Tíminn - 09.12.1951, Blaðsíða 5

280. blað.
TÍMINN, sunnudaginn 9. desember 1051.
5.
Smmud. 9. des.
■ngveldur Fögurkinn
IVý skáldsaga eftir Sigui’jón Jónsson
Varalið íhaldsins
Það hefir hvarflað ýmsum
í hug, að Áka Jakobssyni og
Einari Olgeirssyni hafi ekki
verið það fullkomin alvai’a, er
þeir voru að lofsyngja Ólaf
Thors í neðri deild á dögun-
um og telja hann manna lík-
legastan til þess að vera leið-
toga í nýrri sjálfstæðisbar-
áttu, en svo nefna kommún-
istar þá viðleitni að koma þjóð
inni undir meiri austræn á-
hrif. Áki og Einar hafi hér
aðeins brugðið á leik og Ól-
afur sé ekki lengur neitt á-
trúnaðargoð þeirra í þessum
efnum. Þeir hafi aðeins hald-
ið þessu fram til þess að bera
sig borginmannlega og láta
eins og þeir væru ekki ein-
angraðir með. öllu.
Það er vissulega rétt, að
það gildir um þetta eins og
fleira, að ekki er rétt að fara!
Samskipti manns og hests
Ásgeir Jónsson frá Góítorp.
Samskipti manns og hests.
Bókaútgáfan Norðri.
A yngri árum mínum skrifaði | Mér er það í barnsminhi, að
Sigurjón Jónsson margar bæk- ; þær tvær persónur Svarfdælu,
ur, sem út voru gefnar, smásög- J sem urðu mér sérlega hugstæð-
'ur, ævintýri, ljóð og langar sög' ar, voru Klaufi Hafþórsson og
ur. Bækur hans vöktu allmikla j Yngvildur Fögurkinn. Klaufi er
athygli! Þær voru sérlegar, og j þannig dreginn af höfundinum
það leyndi sér ekki, að þarna að hann •— með öllum sínum
var á ferðinni gáfaður maður, J ólíkindablæ — verður að lestri
hugkvæmur, djarfur og vel rit-jloknum viðfangsefni ímyndunar 1 skilið .Þar segir hann frá mörg
fær, sem hugðist ráða skáld-! aflsins, og það er eitthvað dul- j um Bpðingum, sem hann heíir
gáfu sína til þjónustu við skoð j rammt og örlögþrungið við hina kynnzt af eigin raun eða haft
Ásgeir Jónsson frá Gottorp er
að góðu kunnur sem hestamaður
og rithöfundur. Bækur hans, \
^Horfnir góðhestar I og II, hafa
náð mikilli hylli og eiga það
anir sínar á trúmálum og þjóð-
tiltölulega naumu frásögn af sannár spurnir af á langri lifs- j
félagsmálum. En sá var ljóður j Yngvildi. Það eru svo einmitt ieið- Þa® var SÖtt verk að halda ^
á ráði Sigurjóns í þann tíð, að þessar persónur, sem eru sögu- slíkum sögmn til haga, og Ás- j
hann var svo ákafur málafylgju hetjurnar í þessu fyrra bindi j Selr kann að segja frá. Hann er i
maður, að úr~þjónustunni varð'
stundum þrældómur. En skáld-
gyðjunni fer aldrei vel brenni-
mark, viðjar eða sú þjónkan,
sem í því er fólgin að ganga
með auglýsingaspjöld. Því var
það, að þótt sumar bækur Sigur
jóns frá þessum árum, svo sem
1 skáldsögu Sigurjóns Jónssonar. i maður hestglöggur og hestelsk
Höfundurinn bregður þegar •ur. svo að af ber, og skilningur
upp í fyrsta kafla bókarinnar
mynd, sem vekur óskipta athygli
lesandans. En myndin af Klaufa,
þar sem hann er kolbítur í eld-
húsinu í Steindyrum, er þó skýr
ari og eftirminnilegri. Og fús-
hans á eðli hesta skáldlega næm
ur. Þetta dylst engum, sem bæk
urnar lesa, þótt þeir þekki ekki
höfundinn að öðru leyti. Frá-
sögnin öll er yljuð ást og þökk
hins mikla hestamanns, og mál
i.
Silkikjólar og vaðmálsbuxur og i lega fylgir lesandinn honum, þá .leikur honum á tungu, lif-
Glæsimennska, þar sem gripið f er hann rís úr öskustónni, skund
var óþyrmilega á kýlum áþreif ar til fundar við frændur sína
anlegs veruleika, séu engan veg á Grund og hittir Yngvildi litlu
andi hestamannamál, eins og
það hefir mælt verið, a. m. k.
um'Norðurland. Ritmáli voru er
inn einskis virði og miklum mun ' í förinni. Ennfremur tekst höf- Þvi fengur að þessurn bók
lífrænni - en til dæmis sögur | undinum upp, þegar hann sýnir , um’ sem mí°g er þakkarverður.
