singer ætti að
vera mikil örfun öllum mis-
heppnuðum uppfinningámönn-
um. Allt sem hann tók sér fyrir
hendur, misheppnaðist. Þar til
hann var orðinn fertugur. Þá
laust eldingunni niður og sauma
vélin varð til. Hún orsakaði al-
gjöra> byltingu í iðnaði heims-
ins. Singer varð miljónamæring
ur á augabragði og síðan hann
lézt, hafa afkomendur hans stöð
ugt haldið áfram að auðgast.
mjólkur og kjöts, er það að,
segja, að hann er mjög lágur
her a landi Og lægn en 1 oll- Foreidrar Singers voru blá-
um nalægum londum, einkum snaugir þýzkir innflytjendur. En
rnj ólkurinnar. Alþýðublaðið þaS hlýtur að hafa verið kraft-
forðast lika að nefna nokkur
dæmi máli sínu til sönnunar
en beitir dylgjum einum, sem
þess er vandi.
Öllum er ljóst, að það er
ekki hægt að kalla dreifing-
arkostnað mjólkur hér i
Reykjavík mismuninn milli
verö til bænda og verðs neyt-
enda. Kemur það til ,að meiri
hluti þess mismunar er verð-
jöfnunargjald, sem notað er
til að lækka verulega verð á
ostum, smjöri og skyri. Þetta
kemur þó i sama stað fyrir
neytendur, því að þeir eru hin
ir sömu að mjólkinni og þess
um vörum og fá þær því við
lægra verði .
Dreifingarkostnaðurinn sjálf
ur á mjólkinni hér í Reykja-
vík er aðeíns 8%, og er það
lægra en á nokkurri annarri
vörutegund sem hér er á
markaði, og ætti Alþýðublað-
inu ekki að vaxa það í aug-
um, þegar það kostar 20-30%
að dreifa sykri meðal neyt-
enda í Reykjavík. Kaupmenn-
irnir í Rvík fá og miklu meira
fyrir dreifingu allra neyzlu-
vara almennings, þar á með-
al Alþýðubrauðgerðin fyrir
dreifingu á brauðum.
Kjötkaupmennirnir hafa
fengið 16% fyrir dreifingu
kjötsins en þótti það of lágt
og vildu fá 18% í ár en fengu
ekki. Er dreifingarkostnaður
kjötsins því næstlægsti dreif
ingarkostnaður neyzluvara
hér í bænum á eftir mjólk-
inni.
Miðað við Norðurlöndin er
dreifingarkostnaður mjólkur
miklu lægri hér. Má þar t. d.
nefna dreifingarkostnað
mjólkur í Osló, hann er 25—
30% og enn hærri í Kaup-
mannahöfn, en þar mun þó
koma til jafnaðar einhver
heimsending mjólkur.
En áður en Alþýðublaðið
ræðst næst á dreifingarkostn
að mjólkur hér. væri æskilegt,
að það safnaði tilboðum
þeirra aðila, sem vildu taka
dreifinguna að sér fyrir
minna en 8%.
Þó Alþýðublaðið taki svo
mjög upp i sig um þetta mál
forðast það með öllu að bera
fram nokkrar tillögur, sem
miða að þvi að gera dreifing
una hagkvæmari, enda er
það nú viðurkennt, að þeim
málum er nú hagað svo vel
sem nokkur kostur er miðað
Isaae Singer Iineykslaði íliiía íveggia
helmsálfa með líferní sínn
þoldi engum manni að mæla góöir fyrst í stað. Þeim hafði
í mót því sem hann sagði. Hann raunar dottiS i hug að skira hið
var geysilega uppstökkur, og eru ný.la furðuverk í höfuðið á
til margar sögur af því, hvernig Jennny Lind, frægustu söng-
hann skelfdi fólk með óbóta- konu þeirra tima. En Singer var
skömmum af litlu tilefni. Eitt hégómagjarn og nægilega fram
sinn kom starfsmaður hans til sýnn til þess að hætta við það.
hans og leyfði sér að koma með ..Saumavélin min verður til
uppástungu er miðaði að þvi að löngu eftir að Jenny Lind er
bæta saumavélina. Singer þrum gleymd", sagði hann.
aði: „Hver er uppfinningamað- Hann hóf nú geysimikla aug
urinn, þér eða ég?“ og rak mann lýsingaherferð og sparaði
inn á dyr. Hins vegar tók hann hvorki tima né fé til þess að
tillögu hans til greina, án þess
að mikið tæri á.
