Tíminn - 09.10.1951, Blaðsíða 3

227. Mað. .,
I'ImINN, þrigjudagimi. S. október 1S51.
3.
Ríkissjóður hefir ríflegan
i ar
Afkoma ársins 1B50 varð betri en bráöabirgðayfirlitíö sýndi
Þegar núverandi ríkisstiórn
tók við völdum, gerö’i for-
sætisráðherra grein fyrir
stéfnu stjórnarinnar, og
komst þá meðal annars þann
ig; að orðí:
U
„Ríkisstjórnin er fyrst og
fremst mynduð til þéss að
köma á, eftir því sem unnt er,
jafnvöegi í viðskipta- og at-
vinnu- og fjármálalífi þjóðar
innar“.
Síðan skýrði forsætisráð-
herra frá því, að Stuðnings-
fiokkar stjórnarinnar hafi
samið um afgreiðslu á frum-
varpinu um gengiskráningu.
og fleira, — gengisiækkunina
>— enda var það fyrsta ráð-
stöfunin, sem rikiSsti órniix-
heittj sér fyrir
■ráða bót á því
Rskissjóður þarf á ÓiEu s'mu að hafda á næsfa
ef forðast á haliarekstur
an,
Framsöguræða Eysteins Jónssonar fjármálaráðherra við
1. umræðu um fjárlagafrumvarpið fyrir 1952
hefir orðiö 41.080 millj. krön-
ur. Útgjöldin á rekstrárreikn
ingi höfðu samkvSmt bráða-
birgðauppgjörinu verið 263.
220 millj. krónur, én urðu
krónur 265.150 millj. Gjöldin
á fjárlögunum voru hins veg
ar 262.070 miilj. Heildargjöld
á rekstrarreikningi fóru því
samtals um 3.080 millj. krön-
ur fram úr áéetlun., iTekjur
.reyndtist 306.230 hiillj. krón-
en höfðu samkv. b'ráða
rgðayfirlitinu verið 298.300
jnisræmi, sem orðið var á milli' millj. krónur. .Á- áætlun fjár-
r, til þer.s aðl ur>
fi ■ geigvreniega tííre’i
íramleioslukostnaðár og af-
fixðaverðs.
Síðan segir fors-.’>tisráð-
herra í þessari yíirlýsíngu un'
stefnu stjórnarinnar:
laganna höfðu þéer verið 298.
320 millj. krónur. Tekjurnár
fóru þvi aðéins 7.910 millj.
krónur fram úr áætlun.
Eins dg áður segir, varð
„Ríkisstjórnin mun beita' tekjuafgangur á rekstrarreikn
sér fyrir því af alefh, aö fjár- mgi 41 millj. eða tæpum 5
lög verði áfgreidd án grélðslu miiij. krónum hærri en fjár-
halla og að lausaskuidir rikis. iqg gerðu ráð fyrir og tæpum
ins verði
megni“.
lækkaðar eftir, 7 millj. krónum hærri en
j bráðabirgðauppg j örið gerði
I ráð fyrir.
Ríkisstjórnlnnl var það 1 Á eignahreyfingum varð
ijóst, og' fór ekki dult með, endanleg niðurstaða sú, að
að eitt helzta grunðýáilar-! hreinn greiðsluafgangur telst
skilyrði þess, að hún gæti nxér hafi orðið 3,4 ftiillj. króna
koinið í frámkvæmd stefiiu 0g eru þá í því sambandj tald
sinni var greiðsiuhallálaxis | ar til útgjalda afborganir af
ríkishúskapur, — að takást, föstum ríkislánum að f járhæð
mætti að stöðva þegar í stað 15,7 millj. króna. Lækkun
þann mikla hallarekstur i'ik 1 skulda, sem ríkssjóður stend
Isins, sem undanfarið háfði ur sjálfur straum af, og hækk
* un sjöðs og innistæðna á ár-
an verður á árinu, eins og ég hjákvæmilegt að gefa út lög
tók fram áðan. Það er þó sýfti um það á miðju ári, að starfs
legt, að tekjur ríkissjóðs fara mönnum ríkisins yrði greidd
mikið fram úr áætlun, en^hitt samskonar launauppbót og
er einnig augljóst, að gjöldin samið var um á milli samtaká
fara mjög verulega fram úr verkamanna og atvinnuveit-
áætlun, af óviðráðanlegum á- 'enda. Þá hafa útgjöld til vöru
stæðum og eru þar víða að kaupa yfirleitt hækkað stór-
verki sömu ástæður og Válda kostlega. Umframgreiðslur
tekjuaukanum. jverða þess vegna verulegar á
þessu ái’i, en of snemmt að
spá um það, hveksu miklu þær
munu nema.