Gunnars Benediktssonar frá Klaufa, þar sem hann vaknar I Nú er komin út ný bók eftir
sama tíma, var skáldskaparneist' til meðvitundar um ætt sína, Ásgeir, sú er hér verður getið, og
ofmikið eítii oiðum manna jnn um óf „glýju hulinn“ til þess rétt sinn og styrk. Síðan slaknar nefnist Samskipti manns og
að þær ynnu sér almennar vin-! nokkuð á hjá höfundi, en þó, laests. Þar segir eigi margt af
sældir og yrðu þeir áhrifavald- | aldrei til muna, og á ný nær' einstökum hestum, en þvi fleira
ar, sem þeim var ætlað. Svo hann sér í seinustu köflunum, frá hestamennsku, meðferð
þagnaði þá Sigurjón, lét ekki þá er hann lýsir Klaufa á leið llesta og tamningu. Hinn hest-
frá sér heyra í tuttugu ár. En hans í feigðarvökina. í fyrstu visi höfundur eys þar á tvær
síðan kom frá hans hendi bók,1 er- Klaufi kátlegur, og þó geð- j hendur af rikidæmi reynslu sinn
sem flutti smásögur og ævintýri, felldur í höndum höfundar, en ar> skýrir frá, leiðbeinir, kenn-
er sýndu, að nú hafði Sigurjón ' síðar verður hún harmljúf, mynd ir> já, kennir. Mér virðist mark
tekið upp annan hátt en áður ! þessa afkáralega berserks með mi® höfundar einmitt vera það
fyrrurn. Ekki þó svo að skilja,1 barnsheilann — og með hjarta,1 kenna hinni yngri kynslóð
aö þarna kæmi fram skoðana- sem er hrekklaust, viðkvæmt, hestamanna, hvað mestu máli
laus maður eða skaplaus, heldur ' meyrt og fullt af þrá eftir ástúð.! skiptir í umgengni við hesta,
og yfirlýsingum. Alveg sér-
staklega á þetta þó við, þeg-
ar forsprakkar kommúnista
eiga hlut að máli. Þá má aldr-
ei taka mjög hátíðlega.
Það, sem meira ber að
leggja upp úr í þessu sam-
bandi, eru verkin. Þau lýsa
betur hinum raunverulega á-
trúnaði og ásetningi en
orðin og yfirlýsingarnar. Eft-
ir þeim á að dæma fyrst og
fremst.
Verk kommúnista sýna, að
þau eru i samræmi við þá trú,
sem þeir þykjast hafa á Ól-
afi Thors sem væntanlegum
bandamanni sínum og leið-
toga í nýrri „sjálfstæðisbar-
. áttu“.
Iðnaðarbankamálið svo-
nefnda er glöggt dæmi um
þetta. í fyrra áttu kommún-
istar þátt í því að því máli
var vísað frá, þar sem ekki
lægi fyrir, að þessi nýji banki
yrði iðnaðinum að nokkru
liði, nema síöur væri. Þar
væri aðeins verið að koma á
fót stofnun, sem yrði klíku-
fyrirtæki nokkurra íhalds-
gæðinga. Nú hafa konnnún-
istar alveg snúið við blað-
inu. Nú fylgja þeir iðnaðar-
bankamálinu gegnum þykkt
og þunnt. Og Sjálfstæöis-
flokkurinn tekur stuðningi
þeirra með þökkum á sama
tíma, sem hann kepptist við
að bannlýsa þá.
ÖIlu betur kann þetta við-
horf kommúnista þó að sjást
í sambandi við hið nýja frum-
varp Framsóknarflokksins um
saltfiskverzlunina. Tilgang-
ur frv. er áð brj óta niður salt-
fiskseinokunina með því að
leyfa bæði S.Í.S. og S.Í.F. að
annast útílutning á saltfiski.
Lengra þykir ekki rétt að
ganga að sinni, því að fyrri
reynsla sýnir, að algert frjáls-
ræði í þessum efnum getur
verið vai'hugavert. Með þvi
að tveir aðilar annist útflutn-
inginn er og líka skapaður
möguleiki fyrir hæfilega sam
keppni. Þar sem kommúnistar
hafa lýst sig manna mest
andstæða saltfiskseinokun-
inni, hefði vissulega mátt
ætla, að þeir yrðu ekki til
þess að bregða fæti fyrir þetta
frv. og tryggja saltfiskeinok-
unina áfram í sessi. Flest sól-
armerki virðast hins vegar
benda til þess, að sú sé þó
Ivrirætlun þeirra.
