Tíminn - 22.02.1952, Blaðsíða 4

TÍMINN. föstudaginn 22. febrúar 1952.
43. bla*
■" -...
Jóh. M. Kristjánsson, Lágafelli:
Endurminningar um þrjá
júlídaga á norð'urleiðum
ff
Vont fólk“ á ferðareisu
(Framhald)
Við Glerá mætir okkur
Hólmgeir Þorsteinsson fyrir
hönd Búnaðarfélags Eyfirð-
inga., Hann fylgdi okkur, ]
fræddi og lefðbeindi, og
greiddi fyrir okkur á ýmsan
hátt á meðan við dvöldum á
Akureyri og í Eyjafiröi.
Hólmgeir fór með okkur
inn á Hótel KEA, þar sem
við borðuðum hádegisverð, og
hvíldum okkur í vistlegum
setustofum hótelsins.
Þar tók Ragnar okkar sér
hvíld en Hólmgeir við fylgd
flokksins. Við skoðuðum Akur
eyri ekki frekar nú, en ekið
er úr bænum, heim að Grund,
þessu glæsilega og fagra stór
býli. Við skoðuðum trjágarð-
inn við húsið og Grundar-
kirkju. Hún er veglegt list- j
rænt „guðshús“, auðséð að
þar hefir unnið að byggingu
og smíði sannur listamaður.
Þaðan fylgdi Hólmgeir okkur
til Möðruvalla, bæ Guðmund- t
ar ríka, þar sem eitt sinn var j
100 hjúa og 120 kýr. Möðru-
vellir er myndarlegt býli í
dag. Varla skortir mikið til,
að fjós það er nú er þar á
búi rúmi kúatölu Guðmund-
ar ríka. Annars sýndist okk-
ur búskapur allur og ræktun
í Eyjafirði með því bezta sem
gerist á íslandi. Tún jarð-
anna austanmegin Eyjafjarð
arár eru svo að segja orðin
samfeld ræktuð breiða.
Vélakostur til búreksturs
nægur og byggingar góðar og
það sem bóndinn býr við það
á hann, en ekki lánastofnan-
ir landsins. Þarna er sam-
vinnan rekin og hefir verið
undir öruggri og heilbrigðri
stjórn. Það sýnir hvað sam-
vinnan getur skapað sé stefnu
hennar fylgt sundrungar-
laust.
Við skoðuðum tún og bygg-
ingar á Möðruvöllum, síðast
göngum við í kirkjtf og þar er
okkur sýnd ævagömul en
vönduð altaristafla, - sem
kirkjan á, með liku sniði og
altaristafla Hólakirkju. Frá
Möðruvöllum er haldið í átt-
ina heim á leið. Hólmgeir seg
ir okkur, að Eyfirðingar bíði
okkar í samkomuskálanum að
Hrafnagili, og þangað er nú
ekið viðstöðulaust.
Við höfum hugsað að aka
niður Eyjafjörð austan Eyja-
fjarðarár, en var ráðið 'frá
því vegna þess að vegurinn
væri ekki góður stórum bíl-
um nú sem stæði, því viðgerð
væri ekkl lbkið á Ifonum.
Þetta harmaði ég vegna ým-
issa aðstæðna, en sú
stærsta var, að þar bjó kona
sem eitt sinn var skólasystir
mín og vinstúlka. Eina
manneskjan í öllum Eyjafirði,
sem ég þekkti, en hana hafði
ég ákveðið að heimsækja ef
leið mín læi um garð hjá
henni. Ég horfi heim að Laug
um og sendi þangað kveðju
í hugskeyti. Þar er staðarlegt
heim að lýta. íbúðarhús,
kvennaskóli og mörg önnur
hús. Ég spurði hvort hvítt
stór hús, sem ég sá þar, væri
ekki kvennaskólabyggingin.
Nei og nei, það var fjósið.
Það skein hvítt og veglegt við
sólu, en kvennaskólinn lét lít
ið yfir sér úr fjarlægð að sjá.