sem mest • Samt sem áður er það aug
íara fram úr áætlun á þessu ljós.t, eins dg áður er fram
ári, verða verðtollurinn og tekið, að afkoma ríkissjóðs
söluskatturinn. Verðtollurinn á þessu ári verður hagstæö.
fer eitthvað yfir 100 millj. og verður all-ríflegur greiðslu
Verðtollurinn og
söluskatturliih.
Þeir tekjuliðir,
stakkaskiptum til bóta, sem
raun hefir nú á orðið. Ef ekki
hefði tekizt að gerbreyta af-
komu rikisins, svo sem raun
er á orðin, hefði hin nýja
stexna í verzlunarmálum og
framleiöallumálum orðið al-
veg óframkvæmanleg.
Afkoma ríkisins og
Mótvirðissjóðurinn.
Þá verður aldrei nægilega
iögð áherzla á, að bætt af-
koma ríkissjóðs er undirstaða
þess, að hægt sé að halda á-
fram með hin stóru fýrirtæki,
Sdgsvirkjun, Laxárvirkjun og
Áburðarverksmiðju, sem þjóð
in hefir nú í ráðizt. Eins og
menn vita, þá er ætlunin að
reisa þessi stórvirki aðalléga
fýrir lánsfé úr Mótviröissjóöi,
að því er innlent fjármagn
snertir.
Mótvirðissjóður getur þó
alls ekki orðið notáður til
slíkra lánvéitinga, nema því
aðeins að ríkisreksturinn sé
króna dg söluskatturinn senni afgangur á árinu. Mun ég; hallalaus. Ef rekstur ríkisins
lega eitthvað yfir 80 millj.1. gefa fjárveitinganefnd og A1
króna samtals. Ástæðurnar . þingi nánara yfirlit um þessi
fyrir því að þessir liðir fara ’’ mál, þegar betur sést hvert
svona mjög fram úr áætlun stefnir um endanlega niður-
eru þéssar hélztar:
Báðir þessir liðir, og eink-
um verðtollurinn , brugðust
mjög á árinu 1950, eins og
háttvirtir þingmenn muna.
Vantaðj þá um 20 millj. króna
til að verðtollurinn næði á-
ætlun. Þetta hafði vitanlega
sín áhrif, þegar þessir liðir
voru áætlaðir í f járlögum fyrir
1951. Menn vildu ógjarna
brenna sig aftur á sama soð-
inu.
Óvæntar, stórfelldar verð-
hækkanir erlendra vara hafa
ýtt svo mjög úhdii’ vérð
bólguþróuniria og átt drjug- j inu hefir þvi numið um 19 j átt sér stað á þessu ári, sem
an þátt í að feýra f járhágs j millj. króna. ekki voru fyrirsjáanlegar, þeg
kerfi Iandsins úr skorðum.
Því aðeins var hægt áð
gera sér vonir um aukið j afn
vægi í fjárhags-, viðskipta-
Það var mjög þýðingarmik : ar fjárlögin voru samin. Hækk
ið, að fullur greiðslujöfnuður ar þetta bæði verðtoll og sölu
í reksti’i ríkisins skyldi nást' skatt.
þegar á árifiu 1950. Þokaði I Tilslökun sú á innflutnings
það stórum í jafnvægisátt í höftunum, sem gerð var á
og atvinnumálum og því að- peningamálum. Ef mistekizt j þessu ári eftir að fjárlög. fyr
eins yar hægt að búast við, hefði að ná þessu marki á ár j ir árið 1951 voru samþykkt,
að mögulegt yrði, að losa um 1 jnu 1950, þá hefði það torveld hefir haft í för með sér all-
Afkomuhorfur ríkissjóðs í ár.
höft á viðskiptum og ráða bót J að mjög í framkvæmd stefnu
á vöruskortinum, að fullur ríkisstjórnarinnar.
jofnuður næðist í ríkisbú-
skapnum.
