Tíminn - 29.05.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, fimmtudaginn 29. maí 1952.
119. blað.
(Gubmundur Jónsson frá Kópsvatni: Orðið er frjáBst
Lausn kjördæmamálsins
5f. Gagnstæð sjónarmið. jkjördæmi, sem eru nokkurn
í Morgunblaðinu 30. marz veginn jafnstór að kjósenda-
íefnist ritstjórnargreinin tölu.
Pólitísk grautargerð eða heil-j 2- í hverju kjördæmi skal
rrigt stjórnarfar. Aðalefni kjósa einn þingmann.
greinarinnar er, að nauðsyn-j 3- Hver frambjóðandi skal
egt sé að breyta stjórnar- jhafa sem meðmælendur 2,5%
skránni þannig, að öllu land- 'allra kjósenda í kjördæminu.
inu-verði skipt i einmennings
íjördæmi, en hlutfallskosning
ir og uppbótarsæti afnumin.
Þar stendur meðal annars:
,Ef höfðatölulýðræði kjör-
iæmaskipunar okkar ætlar
ið eyðileggja pólitískt sið-
:erði þjóðarinnar og skapa
ipplausn og stjórnleysi, er
)kkur nauðugur einn kostur
ið taka upp nýja kjördæma-
ikipan, sem skapar heilbrigð
ara stjórnmálaástand og
ityrkari stjórn“.
,áú kjördæmaskipan, sem
íklegust er til þess að koma
oessari breytingu á, er skipt-
ng alls landsins, sveita og
caupstaða, í einmennings-
íjördæmi. Jafnhliða yrðu all
ir hlutfallskosningar og upp
iótarsæti afnumin“.
Viorgunblaðið viðurkennir
:tð vísu, að þetta fyrirkomu-
ag kunni að hafa í för með
;ér nokkurt „lýðræðislegt
nisrétti“, en þó ekki „gróft“.
Alþýðublaðið svarar Morg-
mblaðinu 1. apríl og er all-
ivassyrt. Það telur, að slík
areyting kjördæmaskipunar-
nnar og kosningafyrirkomu-
agsins „myndi gera lýðræðið
lér á landi að skrípaleik ein-
Jim.“ Alþýðublaðið minnist
.íins vegar ekki einu orði á þá
gafla, sem fylgja hlutfalls-
cosningum, vegna þeirra erfið
eiKa, sem þá eru á því að
nynda starfhæfan þingmeiri
..rluta.
Sjónarmið Morgunblaðsins
)g Alþýðublaðsins eru þannig
gagnstæð. Morgunblaðið dæm
ir fyrst og fremst út frá hinni
nagnýtu hlið málsins, en Al-
oýðublaðið aðeins út frá þeirri
lýðræðisreglu.
Bæði sjónarmiðin hafa
rokkuð til síns máls, en hvor-
igt sýnir allan sannleikann.
Bæði óhlutbundnar kosning
rr og hlutfallskosningar hafa
iína kosti og galla.
Helzti kostur óhlutbund-
nna kosninga er, að flokkar
iru fáir og þess vegna miklar
ikur til þess að starfhæfur
oingmeirihluti nái að mynd-
xst, en helztu gallar misrétti
<jósenda og flokka.
4. Þegar framboðsfrestur er
útrunninn, skal frambjóðend
unum veittur stuttur frestur
til þess að ákveða varahsta
sína, þ. e. sérhver frambjóð-
andi raðar andframbjóðend-
um sínum í ákveðna röð
þannig, að sá, sem hann kysi
helzt að næði kosningu, ef
hann sjálfur félli, er efstur,
sá, sem hann kysi næsthelzt
aö næði kosningu, næstefstur
o. s. frv.
5. Kjósandinn greiðir þeim
frambjóðanda atkvæði sitt,
sem hann treystir bezt.
6. Ef kjósandinn er óánægð
ur með varalistaröð þess fram
bjóðanda, sem hann kýs, má
hann breyta henni með tölu-
setningu á kjörseðlinum.
7. Sá frambjóðandi, sem fær
hreinan meirihluta, er rétt
kjörninn.
8. Ef enginn frambjóðandi
fær hreinan meirihluta, verð-
uraðumreikna atkvæðatölurn
ar. Það er gert þannig: Sá
frambjóðandi, sem hefir fæst
atkvæði fengið, er strikaður
út og atkvæði hans færð yfir
á þann, sem hann hefir haft
efstan á varalista sínum. Ef
varalistanum hefir verið
breytt á sumum kjörseðlun-
um, flytjast þau atkvæði til
eftir því, sem á þeim kjör-
seðlum stendur.
