Tíminn - 29.08.1951, Blaðsíða 3

194 blað.
TÍMINN, miðvikudag;nn 29. ágúst 1951.
3
íslendingajpættir
Sextugur: Halldór Sigurðsson frá Þverá
í dag er Halldór Sigurðsson,
fyrrum bóndi á Efri-Þverá i
Vesturhópi, sextugur.
Halldór er fæddur að Skarfs
hóli í Miðfirði, sonur Sigurð-
ar bónda Halldórssonar, er
síðast bjó á Efri-Þverá, og
konu hans, Kristínar Þor-
steinsdóttur frá Laxnesi i
Kjós. Ætt Sigurðar var einnig
að öðrum þræði úr Kjósar-
sýslu, því afi hans var ættað-
ur af Kjalarnesi, en kom sem
kaupamaður að Lækjamóti í
Víðidaí, og giftist húnvetnskri
heimasætu.
Halldór Sigurðsson er þvl
að ætt til, meir en að hálfu
leyti úr Kjósarsýslu, en þrátt
fyrir það viljum við Húnvetn
ingar telja hann hreinrækt-
aðan Húnvetning.
Halldór ólst upp með for-
eldrum sínum, er bjuggu á
ýmsum bæjum í Miðfirði og
fluttist með þeim að Efri-
Þverá.
Árið 1914 giftist Halldór
Pálínu Sæmundsdóttur ljós-
móður, ættaðri af Héraði.
Dugnaðar og myndarkonu.
Voru þau hjón 'fyrst í hús-
mennsku hjá foreldrum Hall-
dórs, en vorið 1916 fengu þau
V3 af Efri-Þverá til ábúðar.
Vorið 1925 keyptu' þau jörð-
ina og hófu þá fyrst búskap
á allri jörðinni. ______
dreifa um Halldór. Þrátt fyr-
ir óvenjumikla vinnu og harð
fylgni, sín 28 búskaparár, er
Halldór nú á gleðistund eins
og ungur maður, sem kann
að njóta gleðinnar.
Þrátt fyrir mikla líkam-
lega vinnu, hefir Halldór á-
vallt látið félagsmál allmik-
ið til sín taka. Hefir hann á-
vallt fylgt Framsóknarflokkn
um fast að málum.
Við vinir Halldórs Sigurðs-
sonar árnum honum allra
heilla, þegar hann nú fyllir
hinp sjötta tug æfi sinnar.
Vonumst við áreiðanlega all-
ir eftir því, að við megum
njóta hans góða félagsskap-
ar sem lengst.
Erlendar bindindisfréttir
Eftir Pótur Sigurðsson erindreka.
Hannes ^álsson,
frá Undirfelli.
Húsvörðurinn okkar, hann
Halldór Sigurðsson er sex-
tugur í dag. Líklega hefði
hann átt að leyna því, og þá
held ég að engan hefði grun-
að neitt fyrr en eftir svo sem
5tuttugu ár. Og okkur sem höf
um umgengizt hann daglega
undanfarin ár og eigum að
teljast 20—30 árum yngri að
árum, verður óvart að líta í
eigin barm og hugsa: Erum
við annars nokkuð yngri en
hann Halldór? Erum við nokk
uð kyikari á fæti, léttari í
spori, hressari í máli, hlátur-
Hús jarðarinnar byggði Hall
dór öll og sum tvisvar. Árið
1930 byggði hann íbúðarhús
úr steini og 1931 byggði hann
fjós og hlöðu úr sama efni.
Fyrsta steinsteyptu vctheys-
hlöðuna í Þverárhreppi byggði
Halldór. Hagagirðingu gerði miidari, hýrari á brún eða
Búnaðarsaga þeirra Hall-
dórs og Pálínu konu hans er
mjög merkileg, og það svo, að
mikið tjóh væri, að hún yrði
ekki skráð í aðal dráttum. Til
þess vil ég velja þessi tíma-
mót í ævi Halldórs. Konu sína
missti Halldór árið 1948, en
þá höfðu þau ekki rekið bú-
skap í 4 ár, og Pálína dvalið
hjá syni þeirra, Sigurði á Efri
Þverá, er hóf þar búskap þeg
ar Halldór og Pálína hættu
búskap árið 1944. Uppvaxtar-
ár Halldórs í Húnaþingi urðu,
sem uppvaxtarár margra ann
arra á þeim árum. Þeir unnu
að búi feðra sinna, að mestu
leyti, en stunduðu sjóróðra á
vetrum. Enda þótt skánaði
nokkuð í ári, ef miðað er við
harðindaárin frá 1880—1890,
þá eignuðust ungir menn
sjaldan mikla fjármuni, þó
eigi væri legið á liði sínu.