Slík afstaða kommúnista
var hinu til að dreifa, nú hafði
víða tekizt að samræma form,
Lýsing Sigurjóns á barninu °S hann nlissil'ckki marks; Ekki
! er þó svo að skilja, að bókinni
sé skorinn hinn þröngi stakkur
og ungmeynni Yngvildi Fögur-'
efni og tilgang, og þegar svo kinn er skýr og fögur, en enn . . .
er unnið, þá er vel unnið. Og nú ' þá eru ekki komin fram í mynd , veniule8ra kennsluboka. Asgeir
er nýkomið frá Sigurjóni Jóns- Yngvildar hin hrjúfu og djúpu .kemur vlða mður mali Slnu’ m'
syni fyrra bindi stórrar skáld-; meitilför þeirra miskunnar-,a' seSir llann ira reynslu
mótuðu iveSSÍa nafntogaðra hesta-
manna í Skagafirði, Sigfúsar
þeirra
sögu, sem heitir Yngvildur Fög J íausu skapanorna, sem
urkinn — og mun verða vel örlög hennar óvenjulegum
þegin.
harmi og sársauka. Þá eru og
Péturssonar í Eyvindarholti og
Eins og menn munu skilja aí gæddar lífi lýsingar Sigurjóns Bíarna Jóhannessonar að Reykj
nafninu, hefir Sigurjón að þessu á ýrnsum fleiri af persónunum
um í Hjaltadal. Þeim er helgað
þar við og laga í hendi sér, eft lækni og Ljótólfi goða. Og greini
ir því, sem höfundi hentar. J iega nær höfundurinn að sýna
sinni valið sér efni úr Svarf- í þessari sögu, til dæmis hinum jur allnar aðalkafli bókarinnar,
dæla sögu. Nú er það yfirleitt aldraða og á köflum hálfelliæra er nefnist Horfnir hestamenn.
frekar vanþakklátt verk að taka höfðingja Þorsteini Svörfuði, IHinn kaflinn, sem er veigamest
efni úr íslendingasögum, auka J Grísæ í Steindyrum, Eiþóru ur’ heitir A vegum reynslunnar,
og er hann meira bein ræða
höfundarins sjálfs. En efni
Einkum á þetta við um þær af hið kaldræna og samvizkulausa; begSÍa kaflanna og bókannnaV
sögunum, sem bezt eru gerðar valdatafl höfðingjanna, þá er. a rar kemur 1 einn stað nið
eða þykja fyrir aðrar sakir merk . þeir ráða örlögum þeirra, er . ur um ^að aS kenna binni ungu
astar. Svarfdæla er raunar . þeim henta sem peð á taflborð- J--------------------------------
skemmtileg, en hún er samt eng inu, 0g er þar vikið að sann-'
an veginn ein af þeim sögum,1 leika, sem skáld og rithöfund-
sem ekki verður almennt þolað,1 ar hafa fyrr og síðar gert sér
að við sé hreyft. I (Framnatd á 6. slðu)
Ásgeir Jónsson
kynslóð hestamanna, hvernig
hinir eldri menn bjuggu að hest
um sinum, hirtu þá og tömdu.
Sú fræðsla er næsta þarfleg, og
er þess mjög að vænta, að hún
beri ávöxt í betri og réttari með
ferð góðhesta en nú gerist.
í bókarlok segir höfundur svo:
„Framanritað hefi ég skráð oft
mjög lasinn og af veikum mætti,
mér til dagdvelju í ellinni“. Vera
má, að orðfæri og stíll sé ekki
eins létt í þessari bók og hin-
um fyrri, en það, sem áfátt kann
að vera um þetta, vinnur bókin
upp á öðrum sviðum, og þarf
höfundur vissulega engrar af-
sökunar að biðja. Hitt er og vist,
að bókin er rituð „af samúð og
hlýum anda til íslenzkra reið-
manna og góðhesta“, eins og
höfundur kemst að orði.
Ásgeir Jónsson varð 75 ára 30.
nóvember síðastliðinn. Margir
vottuðu honum þakkir þá, en
þó hygg ég hina fleiri, er ekki
komu sér að því, en létu sitja
við hugsunina eina. En þrátt
fyrir þennan aldur Ásgeirs óska
ég og vona, að hann sleppi ekki
enn penna úr hönd, heldur haldi
ritstörfum áfram. Þeir, sem til
þekkja, vita með vissu, að Ás-
geir á í fórum sínum fjölda
sagna, ekki aðeins um hesta,
heldur og um sauðfé og önnur
dýr, auk mikillar mannþekking
ar. Honum er gefin sú innsýn
i eðli og sálarlíf ailra, sem hann
umgengur, að fágætt er. Mundi
hann því enn auðga bókmál
vort, ef hann héldi áfram og
legöi ótrauður inn á nýjar braut
ir. Páimi Hannesson.
