Tíminn - 07.12.1951, Qupperneq 5

278. blað.
TÍMINN, föstudaginn 7. desember 1951.
5.
Föstuil. 7. des.
islenzkir bændahöfðingjar
Merkilegt rit eftir séra Sigurð Einarssou
Um þessar mundir er að koma urt áskyn af svip kynslóðarinn
á bókamarkaðinn rit mikið, sem ar.
nefnist fslenzkir bændahöfðingj
ar, og hefir séra Sigurður Ein-
arsson í Holti tekið það saman.
getið hafa sér góðan orðstír.
Flesta þættina hefir séra Sigurð
Varnirnar gegn gin-
og klaufnaveikinni
Þau tíðindi hafa fyrir
nokkru borizt hingað til lands,
að gin- og klaufnaveikin
breiðist nú út í Norður-Þýzka
landi, Noregi og Danmörku.
Allt búfé á því svæði, þar sem
veikinnar verður vart ,er taf-
arlaust skorið niður, og allar
ítrustu ráðstafanir eru gerð-
ar til þess að hindra út-
breiðslu hennar. Hér er líka
um einhvern hinn ægilegasta 1 ýmsum stöðum, hef ég kynnzt
vágest að ræða, því að ekki! mönnum eða haft af þeim spurn
mun annar búfjársjúkdómur ' ir, sem hafa orðið mér hugstæð
Eitt verð ég að taka fram, og
vildi gera svo rækilega, að ekki
yrði auðið að misskilja, — eða
Hefir það að geyma frásagnir' færa á annan veg en er. Um
um æviferil og störf allmargra I val þeirra manna, sem frá er
bænda og nokkurra kvenna, erjsagt í þessari bók, hefir ekki
verið viðhaft neitt úrval. í því
felst engin yfirlýsing um það,
ur skráð sjálfur, en í nokkrum að þessir skuli öðrum fremur
Stefán á flótta
Eftir GnSlaug Gaiðumiidsson bifreiðastj.
er fylgt frásögn hlutaðeigandi
sjálfra.
í eftirmála, sem fylgir bók-
álítast frásagnar verðir, og því
sé annarra ekki getið, að sjálf-
sagt sé að taka þessa fram yfir
inni, segir séra Sigurður, að þá“.
fyrstu drög hennar hafi orðið
til með þeim hætti, „að með
ferðum mínum um landið og
við lengri eða skemmri dvöl á
talinn skaðlegri en gin- og
klaufnaveikin.
íslendingar hafa undanfar-
ið fengið nokkuð að reyna
það, hvílíkt tjón getur hlotist
af búfjársjúkdómum. Sauð-
fjárpestirnar, er undanfarið
ir á þann hátt, að mér fannst,
að svipur þeira og mynd ætti
með nokkrúm hætti að varðveit
ast. Ég er þess fullviss, að þegar
frá líður mun mönnum leika
meiri hugur á að kynnast þeirri
kynslóð, sem þetta land byggði,
hafa herjað landið, hafa vald,og lagði Þjóð vorri U1 ævistarf
ið ríkinu útgjöldum, er skipta sitt’ a ar^tugunum fra aldamót
um fram að stofnun lýðveldis-
ins, en ef til vill nokkurri ann-
í bókinni eru þættir um eftir-
talda menn:
Sigurð og Jón á Yztafelli; Guð
mund Þorsteinsson og Björg
Magnúsdóttur, Holti; Jón Hall-
dórsson Fjalldal, Melgraseyri;
Kristleif Þorsteinsson, Stóra-
Kroppi; Árna Geir Þóroddsson,
Keflavík; Björn Jónsson og Þor
björgu Stefánsdóttur, Veðra-
móti; Einar Gíslason, Hringsdal;
Magnús Björnsson, Syðra-Hóli;
Steinunni Egilsdóttur, Spóastöð
um; Jón Guðmundsson, Ægis-
síðu; Eyjólf Guðmundsson,
Hvammi; Guðmund Árnason,
Múla; Ólaf Pálsson, Þorvalds-
eyri; Baldvm Friðlaugsson,
orðið tugum milljóna króna,
en þó er tap það, sem þær
hafa valdið bændum, mörg- am’ er land Þetta hefir byggt. | Hveravollum; Þorunm Sivertsen,
um sinnum meira ' Ef því ^ komandi öldum mun það Höfn; Eggert Ólafsson, Laxár
fjármagni sem þannig hefir verða óþrjótandi rannsóknar- dal; Magnús Þórarinsson, Hall
tapast héfð- verið hægt ag 1 efni, hversu hún mátti orka öllu ' dórsstöðum; Hallgrím Þorbergs
verja til eflingar landbúnað-j Þvi’ er hun leysti af liendi-
inum, eins og til aukinnar jÞá “un þykja nokkurs um það
ræktunar og húsabóta, þá
vert að vita sem gerzt deili á
myndi hagur hans standa með,öllum aóstæðum þessa fólks, sem
miklu meiri blóma í dag en
raun ber vitni. Afkoma þjóð-
arinnar myndi þá og stórum
betri og viðskiptin við útlönd
hagstæðari, þar sem dilka-
kjötið myndi þá sennilega
vera ein drýgsta tekjulindin.