Sannast þar sem oft áður orð
Þorsteins Erlingsson að
„ef að úr buxunum fógetinn
fer
og frakkanum dálitla stund,
þá má ekki greina hver maö-
urinn er, j
ó mikið er skraddarans pund“
Nú er orðinn svo lítill mun-
ur á húsum stórbýla að örð-
ugt er að gera sér grein fyrir j
úr fjarlægð til hvers þau
teljast heldur manna- eða
gripahúsa, ef þau eru eins
klædd hið ytra.
Bílarnir stanza við skólann
að Hrafnagili. Þar taka á
móti okkur nokkrir eyfirskir
bændur og húsfreyjur þeirra,
vingjarnlegt og myndarlegt
fólk. Fannst mér ekki hvað
sízt um fríðleik og höfðings-
brag húsfreyjanna. Ef Eyja-j
fjörður á margar slíkar vildi
ég taka undir:
„Væri ég tvítugs aldri á
og ætti von til þrefa.
Mér ég kjósa mundi þá
mega — hjá þeim lifa“.
Þarna biðu okkur dúkuð
borð, hlaðin margskonar kök ‘
um, og konurnar bera kaffi á 1
borð: Undir borðum er skegg- i
rætt, spurt og svarað, ræður
fluttar. Okkur finnst við vera'
hjá gömlum góðum vinum, en '
ekki hjá ókunnugu fólki. Á
Suðurlandi er því haldið fram
að Norðlendingar séu montn-
ir. Þetta er alls ekki rétt, af
þeim kynnum, sem ég hefi
haft af þeim. Hitt er satt þeir
eru yfirleitt frjálslegir, fljót-
ir til kynna, lundin léttari og
skapið örara en hjá Sunn-
lendingum.
Af hverju stafar þessi mis-
munur í skapgerð Norðlend-
inga og Sunnlendinga? Því
ættu sálfræðingarnir að
svara.
Ég hefi heyrt því ’haldið
fram, að lundarfar Norðlend
inga væri léttara og sálarlíf-
ið örara, vegna þess þeir
byggju við þurrara og léttara
loftslag, en Sunnlendingar.
Liklega á það sinn þátt í
því, en trú mín er sú, að til
þessi liggi fleiri þræðir. Get-
ur ekki hin nána samvinna
þeirra við góðhestinn átt þar
einn þátt. Því „milli manns
og hests hangir leyniþráður“.
Trúa mín er, að ef þeir dagar
koma, að hesturinn norð-
lenski verði aflagður, þá
dofni yfir skapgerð og hag-
mælsku þeirra, og væri þá
illa.
Það er orðið áliðið dags, þeg
ar við kveðjum Eyfirðinga og
þökkum þeim alla vinsemd og
veitingar. Nú er haldið áfanga
laust til Akureyrar, og þang-
að komið aflíðandi dags. Hólm
geir útvegar okkur næturgist
ingu í heimavist gagnfræða-
skólans. Þar áttu hver hjón
að hafa sérherbergi. En her-
bergi þessi báru ýms nöfn.
Við hjónin bjuggum á Mýrhá,
hvíldumst vel og áttum góða
nótt. Við komum okkur vel
[fyrir en að þvi loknu var á-
kveðið að skoða Listigarð
Akureyrar. Við höfðum heyrt
rómaða fegurð hans og reynd
ist okkur sízt ofmikið gert úr
henni. Vörður hans er skáld-
konan, þjóðkunna, Þura Árna
dóttir frá Graði. — Þar nefndi
hún sig „Grasamóður“. Skáld
legt nafn og eflaust réttnefni.
Allt ungviði þarfnast móður-
handar ef vel á að vera, en
þau eru mörg og fögur ung-
viðin í Akureyrargarðinum,
er njóta skjóls hávaxinna
meiða og eftirlits „Grasa-
móður“.
Það hafði lengi verið þrá
mín að sjá þessa snjöllu ber-
orðu skáldkonu. Nú leystist
hún í þessu fagra umhverfi,
Listigarði Akureyrar.
Úr garðinum göngum við
undir leiðsögn Hólmgeirs til
hinnar tígulegu, háreistu
Matthíasarkirkju á Sigurhæð
um. Sú kirkja er Akureyrar
búum til sóma, kirkjan er ó-
efað mesta og veglegasta
„Guðshús“, sem Lúterska
kirkjan á hér á landi, og skáld
inu veglegt og táknrænt
minningaríkan dag.
miðnætti, þegar við göngum
úr kirkjunni, til hvíldar, eftir
langan skemmtilegan og
minningarrikan dag.