Straumhvörfin í lífi Singers
komu af einskærri tilviljun. Fá-
tækur og umkomulaus hafði
hann fengið hvisaskjól hjá
manni einum, sem vann að því
að reyna að lagfæra og selja
saumavél, er tveir verkfræðing-
ar höfðu fundið upp. Maður
þessi sem hét Phelps, var í öng-
um sínum, því að augljóst var
að vélin var einskis virði og um-
kvörtunum frá viðskiptavin-
auglýsa uppfinningu sína. Hann
ferðaðist sjálfur um og skýrði
kaupsýslumönnum með þrum-
andi raustu frá kostum Singer-
saumavélarinnar. — Þeim félög-
um tókst um síðir að öngla sam
an nægilega miklu til þess að
geta kornið undir sig fótunum í
New York, og biðu þess nú að
peningarnir tækju að streyma
inn.
Þá urðu þeir fyrir miklu á-
falli. Maður að nafni Elias
Howe höfðaði mál á hendur
Ógreidd útsvör
Aukaniðurjöfnun útsvara í
Reykjavík hefir vakið meiri
eftirtekt, umtal og margs-
konar viðræður, en nokkurt
annað mál nú um langan
tíma. Márgir menn trúðu, að
fjárhagur bæjarins stæði
traustum fótum og að gætt
væri ráðdeildar um rekstur-
inn. En nú hefir á óvæntan
hátt og fyrirvaralaust verið
kipt fótum undan þessu. Fót-
festan hefir bilað og menn
svífa í lausu lofti, en máls-
svarar meirihlutans bera sig
aumlega og játa, að þeir verði
að gera þetta af „illri nauð-
syn“. Nú síðast eru þeir tekn-
ir að jóðla á, að líklega sé
Hafnarfirði ekki betur stjóm
að en Reykjavík, og þykir
raunabót!
Fyrir okkur Framsóknar-
mcnn eru það ekki nein ný
sannindi, þótt halli undan
fæti um fjárhaginn í Reykja-
vik. Þetta hlaut að koma og
enn er langt niður í öldudal-
inn.
Höfuðslaðarbúar hugsa
meira um sameiginleg mál-
efni sín síðustu vikurnar, en
ur í þeim; faðir hans varð 102
ára gamall. Isaac sjálfur var
risi að vexti, glæsimenni mikið
og kvennagull. Hann hefði
sennilega orðið góður hand-
verksmaður, hann var þegar í
æsku mikill áhugamaður um
allar vélar. En það fór nú á ann-
an veg. Hann var svo óheppinn
að álpast á leiksýningu hjá ein-
um af fjölmörgum umferðaleik
flokkum, er heimsóttu fæðing-
arbæ hans.
Það litur út fyrir að hann’
hafi orðið ástfanginn af öllum
leikkonunum í senn. Hann varp
aði öllu frá sér og gekk í leik-
flokkinn. Hann var einn af
verstu leikurum í veraldarsög-
unni. En hann vildi ekki gefast
upp, og eftir nokkur ár var
hann farinn að leika hin erf-
iðustu hiutverk í leikritum
Shakespeares. Túlkun hans á
Rikarði III. er sögð sígilt dæmi
um það hvernig ekki eigi að
leika. Vakti leikur hans í því
hlutverki oftsinnis mikla kátinu
áhorfenda, eða þveröfug áhrif
við það sem til var ætlast.
Jafnframt leiklistinni fékkst
hann við ýmis önnur störf, var
leiktjaldameistari, ljósameist-
ari eða seldi aðgöngumiða að
leiksýníngum. Hann fékkst einn
ig stöðugt við að gera alls kon-
ar uppfindingar, og búa til nýj-
ar vélar, en það gaf ekkert fé
í aðra hönd, og hann var öll
þessi ár blásnauður, og svalt
oft á tíðum.
Singer var breyzkur mjög
Hann hirti lítt um að standa við
gefin loforð á þessum árum, og
hann vissi vart sjálfur, hve
margar konur hann sveik og
svifti lífshamingju.
Þegar hann fékk tóm til þess
að setjast niður og ihuga for-
tíð sína taldist honum svo til
að hann ætti 24 börn, sem hann
vissi um, þar af 12 í hjónabandi.