Sú sára reynsla, sem hlotist
hefir af sáuðfjárpestunum,
ætti vissulega að vera þjóð-
innj til stóraukinnar hvatn-
ingar um að vera vel á verði
gegn slíkum landplágum og
þá ekki sízt gegn þeirri, sem
að flestra dómi er verst og
skaðlegust þeirra allra, en
það er gin- og klaufnaveikin.
Næsta líklegt má telja, að
hún myndi leggja íslenzka
landbúnaðinn í rúst, ef hún
bærist hingað. Þótt hún
valdi hvarvetna miklum usla,
a einum mannsaldri skóp nýtt
ísland, jáxðveginum, sem það
spratt úr, menningu þess og lífs
viðhorfúm, daglegum. störfum
þess og há'ttum. Og síðast, en
ekki sízt, sjálfri gerð þeirra
manna, er hér voru að verki,
ásjónu og innviðum þeirrar kyn
slóðar, séiii hér ræðir um“.
Enn 'segir séra Sigurður, er
nafni bókarinnar: „Sá
höfðingsskapur, sem hér er átt
við, er hvorki fólginn í auði eða
mannaforráðum, ekki endilega
í fágætúm afrekum í búnaði,
ekki afdráttarlaust í félagsstarfi,
sem mjög skari fram úr öðrum
til almennra nytja. En hér hef
ir nú verið sagt nokkuð frá
mönnum, sem allir áttu um það
sannnerkt, að nokkuð kvað að
þeim um eitthvert þessara at-
___* , , . . . nða — eða oll. Þeir eru mjog
verður hann þo langmestur,l. „ . . . ... .
er hun berst til landa, þarj
sem hún hefir ekki herjað áð
ur. Þar hefir enginn mót-
stöðuþróttur í búfénu mynd-
ast gegn henni, eins og í lönd
um, þar sem hún hefir geisað
lengi.
Vegna hinnar nýju út-
breiðslu gin- og klaufnaveik-
innar í nágrannalöndunum,
hefir þegar verið hert á ýms
námsmenn, — og landvarnar —
í einhverjum skilningi, — nógu
ólíkir til þess að fjölbreytni hæfi
leikanna, sem einkenndi þessa
kynslóð, kemur dálítið fram, og
mætti þó, vera betur, og nógu
líkir til þess, að vér fáum nokk-
son, Halldórsstöðum; Jón H. Þor
bergsson, Laxamýri; Bjarna
Jensson, Ásgarði; Birtingaholts-
feðga; Guðjón Jónsson, Ási;
Guðmund Þorbjarnarson, Stóra-
Hofi; Halldór Benediktsson,
Skriðuklaustri, og Ögmund Sig
urðsson, Flensborg.
Sigurður Einarsson er svo
kunnur rithöfundur, að nafn
hans er trygging fyrir því, að
vel sé til þessa verks vandað.
Nokkuð eru þó þættirnir mis-
jafnir, og þeir sjáanlega beztir,
þar sem höfundur hefir notið
kunnugleika sjálfs síns og góðra
heimilda. Sennilegt er, að skekkj
ur séu nokkrar, því að örðugt
er að þaulkanna jafn yfirgrips-
miklar heimildir og höfundur
hefir stuðzt við, án mikillar
vinnu. En þótt smíðisgallar
kunni að vera nokkrir af þess-
um ástæðum, er hér um merkis
bók að ræða, sem líkleg er til
að hljóta vinsældir þeirra, er
meta réttilega þann mikla þátt,
er bændastéttin hefir átt í fram
sókn þjóðarinnar á fyrra helm
ingi þessarar aldar.
Myndir fylgja þáttunum og
virðist vel til útgáfunnar vand-
að. Útgefandi bókarinnar er
bókaútgáfa Pálma H. Jónssonar
á Akureyri.
Við að lesa grein Stefáns Ó.
Magirússonar í Þjóðviljanum þ.
20. f. m. sé ég hann í nýju ljósi.
Ég sé mann, sem leggur á flótta
til að reyna að forðast afleið-
ingar eigin verka. Á flóttanum
hrópar hann eins og krakki,
sem gert hefir eitthvert skamm
arstrikið. Það var ekki ég, sem
gerði það, það var hann Berg-
steinn. Þetta er ekki minn
skuggi, heldur bara hans Berg-
steins. Þetta er í raun og veru
upphaf og endir á málþófinu í
grein Stefáns.