Að morgni er árla risið. í
dag skal haldið heim. Við
göngum um bæinn dáumst að
fegurð hans og umgengni
allri, sem er með ágætum.
Konurnár líta inn í sölubúðir
og kaupa eitthvað til minn-
ingar um Akureyri. Enn kem
ur hinn greiðvikni fræðari og
leiðbeinandi okkar, Hólmgeir,
til móts við okkur við Mjólk-
urstöð Akureyrar. Hann hafði
gert ráð fyrir því kvöldið áð
ur.
Hann fær forstjórann til
að sýna okkur allar deildir
stöðvarinnar og vélar, einnig
framleiðsluna. Þarna fáum
við eyfirska mjólk að drekka.
Einnig gefur hann húsfreyj-
unum sína dósina hverri af
nýrri framleiðslu á mysuosti,
sem hlotið hefir nafnið „Mys
ingur“ — sérlegt hnossgæti
á brauð. Þaðan fylgir Hólm-
geir okkur í verksmiðjuna
Gefjun og skoðum við allar
deildir hennar, frá því ullin
er tekin inn,þvegin,þurrkuðog
þar til hún er komin í hár-
fína dúka.
Okkur fannst mikið um
þennan fullkomna verksmiðju
rekstur. Sérstaklega fannst
konunum ævintýralegt að
sjá marga vefstóla slá voðir,
án þess mannshöndin sýnd-
ist eiga þar nokkurn hlut að.
Framhald.
Tveir af gestum mínum hafa
kvatt sér hljóðs og óskað eftir
að mega ræða um forsetakjör-
ið. Öðrum þeirra, er nefnir sig
Starkað gamla, og baðstofugest-
um er að góðu kunnur, gef ég
orðið í dag:
„Um væntanlegt forsetaefni
og forsetakosningar er margt
rætt manna í milli. Flestum
mun finnast, að vandfyllt sé
sæti hins látna þjóðhöfðingja,
en fremur þykir það bögguls-
legt klúður, að nefnd manna
fari með forsetavaldið. Satt að
segja held ég, að flestum þætti
áferðarbetra, að forseti hæsta-
réttar væri varaforseti lýðveld-
isins. Embættið missir mestalla
þýðingu sína, þegar það er orð-
ið ópersónulegt. Og það er ekki
þannig vaxið, að leita beri uppi
harðpólitíska stríðsmenn til að
gegna því, eins og forsætisráð- j
herra og forseti Alþingis munu'
lengstum vera. j
i
Forsetaembættinu fylgir þrí-
þætt hlutverk og eftir því þarf
að velja í það. 1 fyrsta lagi er
forganga um stjórnarmyndan-
ir. Því má ekki velja í forseta-
embætti menn, sem eru börn í
stjórnskipunarfræðum, þó að
þeir séu vel metnir fræðimenn
eða listamenn á sinu sviði. For-
setinn þarf líka að hafa þaö
sjálfstæði, að hann láti ekki
leiða sig til neins, sem er í ó-,
samræmi við réttar venjur og
góða stjórnskipulega siði, en
lengstum munu nógir vilja
kenna og leiðbeina þeim, sem'
með valdið fer.
Forsetinn er landkynnir.
Hann kemur fram fyrir sína
þjóð og oft við þýðingarmikil
tækifæri og meðal þeirra
manna, sem miklu þykir varða
hvernig meta þjóðina.
í þriðja lagi á svo forsetinn
að vera sameiningartákn sinn-
ar þjóðar. Þess vegna mega ekki
vera deilur um hann í embætt-
inu, þó að hann verði aldrei haf
inn yfir alla gagnrýni. Verði nú
forsetakosningar munu fáir
treysta því, að þær verði bar-
áttulausar. En verði blaðakosti
þjóðarinnar beitt til undirbún-
ings forsetakosningunum líkt
og venjulegum kosningum til
Alþingis eða bæjarstjórna, er
næsta hætt við, að það verði
ekki æsingalaust. Og þeir, sem
kosningu tapa, eru þá líklegir
til að vilja rétta hlut sinn næst
og undirbúa það með því að
túlka og auglýsa allt það, sem
íorsetanum má virða til ámælis,
jafnóðum og þeim þykir eitt-
hvað falla til af því tagi.