Er Singer var orðinn frægur
maður, hneykslaði hann tvær
heimsálfur með líferni sínu, en
á þeim árum giltu strangar siða
reglur og þurfti ekki mikið að
víkja af vegi dyggðarinnar til
þess að valda hneykslum. Hann
var. óhemju hégómagjarn og
um rigndi yfir hann. Enda þótt1 þeim, krafði þá geysimikilla
Singer hefði aldrei á ævi sinni. skaðabóta og bar Singer þeim
séð saumavél, sá hann strax sökum að hann hefði stolið upp
hvað að var og sagði: „Nálin & finningunni frá sér. j
að ganga upp og niður.“ | í fyrsta og síðasta skiptið hlýt venjulega.
Phelps fékk þegar áhuga á ur Singer að hafa brostið kjark j Eitt sem menn spyrja um
þessari athugasemd Singers, en ! og í nokkra klukkutíma hlýtur nh er> hvað mikið af útsvör-
að hann myndi ekki einn, hann að hafa verið fravita af unum grejSist og hve mikiS
sa
skyl^n varð auðug, og verður á
geta gert nýja saumavél. Stakk. hræðslu. Það hafði þær afleið-
hann þvi upp á því við Singer, ingar, ao önnur bandarísk fjöl-
að þeir mynduðu með sér fé-
lag.
—o—
Singer lét nú hendur standa
fram úr ermum og vann hvíld-
arlaust í 11 sólarhringa. Gátu
þeir þá sett vélina saman —
en hún saumaði ekki. — Þeir
v.oru báðir úrvinda af þreytu.
Singer segir svo sjálfur frá, að
þeir hafi eigrað um, þreyttir og
að því komnir að missa kjark-
inn. Þá laust skyndilega elding-
unni niður, Singer sá í einu vet-
fangi hvað að var, þeir þutu
aftur heim — og síðan hefir
Singersaumavélin saumað.
Fram til þess tíma höfðu 16
Bandaríkjamenn og þrír Evrópu
menn eytt ævi sinni og fé sínu
öllu til þess að reyna að búa til
saumavél. Þeim hafði öllum mis
tekizt, nema einum, franska
klæðskeranum Thimmonnier.
Hann komst svo langt, að
franski herinn keypti af honum
80 saumavélar og lét hann hafa
yfirumsjón með þeim og síðan
var hafizt handa um að sauma
einkennisbúninga handa
franska hernum. En starfs-
bræðrum Thimmonniers leizt
ekki á blikuna, þeir voru hrædd
ir um að þessar djöfullegu nýju
vélar myndu svipta þá atvinn-
unni. Þeir brutust inn í verk-
stæðið einn góðan veðurdag og
eyðilögðu allar vélarnar. í 15
ár reyndi Thimmonnier að
smíða nýja saumavél, en tókst
ekki.
tapast.
Blöð
bæjarstjórnarmeiri-
meðan Singer-saumavélar selj- . hlutans greina ekkj frá þessu.
Það getur enginn andmælt
því með neinum rétti að Singer
hafi verið fyrsti maðurinn er
bjó til nothæfa saumavél. Hins
vegar má deila um það, hvort
ekki hefði verið réttmætt, að
þeir menn, er fengizt höfðu við
að reyna að búa til saumavélar
á undan honum, fengju ein-
hvern örlítinn hluta af þeim
gifurlegu tekjum, er Singer fékk
af uppfinningu sinni. Og sauma
vél Singers var ekki fyrr kom-
in fram á sjónarsviðið, en hin-
ir vonsviknu fyrirennarar hans
sögðu honum stríð á hendur.
En Singer og Phelps voru von
ast.
—o—
Singer sneri sér í dauðans of-
boði til Edward Clark, sem var
málafærzlumaður á Broadway,
og bað hann að flytja málið fyr
ir sig.
Clark sá sér þegar leik á boröi
og kvaðst skyldi flytja málið ef
hann eignaðist helminginn í
fyrirtækinu. Auðvelt var að
koma þvi í kring, því að Phelps
vildi nú óður og uppvægur selja
sinn hlut fyrir 6000 dollara.
Hann og afkomendur hans áttu
eítir að tapa jafnmörgum milj-
ónum dollara.
Þeir Singer og Clark voru gjör
ólíkír menn. Clark var heims-
maður, íhaldssamur mála-
færzfcimaður og ekkert gat kom
ið honum úr jafnvægi. — Sing-
er reyndi alla ævidaga Clarks
að svipta hann vitinu. Kona
Clarks nauðaði á honum nótt
og nýtan dag að selja sinn hlut
í fyrirtækinu, svo að þau væru
laus við þennan hryllilega
mann. En Clark var óheimskur.
