Tíminn - 29.04.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, þriðjudagmn 29. apríl 1952.
95. blað.
UNIVERSAL
2ja Firaða
þvolíavt‘1
nieð punipn
klakku
Verði kag'
slæít
Garbar Gíslason h.f
Reykjavík
Guðmundur Jónsson frá Kópsvatni:
Orðið er frjálst
Miðaldahugsun í stjórnarskrármálinu
í 87. tbl. Tímans svarar öðru lagi bæði samþykki for- ríkisstjórn forseta. Þótt ekki
Hjálmar Vilhjálmsson grein seta og þjóðarinnar. sé þess getið í tillögum fjórð-
minni Landamerkjaþræta í| Eftir þessu skiptist löggjaf- ungsþinganna, verður að sjálf
stjórnarskrármálinu, en sú arvaldið í þrennt samkvæmt sögðu að gera ráð fyrir því, ^
grein var svar við grein Hjálm! rétti fo^setans til þess að láta að forseta gefist kostur á því;
ars Vilhj álmss. ( 46. og 47. tbl. fara fram þj óðaratkvæða- að tj á sig um tillöguna, áður
Tímans, sem hann nefndi greiðslu um lagafrumvarp, en hún verður borin upp und
Löggjafarvald — fram- þannig að 50% verða hjá al- ir atkvæði. 'Ef til vill gæti forj
kvæmdarvald. Andsvargrein þingi, 25% hjá forseta og 25% seti þá endurskipulagt ríkis- I
stjórn sína, svo að alþingil
H. V. nefnist Málskotsréttur hjá þjóðinni.
forsetans. | pað, sem H. V. kallar, að for vildi una við svo búið og falla!
Þar leitast hann við að seti áfrýi máli til þjóðarinnar, frá vantraustinu“. _____________ [
verja stjórnarskrártillögur þýgjr þa j rauninni það, að
f j órðungsþinganna og seg- j forsetanum sé leyfilegt
ir:
Hér er raunar sagt skýrum
að orðum, að alþingi sé heimilt
taka helming löggjafarvalds- að grípa fyrirvaralaust inn í
„Akvæðin, sem um er deilt, jns af aiþingi og skipta síðan framkvæmdarvaldið, jafnvel
fjalla um áfrýjun eða mál- þeSsum helmingi jafnt milli án þess að kjósendur fái að
skot. Þau áskilja hvorum að-jsjn 0g þjóðarinnar. Einnig láta álit sitt í ljós.
ila um sig, Alþingi og forseta, mætti segja, að forsetinn
málskotsrétt“.
En hvaða deilumálum
þurfa forseti og alþingi að á-
i Enn kemur furðuleg setn-
valdaránsins jng jj y •
undir dóm, sem hann situr
legði réttmæti
„Akvæði þessi eru á engan
sjálfur i ásamt þjóðinni og ^átt til þess fallin að auka
frýja? Af hverju geta slíkar ^ hefir jafnmikinn atkvæðisrétt ega mjnnka ágreining, sem
deilur orsakazt? í stað þess og öll þjóðin samanlagt. j upp kynni að koma milli þings
að ganga úr skugga um þessi Þegar alþingi samþykkir van og stjórnar. í því tilliti eru á-
atriði gerir H. V. það að for-jtraust á forsetann, er þessu kvæðin gjörsamlega hlut-
séndu, að illvígar deilur milli jjkt farið, nema þá sviptir þing laus“.
forseta og alþingis séu óhjá- jg sjg einnig valdi, af því aðj Ef H. V- meinar þaö, sem'
kvæmilegar. A þessum for- j nýjar aiþingiSkosningar verða setningin táknar samkvæmtj
sendum byggir hann siðan all (þá einnig að fara fram ásamt merkingu orðanna, þá er hann •
an sinn málflutning. j forsetakosningum. Þessi vald búinn að éta ofan í sig megin
í grein minni færði ég rök svipting jafnast þá upp af hlutann af því, sem
hann!
að því, að ágreinings væri því, að þingið hefir jafnmikil hefir verið að leitast við aðj
helzt að vænta, þegar marka- j áhrif á frávik forsetans og halda fram, en það er, að
línan milli framkvæmdar- allir kjósendurnir samanlagt,1 nefnd ákvæði væru sett i þeim
valds eða löggjafarvalds væri af því að vantraust þingsins tilgangi að minnka ágreining
óglögg eða alþingi samþykkti er jafnnauðsynlegt van-
lög, sem erfitt væri að fram- trausti þjóöarinnar, til þess
kvæma. Síðarnefnda atriðið að forsetanum verði vikið frá.