Árið 1914, þegar Halldór og
Pálína
þeirra
hross og 12 kindur, auk þess
eldavél, er Halldór keypti fyr
ir vertiðarhlut sinn veturinn
áður. En breyting varð skjótt
á fjárhagsafkomu
hjóna.
Þegar Halldór hætti búskap
á Efri-Þverá árið 1944, var
hann annar hæsti gjaldandi
Þverárhrepps. Heiðurssætið
skipaði sr. Sigurður Norland
í Hindisvík, sem um fjölda
árajiefir verið langstærsti
gjaldandi í Þverárhreppi.
En Halldór og Pálína höfðu
eigi lagt stund á fjársöfnun
eina saman, heldur höfðu þau
hjón fegrað og prýtt jörð sina
með því mesta er þá gerðist.
Þegar Halldór hóf búskap
á Efri-Þverá gaf túnið af sér
90 hesta, en þegar hann hætti
búskap 1944 gaf túnið af sér
340 resta. Afrakstur Þverár-
túns hafði nær fjórfaldast í
höndum Halldórs, og það þó
vélaöldin væri þá ekki komin
til sögunnar.
Halldór auk túngirðingar, og
allmijda engjaræktuii fram-
kvæmdi hann með framræ.slu,
sem frekar var fátítt á þeim
árum. Eru nú komnar vall-
lendisengjar, þar sem áður
voru mýrar. Mikið af tún-
og engjagirðingum Halldórs
voru torfgarðar hlaðnir af
hinni mestu snilld og gadda-
vir ofan á, t. d. mun girðing,
er hann gerði um 70 ha engja
stykki, vera að mestu með
metersháu.m torfgaröi.
Samhliða þessú komu þau
hjón 5 börnum vel til manns.
Uppkominn son misstu þau
I á sviplegan hátt á hestamót-
inu á l'ingvöllum og dóttur
höfðu þau áðUL' misst upp-
komna.
Það lætur að l'kum að hjón
sem slíku ævistarfi skila, haía
ekki legið á liði sínu, enda
var til þess tekið hversu ötul-
lega Halldór gekk að vinnu.
Heyrði sá, er þessar línur rit-
ar, sagt frá því, að oft hefði
Halldór unnið við vegavinnu
sina 8 tíma, en unnið svo
heima að jarðabótum og hús-
byggingum sízt skemmri tíma,
unglegri á svip? Að minnsta
kosti erum við alls ekki beinni
í baki, og svo er ótai margt
annað, sem við getum ekki
nema til hálfs á við Halldór.
En ég vil sem minnst tala
um það.
Þetta sýnir aðeins, hvílíkur
dæmalaus misskilningur það
er að vera að tala um það, að
Halldór sé orðinn sextugur,
og ég æta að biðja, ykkur að
gleyma því en minnast þess
með mér, hvað hann Halldór
er ungur enn. Ég ætla sem sé
að nefna nokkur dæmi um
það.
Nú vilja Norðmenn, að öl-
framleiðslan verði tekin úr
höndum einstakra manna og
fyrirtækja, og að rikið fái
einkarétt á framleiðslu þess
og sölu, svo að komið verði í
veg fyrir óheillavæniega aug-
lýsingastalrfsemil við\|.kjandi
ölinu.
Síðast liðið ár drukku Norð
menn 10 milljónir lítra af
brennivíni, en 1949 voru það
11,4. Neyzlan hefir því minnk
að um 12,3%, og mátti það
gjarnan, því að enn er brenni
vinsneyzla þeirra 27% meiri
en hún Var árið 1939.
Töluvert hefir dregið úr
ýmsum lagabrotum, og fækk-
að í fangelsum í Noregi. Verð
ir laganna þakka það góðu
atvinnulífi 1 landinu, hækk-
uðu verði á brennivíni og
góðri og aukinni bindindis-
starfsemi. Sérstaklega hefir
afbrotum fækkað meðal
kvenna.