Ég, sem meðlimur í stéttar-
félaginu Hreyfill, lít á þetta
strætisvagnastjóramál nokkuð á
annan veg en umræddur Stefán.
í fyrsta lagi lít ég svo á, að
ekki sé um brottrekstur að ræða,
þar sem mönnunum er sagt upp
starfi með löglegum fyrirvara
samkvæmt samningi Bifreiða-
stjórafél. Hreyfils um strætis-
vagnana, enda komst einn fund
armaður svo að orði á fundi í
félaginu í nóvember, að uppsögn
sjömenninganna væri að öllu
leyti lögleg, og það, sem stjórn
félagsins hefði gert til þess að
reyna að koma þeim í sína fyrri
atvinnu, væri eins langt gengið
og hægt væri lagalega, en lögin
væru ekki nema önnur hlið
málsins og verkajýðsfélög hefðu
oft orðið að grípa til annarra
ráða til framgangs málum sín
um, eins og t. d. verkföll. Sá,
sem þetta mælti, var ekki ó-
merkari maður en sjálfur upp-
bótarþingmaður Akureyring-
anna.
Formaður félagsins benti þing
manninum á í ræðu, að sér þætti
þetta dálítið undarleg afstaða
hjá honum sem þingmanni, er
væri kosinn og launaður af þjóð
inni á löggjafarsamkundu henn
ar meðal annars til þess að
semja lögin. Svo kæmi hann
fram opinberlega meðal fólks-
ins og segði því að brjóta þau.
Það, sem mér skilst, að Stefán
Ó. Magnússon og Þjóðviljinn í
raun og veru vilja í þessum
málum, er það, að a. m. k. bæir
og ríki eigi ekki að hafa nokk-
urn rétt til þess að segja upp
starfsmönnum, heldur sitja með
þá, hvort sem þeir reynast hæf
ir eða óhæfir til starfans. Ég
get ekki meint, að þeir fái marga
stuðningsmenn með þessari skoð
un sinni eða hvar væri þá komið
nauðsynlegt aðhald þess opin-
bera eða annarra atvinnurek-
enda. Það eina raunhæfa, sem
hægt hefði verið að gera til
þess að allt hefði verið gert, til
þess að fá sjömenningana end
urráðna í störf sín, var að stræt
isvagnstjórar hefðu neitað að
hreyfa vagnana. í staðinn fyrir
þetta er hlaupið í Þjóðviljann
og þar básúnað, að mennirnir
séu reknir úr starfi fyrir upp-
lognar sakir, sem séu aðeins til
þess gerðar, að breiða yfir hina
sönnu ástæðu, sem sé pólitísk
skoðun þeirra.
Ég leyfi mér að draga þetta
í efa. Hins vegar finnst mér,
að strætisvagnadeildin hefði átt
að taka þetta mál strax föst-
um tökum, ef strætisvagnabíl-
stjórar hefðu verið sannfærðír
um, að þessir sjömenningar, fé-
lagar þeirra, væru ranglega
dæmdir úr leik. Á fundi í deild
inni skömmu síðar kom ekkert
fram raunhæft í málinu annað
en það, að skjóta þessu til fé-
lagsfundar í Bifreiðastjórafélag
inu Hreyfill. Þar komu þessir
aðilar heldur ekki með neitt,
sem áhrif getur haft fyrir sjö-
menningana að fá sín fyrri störf,
heldur er þessum tveim eftir-
litsmönnum borið á brýn alls
konar vammir og skammir fyr
ir það, að mér skilst, að segja
álit sitt um starfshæfni bílstjór
anna. Einn af hinum 7 réðist í
ræðu sinni á formann Hreyfils
fyrir það, að hann hefði slæ-
lega á málinu haldið og mátti
helzt skilja á málflutning hans,
að Bergsteinn hefði átt að fyrir
skipa allsherjar verkfall innan
stéttarinnar þegar í stað. En í
sambandi við það vil ég segja,
að sem betur fer er Bergsteinn
ekki svo einveldissinnaður að
taka sér slíkt bessaleyfi, enda
(Framhaid á 6. slðu)
sauðfjársjúkdómur berist til
landsins. Hagsmunir þjóðar-
um ráðstöfunum til þess aöjinnar allrar krefjast þess, að
hindra það, að veikin berist (það sé ekkert látið ógert, sem
hingaö. Mikil spurning er það líklegt er talið, að geti hindr-
samt, hvort enn hefir verið
tekið nógu fast á þessum ráð-
um. Yfirvöldin virtust uin
tíma óráðin í því hvort þau
ættu að leyfa innflutning
á jólatrjám frá þeim löndum,
þar sem veikin hefir geisaö.
Mikil hætta virðist þó fylgja
slíkum innflutningi. Enn
mun og leyfður innflutningur
á eplum frá þessum löndum
og þannig mætti fleira telja.
