Tíminn - 09.10.1951, Blaðsíða 5

227. blaff.
TIIVIINN, þriðjudaginn 9. október 1951.
... | ...5 ..
Framsöguræða fjármálaráðherra
9 ^ ‘ .
5.
(Framhald af 4. síðu)
ráðdeild yrði komið á í þeim
efnum, þá yrði aldrei um stór-
feiidan sparnað aö ræða eða
verúlega lækkun á ríkisút-
gjöldunum eftir þeirri leið.
Ég hefi ætíð bent á það í
hvert skipti, sem ég hefi haft
tækifæri til þess, að ef lækka
ætti ríkisútgjöldin svo, að
stefnuhvörfum gæti valdið,
þá yrði að framkvæma stór-
felldar breytingar í rekstri
ríkisins með því að draga sam
an eða leggja niður ýmiskon-
ar þjónustu, sem ríkið hefir
á undanförnum árum með
löggjöf tekið að sér í þágu
landsmanna.
Nokkrar sparnaðarráff-
stafanir núv. stjórnar.
Ég mun nú í örstuttu máli
geta um þær ráðstafanir, sem
núverandi ríkisstjórn hefir
gert til sparnaðar í ríkis-
rekstrinum. Það verður upp-
talning án útleggingar um
einstök atriði.
Grunnlaunauppbót sú, sem
greicLrt var, þegar stjórnin tók
við, var lækkuð úr 20% í 10
til 17%.
Starfstími var nokkuö lengd
úr á flestum op.inberum skrif-
stofum.
Leitast hefir verið við að
draga úr eftirvinnu.
Verðlagsuppbót og grunn-
launauppbætur hafa ekkj ver
ið greiddar aö fullu á nefnda-
laun og aukalaun.
Dagpeningar hafa veriö
lækkaðir í utanlandsferðum.
Settar hafa verið nýjar re^l
ur um greiðslu bifreiðakostn-
aðar til embættismanna.
Lögð hafa verið niður milli
20—30 störf og embætti og
fækkaö um 40 manns við eftir
lit með innfluthingi og dreif-
ingu vara. ;
Lagt var niður sendiráðið i
Moskvu.
Lagður var niður taprekstur
á áætlunarbifreiðum.
Lagt var niöur tilraunabú-
ið í Engey.
Feilt var niður ríkisframlag
til vianumiðlunar.
í samvinnu við þingmeiri-
hluta þann, sem stjórnina
styður, hefir verið komið á
styttra þinghaldi, sem spar-
að hefir verulega fjármuni.
Þetta er það helzta, er gert
hefir verið í þessa átt. Aiík
þess hefir ýmiskonar auknu
aðhaldi og eftirliti veriö kom-
ið á, til þess að tryggja betri
og heilbrigðari rekstur rikis-
ins, forðast umframgreiðslur,
trygg-ja innheimtu pg rétt-
mæt skil ríkistekna og draga
úr tjóni af ábyrgðum. Hafa
sumar þær ráðstafanir haft
mjög mikla þýðingu fyrir af-
komu ríkisins og hjálpað til
að valda stefnuhvörfum í
þeim efnum.
Aukinn vélanotkun
á skrifstofum.
Eins og ég sagði frá hér á
Alþingi í fyrra, þá hafði rík-
isstjórnin samið um það við
Marshallstofnunina, að hing-
að kæmi sérfræðingur, til
þess að líta yfir ríkisrekstur-
inn og gefa ráð og leiðbeining
ar í því sambandi. Þessi sér-
fræðingur kom hér á síðast-
liðnu hausti, en gat ekki dval
ið þá nema rúma viku. Gerði
hann bráðabirgðaskýr.slu að
lokinni þessari dvöl hér og
voru þar í ýmsar bendíngar
sem ríkisstjórriin hefir haft
til hliðsjónar og athugunar
Það kom fram við þessa at
hugun, að erfiðleikar mundu
vera á því að koina við vinnu- fækka dómurum, lögregluliöi um, en þær ráðstafanir hafa
sparmði með aukinni véla- ' eöa draga úr landhelgisgæzl- \ einnig aukíö framleiðsluna
notkun og öðrum slikum ráð- unni. Eða vilja menn t.d. og komið á jafnvægi i pen-
stöfunum, sem stjórnin hafði draga saman sjúkrahúsarekst ingamálum.
gert sér vonir um
komið til greina,
að gætu urinn eða lækka framlög til!