Á alþingi 1950 var þetta
sjónarmið haft í huga við af-
greiðslu fjáriaga fyrir það ár
og stóð þingmeirihluti sá. sem
stjórnina styður, fast saman j um yfirlít um tekjur og gjöld
yið afgreiðslu fjárlaga á þess j ríkissjöðs fram til 1. sept. og
eftir nokkra daga fse ég í
hendur samskoriar yfirlit
frám til 1. okt.
Sámkvæmt þessu yfirliti
hafa tekjur ríkissjóðs á rekstr
arreikningi orðið rétt um 234
millj. króna fram að 1. sep't.,
en vo'ru í fyrra 156 millj. króná
á sama tíma. Þær hafa því
orðið um 78 millj. króna
hærri á þessu ári en í fyrra.
á sama tíma.
Gjöldin á rekstrarreikningi
hafa hins vegar orðið 173
millj. króna til 1. sept., en
145 milij. krória á sama timá
í fyrra. Gjöldin hafa því orð-
ið á þessu tímabili 28 millj.
krónum hærri én í fyrra til
j af nlengdar.
Á þessum mánuðum hefir
því afkoma rikissjóðs í ár orð
ið miklum mun betri en á
síðastíiðnu ári.
Ég get ekki sagt með neinni
nákvæmni, hvernig niðurstaö
mikið aukinn innflutning
þeirra vara, sem hár verðtoll
ur er greiddur af, og aukin
verzlunarviðskipti iftnanlánds
úm grundvelli.
Afkoma ríkissjóðs 1950.
Upplýsingar um afkomu árs
Iris 1950 lágu fyrir, nokkurn
veginn, í febrúarmánuð’i síð-
astliðnum og gaf ég yfirlit
ftm hana til bráðabrigða þá.
Sýndj þetta bráðabirgðayfir-
lit, að greiðslujöfnuður hafði
ftáðst á árinu 1950, þótt sum
ir tekjuliðir hefðu brugðizt
mjög verulega frá því, sem
ráð var fyrir gert.
Nú hefir farið fram fyrir
nokkru endanlegt uppgjör árs
íns 1950 og sýnir það, að hin
endanlega niðurstaða á
rekstri ársins hefir orðið
nokkru betri en bráðabirgða-
uppgjörið sýndi.
í því var áætlað, að tekju-
afgangur á rekstrarreikningi
hefðj orðið 34.010 millj., en
endanleg reikningsskil sýna,
að, afg. á rekstrarreikningi
Ennþá er ekrki hægt aö’ Hið sérstaka fjárframlag, sem
segja með’ vissu um afkomu fékkst á vegum Marshallað-
ríkisins á því ári, sem nú ér j stoðarinnar, til þess að standa
áð líð’a, en ég hefi hér í hönd undir eðlilegri birgðaaukn-
ingu neyzluvara • í landinu.
sem varð að fylgja aúknu
frjálsræði í vlðskiptum, hefir
aukið innflutniftginn og toll-
tekjúrnar í eitt skipti, á með
an verið er að’ koma upp aukn
um verzlunarbirgðum. Inn-
flutningnrinn í ár verður því
riieiri eri neyzlaii, og verðtolis
tekjrirnar og söluskattstekj -
urijár af iniiflutningi óvenju
háar í eitt skipti af þesSriiri
ástæðúm.
Hækkun útgjalda.
Allur kostnað.ur við’ ríkis-
reksturinn hefir hækkað’
mjög mikið á þessu árj og
sumir lögboðnir liðir fara
langt fram úr áætlun. Vega-
viðhald, j aröTæktarstyrkur,
útgjöld vegna sauðfjárskipta
og útgjöld vegna trygginga
fara fram úr áætlun svo millj
ónum skiptir hver liður. Þá
híjóta launagreiðslur áð fara
svo milljónum skiptir fram úr
áætlun. Taldi ríkisstjórnin ó-
stöðu.
Það er augljóst af því, sem
ég hefi nú upplýst, að á þessu
ári mun einnig takast að
standa fullkomlega við það
stefnuskráratrið'i ríkisstj Örn-
arinnar að hafa hallalausan
rlkisbúskap. Vegna þess, hve
fjárlög fyrir þetta ár voru
gætilega úr gárði gerð, verður
verulegur afgangur og skulda
lækkun ríkisins, sem styrkir
mjög í framkvæmd alla stefnu
ríkisstjörnarinnar í fjárhags-
atvinnu og viðskiptamálum.