má nefna eðlilegan ágreining.' Hér getur því staðizt að segja,
Sem dæmi um orsakir slíks að alþingi taki vald af forset-
ágreinings má nefna lög, sem' anum og leggi það í hendur
fyrirskipa fjárgreiðslur, sem þjóðarinnar.
fé er ekki til fyrir, eða lög i Um markalínuna milli al-
sem eru í ósamræmi við þingis og forseta segir H. V.:
stjórnarskrána. Líkurnar fyr- j „Markalínan milli valdsviðs
ir ágreiningi ættu þá ekki að Alþingis og forseta, þ. e. lög-
þurfa að vera miklar, ef þess gjafarvaldið hjá Alþingi,
er gætt að hafa markalínuna framkvæmdavaldið hjá for-
milli þessara tveggja þátta seta, er þannig algerlega ó-
stjórnvaldsins glögga. |högguð, þrátt fyrir umdeild á
H. V. reynir ekki að færa kvæði“.
rök gegn nefndum atriðum, en | Þessi fjarstæða er of aug-
setur í staðinn fullyrðingar út ljós til þess að nauðsynlegt sé
í loftið. Rangar forsendur að eyða í hana mörgum orð-
leiða af sér rangar ályktanir.1 um, enda byrjar H. V. að taka
Til þess að koma í veg fyr- [ hana aftur í næstu setningu.
ir gildistöku lagafrumvarps Þar segir hann:
verður tvennt að gerast sam- j „Hitt er annað mál, að í á-
kvæmt tillögum fjórðungsþing kvæðum þessum felst tak-
anna. í fyrsta lagi verður for- mörkun á valdi hvors a?iila,
setinn að ákveða, að þjóðar-! Alþingis og forseta. Þótt vald
atkvæðagreiðsla fari fram um j annars aðilans sé þannig tak
lagafrumvarpið, og í öðru lagi' markað, leiðir ekki af því, að
verður meirihluti kjósenda aðivald hins aðilans aukist. Það
lýsa yfir andstöðu sinni við er þjóðin sjálf, sem hér gríp-
lagafrumvarpið. ur i taumana og getur, ef svo
Ef forseti vill ekki láta fara' ber undir, tekið fram yfir
fram þj óðaratkvæðagreiðslu, j hendur þessara umboðsmanna
verður frumvarpið að lögum. sinna“.
milli þings og stjórnar. Lík-
lega hefir þó meiningin átt
að vera önnur samkvæmt því,
sem á eftir kemur. Sennilega
hefir hún átt að vera sú, að j
nefnd ákvæði væru á engan
hátt til þess fallin að auka'
eða minnka líkurnar fyrir því, j
að upp kynni að koma ágrein
ingur milli þings og stjórnar.!
Síðan vitnar H. V. í Hæsta- \
rétt og Tsegir, að „Hæstiréttur
sé vissulega ekki orsök þess,;
að A og B deila um verzlunar- [
viðskipti sín,‘. Dómgæzla og
lögregla er f sérhverju réttar- j
ríki til þess að tryggja,að lög- j
in séu haldin af þegnunum,og
koma í veg fyrir ónauðsynleg
ar deilur manna á meðal.'
Gleggsta einkenni réttarrík- j
is er, að allir þegnarnir eru
jafnréttháir gagnvart lögun-'
um. Hvernig færi, ef öll lög-!
gæzla yrði skyndilega lögð nið
ur í einhverju ríki? Myndu þá'
ekki bæði deilur og lagabrot
aukast? Það er augljóst mál,1
að gott réttarfar eða góð lög- j
gæzla kemur í veg fyrir marg
ar deilur og mörg afbrot. j
Ranglátt réttarfar hefir hins
vegar gagnstæðar afleiðingar. I
Hvaða afleiðingar myndi það,
Ef meirihluti kjósenda erj Þarna viðurkennir H. V-, að hafa, ef Hæstiréttur væri
byggður upp á sama hátt og
„málskotsréttur forsetans"?