þar sem styrktar sjúkum? Eða skera Óbreyttar álögur
í tíff
sem beindist að því að koma saman tryggingarkerfið eða annaðhvort yrði
skrifstofur rikisins eru yfir- (niöur framlög til vegagérða núv. stjórnar.
leitt það smáar, aö slíkum eða spara enn á viöhaldsfé frá \ . Það lætur laglega í eyrum
vinnubrögðum yrði tæpast við því, sem verið hefir? Eða að tala um skatta- og tolia-
komið, nema hjá þeim allra minrika enn eða jafnvél af- lækkanir og það væri gött að
stærstu. | nema styrki til strandférð- geta lækkað tolla og skatta,
Eftir að hafa athugaö anna? Eða fækka skóíúm, en hagnaðurinn fyrir al-
þessa bráðabirgðaskýrslu, fór stytta verulega skólatímann menning af slíkum ráöstöf-
ríkisstjórnin þess á leit, að eða krefjast meiri kennslu unum gæti þó orðiö skamm-
íramhaldsathugun yrði gerð, 'af kennurunum? Eða. draga vinnur, ef það fylgdj með, að
að skerða
hlunriindi,
sem ríkiö lætur borgurunum
í té með heilbrigöri þjónustu,
tryggingum, verklegum í'ram
kvæmdum og margvíslegum
framlögum til atvinnuveg-
anna eða þá að innleiða á ný
halla á ríkisrekstrinum, sem
ieiddi af sér samskonar öng-
þveiti í framleiðslu- og við'-
skiptamálum og menn bjuggu
við og lilutu búsifjar af, þang
að til hin nýja fjármálastefna
stjórnarinnar fór að bera ár-
angur.
Um skattaua og tollana er
það að segja til viðbótar, að
núverandi ríkisst.iórn helir
gert tvennar ráðstafanir til
lækkunar á sköttum og toll-
á sparnaði í stærstu stofn- ^ minnka framlög til landbúri-; stórkos-tlega þau
ununum meö aukinni véla- aðar, sjávarútvegs eða raf-
notkun. Hafa staðið yfir samn orkumála?
ingar um þetta ,og er það von | Þessar og fleiri svipaðar
raín, að i haust og vetur fari spurningar mæta mönnum,
fram athugun á því, hvort þegar þeir ræða þessi mál í
hægt sé að gera vinnubrögð alvöru, og framhjá þeim verö-
viö skatt- og tollheimtu ur ekki komist.
Fjárlagafrumvarp það, sem
hér .liggur fyrir, sýnir mönn-
um það alveg glöggt, að ann-
aðhvort verður að halda nokk
einfaldari en þau eru nú.
10—20 millj. kr.
sparnaður.
Ég vil ekki taka að mér að urn veginn núgildandi tekju
segja með nákvæmni, hver' stofnum rikissjóðs eða að
árlegur sparnaður er orðinn framkvæma verulegan nfður-
af þeim ráðstöfunum, sem rik skurð á útgjöldum ríkisins og
isstj órnin hefir nú þegar kom þag mundi óhjákvæmilega
ið í framkvæmd, og ég taldi þýða, eins og ég sagði áðan,
upp hér áður, en hann er á-' að það yrði að draga stór-
reiðanlega á milli 10 og 20
millj. kr. á ári. Það er sjálf-
sagt að halda áfram þessari
viðleitni, en eins og ég sagði
áðan, þá er ekki hægt að gera
ráðstafanir hliðstæðar þeim
svo umfangsmiklar, að þær
valdi straumhvörfum, þó þær
séu góðar og nauösynlegar.
Fariff eftir tillögum
ráffuneytanna.
Útgj aldabálkur f j árlagamia
er nær alveg sniðinn eftir til-
lögum þeirra ráðuneyta, sem
stýra hinum einstöku starfs-
greinum ríkisins, nema þar
sem fjármálaráðuneytið hefir
sums staðar dregiö úr tillög-
,um um fjárveitingar til þeirra
útgjalda, sem ekki eru fast-
bundnir með lögum eða fast-
skorðað vegna starfa,
kostlega saman eða fella nið-
ur ýmiskonar starfsemi í þjón
ustu borgaranna, sem rikið
hefir tekið að sér á undan-
förnum árum.
útvega þetta lán, en það hef-
ir ennþá ekki reynzt mögu
legt. Var leitast fyrir í Bret-
landi, en ástæður eru nú
þannig á lánamarkaði þar í
landi, að þess hefir enginn
kostur verið að fá þar slíkt
lán. Ekki er þó vonlaust, að
takast megi að útvéga þar
þann hluta af þessu fyrir-v
hugaða láni, sem verja á, til
þess að greiða eftirstöðvar af
andvirði togaranna, sem smið
aðir voru í Bretlandi. Gætu
þá ef til vill flotið með þær
3 millj., sem ætlaðar voru
iðnlánasj óði.