9. Er nú aftur athugað,
hvort nokkur frambj óðandi
hefir fengið hreinan meiri-
hluta. Ef svo er ekki, verður
að umreikna atkvæðatölurn-
ar á ný á sama hátt. Ef efsti
maður á varalistanum hefir
áður verið strikaður út, gild-
ir sá næstefsti.
10. Þannig skal haldið á-
fram að umreikna atkvæöa-
tölurnar, unz einhver fram-
bjóðandi hefir hlotið hrein
an meirihluta.
Ef athuguð er afstaða þessa
kosningakerfis frá ýmsum
sjónarmiðum, kemur eftirfar
andi í ljós.
III. Val frambjóðenda.
Augljóst er, að það er al-
gjörlega í höndum kjósenda.
Flokksstjórnirnar hafa þá að
eins ráðgefandi vald. Ef ein-
framboð sama flokks táknar
í rauninni ekki annað en það,
að sá sama flokkur skýtur
framboðságreiningi sínum
undir dóm allra kjósenda í
kjördæminu í stað þess að
skjóta því undir dóm sinna
eigin flokksmanna, og þar
sem andstæðingarnir hafa
hér meginvaldið, táknar þetta
næstum því að leggja innan-
flokksmál undir dóm andstæð
inganna. Af þessum orsökum
yrðu menn ekki fúsir til þess
að efna til tvöfalds framboös,
enda þótt ávinningur væri að
því frá lýðræðislegu sjónar-
miði.
Aftur á móti yröu framboð
utanflokksmanna og nýrra
flokka mjög auðveld innan
þeirra takmarka, sem með-
mælendatalan leyfir, af því
að sami maður má ekki mæla
með fleiri en einum frambjóð
anda. Kjósendur hafa þá í öll
um tilfellum val frambjóð-
enda fullkomlega í höndum
sér.
Framhald.
IIIIllllllllllllflllltllllllllllllIlllllIIIIIIIllIllIIIIIIIIKIIIIllII)
I Sauma-
námskeið (
| Konur, þér getið fengið að- i
| stoð við að sauma kápur, |
| kjóla og öll barnaföt fyrir i
| sumarið. Námskeiðið hefst =
| 28. maí. Uppl. i síma 80730. I
| Bergljót Ólafsdóttár. I
llllllllllllllllllllllllllllllillllI11111111111■llillllllillllllillllll
AuylýAii í TítnaHw
Helztu kostir hlutfallskosn hver flokksstjórn verður ó
nga eru fullkomið jafnrétti
íjósenda og flokka, en helzti
:íalli, aö þingflokkar geta orð
.ð margir, sem síðan hindra
nyndun starfhæfs þingmeirí-
iluta.
Bæði kerfin hafa það sam-
aiginlegt, að þau eru óörugg
gagnvart innanaðkomandi ein
•æðisöflum og kjósandinn
aefir tiltölulega lítil áhrif á
skipun þingsins.
Bæði kerfin eru í rauninni
ihæf frá lýðræðislegu og hag
:aýtu sjónarmiði, og það virð-
:st vera erfitt að samræma
pau ólíku sjónarmið, sem þau
:úlka.
Hér verður þó sett fram
<erfi, sem virðist hafa fleiri
kosti til að bera en bæði ó-
Mutbundnar kosningar og
hlutfallskosningar samanlagt.
Um það gilda eftirfarandi
..’eglur.
jll. Keðjukosningar.
1. Kjörsvæðinu skal skipt í
sammála kjósendum sínum í
einhverju kjördæmi, má út-
kljá það deilumál með því,
að báðir aðilar tefli fram
frambjóðendum. Heildarstyrk
leiki eða sigurmöguleikar
minnka nefnilega ekki við
það, ef hvor þessara frambjóð
enda hefir hinn efstan á
varalista sínum. Sá, sem fleiri
aðalatkvæði fær, hefir þá
meiri sigurmöguleika, og
raunar jafnmikla, þö að að-
eins einn hefði boðið sig fram
í nafni flokksins. Á sama hátt
gætu fleiri en tveir frambjóð
endur boðið sig fram fyrir
sama flokk.