Þá gæti A höfðað mál gegn
B, jafnvel saklausum, áhættu
laust og auk þess átt sæti í
dóminum sjálfur með neitun'
arvaldi. „Ágreiningur milli
þings og stjórnar á allt aðrart
jrætur“, segir H. V. Hvaöa ræt
ur á hann þá? Hvers vegna'
frumvarpinu samþykkur við vald hvors aðila um sig tak
þjóðaratkvæðagreiðslu, verð- markist. Vald annars aðilans
ur það einnig að lögum. eykst samt stundum, þegar
Samkvæmt þessu hefir for- vald hins minnkar, samkvæmt
setinn jafnmikið vald til þess því, sem áður segir. Það er þó
að tryggja gildistöku laga-
frumvarps og allir kjósendur
þjóðarinnar samanlagt. Þó
hikar H. V. ekki við að full-
yröa, að forsetinn „geti engu
ráðið um það, hvernig fer um
lögin“ og „hann hafi mál-
frelsi og atkvæðisrétt um lög-
in eins og hver annar kjós-
andi og ekkert þar fram yfir“.
Hér skakkar ekki litlu.
Þegar máli er vísað til dóms,
Standa báðir aðilar ávallt lög
fræðilega jafnt að vígi. Þegar
forseti ákveður ■ þjóðarat-
kvæðagreiðslu um lagafrum-
varp, er slíku ekki til að
dreifa. Forsetinn er þá ávallt
í sókn, en alþingi í vörn.
Til þess að frumvarp öðlist
lagagildi þarf tvennt. í fyrsta
ekki þjóðin sjálf, sem
grípur í taumana, af því að
henni er ekki gefið frumkvæð
ið.
Gaman væri að vita, hvar
H. V. hyggst leggja marka-
linuna milli framkvæmdar-
valdsins og löggjafarvaldsins.
Hyggst hann leggja hana
gegnum þjóðina miðja?
Það kemur þó enn betur í
ljós, að fjórðungsþingin hyggj
ast ekki skapa glögga marka
línu milli framkvæmdarvalds
ins og löggjafarvaldsins, ef
athuguð eru eftirfarandi um-
mæli í greinargerð fyrir til-
lögum fjórðungsþinganna.
„Tillögunar gera ráð fyrir
því, að sameinuðu alþingi sé
heimilt að samþykkja rök
Húsgagnaverzlun
Kristjáns Siggeirssonar
Sírni 3879 og 7172. — Laugavegi 13.
Tryggir yður ávallt
Vandaðar vörur.
Ssnngjarnt verð.
lagkvsema greiðslraskilmála
ÖIl húsgögn unnin á eigin vinnustofum, einungis af
fagmöimiim
lagi samþykki alþingis og í1 studda tillögu ,um vantraust á
hefir H. V. ekki kjark í sér til
þess að gera grein fyrir því? (
H. V. telur aukaatriði, hvort
forsetinn hefir afsökun til að (
framkvæma lög slælega. Er ^
ekki líklegra, að forsetinn geri
fremur þá hluti, sem eru af- j
sakanlegir, heldur en þá, sem [
eru óafsakanlegir? Hverig
færi, ef afsakanlegt væri tal-
ið, að fátæklingar steli sér
mat eða öðrum nauðþurftum?
Þessu ætti H. V. að geta svar-
að. Hann er þó lögfræðingur.
H. V. spyr, hvað eigi að gera,
ef hin nauðsynlega, full-
(Framhald á 5. síðu.)
ÚR VIÐ ALLRA
HÆFI
Vatnsþétt, höggfrí úr
stáli, einnig úr gulli og
pletti í mjög miklu úr-
vali.
Sendum gegn póstkröfu
ÚRA- OG SKARTGRIPAVEÍtZLUN
Magnúsar Ásmundssonar & Co.
Ingólfsstræti 3
Meistara- og sveinafélög
Með tilvísun 8. gr. laga um iðnfræðslu, er því hér með
beint til félagssamtaka sveina og meistara í iðnaði, að
þau láti Iðnfræðsluráði í té álit sitt um afkomu- og at-
vinnuhorfur hvert í sinni grein á þessu ári.
Æskilegt er, að svör félaganna berist sem fyrst.
Reykjavík 8. apríl 1952
Iðnfræðsluráð.

AUGLYSIÐ I TIMANUM