Ský^t var frá því hér í fyrra,
að ríkið hefir tekið bráöa-
birgðalán í Bretlandi að fjár-
hæð 350 þús. sterlingspund,
til þess að greiða hluta eftir-
stöðvanna af andvirði togar-
anna. Þessi bráðabirgðalán
eru til eins árs og er því mjög
aðkallandi að útvega fé, til
þess að endurgreiða þau. —
Verður reynt að fá þau fram-
lengd eitthvað, ef ekki verð-
ur búið að koma í kring lán-
töku til lengri tíma, þegar að
gjalddaga þeirra kemur. Er sí-
fellt verið að vinna að þessu
máli, en óvíst enn um árang-
ur. —
Takist ekki að útvega það
um. Önnur var sú, aö lækka j lánsfé, sem ætlað var til iðn-
tekjuskatt á lágtekjum og hin ' lánasjóðsins, þessar 3 millj.
að lækka viðauka á verö-
tolli úr 05% í 45%. Hins veg-
Menn verða að velja á mílli j ar hefir rikisstjórnin gert
þess nauðugir viljugir. að þær ráðstafanir t.il hækkun-
halda sköttunum eða fella jar á sköttum og tollum, að
niður þessa starfsemi
meiru eða minna leyti.
að
Abyrgðarlaust að kref.j-
ast hallareksturs.
Allar tillögur um að felia
niöur skattana eða tollana,
án þess að gera jafnframt rök
studdar tillögur um það,
hvaða stárfsemi ríkisins á að
draga saman eða fella niður
á móti, eru alveg ábyrgöarlaus
ar og marklausar, nema þá ef
sem' skoða ber slíkar tillöguv eöa
1 uppástungur, sem tillögur um
ríkiö verður aö láta fram
kvæma. Itaka upp aftur hallarekst-
Það eru samtök um það í ur rikissjóðs, með þeim aíleið
ríkisstjórninni, að hver ráð-jin8um> ®em Þa® óhjákvæmi-
herra um sig leitist við-af al-! le'8’a llefir 1 för me® ser-
efli E.Ö komast af meö sem Afleiðingar þess yrðu meðal
minnst fé til beins .starf-. annars þær, að tilraun sú,
ræksl ukostnaðar þeirra sem rm er verið að gera, til
greina, sem þeir stýra, og Þess a® ráÖ'a bót á verzlunar
írm olmpnmv rárS'stnf
'írjáisari, hlyti að í'ara alger-
lega út um þúfur og aftur yröi
samráð um almennar ráðstaf, ástandínu og gera verzluninc
anir til þess að halda útgj öld-
um í skefjum.
Ég efast ekki um að sam-
ið innleiða verzlunarhöft,
starfsmenn mínir í ríkisstjórn skömmtun og margvislegar
inni hafa miðað tillögur sín-
ar um starfrækslukostnaöinn
við það, sem þeir telja minnst
hægt að komast af með, en
þá einnig við hitt, aö ekki
þýðir að blekkja sig með því
að retja kostnaðinn lægri í
ijárlög en hann fyrirsjáan-
lega verður.
Staðreyndir, er horfast
verffur í augu viff.
Það er ástæða til þess, að
menn geri sér það fullkom-
lega ljóst, að ef menn ætla
að lækka ríkisútgjöldin veru-
lega, þá vefður að grípa til
stórfenglegra ráðstafana og
þegar menn ræð’a um sparn-
að á ríkisútgjöldunum, þá
verða menn að temja sér aö’
horfast í augu við staöreyndir
og neína hlutina réttum nöfn
um. —
Þeir, sem ætla sér að tala
um að valda straumhvörfum
Ineö lækkun ríkisgjalda, verða
að gera sér grein fyrir, lrvort
peir vilja t.d. draga úr lög-
reglu- og dómgæzlukostnaði,
kr„ sem ég nefndi áðan, mun
ríkisstjórnin beita sér fyrir
því, að sú fjárhæð verði lögð
fram af öðru fé.
Lántökur hjá
Alþjóðabankanum.
Svo sem kunnugt er, voru
íslendingar þátttakendur í
stofnun Alþj óðabankans og
Alþ j óðagj aldeyrisvarasj óðs-
ins. Þessum stofnunum er ætl
að að vinna að aukinni fjár-
hagslegri samvinnu og þeim
er ætlað að verða þjóðunum
til stuðnings, meðal annars
með lánveitingum frá Alþjóða
bankanum, til þess að koma í
framkvæmd heilbrigðum fram
faraáætlunum.
Þegar kiumugt fór að verða
um starfsemi Alþjóðabank-
ans, tóku menn að gera sér
vonir um, að sú stofnun gæti
orðið okkur að liði við fram-
kvæmd yrnissa þeirra fyrir-
ætlana, sem við höfðum á
pr j ónunum.