Þegar þessa er gætt, virðist
mér næsta tvisýnt, að forseta-
embættið í núverandi mynd
sinni þoli almennar kosningar
um forsetaefni. Þess vegna ættu
áhrifamenn að leita samkomu-
lags um forsetaefni. Náist það
ekki, ættu blöðin að bindast
samtökum um að láta kosning
una sem afskiptaminnsta, nema
menn vilji þurrka út þá tak-
mörkuðu þýðingu, sem þetta em
bætti getur haft.
Okkar látni forseti var óvenju
lega raunsær umbótamaður.
Hann var glöggur á það, hvað
var lífvænt, svo sem skipti hans
af framfaramálum almennt á
fyrri starfstíma hans hér inn-
anlands votta. Sama raunsæi og
umbótaþrá gerði hann heittrú-
aðan á framtíð landbúnaðar-
ins íslenzka á efri árum. Hann
lét svo ummælt í opinberri kynn
isferð síðasta haust, að ekkert
starf þekkti hann jafn glæsi-
lega heillandi fyrir unga menn
sem landbúnaöinn, því að þar
væri mest að vinna fyrir fram-
tíð íslenzkrar þjóðar.
Við bindindismenn munum
það líka og metum og þökkum,
að þegar forsetinn fór í opin-
bera heimsókn um landið, mælti
hann svo fyrir, að ekki skyldi
hafa vín um hönd við móttöku
hans. Það er fordæmi, sem ekki
skal gleymast og fer vel á því,
að hinn íslenzki þjóðhöfðingi
beitir ekki hinu opinbera valdi
í þjónustu og útbreiðslu drykkju
siða og áfengisböls þar sem leið
hans liggur um byggðir lands-
ins vegna embættis sins. Það
var gott að eiga Svein Björns-
son til að skapa þá hefð.“
StarkaSur gamli hefir lokið
máli sínu. Næsta dag mun ann-
ar gestur, sem nefnir sig út-
kjálkamann, ræða um þetta
sama mál.
Starkaður.
Mcmitaskólinn
(Framhald af 5. síðu)
útbúnaði og skilyrðum til
vaxtar, en gamla skólann
sitja eftir í hinu gamla húsi
með gamaldags útbúnaði og
litlum eða engum skilyrðum
til þróunar? Væntanlega. En
hvar eru þá ástarjátningarn-
ar til skólans, hinnar gömlu,
virðulegu og sögufrægu stofn
unar? Nú er það fjarri mér
að mæla öfugt orð um hið
gamla skólahús. Það hefir
gegnt með sæmd hlutverki
sinu um langan aldur, og
vissulega hafa þeir menn,
danskir og norskir, sem reistu
það og smíðuðu, leyst verk sitt
hið bezta af hendi. Hins er
þó ekki að vænta, að þeir
hafi séð fyrir allar þær kröf-
ur, sem nú eru gerðar til
skólahúsa, enda er það sann-
ast að segja, aö húsið er ekki
vel fallið tih skólahalds, allra
sízt til frambúðar, nema gerð
ar séu á því miklar breyting-
ar, jafnvel þótt ekki sé gert
ráð fyrir fleiri en 200 nem-
endum. Nú eru þar meira en
470 nemendur.
Með þökk fyrir birtinguna.
Pálmi Hannesson
'.VAV.V.W.V/AWiV.V.'.V.W.V.W.V.V.V.W.V.VV.V
\ Reykvíkingar!
Lítið í LoftleiHagluggaiui! ‘l
Þar getur að líta sýnishorn af vinningum í £
happdrætti TÍMANS. — Komið, skoðið og
kaupið miða.! >
Dregið 1. marz.
Happdrætti TÍMANS
V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.VA
i’ Jörðin Kárastaðir
o
;; í Svínavatnshreppi
Húnavatnssýslu fæst til kaups. Umsækjendur sendi
ákveðin tilboð fyrir 31. marz n. k. til eigandans Stein-
gríms Jóhannessonar bðnda á Svínavatni.
Áskriftarsími Tímans er 2323