Nú mætti láta sér detta í
hug, að með þessu móti
myndu flokkarnir marg-
klofna. Þessu er þó ekki þann
ig farið. Andframbjóðendurn
ir geta með varalistum sínum
haft úrslitaáhrif á það, hver
verður hlutskarpastur af
frambjóðendum innan sama
flokks. Tvöfalt eða margfalt
Jón Jónsson hefir sent mér
pistil, sem skrifaður var að
kvöldi 1. maí s.l., og fer hann
hér á eftir:
„Ég horfði á kröfugönguna í
dag mér til mikillar ánægju. Þar
var fólk, sem vissi hvað það
vildi. Og þessi mörgu flögg, fán
ar og spjöld. Þau áttu að gefa
svip og segja mikið. Ekki man
ég áletranirnar allar, enda
þarf þess ekki, • því að þetta
kemur allt af sjálfu sér, ef að-
eins er krafizt, já krafizt, og
krafizt miskunnarlaust. Og svo
eiga menn vitanlega að skilja
það, að höfuðmarkmiðið og
stefnan er sú, að vera ekki að
níðast á sjálfum sér með kröf-
ur. Menn eiga að stefna öllu
'slíku á aðra. Það er lóðið.
Já, margt var að sjá í dag.
Börnin, blessuð börnin, voru lát
in bera sum spjöldin. Ég skil
ekki það miskunnarleysi að láta
börnin rogast með þetta, allar
þessar þungu kröfur. Og láta
svo fullorðna ganga lausa. Og
því voru sumir með höfuðið nið
ur á bringu, að þeim hefir lík-
lega ekki geðjazt að þessu.
Nú, svo voru konur, sem
horfðu hátt og voru sannfærð-
ar um að rauður fáni væri feg-
urri en sá margliti. Það var
gaman að sjá sakleysið og á-
nægjuna i kröfugöngu. — En ég
vil endilega að menn skilji það,
að þessi kröfuganga er bara
smámynd af hinni stóru og
rniklu, sem þúsundin taka þátt
í. Við skulum ekki gera okkur
ánægða með smámuni, ekki t.d.
„Meira öryggi á þjóðvegum“,
og ekkert meira. Heldur algert
öryggi á allri lífsleiðinni. Við
eigum ekki að láta hógværðina
hvísla í eyrun þessu, sem stóð
á ejnu spjaldinu: 40 stunda
vinnuvika með fullum launum,
heldur engin vinna með háu
kaupi. Þetta er krafan mikla.
Og allir munu vilja bera þaö
spjald.
Þá fá menn svo góðan tíma
til að sinna sjálfum sér. Eins og
nú er, hafa menn varla tíma
til að fá sér flösku hjá Brandi,
og verða að nota næturnar til
að ná sér í sitthvað innan við
gluggana. Vinnan er vitanlega
bölið mikla og um að gera að
losna alveg undan því fargi,
enda vita allir, að hún er bæði
líkama og sál til ævarandi
tjóns. — Eða er það ekki henni
að kenna, þegar menn slá sér
út á galeiðuna til að drepa tím-
ann?
Og verða ekki alltaf þeir ör-
ugglegast ánægðastir og farsæl-
ástir, sem minnst vinna, mest
slæpast, ganga með hendur í
vösum, ráfa eitthvað til að gera
eitthvað? Og langlífið, ham-
ingján? verður ekki allt örugg-
ara með það, þegar öll vinna
er horfin? Lifa kannske slæp-
ingjarnir ekki lengst? Eru þeir
kannske ekki hamingjusamast-
ir? Hamingjumagnið er kannske
erfitt að mæla. En hitt er þó
alltaf mælanlegt. Og skyldu
slæpingjarnir lifa lengur en
iðjumennirnir? Spyrjið reynsl-
una í Kanada. Spyrjið gamla
bændur og sjómenn. Og hvora
finnið þið eldri nú, iðjumenn-
ina eða slæpingjana? —
Áfram með kröfugöngur, mikl
ar kröfugöngur. En gætið eins
umfram alls annars: Krefjist
aldrei neins af ykkur sjálfum."
Jón Jónsson hefir lokið máli
sínu.
Starkaður.
f hinni nýju verksmiðju vorri eru
nýjar vélar og framleiðsluháttum
breytt til batnaðar. Nú er kaffi-
bætirinn mótaður í töflur, sem eru
handhægari og auðveldari í not-
kun heldur en stangirnar voru. f
töflunum helst hinn óviðjafnanlegi
keimur og angan kaffibætisins
s‘öí-84.
töflurnar
verða öllum húsmæðrum kær-
komnar. Notið meira af kaffibæti
og sparið með því kaffikaupin.