í samband við þetta, hefir
verið bent á, að þessi fækk-
un afbrota, vegna hækkaðs a
ve'Ss á áfengum drykkjum,
séu hin beztu meðmæli með
áfengisbanni . . . Þaö hefir
komið í ljós, t. d. í Stavanger,
þar sem fyrir skömmu var
opnuð áfengissala, og þár með
gert auðveldara að ná í
brennivín, að þar hefir af-
brotum fjölgað gífurlega. „Því
frjálsara, sem áfengið flóir‘,
sogir þar, „þeim mun meiri
er eymdin, sem af því leiðii ‘.
ir“, segir
letri.
blaðið með feitu
Áflog og manndráp.
Norsk blöð skrifa töluvert
um áflog og manndráp í sam
bandi við drykkjuskap. Eitt
blað telur upp nokkra menn,
sem á tveim árum hafi verið
drepnir í áflogum drukkinna
manna. Þeir fengu ýmist slík
höfuðhögg eða fall, að dró til
dauða. Þá er stutt síðan að
sex settust að drykkju. Þeg-
ar brennivínið þraut, bauðst
einn þessara sex, maður 66
ára að aldri, til þess að út-
"Vega meira. Hann leitaði til
manns í þjónustu bæjarfé-
lagsins og bað.um leyfi til að
fá á eina flösku af brennslu-
spíritus, og fékk það, en tók
miklu meira. Drykkjunni var
svo haldið áfram, en nú kom
alvaran til sögunnar, fóikið
veiktist og allt komst i upp-
nám. Lögreglan flutti sjúkl-
ingana á sjúkrahús. Þar dóu
þrír, en hinir þrír höfðu það
f með naumindum. Menn-
irnir eru nafngreindir og
heimabær þeirra einnig.
Hættan, sem leynist.
Norska blaðið, Menneske-
vennen, segir: „Yfírleitt gvrir
fólk sér ekki ljósa hættuna,
sem stafar af flóði sterka öls-
ins, hættu, sem vofir sérstak
lega yfir æskulýðnum. Þar
Hafið þið til dæmis ekki ver sem ölið kemst að, fylgir
(Framhald á 7. síðu) I drykkjuskaparóreglan á eft-
S.A.C.E.M. hundrað ára
Hvað er SACEM? Það er
skammstafað heiti franska
og elzta STEFsins. Það þýðir
„félag rithöfunda og útgef-
enda tónverka.“ Fyrir
skömmu átti það aldarafmæli
______ _ og var þá mikið um dýrðir á
eða aðra 8 tíma sólarhrings- 'bækistöðvum þess í París. —
ins.
Eigi er hægt að skilja svo
við greinarstúl þennan, að
giftust, voru allar , maður minnist ekki manns-
jarðnesku eignir 3 ins Halldórs Sigurðssonar.
Sá er þetta ritar kynntist
Halldóri lítt fyrr en báðir
höfðu flutzt úr Húnavatns-
I sýslu, en þá vildi svo til að við
þeirra höfðum allmikið saman að
sælda. Það er mála sann-
ast, að Halldóri er gefin svo
létt lund og mikil lífsgleði,
samfara þrótti og orku, að
allir hljóta að komast í gott
skap í návist hans. Enda þótt
ílalldór hafi ekki frekar en
aðrir menn, farið varhluta af
sorgum og erfiðleikum, þá
lætur hann slíkt ekki buga
sig. Enginn getur annað en
hrifist með glaðværð og lífs
þrótti Halldórs, þegar hann
er i návist manns. Slíkum
mönnum er einatt gott að
kynnast. Halldór Sigurðsson
er maður hlýr og léttlyndur,
drengur góður og hjálpsamur
mjög. Margir óvenjumiklir
starfsmenn verða oft þurr-
drumbar, sem lítt kunna að
slá á hinar léttari nótur mann
lífsins, en slíku er ekki til að
SACEM er ríkt og voldugt fé-
lag og þurfti ekkert til að
spara, er þess var minnst, að
félagið hafði náð þessum
merkisáfanga í sögu sinni.
Tildrögin að stofnun þess
voru fjarskalega ódramatísk.
Kvöld nokkurt á öndverðu ár-
inu 1850 fóru þrír kunningj-
ar á söngskemmtun í Am-
bassadeurs-leikhúsinu. Það
voru tónskáldin Paul Henrion
og Victor Parizot og rithöf-
undur að nafni Ernest Bour-
get. Þeim hlotnaðist sú ó-
vænta ánægja að heyra flutt
eftir sig nokkur verk þá um
greiðum ekki heldur fyrir veit
ingarnar. Það getur jafnað
6ig upp.“
Út af þessu risu málaferli.