Á árinu 1950 samþykkti Al-
þingi lög um heimild fyrir
söluskattur á innflutningi var
hækkaður úr 6% i 7% í fyrra
haust og nokkurt álag sett á
aukatekjur og hluta af vöru-
tolli á síðasta þingi, tii þess
að koma þá saman fjárlög-
um miðaö við þær horfur,
sem þá voru og þá reynslu,
sem menn höfðu. þá á að
byggja um tekjur ríkissjóðs.
Mér telst svo til, að þær hækk
anir, sem þá voru gerðar,
muni nema sem næst jaín
miklu og þær lækkanir, sem
stjórnin hefir beitt sér fyrir.
Hafa því skattar og tollar stað
ið í stað á stjórnartímabili
þessarar stjórnar.
Það er fróðlegt að athuga,
að síðasta árið fyrir gengis-
lækkunina, árið 1949, námu
tekjur ríkissjóðs, þ.e. skattar
og tollar og aðrar tekjur, 305
millj. kr., en eru í þessu frv.
ráðgerðar 363 millj. kr. Hækk
unin frá því fyrir gengislækk] ríkisstjórnina til þess að taka
unina, er því 19% og er það,lán vegna Sogsvirkjunar og
slikar ráðstafanir, sem þjóð
:n liefir orðið fegnari en frá
verði sagt að losna við
smátt og smátt nú undan-
farið.
Hallarekstur ríkisins mundi
einnig óhj ákvæmilega leiða
til þess, að mótviröissjóður-
inn yrði étinn upp í eyð’slu
ríkisins og stööva yröi fram-
kvæmd þeirra stóru fyrir-
tækja, sem nú er verið að
vinna að, og eiga aö verða
undirstaða margskonar fram
fara i framtíðinni. Á ég þar
sérsiaklega við Sogsvirkjún-
ina, Laxárvirkjunina og á-
bu>’ðarverksmiðjuna, eii þetta
nær þo auðvitað til fleiri fyr-
irtækja, sem eiga aö fram-
kvæmast jafnhliða þeim eða
siðar.
Hállarekstur ríkisins mundi
innleiSa hér á nýjan iéik
vöruskortinn, svarta markaö-
inn og verzlunaránauðina,
sem hér rikti áður en rofa’ði
til í þeim málum, vegna ráð-
stafana stjórnarinnar í fjár-
hagsmálum og atvinnumál-
mun minni hækkun en á
flestu öðru.
Skuldir þær, sem ríkis-
sjóður stendur sjálfur straum
af, munu lækka mjög veru-
lega á þessu ári. Þrátt fyrir
það hefir ríkissjóður tekið
ýms lán á árinu vegna fram-
kvæmda. Er það fé endurlán-
að ýmsum fyrirtækjum, sem
standa straum af vaxta- og
afborgunargreiðslum, ríkis-
sjóði að skaðlausu. Mun ég
gefa stutt yfirlit um. lántök
ur ríkissjóðs á þessu ári.
Á síöasta Alþingi voru sett
lög um heimild fyrir ríkis
stjórnina til þess aö taka að
láni jafnvirði 43 millj. ísl
kr. í erlendn mynt. Var ætl-
unin að 25 millj. af þessu fé
færú til þess aö greiða eftir-
stöðvar ’af andvirði 10'tog-
ara, sem jseyptir voru í Bret-
landi 15 millj. kr. yrðu lán-
aðar stofnlánadeildum Bún-
aðarbankans, ræktunarsjóði
og byggingarsj óöi, og þrjár
millj. yrðu iagðar til iðnlána-
sj óðs.
Leitast hefir veriö við að
Laxárvirkjunar. Var gert ráð
fyrir að lánið samsvaraði
þeim kostnaöi við virkjan-
irnar, sem gre'ða þyrfti í
Evrópugjaldeyri, en svo sem
kunnugt er, leggur Marshall-
stofnunin fram dollarakostn
aðinn við framkvæmdirnar.
Var þetta mál tekið upp við
Alþjóðabankann haustið 1950
og þess þá jafnframt getið, að
síð’ar mundi óskað eftir lán-
um til áburöarverksmiðju og
sementsverksmiðj u. Bankinn
lét fara fram sérfræðilegar
athuganir á þessum fram-
kvæmdaáætlunum og sendi
hingað einnig fulltrúa, til
þess að kynna sér rækilega
allar fjárhagslegar aðstæður
hér og fyrirætlanir um fram-
kvæmdir i ynánustu framtiö.
En þetta hyorttveggja gerir
bankinn ævinlega, þegar slík
‘ár lánbeiðnir berast. Á sið-
astliönum vetri var ákveðið
aö leitast einnig við að fá hjá
Alþjóðabankanum lán „ til
landbúnaðarframkvæmda, en
heimild fyrir slíkri lántöku
(Framhald á 6. síðu).