Það er að vísu alltaf leiðin-
legt að þurfa aö grípa til var-
úðarráðstafana, er geta vald-
ið mönnum nokkru tjóni og
óþægindum. í slíkt jná þó
ekki horfa, þegar jafn mikið
er í húfi og að hindra það, að
að innflutning veikinnar. Það
er miklu betra að hljóta gagn
rýni fyrir það, að of langt
sé gengið en of skammt.
Yfirvöld þau, sem með
þessi mál'fara, verða að gera
sér það ljóst, að það hvílir
hér á þeim mikil ábvrgð.
Smávægileg vangá í þessum
efnum, getur orsakaö hið
stórkostlega slys. Á þessum
yfirvöldum hvílir sú skylda,
að þau láti engar þær varúð-
arráðstafanir ógerðar, sem
að gagni geta komið.
Það er að vísu skemmtilegt
fyrir þá, sem efni hafa á því,
að geta skreytt heimili sín
hinn versti °S skaðlegasti með erlendum trjám um jól-
in. Hæglega geta menn þó
komist af án þess, eins og svo
oft áður, án þess að skerða
nokkuð jólagleðina. Sá skaði
yrði hins vegar ekki bættur,
ef af þessu hefði holtist það,
að annar eins vágestur og gin
og klaufnaveikin bærist til
landsins.
Þetta verða þau yfirvöld,
sem ráðin hafa í þessum mál-
um, að gera sér vel ljóst. —
Reynsla undanfarinna ára-
tuga er hörmuleg sönnun
þess, hve dýrkeypt það er aö
sýna ekki næga aðgæzlu í
þessum efnum. Þó eru mæði-
veikin og aðrar sauðfjárplág-
ur, sem herjað hafa hér um
skeið, ekki nema svipur hjá
sjón í samanburði við gin- og
klaufnaveikina, þegar hún
kemst í algleyming, eins og
vafalaust myndi verða, ef
hún bærist hingað til lailds.
Bækur Æskunnar
5 uiigliiagabækiir frá bókaf. Æskunnar
Á undanförnum árum hefir
barnablaðið Æskan gefið út all
mikið af barna- og unglinga-
bókum, og hafa sumar þeirra
verið eftir mjög fræga höfunda
eins og t. d. Dickens og Fr.
Marryat. En á seinni árum hef
ir blaðið lagt kapp á að gefa út
bækur eftir íslenzka höfunda,
og hafa þær bækur náð miklum
vinsældum og mikilli útbreiðslu,
enda má fullyrða, að útgáfan
hefir sett sér það markmið að
gefa út góðar bækur, sem hafa
haft hollan boðskap að flytja les
endum sínum. — Að þessu sinni
sendir blaðið frá sér 5 bækur.
Þar af 4 eftir íslenzka höfunda.
Stella og allar hinar er saga
fyrir stúlkur á fernúngaraldri.
Höfundur hennar er norsk kona,
Gunnvar < Fossum, velþekktur
höfundur í heimalandi sínu, og
hefir skrifað fjölda bóka, en
kunnugir telja, að Stellu-bæk-
urnar séu hennar beztu bækur.
Það er ánægjulegt að kynnast
Stellu. Hún á margar stallsyst-
ur, en virðist hafa forustuna í
málefnum þeirra, og þó að sitt
sýnist stundum hverri, í hinum
vandasömu úrlausnarefnum
þeirra, á stríðsárunum í Noregi,
því þá gerist sagan, þá sætta
þær sig allar að lokum við það,
sem Stella lagði til málanna.
Stella kom út í fyrra, en nú er
það Stella og allar hinar, en
þriðja og síðasta bókin í bóka-
flokk þessum kemur sennilega
á næsta ári.
Sig. Gunnarsson skólastjóri á
Húsavík hefir annazt þýðinguna.
Tveggja daga ævintýri, er önn
ur bók Æskunnar í ár. Þá bók
hefir skrifað Gunnar M.
Magnússon kennari. Saga þessi
styðst við sögulegar staðreyndir.
Efni hennar er tekið frá Vest-
fjörðum, frá þeifti tíma, sem
Fransmennirnir stunduðu veið-
ar hér við land, en það gerðu
þeir svo sem kunnugt er fram
að fyrri heimsstyrjöldinni. Um
páska og hvítasunnu komu þeir
í stórum hópum inn á firðina.
Fransararnir gengu fjölmennir
á land og settu svip sinn á hin
fámennu sjóþorp. Mátti þá
stundum búast við ýmsum tíð
indum. Þetta vissu drengirnir
af fyrri reynslu og létu engin
slík tækifæri framhjá sér fara.
Höfundinum, Gunnari Magnús-
syni, hefir tekizt vel að færa
(Framhald á 7. síðu.)