Sigurganga Singer-saumavél-
arinnar er kunn um heim allan.
Enn þann dag í dag standast
engar saumavélar þeim á sporði,
þrátt fyrir mikla og sívaxandi
samkeppni.
Sem betur fer er samkeppn-
inni í dag á annan veg farið en
áður fyrr. Þá ferðuðust þeir, er
seldu saumavélar, ekki öðru-
vísi en alvopnaðir. Það bar við
eitt sinn, að sölumaðurinn frá
Singer og keppinautur hans frá
Wheeler áz Wilson hittust í veit
ingastofu í Vesturríkjunum.
Þeir gripu þegar báðir til byss-
unnar, en eins og fyrri daginn
var Singer-sölumaðurinn fyrri
tll, og skaut keppinaut sinn til
bana. Síðar um kvöldið drápu
starfsbræður þess látna Singer
sölumanninn með grjótkasti.
við þær aðstæður, sem tyrir
hendi eru í bænum. Sá lið-
ur við dreifingarkostnaðlnn,
sem helzt væri þá hægt að
lækka, er kaupgjald þess fólks
sem að dreifingunni vinnur,
og má Alþýðublaðið gjarnan
eiga þá tillögu og berjast fyr-
ir henni. Dreifingarkostnaður
mjólkurinnar fer að lang
mestu leyti eftir því, hve kaup
gialdið er hátt, og er það eink
ar vel til fallið, að Alþýðublað
ið skuli þannig ráðast á kjör
þess fólks, sem það hefir
þótzt berjast mest fyrir, verka
manna ,sem að dreifingunni
vinna, stúlknanna í mjólkur-
búðunum og bilstjóranna, sem
aka út mjólkinni.
RAFLAGNINGAEFNI:
Varhús 25 amp. 100 og
200 amp.
Undirlög, loftdósalok
Loftdósakrókar og tengi
Vegg- og loftfatningar
Rakaþéttir lampar
Eldhús og baðlampar
Glansgarn, flatt og snúið
Handlampar
Vartappar ýmsar stæfðír
VÉLA- OG RAFTÆKJA-
VERZLUNIN
En þetta er þó alls ekki ó-
merkilegt mál.
Samkvæmt reikningum
Reykjavíkur eru ógreidd út-
svör í árslokin síðustu fimm
árin einsog hér segir, talin
í heilum þúsundum.
1946 kr. 3340000.00
1947 kr. 4729000.00
1948 kr. 7087000.00
1949 kr. 7658000.00
1950 kr. 7552000.00
Af þessum upphæðum inn-
heimtist verulegur hluti, þótt
seint gangi.
En í sömu reikningum er
einn stór gjaldliður, sem að
vísu gengur undir misjöfnum
nöfnum frá ári til árs, en mun
að mestu eða öllu leyti vera
töpuð útsvör. Þykir rétt að
birta þennan lið orðréttan,
mönnum til íhugunar:
1946 Burt fellt af eftirstöðv
um kr. 634414.50.
1947 Vanhöld á tekjum
kr. 748015.13.
1948 sama kr. 1158294.40.
1949 sama kr. 1531967.40.
1950 Afskrifaðar og eftirgefn
ar skuldir kr. 1845099.71.
Samtals eru þetta tæpar
sex milljónir króna á fimm
árum, eða svipuð upphæð og
bæjarstjórnarmcirihlutinn
vildi fá í ríkisstyrk til að losna
við 10% niðurjöfnunina.
Á hverju ári er gefin út skrá
um hvað hver og einn eigi að
borga hátt útsvar. En alger
hula er yfir hvaða menn hafa
sig undan að borga útsvörin
og af hvaða ástæðum. Ýmsar
sögur ganga um, að ekki sé
allt með feldu um þessa hlið
málsins og að ýmsir áhrifa-
menn dragi frá ári til árs að
greiða útsvörin. Þetta getur
allt verið orðum aukið. En
þagnarmúr um þessa hluti er
óheppilegur. Innilokun eða
járntjald vekur tortyggni og
ættu Mbl.menn að skilja það.
Hversvegna í ósköpunum, er
ekki blrt skrá yfir töpuð út-
svör? Hversvegna að gera
vanskilamönnunum hærra
undir höfði en öllum hinum?
Þótt ekki séu nema einar
litlar sex millj., sem tapast á
fimm árum, er það þó skiid-
ingur, sem nokkru máli skipt
ir. XX.