Frúin á Gammsstöðum
verður vissulega ekki skýrð
öðru vísi en að enn liggi þræð
ir að tjaldabaki milli þeirra
og Kveldúlfanna, sem eiga
lvér langmestra hagsmuna
að gæta. Svo sterkir og þýð-
ingarmiklir virðast þessir
þræðir ve.ra, að kommúnistar
virðast ekki skirrast við að
bjarga saltfiskseinokuninni og
tryggja með því aðstöðu
þeirra Hálfdáns Bjarnasonar
og Pipinelis hins gríska, sem
þeir hafa þó haldið óspart
fram að högnuðust úr hófi
fram á kostnað íslenzkra
fiskimanna og útvegsmanna.
Fleiri þingmál mætti nefna,
þar sem mestu stórgróðaöfl
ihaldsins virðast geta treyst
á öruggt varalið, þar sem
þingmenn kommúnista eru.
Þótt þessi sömu fjárgróðaöfl
virðist keppa við að afneita
kommúnistum með öliu og
bannfæra þau á flestan hátt,
er ekki annað' sjáanlegt, að
þeir taki stuðningnum með
þökkum.
Þeir, sem þekkja komm-
únista, vita hins vega?- vel, að
þeir leggja ekki átrúuað á
Ólaf Thors að ástæðulausu
né ganga erinda stórgróða-
valdsins fyrir ekki neitt. Það
er a.m.k. ekki trúlegt, að þeir
bjargi saltfiskseinokuninni og
gerist þjónar Hálfdáns Bjarna
sonar og Pipinelis, án þess
að fá nokkuð fyrir snúð sinn.
Það er vissulega ósennilegt,
að kommúnistar séu hér al-
veg kauplaust varalið. Kér er
mál á ferð, sem þarfnast vax
andi athugunar og þjoðin
þarf að kryfja til mergjar.
Sú skýring er til á þessu,
að kommúnistar gera sér ljóst,
að með því að vernda hags-
muni stórgróðavaldsins eru
þeir að styðja að aukinni upp
lausn og vandræðum í þjóö-
félaginu. Með því að viðhaída
saltfiskshringnum eru þeir að
auka erfiðleika bátaútvegsins.
Þetta ræður vafalaust miklu
um áfstöðu kommúnista, en
skýrir þó ekki til fulls þann
mikla átrúnað, er þeir leggja
nú á Ólaf Thors.
Höfundur: John Knittel.
Þýðandi Jón Helgason blaðam.
Útgefandi :Draupnisútgáfan.
Frúin á Gammstöðum kemur
út í þeim flokki skáldsagna, er
nefnist Draupnissögur, og er
Frúin tuttugasta og önnur bók
í þeim flokki, hvar áður hafa
út komið eftirsóttar bækur, svo
sem Kona manns eftir Moberg
og Uíf í læknis hendi eftir
Slaugther.
Frúin á Gammstöðum mun
ekki skamma upp á þann lista,
sem telur þær skemmtibækur,
er einu nafni nefnast Draupn-
issögur, því hún er góð.
Höfundur Frúarinnar er heims
kunnur, svissneskur rithöfund-
ur og í þessari bók hefir hann
tekið til meðferðar líf bænda-
fólks í Sviss, þar sem mikið er
af háum fjöllum og búpeningur
er hafður í seli á sumrum. Ég
hef ekki getað gert mér grein
fyrir um hvaða árabil þessi saga
er rituð, en hún drejsur skýrt í
ljós, togstreytuna á milli gamals
tíma og staðfestu, og lausungar
og upplausnar á hinn veginn.
, Sagan hefir mál.sitt á að segja j
oss frá ungri stúlku frá Valais,
er kemur að kveldi til heim í
hlað á Gammstöðum og falast
vistar. Húsbóndinn, Anton Mull-
er, er ekki heima, en ráðsmað-
urinn ræður hana, og hún er
sett við að þvo mjólkurílát.
Anton Muller er á gripasýningu
og kemur ekki heim fyrr en
degi síðar. Kóngur, tarfurinn
hans Antons og prýði Gamm-
staðarkúastofnsins, hefir stór-
lega brugðizt vonum eigandans
með því að hljóta ekki nema
önnur verðlaun á gripasýning-
unni, og svo þegar tarfurinn
kemur í hlaðið með blómskrýdda
krúnu, eftirstöðvar frá sýning-
unni, mætir Anton honum þar
og skýtur hann niður eins og
hvert annað óbermi. Vinnu-
fólkið hefir safnazt saman á
hlaðinu og starir undrunarfullt
á þessar aðfarir húsbóndans, og
stúlkan frá Valais getur ekki
orða bundizt og hrópar upp yfir
sig, að þetta sé morð, en Anton
svarar með því að fyrirskipa, að
láta senda þennan fallega nauts
skrokk til skíttlegasta prangar
(Framhald á 0. siðu)