Þremenningarnir fengu auð-
mann einn í lið með sér, sem
lagði fram fé til að mæta öll-
um útgjöldum í því sambandi,
og gegn kröfum leikhússeig
andans settu þeir fram aðr
ar um höfundaréttindi o. s.
írv. Allar kröfur þeirra voru
teknar til greina af dómstól
unum. Lögin voru ótviræð í
þessu efni. Var nú um að
gera að færa sér þennan sig-
ur sem bezt í nyt, láta alla
stéttina njóta góðs af, og í
því skyni stofnuðu þeir „fé-
lag rithöfunda, tónskálda og
tónverkaútgefenda“ 18. marz
1850 og fengu það löggilt ári
siðar, 28. febrúar.
Strax í byrjun varð SACEM
j fyrir harðvítugum árásum. —
kvöldið, við mikla hrifningu {Þeir sem til þess tíma höfðu
leikhúsgesta. Þegar að þvíikomist upp með það að nota
kom að greiða þjóninum fyr-|verk tónskálda og textahöf-
ir veitingarnar, sem í þá, unda án þess að greiða nokk-
daga voru óumflýj anlegt at- uð fyrir það, risu sem einn
riði dagskrárinnar, hugsuðu maður gegn hinni nýju
þeir sig vel um og sögðu síð- | greiðsluskyldu, sem þeir töldu
an þvert nei. — „Húsbóndi (hina mestu óhæfu og jafn-
yðar hefir tekjur af því að , vel brjóta í bága við lög. Dóm
láta syngja verk eftir okkur stólarnir voru þó ætið á ann^
og stéttarbræður okkar,“
sögðu þeir. „Samþykkis okk-
arri skoðun, eins og þráfald-
lega kom þá i ljós, því að all-
ar hefir ekki verið leitað og, flestum varð að stefna til að
i:
engum virðist koma til hug- ,byrja með, áður en samning-
ar að greiða okkur neitt fyr-jar tækjust um greiðslur til
ir þetta. Þá er bezt að við 1 (Framhald á 6. síðu)
Drepur Grænlendingana.
Á mjög fjölmennu æskulýðs
móti góðtemplara á Norður-
löndum, sem háð var nýlega í
Aalborg í Danmörku, flutti
hinn víðförli og alkunni rit-
höfundur og ritstjóri, Larsen
Ledet, erindi og talaði m. a.
um tilgang og markmið Regl-
unnar: Útrýmingu áfengis-
verzlunarinnar, eflingu lýð-
frelsis, jafnrétti karla og
kvenna, og friðsamlega al-
þjóðasambúð.
Hann var mjög harðorður
í garð dönsku stjórnarinnar,
og sagði: „Það heppnaðist
hreyfingunni á fyrstu tveim
til þrem mannsöldrunum, að
vinna þann bug á drykkju-
skapnum, að hann er nú ekki
jafnóskaplegur og hann áður
var. En ölkvörnin gengur fyr
ir fullum krafti og malar
eymd og vesaldóm, og með
köldu blóði drepur þing ogJ
stjórn Grænlendinga með því
að láta þá hafa frjálsan að-
gang að áfenginu. Einhvern-
tima mun sagan krefja okk-n
ur til reikningsskapar fyrir
að hafa rétt þeim eiturbikar-:
inn.“
Hve mörgum íslendingum
skyldi danska brennivínið
hafa komið fyrir kattarnef
hér fyrr á öldum, en á síðari
árum hefir blóð slíkra fórnar
dýra loðað við fingur íslenzkra
valdhafa. Nú er ekki erlend
kúgun að verki.
S
Umferð og áfengi.
Embættismaður í Banda-
ríkjunum, Frank M. Andrews,'
í þjónustu Slysavarnaráðs
landsins og umferðamáladeild
ar lögreglunnar í Evanston í
Illinois-ríkinu, segir, að áfeng ;
isneyzla eigi sök á 95—97 af
hundraði af öllum árekstrum
bíla og umferðaslysum.
Biðja um vernd.
Á Palau-eyjunum, sem
stundum eru kallaðar „Para-
dís Kyrrahafsins“ og eru nú
undir umsjón Bandaríkjanna,
hafa konur sent bænaskrá til
Sameinuðu þjóðanna, og biðja
þess, að bönnuð verði fram-
leiðsla áfengis á eyjunum. í-
búarnir láta í ljós sameigin-
legt álit sitt um það, að ekki
sé friðarvon, þar sem áfengið
komist inn á heimilið.