Afkoma rikisins
og v.erzlunarfrelsið
Aukið' frjálsræði í viðskipt
um, sem komið hefir verið 1
framkvæmd á þessu árj og
gerbreytt héfir ástandinu í
verzlunarmálum, hefði verið’
óhugsandi, ef afkoma ríkis-
sjóðs hefði ekki tekið svo al-
gerum stakkaskiptum á ár-
inu 1950 og þó einkum riú í
ár.
Ríkissjóður hefir nú á þessu
ári getað komizt af meö
miklu minnj yfirdráttarlán í
Landsbankanum en hann hef
ir áður haft. Hefir ríkissjóð
ur venjulega nú á þessu ári
skuldað 30 til 40 rnillj. króna
minna í Landsbankanum en
á sama tíma í fyrra, en hefði
orðið að skulda enn meira en
í fyrra, ef ekki hefði verið
gerbreyting á afkomunni,
vegna þess að velta ríkissjóðs
hefir yfirleitt aukizt.
Það er augljóst mál, að ef
ríkissjóður hefði þurft að gera
jafn miklar kröfur á hendur
Landsbankanum um lánsfé
og gerðar hafa verið undan-
farin ár, þá hefði bankinn
ekki getað aukið' útlán til
framleiðslu og verzlunar, svo
sem óhjákvæmilegt var,
vegna hækkandi verðlags og
vaxandi vörubirgða, sem verða
að fylgja frjálsri verzlun.
Þeir, sem kunnugir eru þeim
lánsf j árerf iðleikum, sem
menn eiga við að búa og rekst
ursfjárskorti, hlýtur að vera
það ljóst, hvílikt ástand hefði
skapazt, ef afkoma ríkissjóðs
hefði eigi tekið svo snöggum
væri með halla og lausaskuld .
ir söfnuðust í bönkum hér,
þá myndi Mótvirðissjóður
jafnharðan étast upp eða
standa frystur á móti slíkri
skuldasöfnun. Mundi þá hoffa.
til stórfelldra vandræða um
framhald þessara fyrirtækja
—og raunar stöðvast fram-
kvæmd þeirra — og allar fyr
irætlanir um, að meginhluti
Mótvirðissjóðsins verði undir-
staða að öflugum fjárfestinga
lánasjóði, sem staðið geti und
ir nýjum fjárfestingarfram-
kvæmdum þegar stundir líöa,
fara út um þúfur. Mótvirðis-
sjóðurinn yrði þá að eyöslu-
eyi’i til óbætanlegs tjóns fyr
ir þjóðina. Það er því sama,
hvar á þessa mynd er litið,
allsstaðar sést hve háskalegt
það véfei’i, ef aftur sigi á ó-
gæfuhlið um afkomu ríkisins
og hve þýðingarmikið það er,
að sá árángur hefir náðst í
þessurn efnum, sem nú er fyr
ifsjáanlegur orðinn.
Breyttar aðstæður
á næsta ári.
Þá vil ég víkja að fram-
tíðinni og fjáiiagáfrumvarp
inu, sem hér liggur fyrir.
Það héfir komið betur og
betur í ljós, þ'egar skyggnzt
hefir verið frá'm í tímann í
sambandí við sámn'ingu fjár
lagafrúmvarpsins fyrir næsta
ár, að’ líklegt er að viðhorfið’
á næsta ári verði talsvert ó-
líkt því, s'em það verið hefir
í ár. Kemur þar aö’allega
tvennt til greina.
Annars vegar að tekjur rík
issjóðs í ár 'er’ú óvenjíi háar
m. a. vegna innflutnings til
birgðáaukningar, svo sem ég
gerði áð'án greín fyrir.
Á hinn bóginn, áð énda
þótt útgjöldn vaxi all-veru-
lega í ár, — fram yfir það,
sem gert var ráð fyrir, —
vegna kauphækkana og hækk
unar á verðlagi, þá falla þær
hækkanir þö fyrst á með full
úfn þunga næsta ár. Því kem
ur nú frarri að ríkisútgjöldin
á næsta ári munu hækka
mjog.
í fjáriagafrumvarpi því, er
hér líggúr fyrir, eru tekjur
ríkissjóð's á rekstrarreikningi
og í 20. grein sariitals áætl
■■Á '■ .(Framhald á 4. síðu.) ý.
•■;V